Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VIỆC ỨNG DỤNG PHẦN MỀM
CHESSBASE 13 TRONG HUẤN LUYỆN TRỰC TUYẾN GIAI ĐOẠN
TÀN CUỘC CHO VẬN ĐỘNG VIÊN NĂNG KHIẾU
CỜ VUA LỨA TUỔI 10 – 11
Nguyễn Thị Mai Hưng*
Trường Đại học Thể dục Thể thao TP. Hồ Chí Minh
*Tác giả liên lạc: ntmh281@gmail.com

TÓM TẮT
Qua thực tiễn quan sát các ván đấu và quá trình học tập của các vận động viên
lứa tuổi 10-11 đội tuyển Cờ vua tỉnh Bắc Giang hàng năm. Tôi nhận thấy kỹ thuật
thi đấu tàn cuộc của các em vận động viên còn yếu thể hiện qua những ván đấu
và sự hạn chế về phương pháp huấn luyện, trình độ của huấn luyện viên là một
trong những nguyên nhân chính cản trở và giảm khả năng tiếp thu bài học. Từ
những vấn đề thực tiễn đó tôi đã mạnh dạn nghiên cứu ứng dụng phần mềm
Chessbase 13 trong huấn luyện trực tuyến giai đoạn tàn cuộc cho các em và tiến
hành tập luyện. Đề tài đã lựa chọn được 4 test đánh giá kỹ năng tàn cuộc và đã
xây dựng được chương trình nhằm tiến hành ứng dụng phần mềm Chessbase 13
cho đối tượng nghiên cứu. Kết quả sau 13 tuần tập luyện theo chương trình huấn
luyện đã được xây dựng, sự phát triển kỹ năng thi đấu tàn cuộc của các em đều
được nâng lên rất đáng kể.
Từ khóa: Chessbase 13, cờ vua, tàn cuộc.

EVALUATING THE EFFECTIVENESS OF APPLICATION CHESSBASE

13 AS ONLINE TRAINING PROGRAM IN ENDGAME STAGE FOR
CHESS PLAYER AGES 10 – 11
Nguyen Thi Mai Hung*
University of Soprt Ho Chi Minh City
*Corresponding Author: ntmh281@gmail.com

ABSTRACT
Through practical observation to game and studying of young chess players from
10-11 years old at Bac Giang, I realize the technique of those players for
endgame is quite poor based on the studying process, training which limites the
potential improvements. Therefore, I highly recommend the application
Chessbase 13 as online training program for endgame stage to those players. The
research topic has selected 4 tests to the application. Within 13 weeks
examination, the improvement is obvious.
Keywords: Chessbase 13, chess, endgame.

TỔNG QUAN giới rất nhiều VĐV có đẳng cấp cao

Ngày nay, với tốc độ khoa học và công
nghệ phát triển như vũ bão thì việc ứng
dụng những thành tựu khoa học vào
công tác giảng dạy, huấn luyện vận
động viên môn Cờ vua là hết sức cấp
thiết. Hiện nay ở nhiều nước trên thế
310
hay huấn luyện viên (HLV) giỏi nước
ngoài đã và đang giảng dạy, huấn luyện
cờ vua trực tuyến cùng với các phần
mềm hỗ trợ như Chessbase, Frizt, CT-
Art. Trong đó chương trình Chessbase
13 là một chương trình rất phổ biến,
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018
hiện đại nhưng dễ sử dụng, phù hợp và
hỗ trợ rất nhiều cho mọi trình độ VĐV.
Ở Việt Nam trong những năm gần đây
việc ứng dụng công nghệ thông tin
trong huấn luyện Cờ vua không còn xa
lạ, tuy nhiên số lượng huấn luyện viên
sử dụng thành thạo chương trình cờ
vào huấn luyện VĐV không nhiều.
Đồng thời sự thiếu hụt các huấn luyện
viên (HLV) có chuyên môn cao làm
việc ở các địa phương, tỉnh thành nhỏ
cũng là một hạn chế. Việc Vận động
viên năng khiếu (VĐV NK) trẻ nhưng
không có huấn luyện viên giỏi để theo
sát đào tạo VĐV tận nơi cũng làm cho
nền cờ bỏ lỡ các tài năng thể thao. Theo
Capablanca – nhà vô địch Thế giới, kì
thủ muốn nâng cao trình độ trước hết
cần phải nghiên cứu tàn cuộc, sau đó
học khai cuộc và trung cuộc dựa trên
quan hệ với tàn cuộc. Để đào tạo các
vận động viên năng khiếu trẻ đạt được
các thành tích nổi bật thì cần phải có sự
hỗ trợ của Huấn luyện viên cùng
chương trình huấn luyện tàn cuộc phù
hợp với từng VĐV.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, nên
việc nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu
đánh giá hiệu quả việc ứng dụng phần
mềm Chessbase 13 trong huấn luyện
trực tuyến giai đoạn tàn cuộc cho vận
động viên năng khiếu cờ vua lứa tuổi
10 – 11” là điều thiết thực cho VĐV
NK hiện nay.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp tổng hợp và phân tích tài
liệu; Phương pháp phỏng vấn tọa đàm;
Phương pháp thực nghiệm sư phạm;
Phương pháp tóa n thống kê; Phương
pháp kiểm tra sư phạm.
KẾT QUẢ
Lựa chọn và ứng dụng các Test đánh
giá thực trạng giai đoạn tàn cuộc cho
vận động viên năng khiếu cờ vua lứa
tuổi 10 – 11 tỉnh Bắc Giang
311
Kỷ yếu khoa học
Đề tài lựa chọn được 4 test đánh giá
thực trạng kỹ năng tàn cuộc của VĐV
NK Cờ Vua lứa tuổi 10-11 tỉnh Bắc
Giang gồm: Test cờ thế; Test lý thuyết
tàn cuộc; Test phân tích đánh giá thế
trận; Test năng lực tính tóa n.
Qua kết quả kiểm tra ban đầu đề tài
nhận thấy kỹ năng tàn cuộc của các
VĐV NK nam và nữ tương đối đồng
đều vì có Cv% < 10% và sự khác biệt
giữa các VĐV khi chia nhóm là không
có ở ngưỡng xác suất P > 0.05 do có
ttính < tbảng.
Xây dựng chương trình huấn luyện
trực tuyến giai đoạn tàn cuộc bằng
phần mềm Chessbase 13 cho vận
động viên năng khiếu cờ vua lứa tuổi
10 – 11 tỉnh Bắc Giang
Qua quá trình nghiên cứu tài liệu và
tìm hiểu các phương pháp ứng dụng
công nghệ vào huấn luyện VĐV, đề tài
nhận thấy công trình nghiên cứu của đề
tài còn mới mẻ và đề tài đã nghiên cứu
và thống kê ra có 2 Phương pháp huấn
luyện trực tuyến giai đoạn tàn cuộc
bằng Chessbase 13 gồm có:
Huấn luyện trực tuyến - Trực tiếp
Huấn luyện trực tuyến - Gián tiếp
Cả hai phương pháp huấn luyện này
đều có những ưu điểm chung như sau:
Không có giới hạn về địa điểm học tập.
HLV và VĐV chỉ cần kết có kết nối
mạng với nhau là có thể học được ở bất
kì đâu.
Luôn có một đối thủ rất mạnh cỡ siêu
đại kiện tướng tập cùng.
Với chương trình phân tích thế trận tích
hợp cùng chessbase, VĐV chỉ cần vài
bước mở chương trình phân tích là có
thể đánh giá nhanh thế cờ trong 3 giây.
Load thế cờ nhanh, tránh thời gian
chết.
Việc hiển thị hay xếp bài tập rất nhanh
nhờ lưu sẵn, vận động viên không phải
chờ xếp thế cờ như cách truyền thống.
Huấn luyện trực tuyến - Trực tiếp
Ưu điểm
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018
Ở bất kỳ đâu, VĐV có thể theo dõi trực
tiếp HLV giảng dạy và phân tích lý
thuyết cờ tàn. HLV có thể huấn luyện
trực tuyến nhiều VĐV cùng lúc (các
VĐV có thể học ở các địa điểm khác
nhau, không bắt buộc học tập trung)
Điều chỉnh mức độ khó và thời gian
làm bài : Để đảm bảo “nguyên tắc vừa
sức” ngoài việc chọn lựa bài tập phù
hợp ban đầu, vẫn xảy ra tình trạng có
những thế cờ vận động viên “đứng
hình” không thể giải nổi, mà thế đó là
cần thiết thì ngoài cách đưa thêm gợi ý,
còn cách khác giải các thế như bài tóa
n con của thế chính. Các thế con này
nằm sẵn trong lời giải thế cờ chính. Chỉ
cần bấm vào tình huống then chốt
thành bài tập.
Load thế cờ nhanh, tránh thời gian chết
: Việc hiển thị hay xếp bài tập rất nhanh
nhờ lưu sẵn, vận động viên không phải
chờ xếp thế cờ như cách truyền thống.
Test nhanh : Trong huấn luyện cờ tàn,
việc đánh giá lại trình độ cờ tàn vận
động viên, hoặc bổ sung nhanh vài
thiếu hụt kiến thức có thể tiến hành
kiểu “Test nhanh”. Nhờ load nhanh, có
thể kiểm tra test nhanh hàng loạt thế cờ
biết hay không, để đánh giá trình độ
hoặc ghi nhận thành bài tập giải sau ...
Ôn nhanh : Nhắc lại, củng cố kiến thức
bài học mới dạy, các điểm nhấn rất
nhanh và linh hoạt nhờ bấm vào thế bất
kỳ trong lời giải ( Notation - biên bản
).
Nhắc lại bài học cũ và các thế “chìa
khóa ” : Nếu tổ chức tài liệu tốt thì việc
tìm lại các thế cờ cũ (rất cũ) là khả thi
và cần thiết. Với cách truyền thống thì
huấn luyện viên đòi hỏi phải nhớ rất tốt
. trực tuyến giai đoạn tàn cuộc bằng
Minh hoạ: Minh hoạ trực tiếp bằng mũi
tên và tô Ô các màu: Xanh lá cây,
Vàng, Đỏ. Ngoài ra còn dùng kết hợp
với hình, hình vẽ, sơ đồ, biểu đồ làm
sống động và trực quan hơn để bổ sung
giảng dạy. Với cách truyền thống thì
312
Kỷ yếu khoa học
khó kết hợp hơn.
Vừa dạy vừa tích luỹ vừa sáng tạo, tạo
tài liệu, có thể sản xuất: Trong quá
trình giảng dạy huấn luyện viên có thể
lưu nhanh thế cờ, hay có ý tưởng mới
vào các tài liệu chuyên đề khác, hay
trình độ khác. Làm phong phú các
nguồn tài liệu giảng dạy.
Nhược điểm
Phương pháp này chỉ hỗ trợ huấn luyện
về lý thuyết tàn cuộc cho VĐV
Phụ thuộc vào chất lượng đường
truyền internet. Nếu đường truyền
không ổn định thì không sử dụng được
phương pháp này.
Huấn luyện trực tuyến - Gián tiếp
Ưu điểm
Trong huấn luyện giai đoạn cờ tàn,
ngoài huấn luyện bổ sung kiến thức lý
thuyết cho VĐV, việc cho VĐV thực
hành luyện tập nhiều thế cờ khác nhau
sẽ giúp VĐV sáng tạo nắm bắt những
ý tưởng mới, cải thiện trình độ tàn cuộc
của mình.
Với phương pháp huấn luyện trực
tuyến - gián tiếp kết hợp sử dụng
chương trình chessbase 13, VĐV sẽ
được thực hành nhiều, tiếp thu bài học
nhanh chóng.
HLV theo dõi, đánh giá được trình độ
và phân tích các bài thực hành của
VĐV.
Nhược điểm
Phương pháp huấn luyện trực tuyến -
gián tiếp khi huấn luyện số lượng nhiều
VĐV cùng một lúc sẽ không đạt hiệu
quả tốt nhất. Vì với số lượng VĐV
đông HLV sẽ không phân tích sâu
được cho từng VĐV.
Ứng dụng chương trình huấn luyện
phần mềm Chessbase 13 cho vận
động viên năng khiếu cờ vua lứa tuổi
10 – 11 tỉnh Bắc Giang trong 3 tháng
Thời gian huấn luyện: Căn cứ vào thời
gian thực hiện đề tài, và lịch nghỉ tết
nguyên đán, chúng tôi chia lịch huấn
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018
luyện ra làm 2 giai đoạn
Giai đoạn 1: Từ ngày 08/01/2018 tới
ngày 10/2/2018 (5 tuần) kế hoạch trọng
tâm là huấn luyện cờ tàn Vua, Mã,
Tượng.
Giai đoạn 2: Từ ngày 26/2/2018 tới
ngày 26/4/2018 (8 tuần) kế hoạch trọng
tâm là huấn luyện cờ tàn Xe, Hậu, Cờ
tàn hỗn hợp.
Chương trình nội dung thực nghiệm sư
phạm được thực hiện 4 buổi/ tuần. Vào
các buổi sáng thứ 2,3,4,6 (Từ 8h30 –
10h) hàng tuần.
Đánh giá được hiệu quả việc ứng
dụng phần mềm Chessbase 13 trong
huấn luyện trực tuyến giai đoạn tàn
cuộc cho vận động viên năng khiếu
cờ vua lứa tuổi 10 – 11 tỉnh Bắc
Giang sau 3 tháng
Nhịp tăng trưởng các test của nhóm đối
chứng nam trước và sau thực nghiệm:
Qua thời gian 3 tháng tập luyện các
VĐV năng khiếu Cờ Vua lứa tuổi 10 -
11 tỉnh Bắc Giang cũng có sự tăng tiến
đáng kể, nhưng có 1 test (Test năng lực
tính tóa n sự tăng tiến chưa có ý nghĩa
thống kê ở ngưỡng xác suất P > 0.05 và
có ttính = 1.667 < tbảng = 2.365.
Nhịp tăng trưởng các test của nhóm đối
chứng nữ trước và sau thực nghiệm:
Qua thời gian 3 tháng tập luyện các
VĐV năng khiếu Cờ Vua lứa tuổi 10-
11 tỉnh Bắc Giang cũng có sự tăng tiến
đáng kể, nhưng có 1 test (Test cờ thế;
Test năng lực tính tóa n sự tăng tiến
chưa có ý nghĩa thống kê ở ngưỡng xác
suất P > 0.05 và có ttính = 1.527 – 1.824
< tbảng = 2.365.
So sánh nhóm thực nghiệm trước và
sau thực nghiệm
Nhịp tăng trưởng các test của nhóm đối
chứng nam trước và sau thực nghiệm:
Qua thời gian 3 tháng tập luyện theo
phần mềm và chương trình mà đề tài đã
đề ra các VĐV có sự tăng tiến rất tốt.
Với ¾ test (Test cờ thế; Test phân tích
đánh giá thế trận (GĐTC); Test năng
313
Kỷ yếu khoa học
lực tính tóa n) sự phát triển ý nghĩa
thống kê ở ngưỡng xác suất P < 0.05 và
có ttính = 5.337 – 5.612 > tbảng = 2.365.
Tuy nhiên có 1 test (Test lý thuyết tàn
cuộc sự tăng tiến chưa có ý nghĩa thống
kê ở ngưỡng xác suất P > 0.05 và có
ttính = 1.937 < tbảng = 2.365).
Nhịp tăng trưởng các test của nhóm đối
chứng nữ trước và sau thực nghiệm:
Qua thời gian 3 tháng tập luyện các
VĐV năng khiếu Cờ Vua lứa tuổi 10-
11 tỉnh Bắc Giang có sự tăng tiến rất
tốt. Với 4/4 test sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê ở ngưỡng xác suất P < 0.05 và
có ttính = 2.376 – 6.177 > tbảng = 2.365).
So sánh thành tích của hai nhóm sau
thực nghiệm
Đối với nam: 2/4 test (Test cờ thế; Test
năng lực tính tóa n) sự khác biệt mang
ý nghĩa thống kê vì có t dao động từ
2.401 – 2.434> t0.05 = 2.145, ở ngưỡng
xác suất p < 0.05. Còn 2/4 test (Test lý
thuyết tàn cuộc; Test phân tích đánh
giá thế trận) sự khác biệt không mang
ý nghĩa thống kê.
Đối với nữ: ¾ test (Test lý thuyết tàn
cuộc; Test phân tích đánh giá thế trận;
Test năng lực tính tóa n) sự khác biệt
mang ý nghĩa thống kê vì có t dao động
từ 2.16 – 2.308> t0.05 = 2.145, ở ngưỡng
xác suất p < 0.05. Riêng test cờ thế sự
khác biệt không mang ý nghĩa thống kê
vì ttính < tbảng.
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
Kết luận
Từ các kết quả nghiên cứu của đề tài,
chúng tôi rút ra những kết luận sau:
Thực trạng kỹ năng xử lý khi thi đấu
cờ tàn của các VĐV NK lứa tuổi 10 -
11 tỉnh Bắc Giang còn chưa tốt. Việc
tiếp thu lý thuyết cờ tàn của các VĐV
và công tác huấn luyện cờ tàn còn chưa
được chú trọng, phương pháp huấn
luyện tàn cuộc chưa hợp lý. Thông qua
phiếu phỏng vấn đã lựa chọn được 4
test đánh giá thực trạng kỹ năng tàn
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học

cuộc của VĐV gồm: Test cờ thế; Test
lý thuyết tàn cuộc; Test phân tích đánh
giá thế trận; Test năng lực tính tóa n từ
các test đã lựa chọn được bước đầu
kiểm tra cho thấy trình đồ của các
VĐV là tương đối đồng đều và không
có sự khác biệt vì có Cv% < 10%.
Kết quả nghiên cứu của đề tài đã chọn
được 2 phương pháp để huấn luyện tàn
cuộc trực tuyến là huấn luyện trực
tuyến – trực tiếp và huấn luyện trực
tuyến – gián tiếp cho VĐV NK cờ vua
lứa tuổi 10 – 11 tỉnh bằng Bắc Giang
bằng chương trình Chessbase 13 và đã
đưa ra được chương trình huấn luận
cho đối tượng nghiên cứu.
Qua 3 tháng tập luyện và ứng dụng
chương trình huấn luyện trực tuyến
giai đoạn tàn cuộc bằng phần mềm
Chessbase 13 cùng chương trình huấn
luyện cho thấy kỹ năng tàn cuộc của
nam và nữ nhóm thực nghiệm có sự
tăng tiến tốt so với nhóm đối chứng
điều đó được kiểm nghiệm bằng cách
so sánh kết quả sau thực nghiệm với
kết quả trước thực nghiệm, trong đó
ttính đều lớn hơn tbảng. 3/4 test (Lý
thuyết tàn cuộc, phân tích đánh giá thế
trận, năng lực tính tóa n) sự khác biệt
mang ý nghĩa thống kê ở ngưỡng xác
suất P < 0.05 do có ttính = 2.16 – 2.318
> tbảng = 2.145. Đối với nam ở nhóm
thực nghiệm vẫn có sự phát triển tốt
hơn so với nhóm đối chứng trong đó có
2/4 test (Năng lực tính tóa n, Cờ thế) sự
khác biệt mang ý nghĩa thông kê ở
ngưỡng xác suất P < 0.05 do có ttính =
2.401 – 2.434 > tbảng = 2.145. Và nhóm
thực nghiệm có nhịp phát triển tăng
trưởng gần gấp đôi lần so với nhóm đối
chứng.
Đề nghị
Kết quả và chương trình nghiên cứu
của đề tài cần được áp dụng vào thực
tiễn của Trung tâm huấn luyện và thi
đấu thể dục thể thao tỉnh Bắc Giang để
nâng cao hơn nữa chất lượng giảng dạy
của trung tâm hơn nữa.
Đề nghị trung tâm có thể tổ chức kế
hoạch nghiên cứu sâu và thời gian dài
hơn nữa nhằm nâng các kỹ năng trong
các giai đoạn khác như khai cuộc,
trung cuộc.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

ĐÀM QUỐC CHÍNH, ĐẶNG VĂN DŨNG, NGUYỄN HỒNG DƯƠNG (1999).
Giáo trình Cờ Vua. Tài liệu dùng cho sinh viên chuyên sâu Đại học TDTT.
NXB TDTT – Hà Nội.
LÂM QUANG THÀNH (2016). Giáo trình đo lường thể thao. NXB Đại học
Quốc gia TP.HCM.
NGUYỄN HƯƠNG LIÊN (2013). Nghiên cứu xây dựng hệ thống các bài tập
nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng kỹ thuật cờ tàn cho nam vận động viên
cờ vua lứa tuổi 11 – 13 trung tâm thể dục thể thao quận Thủ Đức Thành
phố Hồ Chí Minh. Luận văn thạc sĩ GDH.
NGUYỄN MINH TRÍ (2011). Nghiên cứu đánh giá hiệu quả việc ứng dụng phần
mềm Chessbase 8.0 trong giảng dạy khai cuộc cho sinh viên chuyên sâu
cờ vua trường đại học thể thao Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn thạc sĩ
GDH.

314