WYKŁAD I 11.10.2022r.

RYS HISTORYCZNY

Pomoc innym jest to działalność z długą historią obecną na całym świecie, kształtującą się w
społecznych i kulturowych warunkach wywodzących się z różnych tradycji i dokonań.
Rozwój pracy socjalnej jako dyscypliny teoretyczno- praktycznej możliwy jest dzięki kontynuacji
pewnych idei i działań wpisanych w dzieje pomocy człowiekowi.

SPOŁECZEŃSTWA PRYMITYWNE
• Najstarsza forma wspierania ludzi w potrzebie -> opieka i wzajemna pomoc, przede
wszystkim w dużych i wielopokoleniowych rodzinach
• Niepisane prawo i obowiązek opiekowania się krewnymi w sytuacji, gdy dotknęło ich
nieszczęście
• Obyczaje plemienne przewiduje opiekę nad osobami z problemami spowodowanymi wiekiem,
chorobą czy niepełnosprawnością

ZNACZENIE CHRZEŚCIJAŃSTWA
• Szczególny moment w rozwoju działalności pomocowej – pojawienie się (i rozwój)
chrześcijaństwa, a wraz z nim zasady czynnej miłości bliźniego
• Posługa diakonów - osoby odpowiedzialne za funkcje charytatywne we wspólnocie
chrześcijańskiej -> zadanie -> troska o ubogich, chorych, bezdomnych, więźniów, wdowy i
sieroty

ŚREDNIOWIECZE
• Pierwsze zinstytucjonowane próby rozwiązania problemów społecznych (zwłaszcza ubóstwa,
żebractwa i włóczęgostwa)
• Historyczne udokumentowana publiczna działalność w zakresie pomocy społecznej na
ziemiach polskich XIIw.
• Główne formy pomocy: jałmużna rozdawana żebrakom i ubogim, przyklasztorne szpitale,
przytułki, sierocińce, schroniska i ośrodki dla osób z niepełnosprawnościami (zwłaszcza
ruchowymi)
• Duża działalność Kościoła katolickiego

CZASY NOWOŻYTNE
• Utrwalenie i rozwijanie wcześniejszych form pomocy
• Powstanie nowych instytucji z założenia mające zajmować się kwestiami socjalnymi
• Pierwsze próby ich ustawowego regulowania

CZASY ROWOŻYTNE -ZIEMIE POLSKIE WIEK XVI (renesans)

> pojawienie się nowych idei społecznych co znalazło wyraz także w programach reform
zakładających ingerencję państwa w sprawy społeczne
W konsekwencji w XVII i XVIII wieku charakteryzują się jeszcze bardziej intensywnym rozwojem
opieki nad potrzebującymi, rosły potrzeby na pomoc społeczną, które były zaspokajane przez bractwa
religijne i dobroczynność magnacką
W drugiej połowie XVIII wieku dobroczynności wynikającej z cheścijańskich nakazów i powinności
zaczęła towarzyszyć dobroczynność wynikająca z humanizmu

OKRES ZABORÓW
Zróżnicowane warunki rozwoju opieki społecznej na terenie 3 zaborów

Wraz z utratą niepodległości -> nowy wymiar działalności społecznej i filantropijnej: walka o
odzyskanie niepodległości i “służba społeczna” realizowana przez różne formy działalności w tym
poprzez inicjatywy dobroczynne i filantropijne traktowane jako obowiązek patriotyczny
Dobroczynność kontynuowana przez inicjatywy kościelne i świeckie instytucje, ale było to
utrudnione

POJĘCIE “PRACA SOCJALNA”

Ojczyzna naukowych podstaw pracy socjalnej – Stany Zjednoczone, chociaż kształtowanie się
tożsamości przy pracy socjalnej jako działalności zawodowej dokonywało się równolegle w Europie
(Anglia, Francja, Włochy)
“praca socjalna” pojęcie w obiegu – 1917 rok
Mary Richmond – pierwsze opracowanie z zakresu pracy socjalnej

• PRACA SOCJALNA W POLSCE W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM

Popularyzacja pojęcia social work – praca społeczna
Wkład Heleny Radlińskiej i koncepcja połączenia po części ochotniczego, po części zawodowego
zaangażowania społecznego oraz promocja nowych metod diagnozy i pracy społecznej: dostosowanie
doświadczeń amerykańskich do polskich realiów
Ustawa o opiece społecznej 1923 rok
Utworzenie akademickiej formy kształcenia specjalistycznego – Studium Pracy Społeczno-
Oświatowej w Warszawie 1925 rok

• PRACA SOCJALNA I OPIEKA SPOŁECZNA W POLSCE PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

W 1947 roku utrzymano w mocy ustawę z 1923 roku, poszerzając zakres świadczeń opieki społecznej
o opiekę lekarską
Lata 50-te i 60-te – to słaba organizacja opieki społecznej
Opieka społeczna na marginesie polityki społecznej, a uważanie jej za wstydliwy problem ustrojowy
utrudniało jej rozwój
Zadania z zakresu opieki społecznej podzielone między kilka resortów (pracy, opieki społecznej,
oświaty i zdrowia) -> utrudnienie koordynacji działania
Chaotyczna i rozproszona regulacja prawna
1966 rok – pierwsze szkoły dla pracowników socjalnych
Lata 70-te – nadal budowa opieki społecznej odbywa się żywiołowo i brak uporządkowania rozwiązań
systemowych
Lata 80-te – w okresie głębokiego kryzysu polityczno-gospodarczego i wzrostu problemów
społecznych (bieda, uzależnienia, przestępstwa itp.) w ramach liberalizacji systemu wymuszonej przez
niewydolność publicznej opieki społecznej dopuszczono do działań organizacje kościelne, wzrosła
rola nieformalnych działań filantropijnych grup samopomocowych i organizacji społecznych

• LATA 80/90
Przez cały okres istnienia PRL-u zakres i środki działania dostosowane były do zmiennych koncepcji
kolejnych osób sprawujących władzę
Ustawa o pomocy społecznej 1990 r.
Od lat 90-tych rozwój badań, teorii i praktyki pracy socjalnej, zmiany te są widoczne w różnorodnych
wydawanych monografiach, czasopismach, prowadzonych badaniach oraz w wielkości powstających
państwowych i pozarządowych placówek, których działalność jest nastawiona na szeroko rozumiane
wsparcie
Ustawa o pomocy społecznej - 2004 r.
1990 opieka ----> 2004 pomoc

WYKŁAD II 25.10.2022r.
PRACA SOCJALNA (dwojakie spojrzenie)

TEORIA PRACY SOCJALNEJ

- należy do nauk społecznych, co więcej do nauk praktycznych, które gromadzą i porządkują wiedzę
w celu praktycznego zastosowania i opracowywania planów przekształcania rzeczywistości:
zawiera definicje, teorie i ogólne prawa nauki, zdania opisowe, sądy o charakterze
aksjologicznym.

PRAKTYKA PRACY SOCJALNEJ

- to zawodowa działalność pracowników socjalnych, czyli kontakty z klientami i wynikające z nich
inne działania służące osiąganiu przyjętych celów pracy socjalnej.

MIEJSCE PRACY SOCJALNEJ

Rodowód: nauki społeczne

Wielodyscyplinarność pracy socjalnej wynika z faktu, że wyrastała z wielu dyscyplin społecznych

musi zatem nadal utrzymywać łączność z wiodącymi dyscyplinami.
Ta zintegrowana wiedza jest warunkiem skutecznego działania pracowników socjalnych.

NAUKI SŁUŻĄCE PRACY SOCJALNEJ:

• SOCJOLOGIA
Bada przebieg procesów i zjawisk społecznych, ułatwia zrozumienie i ich interpretacje.
Skala makro, obserwuje polskie społeczeństwo.

• PSYCHOLOGIA
Określa konkretne jednostki, psycho funkcjonowanie jednostek, z przekonaniem, że są to osoby w
procesie rozwoju
i pozostają w relacjach z innymi ludźmi. Skala mikro, zindywidualizowany obraz.

• POLITYKA SPOŁECZNA
Praca socjalna jest jej instrumentem w wypełnianiu jej zadań, są one realizowane w konkretnych
placówkach, działalnościach przez zatrudnionych tam pracowników.

• PEDAGOGIKA
Ma szczególne znaczenie w postawaniu i rozwoju pracy socjalnej, jej podstawy teoretyczne tworzyli
pedagodzy społeczni (m.in. H. Radlińska, A. Kamiński)
Pedagogika społeczna jest teorią wychowawczej funkcji pracy socjalnej!

DEFINICJE PRACY SOCJALNEJ

• Wg. H. Radlińskiej
to ona w latach 20. XX wieku wprowadziła pracę socjalną w obręb pedagogiki społecznej,
wcześniej jako praca społeczna. Praca ta miała polegać na wydobywaniu i pomnażaniu sił
ludzkich i ich organizacji ich wspólnego działania dla dobra ludzi (przetwarzanie środowiska
siłami człowieka)

• Art. 6 pkt. 12
Działalność zawodowa - CZYM JEST?
Mająca na celu pomoc osobom i rodzinom - DLA KOGO?
We wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie - W JAKIM
CELU?
Poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających
temu celowi - W JAKI SPOSÓB?

• Art. 45
Wszystkie działania mają na celu poprawę ich funkcjonowania w ich środowisku
narzędzia- kontrakt socjalny/ plan socjalny
zasada- poszanowanie godności osoby i jej prawa do samostanowienia

POMOC SPOŁECZNA

Art. 2
1. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i
rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać,
wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
2. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym
zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem
Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Art. 3
1. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych
potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
2. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, przez
podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji
ze środowiskiem.
3. Rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających
udzielenie pomocy. 4. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione,
jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.

Art. 15
Pomoc społeczna polega w szczególności na:
1. Przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń
2. Pracy socjalnej
3. Prowadzeniu i rozwijaniu zjawisk niezbędnej infrastruktury socjalnej
4. Realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych
5. Analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej
6. Rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych
potrzeb
Art. 7
Przesłanki udzielania pomocy społecznej
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
7. ubóstwa;
8. sieroctwa;
9. bezdomności;
10. bezrobocia;
11. niepełnosprawności;
12. długotrwałej lub ciężkiej choroby;
13. przemocy w rodzinie;
 7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
14. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
15. bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa
domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
16. (uchylony)
17. trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status
uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z
okolicznością;
18. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
19. alkoholizmu lub narkomanii;
20. zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
21. klęski żywiołowej lub ekologicznej.

KONCEPCJE POMOCY SPOŁECZNEJ

• Koncepcja instytucjonalna
• Koncepcja rezydualna

RÓŻNICE:

CECHA INSTYTUCJONALNA REZYDUALNA

Pomoc udzielana często Pomoc udzielana w sytuacjach
Uruchomienie jeszcze przed wystąpieniem krytycznych, dopiero po wyczerpaniu się
pomocy symptomów kryzysu zasobów jednostki

Świadczenia mają charakter Świadczenia mają charakter selektywny i

uniwersalny (pomoc dostaje każdy kto mogą z nich korzystać tylko osoby
chce) usługi pomocy społecznej są tu spełniające ściśle określone kryteria
Uprawnienia rozumiane jako formy pomocy w formalno-prawne; usługi pomocy
do osiąganiu satysfakcjonującego społecznej mają za zadanie udzielanie
świadczenia standardu życia wsparcia w sytuacjach kryzysowych a
pomocy pomoc ustaje z chwilą wyjścia z kryzysu

Przekonanie, że każdy człowiek w Niekiedy czasowy, charakter pomocy

pewnym okresie swojego życia może sprowadza klienta do roli pacjenta,
Klient potrzebować pomocy i korzystanie z powodując przy tym uruchomienie
niej nie stygmatyzuje go procesu naznaczania społecznego

Pomoc społeczna jest rodzajem Pomoc społeczna tworzy siatkę

trampoliny, od której jednostka może bezpieczeństwa, ochraniającą przed
Porównanie się odbić w trudnych dla siebie upadkiem na samo dno
sytuacjach
Która z koncepcji pomocy społecznej obowiązuje w Polsce? +uzasadnij

+ i - obu koncepcji (pytanie na egzamin)

PODSTAWOWE POJĘCIA W OBSZARZE PRACY SOCJALNEJ

OPIEKA
• Świadczona w tych sytuacjach życiowych, w których ludzie dotknięci nieszczęśliwym
układem zdarzeń losowych nie potrafią lub nie maja dość siły, by samodzielnie przezwyciężyć
piętrzące się przed nimi trudności.
• Podstawa jest tu niezdolność do samodzielnego życia
• Cechy: ciągłość działania; asymetryczna zależność podopiecznego od opiekuna; przejecie w
pewnym stopniu odpowiedzialności za podopiecznego, decydowania za niego, o nim i o jego
sprawach

POMOC
Cechy:
• świadome uczestnictwo obu stron,
• aktywność obu stron, a współpraca i współdziałanie pomagającego i korzystającego z
pomocy,
• pomagający nie bierze odpowiedzialności za biorcę pomocy, pozostawiając mu inicjatywę i
autonomie,
• pomoc ustaje po zlikwidowaniu przyczyn, gdy korzystający z pomocy po pewnym „zasileniu"
jest w stanie sam rozwiązać problem
Zasada „pomocy do samopomocy"

WYKŁAD III 08.11.2022r.

METODY PRACY SOCJALNEJ

TRZY KLASYCZNE METODY PRACY SOCJALNEJ

• Z przypadkiem
• Z grupą
• Ze środowiskiem lokalnym= (społecznością lokalną)

METODA PRACY SOCJALNEJ Z PRZYPADKIEM

Narodziny metody pracy socjalnej z przypadkiem:

• wyrosła z praktycznej działalności socjalnej na początku XX wieku

 Wywodzi się z praktyki która
potem została "unaukowiona".
• stanowiła „unaukowienie dobroczynności”
• zapoczątkowana została w drugim dziesięcioleciu XX wieku na terenie Stanów
Zjednoczonych przez Mary Richmond, która sformułowała rys tej metody, założenia
teoretyczne, aksjologiczne i zasady praktycznego działania

Pionierka pracy z przypadkiem Mary Richmond twierdziła, że musi ona uwzględniać następujące 3
elementy:
• Jednocześnie wgląd w cechy osobowości jednostki, jak i rozpoznanie zasobów oraz zagrożeń
środowiska (czyli rozpoznanie przyczyn zarówno indywidualnych jak i społecznych,
powodujących komplikacje w życiu jednostki)
• Bezpośrednie oddziaływanie osoby na osobę (czyli nawiązanie bezpośrednich kontaktów
między pracownikiem socjalnym i klientem oraz dążenie do osiągnięcia zmian w podejściu
jednostki do jej problemów poprzez jej uaktywnienie)
• Pośrednie oddziaływanie na i poprzez otoczenie społeczne

Helena Radlińska- stosując metodę przypadków w promowanej przez siebie koncepcji pracy
społecznej, pracę z przypadkiem rozumiała jako „budzenie, uaktywnianie, mobilizowanie i
ukierunkowanie jednostki w system działań naprawczych”

TYPOWA PROCEDURA POSTĘPOWANIA DO PRACY Z PRZYPADKIEM - ETAPY

• Diagnoza przypadku- etap skoncentrowany na rozpoznaniu, polega na identyfikacji i analizie

sytuacji jednostki w kontekście jej problemów jest to szczegółowe rozpoznanie przypadku,
uwzględniające przyczyny tkwiące w jednostce, jak i przyczyny społeczne oraz ocenę
możliwości udziału jednostki i jej otoczenia w usuwaniu niepożądanych sytuacji (historia
życia+ obecna sytuacja+ stan psychologiczny+ jej otoczenie życia= w miarę pełnej diagnozie
jednostki)
• Opracowanie planu postępowania- plan postępowania powinien:
• opierać się na jasno sformułowanych celach
• określać kierunki i sposoby likwidacji niepożądanych sytuacji życiowych (czyli co, kiedy i jak
ma czynić pracownik socjalny)
• uwzględnić czynności, które zostaną podjęte wobec jednostki, jak i działania skierowane na
otoczenie, zmierzające do zmian
• uwzględniać wszystkie możliwe do zastosowania instytucjonalne i pozainstytucjonalne formy
wsparcia
• zawierać zarys okresu i zakresu, w jakich można się spodziewać pozytywnych skutków
interwencji
• Właściwe prowadzenie przypadku- wdrożenie opracowanego planu, najdłuższy etap
wymagający operatywności i elastyczności działania, w którym o powodzeniu decyduje
rozbudzenie w osobie wewnętrznej chęci do zmiany swojego położenia
• Ocena skutków interwencji i efektywności przeprowadzonych działań – ewaluacja

ZASADY
które muszą towarzyszyć procesowi pomocy w metodzie pracy z przypadkiem:

• zasada indywidualizacji oddziaływań

• dostosowanie indywidualnych metod
 • bezwzględna akceptacja człowieka, warunkowa akceptacja jego działań
• zasada tolerancji
• zasada celowości działań poprzedzona solidną diagnozą
• posługiwanie się poprawną polszczyzną (język zrozumiały dla klienta)
• wyczulenie na komunikację niewerbalną
• obiektywność, neutralność
• zasada samoświadomości (świadomość swoich granic, ograniczeń, swoich mocnych i słabych
stron, świadomość swoich uprzedzeń, świadomość swoich schematów działania i reagowania,
świadomość swoich emocji)
• zasada dyskrecji, poufności
• zasada otwartości bez przekroczenia pewnych granic
• zasada empatii, zrozumienia

ZALETY I WADY PRACY SOCJALNEJ Z PRZYPADKIEM

Zalety:
-możliwość głębszego poznania historii i sytuacji osoby, zaplanowania dla niej bardziej adekwatnego
sposobu pomocy
-współpraca może być bardziej efektywna
-satysfakcja z efektywności pomocy
-większa możliwość monitorowania tego co się dzieje z osobą

Wady:
-metoda ta jest czasochłonna i pracochłonna
-większe ryzyko przekraczania granic
-spore obciążenie odpowiedzialnością pracownika socjalnego
-obciążenie psychiczne pracownika socjalnego

METODA PRACY SOCJALNEJ Z GRUPĄ

Narodziny metody grupowej:

• jej powstanie wiąże się z rozwojem badań nad małymi grupami, prowadzonych na gruncie
psychologii i socjologii
• praca grupowa najpierw jako metoda wychowawcza (druga połowa XIX wieku)
• praca grupowa jako metoda pracy socjalnej:
*powody zainteresowania pracą grupową w pracy socjalnej
*narodziny tej metody jako naukowej metody pracy socjalnej: lata 30-te XX wieku
*Polska: wkład zwłaszcza A. Kamińskiego
ROZUMIENIE METODY GRUPOWEJ

Praca grupowa to zbiorowy wysiłek na rzecz zmian, oparty na założeniu, że ludzie doświadczają
rozwoju i zmian poprzez interakcje i procesy zachodzące w grupie.

Praktyka pracy socjalnej wykorzystuje małe grupy zarówno jako kontekst, tło, jak i środek, za pomocą
którego członkowie grupy podtrzymują lub zmieniają postawy, relacje interpersonalne oraz rozwijają
zdolności do efektywnego radzenia sobie w swoim środowisku.

Jednostka pozostaje głównym przedmiotem troski, grupa zaś narzędziem rozwoju i zmian.

STOSOWANIE MAŁYCH GRUP

w pracy socjalnej znajduje uzasadnienie:

• We wspólnych celach motywujących do wzajemnej pomocy i wspierania się

• W zwiększaniu potencjału twórczego jednostki pracującej w grupie, wzmacniającym szanse
efektywnego rozwiązywania jej problemów
• W dynamice grupy skutecznie zmieniającej cele i normy uczestników
• W możliwości jednoczesnego wspomagania wielu osób wymagających podobnej pomocy,
wobec których stosowanie metody indywidualnych przypadków wymagałoby łącznie
większych nakładów

TYPOWE ETAPY PROCESU GRUPOWEGO

1. Tworzenie grupy
2. Stabilizacja struktury i norm grupy
3. Realizacja celu grupy
4. Ocena efektów działania i decyzja o dalszym istnieniu lub rozwiązania grupy

• ROLA osoby prowadzącej grupę w każdym z tych stadiów/etapów

• obserwacja relacji w momencie tworzenia się grupy, integracja tworzących się podgrup,
tworzenie warunków do poznania się dla każdego członka grupy, przegadanie celu istnienia
grupowego i indywidualnych, stworzenie zasad;
• rozpoznanie ról pozostałych członków, pomoc z wychodzenia z roli lub akceptacja i pomoc w
poczuciu swobody, rozwiązywanie konfliktów;
• dbanie o realizacje celów grupy z dbałością i uwagą o każdego członka grupy;
• samodzielna ocena prowadzącego grupę, wspólna ocena tego co się udało lub czego się nie
udało osiągnąć jednostce oraz wspólnie grupie;
ZASADY PRACY GRUPOWEJ

WARUNKI EFEKTYWNOŚCI PRACY Z GRUPĄ I W GRUPIE

WYKŁAD IV 22.11.2022r.
METODA ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA

LOSY METODY ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA

Pierwowzór amerykański
Akceptacja tej metody w obrębie pracy socjalnej w latach 50-tych XX wieku, choć już w latach 20-
tych próby pracy metodą organizowania środowiska
Współcześnie: renesans tej metody w społeczeństwach demokratycznych

Stosowanie tej metody jest bardzo ograniczone w polskim systemie pomocy społecznej

Powody?
• dominacja w praktyce pracy socjalnej pracy z przypadkiem
• brak odpowiednich uregulowań prawnych
• brak tradycji inicjowania działań obywatelskich
• bierność Polaków
• brak chęci zaimplementowania do polskiej rzeczywistości doświadczeń z innych krajów
• brak przygotowania pracowników socjalnych do roli organizatorów społeczności lokalnych

W Polsce animowanie społeczności lokalnych:

• w bardzo nielicznych środowiskach lokalnych i tylko pojedyncze inicjatywy
• generalnie raczej poza państwowym/ samorządowym systemem pomocy społecznej, a
realizowana przede wszystkim przez organizacje pozarządowe

METODA ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA - ROZUMIENIE

• w wąskim znaczeniu (A. Kamiński)

Gdy mamy do czynienia z uruchamianiem jakiejś akcji, gdy przedmiotem zainteresowania lub
działania jest jedna grupa społeczna (np. ludzie starsi, z niepełnosprawnością) lub wybrane zjawisko
(np. czas wolny) czy jedna kategoria problemów (np. bezrobocie) oraz gdy działania prowadzone są
przez jedną grupę osób lub jedną instytucję.

• w szerokim znaczeniu (A. Kamiński)

Oznacza całościowe zrozumienie środowiska lokalnego, pełną rejestrację jego problemów,
kompleksowy i komplementarny system działań, podejmowanie pracy przez maksymalnie wszystkie
siły społeczne, w oparciu o wspólnie wypracowany plan zbudowany na bazie wyników badań
kompleksowych, z intencją stałego działania i trwałego usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk.

CELE METODY ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA:

• wspomaganie rozwoju osób i warunków, w jakich te osoby żyją

• aktywizowanie, inspirowanie do pozytywnych zmian
• przekształcanie wadliwych struktur i elementów oraz postaw w tym środowisku
• …….

Lista celów nie jest zamknięta, ponieważ grupy tworzą się dla różnych celów, (cele indywidualne,
przypisane konkretnym projektom).

ETAPY W METODZIE ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA

I) pełen opis sytuacji wyjściowej - elementy diagnozy społeczności:
• charakterystyka geograficzna
• charakterystyka socjodemograficzna
• charakterystyka społeczno-kulturowo-ekonomiczna
• charakterystyka potrzeb i problemów (społecznych) dotykających całą społeczność lub jej
segmenty - diagnoza potrzeb, braków i zagrożeń danego środowiska
• rozpoznanie zasobów tkwiących w społeczności (indywidualnych i instytucjonalnych)
• rozpoznanie problemu (lub idei), który stanie się inspiracją i siłą motywującą do podjęcia
działań w kierunku zmian
II) zorganizowanie zespołu pracy, wstępna wymiana informacji i doświadczeń, wspólne
przygotowanie zarysu planu działania
III) właściwe zaplanowanie działań (które wymaga skonkretyzowania celów działań i wskazania
realnych sposobów ich realizacji)
IV) sprecyzowanie zadań i ich podział (adekwatny do możliwości i kompetencji osób uczestniczących
w działaniu)
V) realizacja zamierzeń
w trakcie realizacji planu:
- niekiedy konieczność ponownej diagnozy lub jej uzupełnienie
- niekiedy weryfikacja ludzi, ich motywacji i realnych możliwości
- często tzw. Etap wtórnego pobudzenia czyli ciągła, dalsza inspiracja i umacnianie zespołu
pracy oraz poszczególnych jego ogniw
VI) ewaluacja

WARUNKI "SUKCESU" W METODZIE ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA

• Zaangażowanie i współpraca między np. pracownikami a społecznością

• Interdyscyplinarność zespołu
 • Chęć ze strony członków społeczności
• Rzetelność diagnozy
• Faktyczny zespół pracy
• Dobrze zaplanowane i podzielone działania
• Spełnione wszystkie etapy w metodzie organizowania środowiska
• ……

ZINTEGROWANE PODEJŚCIE DO 3 METOD PRACY SOCJALNEJ

Twórcza synteza trzech tradycyjnych metod pracy socjalnej połączonych systemowym ujęciem pracy
socjalnej jako procesu rozwiązywania problemu

Pracownik socjalnych powinien znać trzy metody i swobodnie z nich korzystać i zależnie od potrzeby
powinien czerpać z elementów każdej z nich.
Prof. UAM dr hab. Ewa Włodarczyk

SEKTOR POZARZĄDOWY W POLSCE

TERMIN „ORGANIZACJE POZARZĄDOWE”

- zaczerpnięty z terminologii prawa międzynarodowego

- w ustawodawstwie polskim pojawił się dopiero w Ustawie o rehabilitacji zawodowej i

społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych z 1997 roku

TERMIN „ORGANIZACJE POZARZĄDOWE”

w świetle Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art.3.2.)
2. Organizacjami pozarządowymi są:
1) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27
sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi,
bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi
osobami prawnymi,
2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku – osoby prawne lub jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w
tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4.

SEKTOR POZARZĄDOWY W TRÓJKĄCIE SEKTORÓW

sektor publiczny: charakter i cele działań publiczne
sektor biznesu: charakter i cele działań są prywatne
sektor pozarządowy: prywatny charakter i publiczne cele działań
CECHY SEKTORA POZARZĄDOWEGO
- formalny status – osobowość prawna
- niezależność – w 2 rozumieniach:
a) od instytucji rządowych (nie stanowią części aparatu państwowego, nie są
zarządzane przez administrację państwową)
b) wewnętrznie wolne i suwerenne w swych decyzjach i wyborach, z wewnętrznymi
sposobami zarządzania i kontroli
- niedochodowość: tzn. mogą osiągać zyski, ale muszą być one wykorzystane na realizację
zadań statutowych i nie mogą być dzielone pomiędzy założycieli albo członków organizacji
- niekomercyjność: nie nastawienie na zysk ekonomiczny (non-for-profit), ale na efekt
pozaekonomiczny – zmianę mentalności i zachowań ludzi
- dobrowolność (tworzenia, wstępowania, członkostwa)
- misja czyli długoterminowa wizja celu, w której przedstawia się ogólny kierunek działania,
własny wizerunek i filozofię zarządzania
- opieranie się w dużej mierze na pracy wolontariuszy

Stowarzyszenia i fundacje to najbardziej typowe i najliczniejsze formy prawne, w jakich są

zakładane i działają organizacje pozarządowe.
PODSTAWOWE AKTY PRAWNE:
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W LICZBACH

CENNE ŹRÓDŁO INFORMACJE O ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH W POLSCE
https://ngo.pl

ROLA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W SPOŁECZEŃSTWIE OBYWATELSKIM:

- zachęcają do aktywnego obywatelstwa
- pełnią funkcje grupy nacisku (na reformy, postawy społeczne, zmiany w polityce rządu
itp.)
- stanowią instrument ożywiający solidarność społeczną
- pełnią funkcje edukatorów społeczeństwa
- stymulują biernych obywateli do wzięcia na siebie odpowiedzialności i włączenia się
do społecznego procesu podejmowania decyzji, zachęcają do współdecydowania
o swoim losie i sprawach innych
- stymulują działania aktywizujące samopomoc
- są terenem stwarzającym możliwości poczucia wspólnoty
- spajają społeczności, sprzyjają integracji społecznej
- pełnią funkcję „wypełniania luk” – wynikającą z nieobecności służb w ściśle
określonych obszarach potrzeb lub braku zaangażowania, wyspecjalizowania i
schematyzmu służb już istniejących

ROLA ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH W STOSUNKU DO JEDNOSTEK

- funkcja dawania pomocy – bezpośrednie świadczenie pomocy
- często pojawiają się tam, gdzie inna forma pomocy nie byłaby możliwa lub skuteczna,
a dzieje się tak, bo będąc bliżej człowieka trafniej rozpoznają potrzeby indywidualne i
społeczne oraz szybciej i elastyczniej reagują na nie
- uczenie aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, odpowiedzialności za siebie i
innych
- uczenie współdziałania, działania w grupie
- zaspokajanie aspiracji życiowych
- tworzenie możliwości samorealizacji
- zaspokajanie potrzeby twórczości, ekspresji, afiliacji
- przeciwdziałanie poczuciu osamotnienia
- kształtowanie pewnych cech osobowościowych i umiejętności w wyniku kontaktów
z innymi ludźmi i doświadczenia niesienia pomocy innym
- zmiana postaw i przekonań