„Jak wiedza z zakresu pracy socjalnej i pomocy społecznej może się przydać w przyszłej

pracy zawodowej pedagoga?”

Program wykładów:
● Historia pracy socjalnej i pomocy społecznej w Polsce
● Wokół pojęć „praca socjalna” i „pomoc społeczna”
● Metoda pracy socjalnej z przypadkiem
● Metoda pracy socjalnej z grupą
● Metoda pracy socjalne ze środowiskiem
● Sektor pozarządowy w Polsce
EGZAMIN -> pisemny z treści z wykładów i wcześniej przygotowana pisemna odpowiedź na
pytanie (3/4 strony lub jedna strona)

RYS HISTORYCZNY (od pomocy innym do profesjonalnej pomocy)

SPOŁECZEŃSTWO PRYMITYWNE
1. Obyczaje plemienne przewidujące opiekę nad osobami z problemami
spowodowanymi wiekiem, chorobami czy niepełnosprawnością
2. Opieka i wzajemna pomoc realizowana w dużych wielkopokoleniowych rodzinach –
najstarsza forma wspierania
Niepisane prawo i obowiązek opiekowania się krewnymi w sytuacjach, gdy dotknęło
ich nieszczęście
ZNACZENIE CHRZEŚCIJAŃSTWA
Pojawienie się chrześcijaństwa i razem z nim zasady czynnej miłości bliźniego.
W pierwszych gminach chrześcijańskich:
− Posługa diakonów (funkcja charytatywna) – zadaniem była troska o potrzebujących
wsparcia i każdego chrześcijanina, który nie powinien być obojętny na krzywdę
innych ludzi
ŚREDNIOWIECZE
− XII wiek – udokumentowanie publicznej działalności w zakresie pomocy społecznej
− Pierwsze zinstytucjonalizowane próby rozwiązania problemów społecznych (ubóstwo,
żebractwo, włóczęgostwo)
− Główne formy pomocy: jałmużna rozdawana ubogim i żebrakom, przyklasztorne
szpitale, schroniska, ośrodki dla niepełnosprawnych, przytułki, sierocińce
− Działalność ta była związana z działalnością kościoła

CZASY NOWOŻYTNE
− Utrwalenie i rozwijanie wcześniejszych form pomocy
− Powstanie nowych instytucji, które z założenia miały zajmować się kwestiami
socjalnymi
1
 − Pierwsze próby ich ustawowego regulowania
Wiek XVI – nowe idee społeczne, programy reform zakładające ingerencje państwa w
sprawy społeczne
Wiek XVII i XVIII – jeszcze bardziej intensywny rozwój opieki nad potrzebującymi i
rosnące potrzeby na pomoc, bractwa religijne i dobroczynność magnacka
II połowa XIII wieku – dobroczynność wynikająca z chrześcijańskich powinności zaczęła
towarzyszyć dobroczynności wynikającej z humanistycznych powinności

OKRES ZABORÓW
− Zróżnicowane warunki rozwoju na terenie 3 zaborców
− Nowy wymiar działalności społecznej i filantropijnej: „służba społeczna” realizowana
także przez dobroczynności i filantropie, traktowana jako obowiązek patriotyczny
− Dobroczynność kontynuowana przez kościelne i świeckie instytucje (choć funkcje
były utrudnione przez państwa zaborcze)
POJĘCIE „PRACA SOCJALNA”
− Stany Zjednoczone
− 1917 rok
− Mary Richmond „ Social Diagnosis”
OKRES MIĘDZYWOJENNY
− Popularność „social work” – „praca społeczna”
− Wykład Heleny Radlińskiej: promocja nowych metod diagnozy i pracy socjalnej;
dostosowanie doświadczeń amerykańskich do polskich realiów
− Ustawa o opiece społecznej (1923r.)
− Utworzenie akademickiej formy specjalistycznego kształcenia – Studium Pracy
Społeczno-Oświatowej w Warszawie (1925r.)
PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
− W 1947 roku -> utrzymanie mocy ustawy z 1923 roku poszerzając zakres świadczeń
opieki społecznej o opiekę lekarską
− Lata 50-te i 60-te -> słaba organizacja opieki społecznej bo:
o Opieka społeczna na marginesie polityki społeczne, a uważanie jej za
wstydliwy problem ustrojowy utrudniało jej rozwój
o Zadania z zakresu opieki społecznej podzielone między kilka resortów: pracy,
opieki społecznej, oświaty i zdrowia – rozproszenie zadań
− 1966 rok pierwsze szkoły dla pracowników socjalnych
− Lata 70-te -> nadal budowa opieki społecznej odbywająco się żywiołowo i brak
uporządkowanych rozwiązań systemowych
− Lata 80-te -> okres głębokiego kryzysu polityczno-gospodarczego i wzrost
problemów społecznych, opieka społeczna jest niewydolna – więc dopuszczono do
działań organizację kościelne i wzrost roli działań grup filantropijnych, grup
samopomocowych i organizacji społecznych

2
PO LATACH 80-TYCH I 90-TYCH
− Przez cały PRL zakres i środki działania dostosowano do zmiennych koncepcji
kolejnych ekip sprawujących władzę
− Ustawa o pomocy społecznej 1990 rok
− Od lat 90-tych rozwój teorii, badań i praktyki pracy socjalnej; zmiany są widoczne w
wydanych monografiach, czasopismach, prowadzonych badań oraz w wielkości
powstających państwowych i pozarządowych placówek, których działalność jest
skierowana na szeroko rozumiane wsparcie
− Ustawa o pomocy społecznej – 2004 rok

XX WIEK

Opieka społeczna Pomoc społeczna

Wykład drugi – 23.10.2023

PRACA SOCJALNA
Rodowód – nauka społeczna. Wielodyscyplinarność pracy socjalnej wynika z tego, że musi
korzystać z dorobku innych nauk, tworząc własne rozwiązania, metodologie, procedury
badawcze. Nadal musi utrzymywać łączność z wiodącymi dla niej dyscyplinami.
Ta zintegrowana wiedza jest warunkiem skutecznego działania pracowników socjalnych.
Teoria pracy socjalnej – należy do społecznych nauk praktycznych, które gromadzą i
porządkują wiedzę w celu praktycznego zastosowania i opracowania planów przekształcenia
rzeczywistości. Zawiera definicję, teorię i ogólne prawa nauki, sądy, zadania opisowe oraz
wskazania praktyczne.
Praktyka – to zawodowa działalność pracowników socjalnych – kontakt z klientami i
wynikające z nich działania w celu osiągnięcia celów pracy socjalnej.
SOCJOLOGIA
Bada przebieg procesów społecznych i dostarcza pracownikowi socjalnemu ogólnych ram
pojęciowych, które pozwalają na analizę, rozumienie i interpretacje zjawisk społecznych.

PSYCHOLOGIA

3
Dostarcza wyjaśnień dotyczących psychospołecznych funkcjonowania jednostki i ułatwia jej
rozumienie jako osoby rozwijającej się i działającej w relacji z innymi ludźmi.
POLITYKA SPOŁECZNA
Praca socjalna jest instrumentem i pełni ważna role w wypełnianiu jej zadań przez działalność
instytucji pomocy społecznej i bezpośrednią pracę profesjonalistów zatrudnionych tam.
PEDAGOGIKA
Podstawy teorii i praktyki pracy socjalnej tworzyli pedagodzy społeczni (m.in.: Helena
Radlińska, Aleksander Kamiński). Jest teorią wychowawczej funkcji pracy socjalnej.
DEFINICJA
1) Według Heleny Radlińskiej – w latach -tych XX wieku wprowadziła pracę socjalną i
w obrębie pedagogiki społecznej pod nazwą praca społeczna. Miała polega na
wydobywaniu i pomnażaniu sił ludzkich, na ich usprawnianiu i organizacji wspólnego
działania dla dobra ludzi a wiec na przetwarzaniu środowiska siłami człowieka.
ART. 6 PKT. 12
Praca socjalna – działalność zawodową mającą na celu pomoc osobom i rodzinom we
wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez
pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu
celowi.
ART. 45
1. Praca socjalna świadczona jest na rzecz poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich
środowisku społecznym. Praca socjalna prowadzona jest:
a. z osobami i rodzinami w celu rozwinięcia lub wzmocnienia ich aktywności i
samodzielności życiowej;
b. ze społecznością lokalną w celu zapewnienia współpracy i koordynacji działań
instytucji i organizacji istotnych dla zaspokajania potrzeb członków
społeczności.
2. Praca socjalna może być prowadzona w oparciu o kontrakt socjalny lub projekt
socjalny.
3. W pracy socjalnej wykorzystuje się właściwe tej działalności metody i techniki,
stosowane z poszanowaniem godności osoby i jej prawa do samostanowienia.
4. Praca socjalna świadczona jest osobom i rodzinom bez względu na posiadany dochód.
ART. 2
1. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu
umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych,
których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i
możliwości.
2. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej,
współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i
pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami
wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

4
ART. 3
1. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do
zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach
odpowiadających godności człowieka.
2. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2
ust. 1, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia
osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.
3. Rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności
uzasadniających udzielenie pomocy.
4. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli
odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.
ART. 15
Pomoc społeczna polega w szczególności na:
1) przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń
2) pracy socjalnej;
3) prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej;
4) analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy
społecznej;
5) realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych;
6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach
zidentyfikowanych potrzeb.
ART. 7
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
1) ubóstwa;
2) sieroctwa;
3) bezdomności;
4) bezrobocia;
5) niepełnosprawności;
6) długotrwałej lub ciężkiej choroby;
7) przemocy domowej;
7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa
domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
10) (uchylony) dotyczył młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze
11) Trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej
status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w
związku z okolicznością, o której mowa w art. 159ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z
dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
5
 13) alkoholizmu lub narkomanii;
14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
15) klęski żywiołowej lub ekologicznej.
PRZYCZYNY
− dysfunkcje w rodzinie
− syndrom 3xB
− stan zdrowia
− trudności w adaptacji
− nowe potrzeby
− niespodziewane zdarzenia
KONCEPCJE POMOCY SPOŁECZNEJ
KONCEPCJA
INSTYTUCJONALNA
URUCHOMIENIE Pomoc udzielana często
POMOCY jeszcze przed wystąpieniem
symptomów kryzysu.
UPRAWNIENIE Świadczenia mają charakter
DO uniwersalny (pomoc dostaje
OTRZYMYWANI każdy kto chce) usługi pomocy
A POMOCY społecznej są tu rozumiane
jako formy pomocy w
osiąganiu satysfakcjonującego
standardu życia.
KLIENT Przekonanie, że każdy
człowiek w pewnym okresie
swojego życia może
potrzebować pomocy i
korzystanie z niej nie
stygmatyzuje go.
PORÓWNANIE Pomoc społeczna jest rodzajem
trampoliny, od której jednostka
może się odbić w trudnych dla
siebie sytuacjach.
KOCNEPCJA
REZYDUALNA
Pomoc udzielana w sytuacjach
krytycznych, dopiero po
wyczerpaniu się zasobów
jednostki.
Świadczenia mają charakter
selektywny i mogą z nich
korzystać tylko osoby
spełniające ściśle określone
kryteria formalno-prawne;
usługi pomocy społecznej mają
za zadanie udzielanie wsparcia
w sytuacjach kryzysowych a
pomoc ustaje z chwilą wyjścia z
kryzysu.
Niekiedy czasowy, charakter
pomocy sprowadza klienta do
roli pacjenta, powodując przy
tym uruchomienie procesu
naznaczania społecznego.
Pomoc społeczna tworzy siatkę
bezpieczeństwa, ochraniającą
przed upadkiem na samo dno.
6
W Polsce jest koncepcja rezydualna.
PODSTAWOWE POJĘCIA W OBSZARZE PRACY SOCJALNEJ
OPIEKA
● Świadczona w tych sytuacjach życiowych, w których ludzie dotknięci nieszczęśliwym
układem zdarzeń losowych nie potrafią lub nie maja dość siły, by samodzielnie
przezwyciężyć piętrzące się przed nimi trudności.
● Podstawa jest tu niezdolność do samodzielnego życia
● Cechy: ciągłość działania; asymetryczna zależność podopiecznego od opiekuna;
przejecie w pewnym stopniu odpowiedzialności za podopiecznego, decydowania za
niego, o nim i o jego sprawach
POMOC (cechy:)
● świadome uczestnictwo obu stron,
● aktywność obu stron, a współpraca i współdziałanie pomagającego i korzystającego z
pomocy,
● pomagający nie bierze odpowiedzialności za biorcę pomocy, pozostawiając mu
inicjatywę i autonomie,
● pomoc ustaje po zlikwidowaniu przyczyn, gdy korzystający z pomocy po pewnym
„zasileniu" jest w stanie sam rozwiązać problem
Zasada „pomocy do samopomocy”
METODY PRACY SOCJALNEJ
1. Z przypadkiem
2. Z grupą
3. Ze środowiskiem lokalnym = społecznością lokalną
METODA PRACY SOCJALNEJ Z PRZYPADKIEM
Narodziny metody pracy socjalnej z przypadkiem:
● wyrosła z praktycznej działalności socjalnej na początku XX wieku
● stanowiła „unaukowienie dobroczynności”
● zapoczątkowana została w drugim dziesięcioleciu XX wieku na terenie Stanów
Zjednoczonych przez Mary Richmond, która sformułowała rys tej metody, założenia
teoretyczne, aksjologiczne i zasady praktycznego działania
Pionierka pracy z przypadkiem Mary Richmond twierdziła, że musi ona uwzględniać
następujące 3 elementy:
− Jednocześnie wgląd w cechy osobowości jednostki, jak i rozpoznanie zasobów oraz
zagrożeń środowiska (czyli rozpoznanie przyczyn zarówno indywidualnych jak i
społecznych, powodujących komplikacje w życiu jednostki)
− Bezpośrednie oddziaływanie osoby na osobę (czyli nawiązanie bezpośrednich
kontaktów między pracownikiem socjalnym i klientem oraz dążenie do osiągnięcia
zmian w podejściu jednostki do jej problemów poprzez jej uaktywnienie)
− Pośrednie oddziaływanie na i poprzez otoczenie społeczne

7
Helena Radlińska- stosując metodę przypadków w promowanej przez siebie koncepcji pracy
społecznej, pracę z przypadkiem rozumiała jako „budzenie, uaktywnianie, mobilizowanie i
ukierunkowanie jednostki w system działań naprawczych”
TYPOWA PROCEDURA POSTĘPOWANIA DO PRACY Z PRZYPADKIEM –
ETAPY
1) Diagnoza przypadku- etap skoncentrowany na rozpoznaniu, polega na identyfikacji i
analizie sytuacji jednostki w kontekście jej problemów jest to szczegółowe
rozpoznanie przypadku, uwzględniające przyczyny tkwiące w jednostce, jak i
przyczyny społeczne oraz ocenę możliwości udziału jednostki i jej otoczenia w
usuwaniu niepożądanych sytuacji (historia życia+ obecna sytuacja+ stan
psychologiczny+ jej otoczenie życia= w miarę pełnej diagnozie jednostki)
2) Opracowanie planu postępowania- plan postępowania powinien:
a. opierać się na jasno sformułowanych celach
b. określać kierunki i sposoby likwidacji niepożądanych sytuacji życiowych
(czyli co, kiedy i jak ma czynić pracownik socjalny)
c. uwzględnić czynności, które zostaną podjęte wobec jednostki, jak i działania
skierowane na otoczenie, zmierzające do zmian
d. uwzględniać wszystkie możliwe do zastosowania instytucjonalne i
pozainstytucjonalne formy wsparcia
e. zawierać zarys okresu i zakresu, w jakich można się spodziewać pozytywnych
skutków interwencji
3) Właściwe prowadzenie przypadku- wdrożenie opracowanego planu, najdłuższy etap
wymagający operatywności i elastyczności działania, w którym o powodzeniu
decyduje rozbudzenie w osobie wewnętrznej chęci do zmiany swojego położenia
4) Ocena skutków interwencji i efektywności przeprowadzonych działań – ewaluacja
ZASADY KTÓRE MUSZĄ TOWARZYSZYĆ PROCESOWI POMOCY W
METODIE PRACY Z PRZYPADKIEM
● zasada indywidualizacji oddziaływań
● dostosowanie indywidualnych metod
● bezwzględna akceptacja człowieka, warunkowa akceptacja jego działań
● zasada tolerancji
● zasada celowości działań poprzedzona solidną diagnozą
● posługiwanie się poprawną polszczyzną (język zrozumiały dla klienta)
● wyczulenie na komunikację niewerbalną
● obiektywność, neutralność
● zasada samoświadomości (świadomość swoich granic, ograniczeń, swoich mocnych i
słabych stron, świadomość swoich uprzedzeń, świadomość swoich schematów
działania i reagowania, świadomość swoich emocji)
● zasada dyskrecji, poufności
● zasada otwartości bez przekroczenia pewnych granic
● zasada empatii, zrozumienia
ZALETY I WADY PRACY SOCJALNEJ Z PRZYPADKIEM
✔ Zalety:

8
 o możliwość głębszego poznania historii i sytuacji osoby, zaplanowania dla niej
bardziej adekwatnego sposobu pomocy
o współpraca może być bardziej efektywna
o satysfakcja z efektywności pomocy
o większa możliwość monitorowania tego co się dzieje z osobą
✔ Wady:
o metoda ta jest czasochłonna i pracochłonna
o większe ryzyko przekraczania granic
o spore obciążenie odpowiedzialnością pracownika socjalnego
o obciążenie psychiczne pracownika socjalnego
METODA PRACY SOCJALNEJ Z GRUPĄ
Narodziny metody grupowej:
● jej powstanie wiąże się z rozwojem badań nad małymi grupami, prowadzonych na
gruncie psychologii i socjologii
● praca grupowa najpierw jako metoda wychowawcza (druga połowa XIX wieku)
● praca grupowa jako metoda pracy socjalnej:
o powody zainteresowania pracą grupową w pracy socjalnej
o narodziny tej metody jako naukowej metody pracy socjalnej: lata 30-te XX
wieku
o Polska: wkład zwłaszcza A. Kamińskiego
ROZUMIENIE METODY GRUPOWEJ
Praca grupowa to zbiorowy wysiłek na rzecz zmian, oparty na założeniu, że ludzie
doświadczają rozwoju i zmian poprzez interakcje i procesy zachodzące w grupie.
Praktyka pracy socjalnej wykorzystuje małe grupy zarówno jako kontekst, tło, jak i środek, za
pomocą którego członkowie grupy podtrzymują lub zmieniają postawy, relacje
interpersonalne oraz rozwijają zdolności do efektywnego radzenia sobie w swoim
środowisku.
Jednostka pozostaje głównym przedmiotem troski, grupa zaś narzędziem rozwoju i zmian.
STOSOWANIE MAŁYCH GRUP
w pracy socjalnej znajduje uzasadnienie:
● We wspólnych celach motywujących do wzajemnej pomocy i wspierania się
● W zwiększaniu potencjału twórczego jednostki pracującej w grupie, wzmacniającym
szanse efektywnego rozwiązywania jej problemów
● W dynamice grupy skutecznie zmieniającej cele i normy uczestników
● W możliwości jednoczesnego wspomagania wielu osób wymagających podobnej
pomocy, wobec których stosowanie metody indywidualnych przypadków
wymagałoby łącznie większych nakładów
TYPOWE ETAPY PROCESU GRUPOWEGO
I. Formowanie – dominacja niepokoju, zależność od prowadzącego sytuacji, zadań i
zachowań

9
 II. Ścieranie – atmosfera konfliktu, emocjonalnego oporu wobec wyzwań, jakie stawia
przed uczestnikami zadanie
III. Normowanie – kształtowanie się normy, umocnienie się spójności grupy i poczucie
tożsamości, otwarta wymiana poglądów, wzajemne wsparcie i współpraca
IV. Działanie – konstruktywne próby ukończenia zadania, zaangażowanie członków grupy
V. Separacja – rozstanie, będące zakończeniem pracy
ROLA OSOBY, KTÓRA PROWADZI TĄ METODĘ W CZASIE TYCH FAZ
● obserwacja relacji w momencie tworzenia się grupy, integracja tworzących się
podgrup, tworzenie warunków do poznania się dla każdego członka grupy,
przegadanie celu istnienia grupowego i indywidualnych, stworzenie zasad;
● rozpoznanie ról pozostałych członków, pomoc z wychodzenia z roli lub akceptacja i
pomoc w poczuciu swobody, rozwiązywanie konfliktów;
● dbanie o realizacje celów grupy z dbałością i uwagą o każdego członka grupy;
● samodzielna ocena prowadzącego grupę, wspólna ocena tego co się udało lub czego
się nie udało osiągnąć jednostce oraz wspólnie grupie;
ZASADY PRACY GRUPOWEJ / EFEKTYWNOŚĆ PRACY W GRUPIE
● Możliwość wyrażania swojego zdania
● Równe traktowanie
● Odpowiedź na bunt
● Reagowanie na konflikty w odpowiednim czasie
● Indywidulane dopasowanie zadań do możliwości
● Dokładny plan pracy w grupie
● Zapewnienie odpowiedniej ilości osób w grupie
● Kwestia zaaranżowania przestrzeni
● Jasność rozkładu zadań
● Dbałość o spójność i komfort innych członków
● Nie stracić z pola widzenia jednostki
LOSY/METODY ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA
Pierwowzór amerykański
Akceptacja tej metody w obrębie pracy socjalnej w latach 50-tych XX wieku, choć już w
latach 20-tych próby pracy metodą organizowania środowiska.
Współcześnie: renesans tej metody w społeczeństwach demokratycznych.
Stosowanie tej metody jest bardzo ograniczone w polskim systemie pomocy społecznej
Powody:
● dominacja w praktyce pracy socjalnej pracy z przypadkiem
● brak odpowiednich uregulowań prawnych
● brak tradycji inicjowania działań obywatelskich
● bierność Polaków
● brak chęci zaimplementowania do polskiej rzeczywistości doświadczeń z innych
krajów

10
 ● brak przygotowania pracowników socjalnych do roli organizatorów społeczności
lokalnych

W Polsce animowanie społeczności lokalnych:

● w bardzo nielicznych środowiskach lokalnych i tylko pojedyncze inicjatywy
● generalnie raczej poza państwowym/ samorządowym systemem pomocy społecznej, a
realizowana przede wszystkim przez organizacje pozarządowe

METODY ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA – ROZUMIENIE

● W wąskim znaczeniu (A. Kamiński)
Gdy mamy do czynienia z uruchamianiem jakiejś akcji, gdy przedmiotem
zainteresowania lub działania jest jedna grupa społeczna (np. ludzie starsi, z
niepełnosprawnością) lub wybrane zjawisko (np. czas wolny) czy jedna kategoria
problemów (np. bezrobocie) oraz gdy działania prowadzone są przez jedną grupę osób
lub jedną instytucję.

● W szerokim znaczeniu (A. Kamiński)

Oznacza całościowe zrozumienie środowiska lokalnego, pełną rejestrację jego
problemów, kompleksowy i komplementarny system działań, podejmowanie pracy
przez maksymalnie wszystkie siły społeczne, w oparciu o wspólnie wypracowany plan
zbudowany na bazie wyników badań kompleksowych, z intencją stałego działania i
trwałego usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk.

CELE METODY ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA:

● wspomaganie rozwoju osób i warunków, w jakich te osoby żyją
● aktywizowanie, inspirowanie do pozytywnych zmian
● przekształcanie wadliwych struktur i elementów oraz postaw w tym środowisku
Lista celów nie jest zamknięta, ponieważ grupy tworzą się dla różnych celów (cele
indywidualne, przypisane konkretnym projektom)

ETAPY W METODZIE ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA

1. Pełen opis sytuacji wyjściowej - elementy diagnozy społeczności:
o charakterystyka geograficzna
o charakterystyka socjodemograficzna
o charakterystyka społeczno-kulturowo-ekonomiczna
o charakterystyka potrzeb i problemów (społecznych) dotykających całą
społeczność lub jej segmenty - diagnoza potrzeb, braków i zagrożeń danego
środowiska

11
 o rozpoznanie zasobów tkwiących w społeczności (indywidualnych i
instytucjonalnych)
o rozpoznanie problemu (lub idei), który stanie się inspiracją i siłą motywującą
do podjęcia działań w kierunku zmian
2. Zorganizowanie zespołu pracy, wstępna wymiana informacji i doświadczeń, wspólne
przygotowanie zarysu planu działania
3. Właściwe zaplanowanie działań (które wymaga skonkretyzowania celów działań i
wskazania realnych sposobów ich realizacji)
4. Sprecyzowanie zadań i ich podział (adekwatny do możliwości i kompetencji osób
uczestniczących w działaniu)
5. Realizacja zamierzeń
W trakcie realizacji planu:
o niekiedy konieczność ponownej diagnozy lub jej uzupełnienie
o niekiedy weryfikacja ludzi, ich motywacji i realnych możliwości
o często tzw. Etap wtórnego pobudzenia czyli ciągła, dalsza inspiracja i
umacnianie zespołu pracy oraz poszczególnych jego ogniw
6. Ewaluacja

WARUNKI „SUKCESU” W METODZIE ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA

● Zaangażowanie i współpraca między np. pracownikami a społecznością
● Interdyscyplinarność zespołu
● Chęć ze strony członków społeczności
● Rzetelność diagnozy
● Faktyczny zespół pracy
● Dobrze zaplanowane i podzielone działania
● Spełnione wszystkie etapy w metodzie organizowania środowiska

ZINTEGROWANE PODEJŚCIE DO 3 METOD PRACY SOCJALNEJ

Twórcza synteza trzech tradycyjnych metod pracy socjalnej połączonych systemowym
ujęciem pracy socjalnej jako procesu rozwiązywania problemu Pracownik socjalnych
powinien znać trzy metody i swobodnie z nich korzystać i zależnie od potrzeby powinien
czerpać z elementów każdej z nich.
SEKTOR POZARZĄDOWY W POLSCE
TERMIN „ORGAMIZACJE POZARZĄDOWE”
● zaczerpnięty z terminologii prawa międzynarodowego
● w ustawodawstwie polskim pojawił się dopiero w Ustawie o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych z 1997 roku
● w świetle Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art.3.2.)
o 2. Organizacjami pozarządowymi są: 1) niebędące jednostkami sektora
finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o
finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi,
bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub

12
 samorządowymi osobami prawnymi, 2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku
– osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości
prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i
stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4.

SEKTOR POZARZĄDOWY W TRÓJKĄCIE SEKTORÓW

● sektor publiczny: charakter i cele działań publiczne
● sektor biznesu: charakter i cele działań są prywatne
● sektor pozarządowy: prywatny charakter i publiczne cele działań

CECHY SEKTORA POZARZĄDOWEGO

● formalny status – osobowość prawna
● niezależność – w 2 rozumieniach:
o od instytucji rządowych (nie stanowią części aparatu państwowego, nie są
zarządzane przez administrację państwową)
o wewnętrznie wolne i suwerenne w swych decyzjach i wyborach, z
wewnętrznymi sposobami zarządzania i kontroli
● niedochodowość: tzn. mogą osiągać zyski, ale muszą być one wykorzystane na
realizację zadań statutowych i nie mogą być dzielone pomiędzy założycieli albo
członków organizacji
● niekomercyjność: nie nastawienie na zysk ekonomiczny (non-for-profit), ale na efekt
pozaekonomiczny – zmianę mentalności i zachowań ludzi
● dobrowolność (tworzenia, wstępowania, członkostwa)
● misja czyli długoterminowa wizja celu, w której przedstawia się ogólny kierunek
działania, własny wizerunek i filozofię zarządzania
● opieranie się w dużej mierze na pracy wolontariuszy
Stowarzyszenia i fundacje to najbardziej typowe i najliczniejsze formy prawne, w jakich są
zakładane i działają organizacje pozarządowe.

PODSTAWOWE AKTY PRAWNE:

● Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach
● Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W LICZBACH
● 107 tysięcy zarejestrowanych stowarzyszeń (bez OSP)
● 31 tysięcy zarejestrowanych fundacji
● 70 tysięcy aktywnych organizacji pozarządowych

CENNE ŹRÓDŁO INFORMACJE O ORGANIZACJACH

POZARZĄDOWYCH W POLSCE -> https://ngo.pl
13
ROLA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W SPOŁECZEŃSTWIE
OBYWATELSKIM:
● zachęcają do aktywnego obywatelstwa
● pełnią funkcje grupy nacisku (na reformy, postawy społeczne, zmiany w polityce
rządu itp.)
● stanowią instrument ożywiający solidarność społeczną
● pełnią funkcje edukatorów społeczeństwa
● stymulują biernych obywateli do wzięcia na siebie odpowiedzialności i włączenia się
do społecznego procesu podejmowania decyzji, zachęcają do współdecydowania o
swoim losie i sprawach innych
● stymulują działania aktywizujące samopomoc
● są terenem stwarzającym możliwości poczucia wspólnoty - spajają społeczności,
sprzyjają integracji społecznej
● pełnią funkcję „wypełniania luk”
● wynikającą z nieobecności służb w ściśle określonych obszarach potrzeb lub braku
zaangażowania, wyspecjalizowania i schematyzmu służb już istniejących

ROLA ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH W STOSUNKU DO JEDNOSTEK

● funkcja dawania pomocy - bezpośrednie świadczenie pomocy
● często pojawiają się tam, gdzie inna forma pomocy nie byłaby możliwa lub skuteczna,
a dzieje się tak, bo będąc bliżej człowieka trafniej rozpoznają potrzeby indywidualne i
społeczne oraz szybciej i elastyczniej reagują na nie
● uczenie aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, odpowiedzialności za siebie i
innych
● uczenie współdziałania, działania w grupie
● zaspokajanie aspiracji życiowych
● tworzenie możliwości samorealizacji
● zaspokajanie potrzeby twórczości, ekspresji, afiliacji
● przeciwdziałanie poczuciu osamotnienia
● kształtowanie pewnych cech osobowościowych i umiejętności w wyniku kontaktów z
innymi ludźmi i doświadczenia niesienia pomocy innym
● zmiana postaw i przekonań

14