Średniowiecze (łac.

,,Medium Aevum” – okres przejściowy)

jest najdłuższą epoką trwającą miedzy V - XV stuleciem.

*Anonimowość- autorzy średniowieczni nie podpisywali swoich dzieł,

uważali bowiem, że wszystko co stworzyli powinno sławić Boga, nie
artystę. *Teocentryzm - "Bóg w centrum", kultura, sztuka, obyczajowość
średniowiecza były podporządkowane religii. Bóg był w centrum
zainteresowań człowieka, a jego głównym zadaniem było dążenie
do osiągnięcia zbawienia.
*Uniwersalizm – powszechność wzorców kulturowych
*Dualizm – dwoistość np.: życie doczesne i życie wieczne,
lub dobro i zło,
* ,,Ars Moriendi” – sztuka umierania.
*Krucjaty – wyprawy krzyżowe
*Rycerstwo - początek rycerstwa w epoce średniowiecza

Hierarchia
średniowieczna wizja świata, uporządkowanego zgodnie z bożym
zamysłem. Każde stworzenie miało swoje miejsce. Ponad wszystkim stał
Bóg, którego z człowiekiem dzielił ogromny dystans.
Pośrednictwo
średniowieczna idea religijna. Mówiąca, że pomiędzy Stwórcą,
a stworzeniem pośredniczyć mieli: Jan Chrzciciel i Maryja. W sztuce
symbolizował to motyw deesis.
Motyw Deesis
charakterystyczny dla sztuki średniowiecznej motyw przedstawiający trzy
postacie: Chrystusa - sędziego siedzącego na tronie, Matkę Bożą i Jana
Chrzciciela.

Bogurodzica:
- najstarsza polska pieśń religijna,
- autorstwo jej jest nieznane, dawniej przypisywano je
św. Wojciechowi,
- czas powstania - najprawdopodobniej połowa XIII w.
- Bogurodzica była pierwszym polskim hymnem narodowym. Śpiewano
ją przed bitwą pod Grunwaldem - tak wynika z kroniki Jana Długosza,
- podmiot zbiorowy będący wspólnotą wszystkich wierzących, zwraca
się do Matki Bożej prosząc, by wstawiła się za nim u swojego Syna.
Zwraca się też do samego Chrystusa, by za pośrednictwem Jana
Chrzciciela dał modlącym się spokojne, szczęśliwe życie na ziemi,
a także wieczne szczęście w raju.

Średniowieczna koncepcja człowieka

głównym zadaniem i celem człowieka jest doskonalenie duszy
i osiągniecie zbawienia. Ciało i dobra doczesne utrudniają człowiekowi
osiągnięcie świętości.
Hagiografia
legendy opowiadające wydarzenia z życia świętych, pojawiły się we
wczesnym średniowieczu . Najważniejszym polskim dziełem
hagiograficznym jest "Legenda o świętym Aleksym".

"Legenda o świętym Aleksym"

jest to wierszowany utwór pochodzący z XV wieku. Opowiada życiorys
świętego zgodnie z typowym schematem utworu hagiograficznego:
- Aleksy pochodził z bogatego rzymskiego domu,
- jego rodzice byli pobożni i miłosierni dla ubogich,
- okoliczności narodzin - towarzyszył im cud,
- wyrzeka się dóbr doczesnych i zostaje ascetą,
- Aleksy wraca Rzymu, chce pozostać nierozpoznany, mieszka
pod schodami własnego domu znosząc upokorzenia ze strony służby ojca,
- jego śmierci towarzyszą cuda. Kiedy przeczuwa jej bliskość, spisuje
na kartce swój żywot,

*Asceza - ideał postępowania, polega na dobrowolnym wyrzeczeniu

rozkoszy życia doczesnego. Chce w ten sposób odpokutować
swe grzechy i osiągnąć zbawienie.

Święty Franciszek z Asyżu

-pochodził z biednej rodziny,
-spotkanie z trędowatym wywołało w nim wstrząs, powodując
nawrócenie,
wyrzekł się domu, rodziny i wszelkich dóbr materialnych,
-był pełen radości życia i miłości do świata,
-kochał wszystkie stworzenia boże i nawoływał do życia zgodnego z
Ewangelią,
*Franciszkanizm
nawiązując do poglądów Franciszka z Asyżu utwory tworzone w myśl
tej idei ukazywały człowieka prostego, umiejącego ciszyć się życiem,
religijnego i szanującego naturę

*,,Kwiatki św. Franciszka” – zbiór najciekawszych momentów z życia

świętego.

Średniowieczny ideał rycerza:

odwaga, wierność ideałom, honor, dotrzymywanie danego słowa, szlachetność,
szacunek dla słabszych, wierność wybrance serca, wierność władcy.
,,Pieśń o Rolandzie"
bohaterem utworu jest idealny średniowieczny rycerz. Jego ideałami,
dla których gotowy był oddać życie były: wierność wierze
chrześcijańskiej, miłość do ojczyzny "słodkiej Francji", wierność
i lojalność wobec władcy, którego był wasalem, solidarność względem
towarzyszy broni. Kierował się rycerskim honorem. Wolał umrzeć
niż stchórzyć, dlatego podczas opisanej w utworze walki z Saracenami
nie wezwał pomocy i zginął w nierównej bitwie.

"Kronika polska" Galla Anonima

Czasy Bolesława Chrobrego autor przedstawiono jako wielki rozkwit
polskiego państwa – złoty wiek. Król ten był dzielnym wojownikiem
i dobrym gospodarzem. Kryzys państwa polskiego przypada na czasy
Bolesława Śmiałego, który rozkazał zgładzić biskupa Stanisława. Dzieło
należy do piśmiennictwa historiograficznego. Zawiera obraz idealnego
władcy, sprawiedliwego, bezstronnego i pobożnego.

4
"Dzieje Tristana i Izoldy"
romans rycerski oparty o Tristanie i Izoldzie zawiera charakterystyczny
dla średniowiecza motyw miłości niosącej nieszczęście i cierpienie,
a zarazem będącej niemożliwym do okiełznania żywiołem. Tristan
i Izolda wypijają przez przypadek eliksir miłości. Nie wybierają więc
dobrowolnie uczucia, nie mają na nie wpływu. Powodem ich nieszczęścia
jest tragiczny los. Izolda jest bowiem żoną króla Marka. Ich uczucie
to trwa dłużej niż życie - na grobach kochanków wyrastają dwa krzewy,
których gałęzie splecione są jakby w miłosnym uścisku.

Groteska
kategoria estetyczna oparta na zestawieniu nie pasujących do siebie
elementów, absurdzie, czyli łączeniu elementów komizmu i tragizmu.
„Danse Macabre”
taniec Śmierci. Częsty motyw w sztuce średniowiecznej. Polegał
na ukazywaniu śmierci jako szkieletu z kosą prowadzącego korowód
ludzi różnych stanów. Motyw ten miał symbolizować wszechwładność
śmierci wobec której znikają wszelkie podziały społeczne.