Professional Documents
Culture Documents
Choroby Błon Śluzowych Jamy Ustnej
Choroby Błon Śluzowych Jamy Ustnej
ŚLUZOWYCH JAMY
USTNEJ
WYKWITY PIERWOTNE
Plamka
zmiana zabarwienia na ograniczonej powierzchni – obszar
przebarwienie, odbarwienie lub wylew krwi; nie wyczuwalna
podczas palpacji
przechodzi w nadżerkę
krosta występuje w kile na skutek rozpadu nacieków
grudkowych
Bąbel pokrzywkowy
wykwit wyniosły, szybko powstaje i ustępuje bez śladu
obrzęk podścieliska łącznotkankowego
rzadko w jamie ustnej
Otarcie
powierzchowne uszkodzenie nabłonka zdrowej śluzówki na
skutek uszkodzenia mechanicznego
dot. warstwy rogowej lub całego nabłonka
WYKWITY WTÓRNE
Nadżerka
powierzchowny ubytek nabłonka
goi się bez blizny
tworzy się w miejscu: pęcherzyków, pęcherzy, grudek, urazu
mechanicznego, zmian troficznych
zwykle pokryta białym nalotem, przykładem jest afta
nawracająca
Rozpadlina
pęknięcie – płytki, linijny ubytek śluzówki dot. głównie
nabłonka, nie goi się blizną
najczęściej w miejscach podatnych na rozciąganie, np. pęknięcie
ust
WADY JĘZYKA
CHOROBY WYWOŁYWANE
PRZEZ WIRUSY DNA
OPRYSZCZKA NAWRACAJĄCA
Charakterystyka
HSV-1 – uaktywnienie formy latentnej
pojawia się przy spadku odporności (stres, przemęczenie, silne
nasłonecznienie, wyziębienie, ciąża, wspólne choroby,
immunosupresanty) lub oporności
zazwyczaj powstaje jeden wykwit, czasem po wygojeniu może
dochodzić do nawrotów w różnych lokalizacjach
Objawy
przeważnie wargi - granica czerwieni wargi i skóry oraz kąty ust,
rzadziej podniebienie twarde i dziąsło przytwierdzone
początkowo pojawia się pieczenie, tkliwość i mrowienie
po 1-3 dniach od objawów prodromalnych pojawiają się
pęcherzyki
pęcherzyki przechodzą w nadżerki, a potem strupy (wtedy
możliwe leczenie stomatologiczne)
Rozpoznanie
wywiad + obraz kliniczny
Różnicowanie
półpasiec i inne choroby wirusowe
afty nawracające
OSPA WIETRZNA
Charakterystyka
wirusy VZV (HHV-3)
okres wylęgania 2-3 tygodnie, dot. głównie dzieci powyżej 9
miesiąca
rzadziej dotyka dorosłych, ale przebieg jest cięższy
trwa 7 dni
wirusy pozostają w ciele na całe życie
Objawy
pierwsze pojawiają się ogólnoustrojowe objawy ostrej infekcji
wirusowej
na podniebieniu i pęcherzykach pojawiają się pęcherzyki, które
przekształcają się w nadżerki – zmianom tym towarzyszy
gorączka i osutka skórna
Rozpoznanie
obraz kliniczny
Różnicowanie
inne choroby wieku dziecięcego
PÓŁPASIEC
Charakterystyka
wyw. przez VZV przetrwałe w zwojach n. czuciowych po
pierwotnej infekcji
najczęściej reinfekcja dotyczy grzbietowych n. rdzeniowych w
odc. lędźwiowym
w jamie ustnej dot. głównie podniebienia twardego, rzadziej
bocznymi pow. języka
występuje głównie u osób starszych, z chorobami
współistniejącymi, po napromieniowaniu, chemioterapii,
sterydoterapii i u osób na immunosupresji
Objawy
pierwszy pojawia się ból sugerujący ból trzonowca oraz
parestezja w jednym z obejmowanych miejsc
następnie po kilku dniach pojawiają się pęcherzyki
przechodzące w nadżerki
MONONUKLEOZA ZAKAŹNA
Charakterystyka
wirus EBV (HHV-4)
długi okres wylęgania – ok. 8 tygodni
postać wrodzona lub nabyta
EBV wykazuje powinowactwo wobec limfocytów B, nabłonka,
limfocytów T i komórek NK, dendrytycznych, makrofagów
po przejściu zakażenia wirus przechodzi w stan uśpienia, może
ulegać reaktywacji, która choć bezobjawowa prowadzi do
zakażeń innych osób
Objawy
infekcja pierwotna u dzieci – bezobjawowa
triada objawów: zapalenie gardła, gorączka, powiększenie
węzłów chłonnych
na śluzówce mogą występować owrzodzenia (szczególnie na
migdałkach)
mogą pojawić się objawy ogólne
postacie: gruczołowa, anginowa, gorączkowa
Rozpoznanie
obraz kliniczny
monocytoza
dodatni test Paula-Bunella-Davidsohna – wykrywa przeciwciała
Różnicowanie
choroby wirusowe i bakteryjne
CHŁONIAK BURKITTA
Charakterystyka
wirus EBV
choroba nowotworowa związana z deficytem odporności
głównie związana z HIV
bardzo szybki rozrost nowotworowy tkanki limfatycznej (wyw.
się z limfocytów B)
Rozpoznanie
obraz kliniczny + badania dodatkowe
Różnicowanie
inne nowotwory
LEUKOPLAKIA WŁOCHATA
Charakterystyka
nadkażenie EBV
przeważnie chorzy z HIV i po przeszczepach
ograniczone ognisko nadmiernego rogowacenia na bocznej
pow. języka (rzadziej na bezzębnym wyrostku)
biała, wyniosła, ograniczona plama o szorstkiej powierzchni
(ręcznik frotte)
Rozpoznanie
objawy kliniczne
serologia
Różnicowanie
inne zmiany keratotyczne na języku
CYTOMEGALIA
Charakterystyka
wyw. przez CMV
przenoszony przez krew, ślinę i mocz
postać wrodzona (12% urodzeń) i nabyta
przebieg objawowy lub bezobjawowy
przechodzi w postać latentną w limfocytach i monocytach krwi
Objawy postaci wrodzonej
hepatomegalia, splenomegalia
niedokrwistość hemolityczna
małopłytkowość
uszkodzenia OUN
nieprawidłowości w rozwoju uzębienia: zmętnienia, żółte
przebarwienia i hipoplazja szkliwa, opóźnione wyrzynanie,
osłabienie szkliwa
Objawy postaci nabytej
zwykle brak objawów
zapalenie: wątroby, trzustki, jelit, siatkówki, oka, serca, płuc,
mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych
stany zapalne ślinianek, atypowe owrzodzenia i ogniska
martwicy śluzówki, nadkażenie grzybicze, histoplazmozy i
mykobakteriozy
Rozpoznanie
obraz kliniczny i serologia
Różnicowanie
inne zespoły gorączkowo-gruczołowe wyw. przez EBV, HHV-6 i
HIV
MIĘSAK KAPOSIEGO
Charakterystyka
wirus HHV-8
charakterystyczne dla zakażonych HIV
typowa lokalizacja w przebiegu AIDS – podniebienie twarde
(nigdy w postaci klasycznej)
odczynowy lub nowotworowy charakter – nie wiadomo
Objawy
pierwsze zmiany dot. skóry twarzy, potem rozsiewają się na
tułów i kończyny
czerwono-brązowe grudki lub plamki, ulegają regresji, pozostają
małe lub narastają i wrzodzieją
gdy narasta w jamie ustnej – zaburzenia mowy
często zajmuje: węzły chłonne, płuca, przewód pokarmowy,
serce, śledziona, wątroba i inne
Rozpoznanie
badanie kliniczne + badania dodatkowe
Różnicowanie
zmiany nowotworowe
MIĘCZAK ZAKAŹNY
Charakterystyka
pokswirus – MCV
przypadkowe zakażenie u dzieci, najczęściej kontakty seksualne
u dorosłych
wylęganie – 2 do 7 tygodni
Objawy
wykwit pierwotny – grudka 2-10mm, na wardze dolnej, języku i
policzkach
grudka z zagłębieniem w środku, po naciśnięciu wypływa
kaszowata treść
Rozpoznanie
obraz kliniczny
Różnicowanie
zmiany wyw. przez HPV
INFEKCJE HPV
Charakterystyka
częściej u kobiet niż mężczyzn
zakaża komórki warstwy podstawnej nabłonka
aktywacji ulega na drodze urazu, obniżenie odporności i
zakażenia innymi patogenami
postać utajona i jawna
HPV-16 i HPV-18 – nowotworzenie
Brodawczak
najczęstsza łagodna zmiana nowotworowa jamy ustnej
powstająca z nabłonka
uszypułowane, kalafiorowate guzy
język, policzek w linii zgryzu, bezzębne wyrostki
może złośliwieć
Choroba Hecka
ogniskowy przerost nabłonka
płaskie, białawe grudki – mogą się skupiać, tendencja do
zanikania i nawrotów
Kłykciny kończyste
uszypułowane, podobne do włókniaków
rzadko w jamie ustnej
Brodawki pospolite
grudki różnej wielkości, nieregularny kształt
dotyczą skóry: twarzy, rąk, stóp, błony śluzowej jamy ustnej
okres wylęgania tydzień, urazy sprzyjają powstawaniu
duża zakaźność
Nabłonkowa dysplazja brodawkowata
mnogie brodawki w jamie ustnej
powstają pod wpływem bodźców drażniących
przy ekspozycji na światło może złośliwieć
Rogowiak kolczystokomórkowy
łagodny guz umiejscawiający się najczęściej na czerwieni wargi
dolnej
centralnie strup
Rozpoznanie
obraz kliniczny i biopsja
Różnicowanie
mięczak zakaźny i zmiany nowotworowe w jamie ustnej
CHOROBY WYWOŁYWANE
PRZEZ WIRUSY DNA
HERPANGINA ZAHORSKIEGO
Charakterystyka
Coxsackie grupy A i echowirusy
głównie dzieci do 7 r.ż.
wylęganie 2-9 dni, okres letni nasila zakażenia
Objawy
ogólne objawy ostrej infekcji wirusowej
sztywność karku
powiększenie węzłów
pęcherzyki przechodzące w nadżerki – podniebienie miękkie,
tylna ściana gardła, łuki podniebienne; ustępują po 7 dniach
Rozpoznanie
obraz kliniczny
Różnicowanie
inne choroby wirusowe
PRYSZCZYCA
Charakterystyka
wyw. przez wirusa pyska i racic
choroba odzwierzęca, występuje rzadko u ludzi
zakażenie bezpośrednio przez zwierzę lub przez produkty
odzwierzęce
Objawy
nagły wzrost temperatury i cechy ostrej infekcji
wielopostaciowe wykwity na skórze, powiększone węzły
chłonne
bolesne pęcherze na bocznych pow. palców dłoni i stóp w
obrębie wałów paznokciowych
w jamie ustnej pęcherzyki przechodzące w nadżerki
Rozpoznanie
obraz kliniczny + serologia
Różnicowanie
inne choroby wirusowe
afty nawracające
ŚWINKA
Charakterystyka
paramyksowirus – wirus nagminnego zapalenia przyusznic
każdy wiek, inkubacja 14-21 dni
Objawy
objawy ogólne
jedno- lub obustronny obrzęk ślinianek przyusznych i zapalenie
błony śluzowej jamy ustnej
ból gardła i bolesność podczas jedzenia
w 20% przypadków u mężczyzn dochodzi do zapalenia jąder
Rozpoznanie
badanie kliniczne + morfologia krwi obwodowej
Różnicowanie
inne choroby wirusowe
zespół Sjogrena
sarkoidoza
obturacja przewodu ślinowego, torbiel przyusznicy, guz
przyusznica, ostre ropne zapalenie przyusznicy
ODRA
Charakterystyka
paramyksowirus – wirus odry
dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym
3 etapy: wylęganie (10-14 dni), okres nieżytowy i okres
wysypkowy
Objawy:
okres nieżytowy: objawy ostrej infekcji, kaszel, zapalenie
spojówek ze światłowstrętem
okres wysypkowy: nasilenie objawów ogólnych, pojawienie się
na zapalnie zmienionej śluzówki okolicy trzonowców wykwitów
żółto-białego – plamki Fiłatowa-Koplika (znikają po 3 dniach)
wysypka pojawia się na skórze całego ciała i trwa 4 dni
na języku biało-szary nalot
Rozpoznanie
obraz kliniczny
Różnicowanie
różyczka
choroba Fordyce’a
RÓŻYCZKA
Charakterystyka
matonawirus – wirus różyczki
wylęganie 14-21 dni
Objawy
powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych, potylicznych
i karkowych
sztywność karku
osutka skórna
plamki Forchheimera – teleangiektazje na zapalnie zmienionej
śluzówce podniebienia miękkiego i tylnej ścianie gardła
Rozpoznanie
obraz kliniczny + badanie morfologiczne krwi obwodowej
Różnicowanie
płonica, odra, ospa, wysypka polekowa
AIDS
Charakterystyka
HIV1 i HIV2
atakuje i niszczy komórki z receptorami CD4 (głównie limfocyty
Th, ale też makrofagi, fibroblasty, komórki Langerhansa i
komórki nerwowe)
szerzy się przez kontakty seksualne, przez krew, z zakażonej
matki na dziecko
kategorie kliniczne: A, B i C
Kategorie kliniczne
kategoria A: bezobjawowe zakażenie HIV -> pierwotne
zakażenie HIV (silne objawy ogólne, nadżerki w jamie ustnej,
dreszcze, powiększenie węzłów, pocenie nocne) -> przetrwała
uogólniona limfadenopatia + nie ma objawów z kategorii B i C
kategoria B: grzybica rzekomobłoniasta jamy ustnej i gardła,
przewlekła grzybica narządów płciowych, dysplazja lub rak in
situ szyjki macicy, gorączka/biegunka dłużej nić miesiąc,
leukoplakia włochata, półpasiec min. 2 dermatomów, choroba
Werlhofa, listerioza, zapalenie przydatków, neuropatia
objawowa
kategoria C: grzybica narządowa, mykobakteriozy, inwazyjny
rak szyjki macicy, schorzenia pierwotniakowe, schorzenia
wirusowe, encefalopatia AIDS, nawracające zapalenie płuc,
nawracająca posocznica salmonellozowa, wyniszczenie
stopień 1: >= 500 komórek CD4 w mm3
stopień 2: 200-499 komórek CD4 w mm3
stopień 3: <200 komórek CD4 w mm3
Objawy w jamie ustnej
zmiany związane z HIV: kandydiazy, leukoplakia włochata,
martwicze choroby przyzębia, mięsak Kaposiego, linijny rumień
dziąsłowy
zmiany towarzyszące HIV: nietypowe owrzodzenia jamy ustnej i
gardła (afty Suttona), trombocytopenia, choroby ślinianek,
zakażenia wirusowe inne niż EBV
zmiany, które mogą wystąpić: nietypowe zakażenia bakteryjne
w przebiegu zapleń dziąseł i przyzębia, inne zakażenia grzybicze,
przebarwienia melaninowe, zaburzenia neurologiczne
Rozpoznanie
wywiad + badanie kliniczne
badanie serologiczne
Różnicowanie
inne zespoły upośledzenia odporności
COVID 19
Charakterystyka
wyw. przez SARS-CoV2
drogi zakażenia: kropelkowa, powietrzna, kontaktowa
śmiertelność: 10%
w jamie ustnej najczęściej dotyka języka, potem śluzówki warg i
podniebienia
Objawy
gorączka
suchy kaszel
poczucie zmęczenia
duszności
utrata węchu lub smaku
Objawy w jamie ustnej (68% przypadków)
owrzodzenia i nadżerki
pęcherze i pęcherzyki
krosty i grudki
plamki i plamy pigmentacyjne
halitoza
język pofałdowany lub pozbawiony brodawek
poszerzenie naczyń, wybroczyny, obrzęki, samoistne
krwawienie z dziąseł
zmiany martwicze i zmiany rumieniowe
Rozpoznanie
wywiad + badanie kliniczne
test real time PCR i pozostała serologia
Różnicowanie zmian w jamie ustnej
afty opryszczkopodobne
opryszczkowe zapalenie jamy ustnej
kandydoza
choroba Kawasaki
zmiany podobne do EM
wysypka polekowa
martwicze zapalenie przyzębia
kątowe zapalenie warg
atypowy zespół Sweet’a
zespół Melkersona-Rosenthala
KANDYDOZY
KANDYDOZA RZEKOMOBŁONIASTA
Charakterystyka
może występować w postaci ostrej lub przewlekłej (chorzy na
niedobory odporności, cukrzycy, pacjenci przyjmujący GKS lub
BSA, pacjenci z nowotworami złośliwymi – zwłaszcza
hematologicznymi)
u dzieci często nazywana pleśniawkami – występuje u
noworodków, które mają niedojrzały układ odpornościowy i
zostały zainfekowane przechodząc przez drogi rodne
czynniki predysponujące do infekcji u dzieci: niska masa
urodzeniowa, przedłużony pobyt w szpitalu
Obraz
białawe, białawo-żółte lub kremowe plamki mogące zlewać się
w płytki – powstaje nalot przypominający kożuch
naloty łatwo ulegają usunięciu, odsłaniając zaczerwieniony
nabłonek, mogący podkrwawiać
pacjenci skarżą się na dyskomfort, pieczenie, dziwny posmak,
suchość
najczęściej dot. śluzówek warg, policzków, języka, podniebienia
i przełyku
zajęcie jamy ustnej i przełyku – typowe w AIDS
objawy towarzyszące zajęciu przełyku: dysfagia i bóle w klatce
piersiowej
Różnicowanie
liszaj płaski
leukoplakia
KANDYDOZA WTÓRNA
manifestacja ogólnoustrojowej kandydozy śluzówkowo-skórnej
uporczywe lub nawracające powierzchowne zakażenia
drożdżakowe jamy ustnej, macierzy paznokci i sromu
czasem powstają ziarniniakowate guzy na twarzy i skórze głowy
może przechodzić na przełyk, gardło i krtań
LECZENIE
Zasady ogólne
1. diagnoza stawiana na podstawie wywiadu i badań klinicznych
2. objawy kliniczne potwierdzamy wymazem – badanie musi być
jakościowe i ilościowe + oznaczamy podatność na
chemioterapeutyki na bazie mykogramu
3. eliminacja czynników ryzyka
4. instruktaż higieny
Kandydoza rzekomobłoniasta i pleśniawki
nystatyna (miejscowo): 7-14 dni (do 2 dni po zagojeniu), 4 razy
dziennie 1 ml (100 tys. U/ml) – trzymanie w ustach 5 minut i
połknięcie, dzieciom przemywamy śluzówki nasączonym
gazikiem, matka karmiąca przemywa brodawki sutkowe
o nie stosować płukanek z CHX
o kontrolować leczenie – pacjenci mogą zaniechać go przez
nieprzyjemny smak
o usuwamy błonę rzekomą przed stosowaniem – lepsza
penetracja
o zawiesina nystatyny zawiera sacharozę – cukrzyca i
nietolerancja glukozy!
flukonazol (ogólnoustrojowo): 7 dni (14 gdy rzekomobłoniasta
przeszła na gardło), >11 lat – 1 tabletka 50 mg dziennie, 6
miesięcy do 11 lat – pierwsza dawka 3-6 mg/kg mc, potem 3
mg/kg mc
o nie stosować w ciąży
o interakcje m.in. z warfaryna i statynami
Rumieniowa postać kandydozy
antybiotykowa: leczenie jak rzekomobłoniasta + probiotyki
zakażenie HIV – leczenie specjalistyczne
Leukoplakia grzybicza
leczenie specjalistyczne
konieczna biopsja
Protetyczne zapalenie jamy ustnej
leczenie jak w rzekomobłoniastej
poinformowanie pacjenta o konieczności odkażania protez (CHX
na 6h i potem suszenie) i zalecić wykonanie nowych wolnych od
grzyba
wygładzenie ostrych fragmentów protezy
chirurgiczne usunięcie zmian przerostowych
Zapalenie kątów warg
miejscowe leczenie mykonazolem – do ustąpienia objawów
jeśli powiązane z protezą: mykonazol + nystatyna, weryfikacja
czy poprawna wysokość zwarcia
niezwiązane z protezą: zwykle infekcja bakteryjna lub
nadkażenie grzybem – w obydwu przypadkach mykonazol
skuteczny
leczenie nieskuteczne – podejrzewamy czynniki
ogólnoustrojowe, skierowanie do lekarza ogólnego/badania
krwi
Romboidalne zapalenie środkowej części języka
leczenie farmakologiczne jak w rzekomobłoniastej
brak skuteczności – możliwy niedobór B12 lub niedokrwistość z
niedoboru Fe
Linijne zaczerwienienie dziąseł
leczenie specjalistyczne
GRUŹLICA
Charakterystyka
M. tuberculosis
przenoszona drogą kropelkową
czynniki ryzyka zakażenia: niedobory odporności, cukrzyca,
palenie tytoniu, alkoholizm, niedożywienie
infekcja pierwotna zwykle bezobjawowa (u pacjentów z
deficytami odporności mogą być objawy)
Objawy
gruźlica pierwotna:
o rzadko w jamie ustnej
o brak objawów ogólnych
o dotyka języka, warg, dziąseł, policzków i podniebienia
o zaczerwienienie lub pojedyncze owrzodzenie, niebolesne
o węzły chłonne twarde, niebolesne i przesuwalne – ulegają
rozmiękaniu, bolą, tworzą przetoki z serowaciejącą
ziarniną
gruźlica wtórna toczniowa:
o pierwotne zmiany głównie płucne lub skórne
o wargi, dziąsła, policzki, podniebienie
o sinoczerwona śluzówka (zapalna) lub miękkie guzki
toczniowe (różowe, brunatne lub żółte) wielkości prosa,
guzki wrzodzieją i bliznowacieją; zmiany niebolesne
o węzły nie zawsze powiększone
gruźlica wtórna wrzodziejąca:
o pierwotne zmiany głównie płucne lub skórne
o może pojawić się w dowolnym rejonie jamy ustnej
o płytkie, nieregularne owrzodzenie o różowymi dnia z
żółto-różowymi ziarnistościami Trelata
dotyka węzłów chłonnych głowy i szyi, zatok, ślinianek,
migdałków, niegojących się zębodołów, kości, skóry
klasyczne objawy gruźlicy: kaszel, osłabienie, krwioplucie,
limfadenopatia
Rozpoznanie
wywiad + obraz kliniczny
badanie mikrobiologiczne + HP
Różnicowanie
owrzodzenia urazowe
kiła
nowotwór
Leczenie
specjaliści chorób zakaźnych
w jamie ustnej preparaty znieczulające i wspomagające gojenie
KIŁA
Charakterystyka
krętki Treponema pallidum
kiła pierwotna lub wrodzona (przez łożysko)
ustna manifestacja to zwykle pierwszy objaw – pojawia się
miejscu inokulacji 3-90 dni od ekspozycji; najczęściej na
podniebieniu, języku i wargach
Objawy
zmiana pierwotna
o stwardniała, bolesna grudka z regionalnym
powiększeniem węzłów, przekształca się w niebolesny
wrzód Huntera i ustępuje samoistnie w ciągu 15 dni
o możliwe wybroczyny na podniebieniu
kiła wtórna
o powraca po stadium pierwotnym, silnie zaraźliwa, 2-8
tygodni po wykwicie pierwotnym
o opalizująca osutka plamkowo-grudkowa z nadżerkami i
owrzodzeniami
o kiłowe zapalenie jamy ustnej
o kłykciny płaskie kiłowe
o szarobiałe plamki lub grudki wrzodziejące – na
podniebieniu miękkim, migdałkach, języku i w przedsionku
o zmiany liczne i bolesne, objawy ogólne i zmiany skórne
kiła trzeciorzędowa
o powraca po 1-30 latach gdy nie wyleczono kiły
o pojawiają się kilaki – najczęściej podniebienie twarde,
język lub wargi
o kilaki przechodzą w owrzodzenia, ulegają martwicy i mogą
perforować struktury
o występują również zmiany rozrostowo-zapalne lub
zanikowe
o objawy ogólne dotyczą głównie zaburzeń w układzie
nerwowym i krążenia
kiła wrodzona
o triada Hutchinsona – wady w uzębieniu, śródmiąższowe
zapalenie rogówki, głuchota
o rozlana wysypka plamisto-grudkowa, wady wątroby,
zaburzenia neurologiczne, nos siodełkowaty, bruzdy
Parrota
o podniebienie gotyckie, zanikowe zapalenie języka,
siekacze Hutchinsona, zęby Fourniera i zęby Moona
Rozpoznanie
historia zachowań ryzykownych + obraz kliniczny
testy serologiczne niekrętkowe VDRI i specyficzne FTA-ABS
(mogą być ujemne w kile utajonej i trzeciorzędowej)
badania mikroskopowe – krętki w wymazie z owrzodzeń
dodatkowe badania w kierunku innych chorób przenoszonych
drogą płciową
Różnicowanie
leukoplakia
liszaj płaski
kandydoza
opryszczka
aftozy
pęcherzyca zwykła
Leczenie
specjaliści dermatolodzy lub wenerolodzy
w jamie ustnej preparaty przeciwbakteryjne i przyspieszające
gojenie
RZEŻĄCZKA
Charakterystyka
wyw. przez Neisseria gonorrhoeae
postać dająca objawy w jamie ustnej przekazywana przez
pocałunki lub stosunki oralne
może pojawiać się postać wtórna wynikająca z nieleczenia
choroby w innym miejscu i rozsianie jej na cały organizm
Objawy
często w jamie ustnej przebiega bezobjawowo
najczęściej ból gardła
zmiany mało charakterystyczne – rumień, bolesne nadżerki,
owrzodzenie z nalotem
infekcji towarzyszy: ból migdałków, fetor ex ore, ślinotok
objawy ogólne (rozsianie nieleczonej rzeżączki) – gorączka,
dreszcze, owrzodzenia skóry, zapalenie i ból stawów
Rozpoznanie
badanie mikrobiologiczne lub PCR-RT
Różnicowanie
choroby infekcyjne górnych dróg oddechowych
Leczenie
pojedyncza, doustna lub domięśniowa dawka cefalosporyn lub
azytromycyna
prowadzi specjalista dermatologii i wenerologii lub chorób
zakaźnych
PROMIENICA
Charakterystyka
Actinomyces, głównie A. israeli
częściej u mężczyzn
najczęściej zajmuje obszar szyjno-twarzowy
czynniki predysponujące: infekcje zębopochodne, zapalenie
przyzębia, urazy, cukrzyca, immunosupresja, choroby
wyniszczające
Objawy
ropne nacieki zapalne w jamie ustnej
twarde zwłóknienia
przetoki
dot. również żuchwy, ślinianek, SSŻ, zatok przynosowych i
migdałków
w ostrej postaci objawy ogólne
Rozpoznanie
badania mikrobiologiczne i HP
Różnicowanie
zębopochodne stany ropne
ropne zakażenia skóry
gruźlica rozpływna
nowotwór
Leczenie
najskuteczniejsze penicyliny
gdy przeciwwskazania – erytromycyna lub klindamycyna
konieczna eliminacja ognisk infekcji w jamie ustnej
terapia może trwać nawet do 6 miesięcy
PŁONICA
Charakterystyka
wyw. przez Streptococcus pyogenes
przenoszony drogą kropelkową
inkubacja 2-5 dni
Objawy
błona śluzowa czerwona, obrzęknięta, z bolesnymi
owrzodzeniami
zapalenie dziąseł i krwawienie
język truskawkowy
w 2 lub 3 dniu – grudkowa wysypka skórna: przechodzi w
twarzy na tułów i kończyny, oszczędza dłonie i podeszwy;
ustępuje po 6-7 dniach: naskórek na dłoniach i podeszwach
złuszcza się
objawy ogólne infekcji
Rozpoznanie
wywiad + badanie kliniczne
ewentualnie wymaz z gardła
Różnicowanie
choroba Kawasaki
zakażenia gronkowcami
reakcje alergiczne
odra lub różyczka
Leczenie
antybiotyki beta-laktamowe (penicyliny)
cefalosporyny – gdy alergia na penicyliny
WRZÓD WENERYCZNY
Charakterystyka
wyw. przez Haemophilus ducreyi
do jamy ustnej dostaje się przez kontakty seksualne lub
samozakażenie (brudne ręce)
inkubacja 1-2 tygodnie
Objaw
zmiana pierwotna – plama, grudka lub krosta: ulega martwicy i
tworzy bolesne owrzodzenie
owrzodzenie miękkie, wielkości soczewicy, nieregularne brzegi,
ziarnina na dnie, żółto-szara wydzielina ropna
limfadenopatia – węzły bolesne, nieleczone tworzą przetoki i
owrzodzenia
Rozpoznanie
diagnostyka mikrobiologiczna lub PCR
Różnicowanie
kiła pierwotna – owrzodzenie twarde, niebolesne, bez ropnej
wydzieliny
Leczenie
azytromycyna i cefalosporyny
drenaż zajętych węzłów
OBRAZ KLINICZNY
Afty małe (RAS minor) – afty Mikulicza
nadżerka, pojedyncza lub mnoga, goi się w ciągu 7-14 dni bez
blizn, < 1 cm
RAS minor o łagodnym przebiegu: wykwit max. raz na 3
miesiące, średnica <0.5 cm
RAS minor o ciężkim przebiegu: wykwit min. raz w miesiącu, o
kilku lat, średnica 0.5-1 cm
rozpoznanie – badanie podmiotowe + przedmiotowe
Afty duże (RAS major) – afty Suttona
najcięższa postać
owrzodzenia, pojedyncze lub mnogie, > 1 cm, bardzo bolesne,
kilka-kilkanaście tygodni, zostawiają blizny
skłonność do występowania na podniebieniu miękkim i tylnej
ścianie gardła
mogą występować objawy prodromalne
mogą towarzyszyć objawy ogólne i powiększenie węzłów
rozpoczyna się kilkumilimetrową białą nadżerką, która szybko
poszerza się i pogłębia
ze względu na ból – utrudnione mówienie, połykanie, higiena
po 2 tygodniach – wycinek do HP w 10% formalinie
(szczególnie gdy to pierwszy epizod)
Afty opryszczkopodobne (RAS herpetiform)
nadżerki, liczne (ok. 100), 1-2 mm, mogą łączyć się ze sobą, 7-
21 dni, bez blizn, nawroty częściej niż miesiąc
najczęściej dziąsła i podniebienie twarde
przeważnie 3 dekada życia
wyw. dyskomfort i trudności w jedzeniu
Jednoobjawowa postać zespołu Behceta
zespół Behceta – wielosystemowe schorzenie zapalne związane
z HLA-B51
triada objawów: nawracające zapalenie tęczówki, afty
nawracające śluzówki jamy ustnej, afty nawracające śluzówki
narządów płciowych – objawy nie musza pojawiać się
jednocześnie
objawy towarzyszące: zmiany skórne, zmiany stawowe,
zaburzenia neurologiczne, choroby nerek i przew.
pokarmowego, objawy ze strony naczyń krwionośnych –
najczęstsza przyczyna zgonów
mogą występować objawy ogólne
postać jednoobjawowa: małe, liczne RAS w jamie ustnej,
cyklicznie nawracające
Rozpoznanie RAS
wywiad (oczekujemy nawrotowości) + badanie kliniczne
wykluczamy choroby ogólne
Różnicowanie
afty małe – nadżerki urazowe, infekcje wirusowe
afty duże – owrzodzenia nowotworowe, odleżynowe i
infekcyjne: gruźlica i kiła; ponadto urazowe i wyw. chorobami
układowymi
afty opryszczkopodobne – infekcje wirusowe
LECZENIE
Cele
1. zmniejszenie bólu
2. przyspieszenie gojenia
3. zredukowanie częstości występowania
Afty małe
właściwa higiena jamy ustnej i łagodna dieta
usunięcie czynników urazowych
steroidy (kontrola lekarza) i niesteroidowe leki p/zapalne –
forma dobrana tak aby łatwo nie dawała spłukać się ślinie
nie stosujemy ASA i środków na bazie alkoholu
Afty duże
wykluczenie nieprawidłowości ogólnych
morfologia krwi obwodowej + glukoza, Fe, witamina B12
oznaczenie nietolerancji glutenu
badania w kierunku pasożytów
leczenie miejscowe + ogólne: uzupełnienie niedoborów,
dostosowanie diety, eliminacja pasożytów, leczenie
immunostymulacyjne i immunomodulujące
steroidoterapia ogólna gdy afty występują w miejscach gdzie
niemożliwe jest podanie miejscowe lub przy licznych zmianach
utrzymujących się wiele tygodni
laseroterapia: laser biostymulacyjny (zwiększa turn-over
komórkowy), laser Nd-Yag (szczególnie bolesne zmiany,
zwęglone powierzchownie tkanki tworzą barierę przed
czynnikami zewnętrznymi)
LEUKOPLAKIA
Charakterystyka
biała płytka, okrągła lub owalna, dobrze odgraniczona, nie daje
się oczyścić
reakcja nabłonka na przewlekłe działanie czynnika drażniącego
(innego niż mechanicznie)
częściej u mężczyzn, silnie związana z nałogiem palenia, poza
tym wyw. przez nadmierne spożycie alkoholu i betelu
Podział ze względu na obecność czynnika drażniącego
leukoplakia odczynowa
leukoplakia idiopatyczna
Podział Pindborga
podział wzg. jednorodności powierzchni
homogenna: cienka i gruba (może być niejednorodna pow. ale
kolor jednolity)
niehomogenna: guzkowa, brodawkująca, cętkowana
(erytroleukoplakia)
Podział Waala
podział uwzględniający obraz histologiczny
L (rozmiar leukoplakii):
o L1 – średnica < 2cm
o L2 – między 2 a 4 cm
o L3 powyżej 4 cm
o Lx – nieokreślony rozmiar
P (patologia):
o P0 – brak dysplazji
o P1 – łagodna/średnia dysplazja
o P2 – ciężka dysplazja
o Px – nieokreślony stopień dysplazji
stadia leukoplakii:
o I: L1P0
o II: L2P0
o III: L3P0 lub L1-2P1
o IV: L3P1 lub dowolny L z P2
Czynniki ryzyka złośliwienia
najgorzej rokuje leukoplakia idiopatyczna i niehomogenna
leukoplakia dnia jamy ustnej i trójkąta zatrzonowcowego –
nowotworzenie może prowadzić do szybszych przerzutów
inne czynniki: wiek 60-70 lat, kobiety, długi czas utrzymywania
się wykwitu, nadkażenie Candida, dysplazja nabłonka, przebyty
rak GiS, zmiany wieloogniskowe
Różnicowanie
leukoplakie ocenia się w badaniu HP (biopsja wycięciowa gdy <2
mm lub wycinek) – akantoza i wydłużone sople nabłonkowe
znamię białe gąbczaste – wczesny wiek, rodzinne, cała jama
ustna, narządy płciowe
keratoza wyw. urazem mechanicznym – wyraźnie widoczna
przyczyna, wskazuje na nagryzienie, cofa się po usunięciu
przyczyny
uraz chemiczny – bolesny wykwit, zwykle przyczyna w
wywiadzie, szybko się goi
liszaj płaski – siateczkowate wzory, możliwe złuszczające
zapalenie dziąseł, liszaj tarczkowy trudny do różnicowania
kandydoza rzekomobłoniasta – wykwity da się usunąć
kandydoza przerostowa – w posiewie obecny grzyb
leukoedema – obustronna na policzkach, znika po naciągnięciu
błony, głównie Afroamerykanie
choroba Fordyce’a/Delbanco – do 1 mm, grudki żółtawe i
skupione
przeszczep skóry – wywiad
leukoplakia włochata – obustronna, boczne pow. języka,
pionowe fałdy, zakażenie HIV lub leki w wywiadzie
mocznicowe zapalenie jamy ustnej – choroba nerek w
wywiadzie
Leczenie
eliminacje czynników ryzyka – eradykacja nikotynizmu itp.
chirurgiczne usunięcie wykwitu – może nawracać, ale zmniejsza
ryzyko transformacji nowotworowej
leczenie niechirurgiczne – tylko leukoplakia homogenna
terapia fotodynamiczna – uczulenie tkanki kwasem 5-ALA i
aktywacja światłem prowadząca do martwicy rozpływnej i
odtworzenie nabłonka
ERYTROPLAKIA
czerwona płytka, której klinicznie ani histologicznie nie można
zakwalifikować do żadnej innej choroby
wklęsły obszar, matowa i jedwabista powierzchnia
głównie osoby starsze, znaczący wpływ mają czynniki drażniące
często i szybko ulega transformacji nowotworowej (podłoże
twardnieje)
różnicowanie: liszaj płaski nadżerkowy i zanikowy, kandydoza
rumieniowa, plamy naczyniowe, reakcje polekowe
TOCZEŃ RUMIENIOWATY
choroba autoimmunizacyjna
widoczne obszary zaczerwienienie przypominające tarczę
strzelniczą
PROFILAKTYKA ONKOLOGICZNA
Profilaktyka pierwotna
kampanie informacyjne
zaprzestanie/nie podjęcie się palenia
poradnictwo alkoholowe
unikanie przygodnych stosunków ze względu na HPV
ochrona przed UV
modyfikacja diety
leczenie zakażeń jamy ustnej i usuwanie OPMD
Objawy kliniczne mogące przemawiać za rakiem
1. przewlekły, jednostronny dyskomfort w gardle, > 4 tygodnie
2. ból przy połykaniu < 3 tygodni, nieustępujący po antybiotykach
3. dysfagia > 3 tyg.
4. chrypka > 3 tyg.
5. zaburzenia czucia
Wskazania do badania HP
wykwity skórne różnej postaci utrzymujące się dłużej niz2
tygodnie bez żadnej regresji
niedająca się wyjaśnić ruchomość zębów
Przeciwwskazania do pobierania materiału
przez lekarzy ogólnych:
plamy barwnikowe
naczyniaki krwionośne
bardzo mocne podejrzenie raka płaskonabłonkowego
*eliminacją zmian pozostawionych po pobraniu wycinka
zajmują się specjaliści
Inne metody profilaktyki onkologicznej
cytologia (tylko gdy nie można HP bo pacjent odmawia), w
diagnostyce OPMD brak rekomendacji dla barwienia
przyżyciowego, chemiluminescencji i autoflurescnecji
chemoprewencja – profilaktyka wtórna, stosowanie związków
do zatrzymania lub odwrócenia neoplazji, zalecana przy
rozległych zmianach przednowotworowych i u osób starszych z
chorobami współistniejącymi, które nie godzą się na leczenie
chirurgiczne
LISZAJ PŁASKI
Epidemiologia
OLP – liszaj płaski jamy ustnej
przewlekła dermatoza zapalna zajmująca skórę, błony
śluzowe i paznokcie
w postaci wyłącznie śluzówkowej (25%) częściej dotyka
kobiet
szczyt zachorowań 30-60 r.ż.
rzadki u dzieci
Etiologia
czynnik immunologiczny: uszkodzenie keratynocytów przez
limfocyty, w postaci nadżerkowej udział limfocytów Th17
współistnienie z innymi chorobami z komponentą
immunologiczną
zwiększone ryzyko rozwoju hiperlipidemii
tło infekcyjne – pozawątrobowy objaw HCV, możliwy wpływ
bakterii Campylobacter, Fusobacterium, Porphyromonas
negatywne emocje nasilają chorobę
leki i zw. chemiczne częściej wyw. zmiany lichenoidalna niż
OLP
o leki: p/padaczkowe, p/cukrzycowe, NLPZ,
p/malaryczne, p/bakteryjne, p/grzybicze,
p/miażdżycowe, diuretyki, immunomodulujące,
psychiatryczne, allopurynol
o związki chemiczne: (Au, Co, Ni, Pd, Au, As, Ti,
amalgamat, balsam peruwiański, mentol, cynamon,
wanilina)
istnieje związek z obecnością specyficznych antygenów
zgodności tkankowej
tkankowe reakcje liszajowate: OLP, GvHD, CUS, EM, liszaj
płaski pęcherzowy, liszajowate zmiany kontaktowe,
liszajowate reakcje tkankowe na leki (np. zespół
Grinspana), toczeń rumieniowaty układowy i krążkowy,
PNP
Objawy
biała wyniosła grudka (na skórze czerwono-ceglasta lub sino-
fioletowa z szarawym)
grudki występujące obok siebie układają się w siateczkę –
siateczka Wickhama
w jamie ustnej najczęściej symetryczne, dot. policzków,
języka, dziąseł; rzadziej podniebienia, dna jamy ustnej i warg
poza jamą ustną: skóra (wew. pow. nadgarstków, stawy
skokowe i podudzia) oraz narządy płciowe
może towarzyszyć złuszczające zapalenie dziąseł
zmiany często obserwowane w miejscach traumatyzowanych
– dodatni objaw Kobnera
mogą występować zmiany zanikowe, rumieniowe, nadżerki,
owrzodzenia, pęcherze, a z nimi ból, pieczenie, świąd
Postacie
grudkowa i płytkowa
siateczkowata – najczęstsza, policzki, grudki zlewają się w
siatkę; w tej postaci jak i w dwóch poprzednich jeśli brak
stanu zapalnego najczęściej jest odkrywana przypadkiem
nadżerkowa – nieregularne nadżerki, głównie policzki i
dziąsła – złuszczające zapalenie dziąseł
zanikowa – rumienie i wzmożona przezierność nabłonka,
gównie policzki i dziąsła (mogą się złuszczać), gdy towarzyszą
nadżerki – postać zanikowo-nadżerkowa
pęcherzowa – bardzo rzadko, nadżerki + owrzodzenia +
pęcherze podnabłonkowe, w DIF ujemne wyniki dla
pemfigoidu
Diagnostyka
wywiad + badanie kliniczne + HP
badanie HP: zwyrodnienie wodniczkowe komórek warstwy
podstawnej, apoptyczne keratynocyty – ciałka cytoidalne
(Civatte’a), miejscowa akantoza, sople nabłonkowe o
wyglądzie zębów piły
badanie DIF: złogi Ig (głównie IgM), C3 i fibrynogenu wzdłuż
błony podstawnej
badania dodatkowe: morfologia, glukoza, Hb, kw. foliowy,
B12, Fe, ocena przeciwciał (np. anty-HCV), testy płatkowe
Różnicowanie
leukoplakia
hiperkeratoza urazowa
grzybica
pęcherzyca
pemfigoid
toczeń rumieniowaty
SCC
liszajowe reakcje tkankowe
Leczenie
wyłączenie działania czynnika prowokującego
konsultacja psychologiczna w przypadku komponenty
psychologiczno-emocjonalnej
sanacja jamy ustnej i ograniczenie występowania czynników
drażniących, korekta diety, leczenie osłaniające (postać
grudkowa i siateczkowa bez zapalenie leczona jest tylko w
taki sposób – wizyty co 3 miesiące)
bardziej zaawansowane zmiany – 3 linie terapeutyczne EFD
I linia terapeutyczna: silne sterydy miejscowo (postać
nadżerkowa – miejscowe iniekcje), niepowodzenie – ogólne
podawania GKS, retinoidów, cyklosporyny
II linia terapeutyczna: miejscowe inhibitory kalcyneuryny
(takrolimus, pimekrolimus) oraz ogólne podawanie:
sulfasalazyna, azatiopryna, hydroksychlorochina,
metotreksat, mykofenolam mofetylu, inhibitory TNF
III linia terapeutyczna: cyklofosfamidu, dapson, fototerapia
PUVA
ZESPÓŁ SJOGRENA
Epidemiologia
najwięcej ok. 50 r.ż.
zwykle kobiety
Etiologia
przewlekła choroba zapalna dot. głównie gruczołów wydz.
zewnętrznego – zostają zajęte przez nacieki limfocytarne
pierwotny zespół Sjogrena (40%): nie towarzyszy żadna inna
choroba tkanki łącznej
czynniki etiologiczne: zakażenia wirusowe (EBV, CMV,
świnka), dysbioza jamy ustnej i UV
możliwy wpływ HCV – kontrowersje
wtórny zespół Sjogrena (60%): występuje w rozwoju RZS, LE,
mieszanej ch. tkanki łącznej, zapalenia skórno-mięśniowe,
vasculitis, pierwotne zapalenie dróg żółciowych, Hashimoto
predyspozycja genetyczna: HLA-B8, DR2, DR3, DQ
autoantygeny: rybonukleoproteiny Ro i La, alfa-fodryna, rec.
M3
przeciwciała: ANA, ANCA, APLA, czynnik reumatoidalny
Objawy kliniczne
dominujące objawy suchości bez zmian narządowych lub
minimalne objawy suchości i dominujące zmiany narządowe
(szczególnie dzieci)
kseroftalmia – suchość rogówki i spojówki, uczucie piasku
pod powiekami, nadwrażliwość na światło i dym,
przekrwione spojówki i obrzęknięte gruczoły łzowe
kserostomia – zaburzenia smaku i mowy, chrypka, rozległa
próchnica, język wygładzony i pobruzdowany, wargi
popękane, powiększenie ślinianek
dyspareunia – wynika z suchości pochwy
objawy ogólne (mogą wyprzedzać suchość): stan
podgorączkowy, bóle mięśni i stawów, objaw Raynauda,
suchość i świąd skóry, zmiany w płucach, pow. węzłów,
zaburzenia nerek, zapalenie trzustki, hepatomegalia
Rozpoznanie
reumatolog + okulista + stomatolog
podejrzenie – min. 1 z tych objawów:
1. codzienne uczucie suchości oczu przez min. 3 miesiące
2. nawracające uczucie piasku pod oczami
3. stosowanie sztucznych łez min. 3 razy dziennie
4. codzienne uczucie suchości jamy ustnej min. 3 miesiące
5. konieczność częstego popijania suchych pokarmów
kryteria wykluczające: radioterapia GiS, aktywne WZW C,
sarkoidoza, amyloidoza, AIDS, GvHD, choroba IgG4-zależna
stomatolog: ocena ilości wydzielanej śliny niestymulowanej
+ pobranie drobnych gruczołów ślinowych (4-5) do HP
w badaniu HP – min. 50 limfocytów na 4 mm2 bioptatu
gdy nieprawidłowe wydzielanie śliny (</= 1ml/min) –
badanie stymulowanego wydzielania śliny: ocena ciężkości
uszkodzenia
o wartość prawidłowa: 1.5-2ml/min
o dysfunkcja lekka: 0.7-1.5ml/min
o dysfunkcja umiarkowana: 0.1-0.7ml/min
o dysfunkcja ciężka: 0.1ml/min
badania obrazowe:
o USG ślinianek – guzkowata struktura (plaster miodu)
o sialografia – zwężenia i poszerzenia przewodów,
gromadzący się znacznik daje obraz kwitnącej wiśni
o scyntygrafia – zmniejszony wychwyt i opróżnianie
gruczołu ze znacznika
Różnicowanie
kryteria wykluczenia zespołu
cukrzyca, hiperkalcemia, odwodnienie, czynniki psychogenne
i choroby psychiczne, działania niepożądane leków
choroba Mikulicza (IgG4-zależna, dot. ślinianek i grucz.
łzowych) – nie ma przeciwciał anty-SSA/Ro i anty-SSB/La,
zwiększone stężenie IgG4, wieloogniskowe włóknienie w HP i
komórki plazmatyczne IgG4+, lepiej odpowiada na GKS
Leczenie
nie ma skutecznego leczenia ogólnego
stomatolog – kontrola suchości jamy ustnej i powikłań z nią
związanych, zalecenia higieniczne
CHOROBY NOWOTWOROWE
Białaczki
zmiany wyw. niedokrwistością i neutropenią – zakażenia,
owrzodzenia
zmiany wyw. małopłytkowością – wybroczyny
w ostrej białaczce monocytowej i przewlekłej białaczce
mielomonocytowej – przerost dziąseł
Chłoniaki
w chłoniakach nie-Hodgkina nacieka pierścień Waldeyera,
przedsionek jamy ustnej i dziąsła
widoczne są masy nowotworowe, czasem z owrzodzeniami
(rzadko jest to pierwotny naciek)
do tego mogą dochodzić objawy pancytopenii
Amyloidoza łańcuchów lekkich Ig
odkładanie łańcuchów lekkich wytw. przez nowotworowy klon
plazmocytów
powiększenie języka, miękkie guzki
(czerwone/fioletowe/niebieskie), zaburzenia smaku,
glossodynia
INNE
Zmiany po chemioterapii/radioterapii
mucositis
atrofia nabłonka
owrzodzenia
neutropenia
silne bóle
kserostomia ostra (odwracalna) lub późna (po roku,
nieodwracalna)
GvHD
postać ostra: niespecyficzny rumień, rozsiane owrzodzenia
warg, języka i policzków
postać przewlekła: zmiany liszajowate, obszary nadmiernego
rogowacenia, utrudnione otwieranie ust
Zmiany polekowe
przerost dziąseł – głównie cyklosporyny i fenytoina
inne leki wyw. zmiany: takrolimus, blokery wapnia, palifermin
REAKCJA TYPU II
Charakterystyka
reakcja cytotoksyczna
zależna od IgG i IgM
wyw. przez Ig, dopełniacz i fagocyty
głównie dot. błon komórek krwi
Obraz
brak charakterystycznych objawów w jamie ustnej
reakcje poprzetoczeniowe, niedokrwistość hemolityczna,
cytopenie
REAKCJA TYPU IV
Charakterystyka
reakcje komórkowe typu późnego (24-72h po ekspozycji)
najczęstsze w stomatologii
pobudzone są: limfocyty Th i Tc, makrofagi, komórki
Langerhansa
destrukcja tkanek na drodze działania cytokin i efektu
cytotoksycznego
Alergeny
stomatologiczne: olejki eteryczne, mentol, propolis, monomery
HEMA, żywice epoksydowe, kamfenol, jodoform, formalina, Ni,
Cr, Cu, parabeny), pasty z dodecylosiarczanem sodu
pokarmy i alergeny kosmetyczne
Choroby
GvHD
reakcja lichenoidalna
ziarnica jamy ustnej, w tym zespół Melkersona-Rosenthala
kontaktowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i warg
ZIARNINIAKOWATOŚĆ USTNO-TWARZOWA
Charakterystyka
związana z reakcją typu IV
pierwsze objawy z reguły u ludzi młodych
początkowo charakter napadowy, jednak napady wydłużają się
z czasem i przechodzą w postać stałą
Objawy
zapalenie warg Mieschera – bezbolesne, rozlane lub guzowate
powiększenie warg
zespół Merkelssona-Rosenthala – obrzęk ust + porażenie n. VII
+ pofałdowanie języka
obrzęk miękki lub twardy, może dotykać policzków,
podniebienia i języka + twardy ziarnisty obrzęk może
występowa na dziąsłach
obrzęk nie jest tkliwy
błona śluzowa ścieńczona i pofałdowana
wraz z kolejnymi epizodami wargi stają się popękane i pokryte
łuskami, dochodzi do zapalenia kątów warg i powstanie
owrzodzeń
objawy towarzyszące: powiększenie węzłów, obrzęk powiek,
zapalenie spojówek, zaburzenie wydzielania śliny i łez,
zaburzenia widzenia, nadwrażliwość słuchowa, wzrost
temperatury, bóle głowy, napadowe pocenie twarzy
może mieć charakter wielonarządowy i układowy
Rozpoznanie
obraz kliniczny
badanie HP: rozszerzenie naczyń, obrzęk śródmiąższowy,
okołonaczyniowe nacieki zapalne
testy alergiczne
Różnicowanie
obrzęk naczynioruchowy
gruczołowe zapalenie warg
zespół Ashera
w późniejszych stadiach: choroba Crohna i sarkoidoza
Leczenie
identyfikacja alergenów i dieta eliminacyjna
farmakoterapia – umożliwia skrócenie epizodów choroby,
steroidy, leki p/zapalne lub p/histaminowe
ważna jest profilaktyka próchnicy i chorób przyzębia oraz
eliminacja ognisk infekcji