METABOLIZAM UGLJIKOHIDRATA ~ (©) Gelije za svoje normalno funkcionisanje i rast trebaju ATP koji se sintetise iz brojnih hranjivih materija ©) dav najvaznija hormona koja kontroliSu skladistenje i mobilizaeiju hranjivih materija si insulin i glukagon + inzulin je glavni anabolitki hormon organizma i pospjeSuje skladistenje branjivih ‘materija neophodnih za rast i razvoj ~ glukagon je osnovni hormon za mobilizaciju hranjivih materija = _posebnu ulogu u tzv metabolickoj homestazi ima gl uk ox - tazlog ovome je taj Sto veti ‘a svoje cjelokupne ili djelimitne potrebe za energijom zadovoljavaprocesom glikolize (mozak, eritrociti, skeletno misigje, bubreZna srZ, ona tkiva) = prije svega ostalog ovim tkivima je glukoza potrebna da nadoknade brzo iskoristavanje ATP-a = odraslom govjeku treba dnevno cea 190 g glukoze, od kojih mozak utroki Cak 150 g, a sva ostala tkiva preostalih 40g (5,573\ moo4 0) Najvazniji hormoni metaboliéke homeostaze: = hormoni koji doprinose metaboliékoj homeostazi odgovaraju na _promjene Koncantracija hranjivih materija koje cirkulisu organizmom = veé smo spomenuli da u ragulaciji ove metaboli¢ke homeostaze najvazniju ulogu imaju insulin i glukagon ~ Insulin stinuulises Skladistenje glukoze w jet ¢ misiéima, ugradivajuéi jeu glikogen hese (® Prevodenje glukoze u triacilglicerole u jetri i njihovo skladi8tenje u masnom >) tkiva S Unos aminokiselina i sintezu proteina u # skeletnim migigima Sintezu albumina i drugih krvnih proteina u jet Transport glukoze u miBige i aipocite -__Glukagon. stimu Oslobadanje glukoze iz glikogena u jetri + Glukoneogenezu iz laktata, glicerola i oes aminokiselina & ccna i = Mobilizaciju —masnih kiselina iz Fe a a adipoznih triacilglicerola \ “towers, = "Blood Suga = Glikogen djeluje prvenstveno u jetri i masnom tkivu, a 2 nalin omabdlincon, + Raeagpa,- mtitannige ;Glukagon _ Adreralin nema uticaj na metabolizam u skeletnim misiéima Insulin, kao i glukagon, lui pankreas, s tim da se poslije obroka, kad je koncentracija glukoze u porastu stimulie lutenje insulina, a inhibira lutenje glukagona S druge strane, pri gladovanju situacija je obrnuta, stimulise se luéenje glukagona, a inhibira luéenje insulina Dasdf Ipak, insulin i glukagon nisu jedini regulatori metabolizma hranjivih materija IskoriStavanje i skladistenje glukoze, amsti i proteina postiZe se i metabolitima k cirkuliSu u krvi, nervnim signalima i jo8 nekim hormonima (adrenalin, noradrenalin, kortizol...) Zajedno sa glukagonom se ovi hormoni suprostavijaju djelovanju inzulina i iz tog se razloga nazivaju hormoni kontraregulatori inculina GLAVNI METABOLICKI PUT skladistenje glukoze uu obliku glikogena ~ sintezu i skladistenje masnih kiselina = unos aminokiselina i sintezu proteina Aktivira: ~ glukoneogenezu i glikolizu = oslobadanje amsnih kiselina = _ stvaranje glukoze iz glikogena = oslobadanje masnih kiselina Stimulise: ~ mobilizaciju aminokiselina iz misi proteina = glukoneogenezu = oslobadanje masnih kiselina Dijeteteski ugljikohidrat Najveéi udio (40-45%) u kalorisjkoj vrijednosti prosjetne ameritke ishrane gine ugljikohidrati a Od te koligine 50-60% potite od bilinog’Skroba koji se sastoji od amilopektina i amiloze Glukozne jedinice u amilozi su povezane u ravan niz preko a-1,4-g1 in vera, dok w amilopektinu isti osnovni lanac sadrZi raéve gdje su dvije moelkule glukoze povezane preko a-1,6-glikozidnih veza. U svakodnevnoj ishrani se jo$ krosit polisharid Zivotinjskog porijekla, disaharidi kao 3to su laktozay ‘open, aGon HAH anyon aa KK ‘Amiloza Amilopektin YVarenje dijetetskih ugljikohidrat ~ dijetetski polisahridi i disaharidi se u digestivnom traktu posredstvom glukozidaza prevode u monosahride > slikozidaze su en: hidrolizuju glikozidne veze i u manjoj ili veéoj mjeri su specifigne za vrstu Seéera, tip glikozidne veze ili broj monosharaidnih podjedinica u Jancu = dejstvom glikozidaza nastaju monosahridi koji se kroz é prenose ut intersticijalnu tetnost, a potom u krvotok ~ _nesvareni ugljikohidrati se u debelom erijevu razlazu pomosu bakterija je intestinalne mukoze = amilaza iz pluvacke i pankreas ~ varenje Skroba potinje u ustima gdje se hrana 2vakanjem mijeSa sa pliuvaékom - pliuvatne Zlijezde dnevno luée oko 1 L tegnosti, a u toj je teCnosti ,izmedu ostalog, prisuina i pljuvatna «—amilaza - @~amilaza je endoglukozidaza, sto znaéi da nasumiéno hidrolizuje umutrasnjen -1,4- glikozidne veze = tako se formiraju kraéi polisahridni tanci koji se zovu a — dekstri - hidroliza skroba pod djelovanjem ovog enzima se oznaéava kao amiloliza = djelovanje a-amilaze u usnoj duplji traje 0.5 — 1 minute i nastavija se iu Zelucu sve ok je pH Zeluca vi8a od 5 = kada se pH Zeluca zakiseli ispod 5, tada pljuvatnaa — amilaza postaje supstrat na k dieluje pepsin a = Wduodenumu se nastavija varenje skroba gdji neutralizira sekretima egzokrinog, pankrea anzime, izmedu ostalih i pankreasnu a —a = dnevno se luéi oko(1.5 L pankreasnog soka ~ pankreasna a ~ amilaza dalje djeluje na Skrob i pri tome nastajum graniéni dekstrini = ix ~~ od glukoznih jedinica povezanih u ratvu preko a-1,6-glikozidne veze nastaje disaharid icomattoza = na maltozu djeluje maltaza ili a — glukozidaza pri emu nastaju dvije molekule «-D-glukoze 7 se kisela sredina koja potite iz Zeluca koji sadrZe bikrabonate i digestivne lazu (osjastea2) ioza, maltotriozaiDisaharidaz ~ dijetetski disahrdi laktoza i saharoza, kao i neki proizvodi varenja Skroba, prevode se u monosahride dejstvom glukozidaza koje se nalaze na membranama éetkastog pokrova apsortivnih éelija ~ glikozidaze razligite aktivnosti nalaze se u &etiri glikorpoteina: glikoamilazi kompleksua sahraza-izomaltaza ©. trehalazi © ilaktaza-glukozilceramidazi = _ ove glikozidaze se jednim imenom nazivaju male intestinalne disaharidaze ) Glukoamilaza: <—glukoamilaza i kompleks sahraza-izomaltaza imaju homologe sekvence i sliénu struktur = ovaj enzim posjeduje dva globulana domena u Kojim se nalazi po jedno odgovrajuée katalititko mjesto - _ protein je gusto glikozilovan oligosaharidima Sto ga stiti od digestivnih proteaza = ovaj enzim je egzaglukozidaza, sto znavi da djeluje na kraju lanca = dejstvo zapotinje na neredukujucem kraju polisahrida ili grani¢nog dekstrina i redom hidrolizuje glikozidne veze oslobadajuéi monosahridne jedinice glukoze = granigne dekstrine vari do izomaltoze koje posjeduje a-i,6-glikozidnu raévu = dalju hidrolizu izomaltoze aktalizuje uglavnom izomaltaza iz kompleksa saharaza- izomaltaza Kompleks sahraza~izomaltaza: 4,6 = erijevna proteaza ovaj kompleks raskida na njegove podjedinice sahrazw i koje ostaju jedna uz drugu i svaka ima jedno katalititko mjesto = ova mjesta se razlikuju po specifitnosti prema supstratu = kataliti¢ko mjesto sahraza-maltaza hidrolizuje 100% sahraoze koja se vari w crijevima, Na saharozu jo8 djeluje i invertaza i fruktofuranozidaza - kataliti¢ko mjesto izomaltaza-mattaza je odgovorno za crijevnu hidrolizu svih a-1,6- glikozidnih veza - kao Sto je veé pomenuto, ova dva mjesta hidrolizuju oko 80% maltoze u tankom vu - ostatak aktivnosti maltaze se nalazi u kompleksu glikozamilaze Kompleks f ~ glikozidaze (Jaktaza-glikozileeramidaza ): isin wierXo. ~ sadr2i dva kataliti¢ka mjesta - priamma struktura mu se znatno razlikuje od ostalih pomenutih enzima - _ katalititko mjesto laktaze hidrolizuje f-veze kojima su povezane glukoza i galaktoza u molekulu laktoze = osnoyna aktivnost drugog katalititkog mjesta je djelovafle na -veze koje se pojavljuju u glikolipidima, npr. veze izmedu glikoze i ceramida Brzina resorpcije monosahar = prema Thorpeu se brzina resorpeije mjeri u odnosu na glukozu © glukoza 100 0 galaktoza 110 o. fruktoza 45 © manoza tS© -ksiloza 15 Dijetetska vlakn: = predstavljaju dio hrane koji je otporan na varenje humanim digestivnim enzimima ~ _uglavnom su biljnog porijekla ele se prema rastvorljvosti u vodi na © rastvorna ( pektini, mucilage i gume) © nerastvorna ( celuloza, hemiceluloza, lignini) ~ jako ih humani enzimi ne vare, bakterijska mikroflora digestivnog trakta u stanju je to Giniti = tako nastajur neki produkti koje nas organizam moze iskoristiti CIKLUS PENTOZO-FOSFATA x lus dijeli u dvije faze ~ oskidativna faza i neoksidativna faza cabaenilce = ovaj se ¥, ‘ Oksidativna faza: eee = prva etapa pentozofosfatnog puta je njegova oksidativna faza u kojoj se glukoza-6- fosfat oksidativnom dekarboksitacijom prevodi u ribulozo-5-fosfat - u prvom koraku oksidativne faze se glukoza-6-fosfat pod djelovanjem glukoza-6~ fosfat dehidrogenaze prevodi u 6-fosfo-glukonolakton, a pri tome nastaje(NADPH ) kao posijedica redukeije NADP ~ Nastali giukonolakion odmah hidrolizuje i pod djelovanjem glukonolaktonaze prelazi 1 6-fosfoglukonat, odnsono seéernu kiselinu - Daljom ~ oksidacijom, 6-fosfogiukonat pod djelovanjem _6-fosfoglukonat dehidrogenaze prelazi u ribuloza-5-fosfat. Ovom reakcijom se karboskilna grupa Seéeme kiseline oslobada u vidu ugljendioksida, i jo$ se jedan mol NADP redukuje u (NADPH) Neoksidativna faza: = reakeije neoksidativne faze predstavljaju niz premjeStanja i prenosa grupa = prvo se nastala ribuloza-5-fosfat prevodi pod dielovanjem izomeraze u riboza-5- osfat, ili pod djelovanjem epimeraze u ksiluloza-5-fosfat - ‘na hsiluloca-S-fosfat djeluje transketolaza koja’ prenosi dvougljitni fragment na riboza-5-fosfat i na taj natin nastane gliceraldehid-3-fosfat i sedoheptulozo-7-fosfat = zatim sa nastalog sedoheptulozo-7-fosfata transaldolaza prenosi trougljiéni fragment na gliceraldehid-3-fosfat i tako nastaje fruktoza-6-fosfult i eritroza-4-fosfat = na eritroza-4-fosfat se djelovanjem transketolaze sa ksilulozo-5-fosfata prenosi dvougljigni fragment i nastaje jo8 jedan mol fruktoza-6-fosfata, kao i mol Jicerolatdehid-3-fosfataPENTOSE PHOSPHATE PATHWAY 3 Mol Glucose &-Phosphate Glukoza-6-P dehidrogenaza | ‘3 Mol 6-P-Gluconolactone glukonolaktonaza | 3 Mol 6-P-Gluconate 6-P-glukonat dehidrogenaza | 3 Mol Ribulose 5-Phosphate evimeraza omeraza 2 agus S-Phosphate 4 Mol Ribose 5-Phosphate transketolaza ‘Soduheptulose 7-Phosphate + Glyceraldehyde 3-Phosphate transaldolaza Erythrose 4-phosphate + Fructose 6-Phosphate _> transketolaza , C Fructose 6-Phosphate + (Glyceraldehyde 3-Phosphate Stoga, u zakljuéku, da navedemo konatni pentozofosfatnog puta: ~ Uoksidativnoj fiazi od 3 mola glukoza-6-P nastaje 6 molova NADPH i 3 mola. ribulozo-5-P ~ U neoksidativnom dijelu od 3 mola P nastaje 2 mola fruktoza-6-P i jedan mot glicesaldehid-3-P- aaaKATABOLIZAM GLUKOZE | GLIKOGENA GLIKOGE + Glikogen predstavija rezervu glukoze - Ratvasti polisaharid koji se sastoji od glukoznih ostataka povezanih u lance preka - LA-glikozidnih veza Koji se ratvaju na svakih( 8-10) podjedinica putem a-1,6- glikozidnih veza eo - U ovoj visoko razgranatoj strukturi samo je jedan glukozni ostatak sa anomernim ugljikovim atomom koji nije vezan za drugu glukoznu jedinicu - Taj se atom nalazi na potetku niza i vezan je za protein glikogenin - Toje tzv. redukujuci kraj dok su svi ostali krajevi nizova neredukujuéi krajevi = Razgranata struktura omoguéava brzu degradaciju i brau sintezu jer enzimi mogu paralelno da djeluju na neredukujugim krajevima razligitih ratvi - U tkivima se glikogen nalazi u obliku polimera velike molekulske mase udruzenih u glikogenska zrnca koja sadrée i enzime potrebne za br2u razgradnju glikogena Uloga glikogen: ~ likogen se nalazi u veéini él glikolizom gradi ATP = proces razgradnje glikogena nazivase glikogenoliza ~ pri tome u najveéoj mjeri nastaje glukoza-I-fosfat koja se prevodi u glukoza-6-fosfat h tipova i sluzi kao skladiste glukoze iz koje se = Uloga glikogena u jetri se razlikuje od uloge glikogena u skeletnim misigima ~ Glikogen iz jette je prvi i trenutni izvor glukoze za odrZavanje njenog nivoa u krvi (normoglikemijay ~ Razgradnjom glikogena u jetti nastaje glukoza-6-fosfat koji se hidrolizuje do glukoze, atu reakciju katalizuje glukoca-6-fosfataza - nu jo ronnie ~ Ovaj je enzim prisutan samot jet bubrezima = Procesi glikogenolize i glukoneogeneze u jetri obezbjeduju glukozu za krv i stoga oba aktivira glukagon ~ Glukoneogeneza je sinteza glukoze iz glukoneogenih prekursora (aminokiselin, glicerol, laktat), a ovim putem nastaje glukoza-6-fosfat, pa stoga enzim glukoza-6- fosfataza 2a oba procesa (glikogenolize i glukoneogeneze) predstavlja vrata kroz koja se glukoza uvodi u krv ~ Uloga glikogena u mi8iéima je zasnovana na potrebi da se dobije energija iz glukoze skladistene u obliku glikogena i u uslovima kada nema kisika, odniosno anaerobnom glikolizom - Unmisicima ne postoji glukoza-6-fosfataza one Glikogen fae Gluk’za-1-P Glukpza-1-P jlukoza-6- Sfosfataza Glukoheo- geneza Glukoza u krviRazgradnja glikogena: ovaj proces katalizuju dva enzima: glikogen-fosforilaza i enzim razgranavanja razgradnja glikogena je reakcija fosforolize, Sto podrazumijeva raskidanje odredene vyeze pod djelovanjem fosfatnog jon Glikogen-fosforilaza djeluje na kraju lanca i katalizuje postepeno raskidanje veza medu giukoznim ostacima djelovanjem fosfata na terminalnu glikozidnu vezu Na taj nagin nastaje glukoza-I-fosfat Medutim, glikogen-fosforilaza ne moze da djeluje na &etiri jedinice najblize mjestu raévanja dva lanca, iz razloga Sto sama ragva zaklanja supstrat i onemoguéava ispravno i potpuno djelovanje enzima Enzim razgranavanja-sluFi za uklananje rat najblize ratvi Ovaj enzim posjeduje dvije aktaliticke aktivnosti + Djeluje kao transferaza ( uklanja fragment koji Cine tri od Getiri preostale jedinice, i to one koje su najdalje udaljene od mjesta grananja, ‘a medusobno su povezane a-1,4-vezama, te ih onda premjesta na kraj katalizuje uklananje bet jedinice duzeg niza) * 1 kao a-1,6-glukozidaza ( razlaze vezu medu dyjema jedinicama glukoze koje ine raévu, a od kojih je jedna jos preostala nakon djelovanja glikogen-fosforilaze i transferazem dok je druga dio drugog, lanca, Na ovaj natin anstaje slobodna glukoza) dakle, iz svake raéve se oslobodi jedna slobodna glukoza i jos 7-9 molekula glukoza- Ffosfata, Glikogen foxfataza I NucoangcQaan 8 elukoza-1-°(0 ) 2. Glukozne jedinice Transferaza O } povezane a-1.4-vezama tw Glukozne jedinice povezane a-1,6-vezama Seacagaggaraaago a-L,6-glukozidaza glukoza (1m) A hukeozn. 49 den A fohabaRegulacija metabolizma glikogena regulacija sinteze glikogena u razligitim tkivima uskladena je sa ulogom glikogena u datom tkiva = uw je tri glikogen prevashodno sluzi da obezbjedi dovoljno glukoze u krvi pri gladovanju ili poveéanim zahtjevima organizma iz toga razloga sintetski i degradacioni procesi glikogena u jetri prije svega zavise od odnosa insulin/glukagon i nivoa glukoze w krvi ova dva parametra ukazuju na dostupnost glukoze ostalim tkivima uskeletnim misiéim a glikogen predstvalja zalihu glukoznih jedi kojih glikolizom i oksidacijom glukoze nastaje ATP stoga je glikogenoliza u miSignim éelijama prvenstveno pod kontrolom (AMP-a i Kalicjevih jona koji se oslobadaju u citosol tokom kontrakeije misi¢a Adrenatin-koji se luti pri fiziékom anporu i drugim oblicima stresa takoder je jako bifan-za:metabolizam glikogena u misigima, odnosno za njegovu razgradnju Tokom gladovanja zalihe glikogena u miSigima se smanjuju jako malo ili nikako iz Regulacija metabolizma glikogena u jetri = poslije obroka bogatog ugljenim hidratima nivo glukoze u krvi poraste, i stoga se metabolizam glikogena u jetri usmjerava u smjeru njegove sinteze = kada nivo glukoze u krvi opadne podinju procesi razgradnje glikogena ~ kad se pak u krvi poveéa koncentracija glukoze, a normaina vrijednost je 3.3 ~ 6.57 mmol/L, tad se poveéava i nivo insulina, a smanjuje nivo glukagona = porast koncentracije glikoze i odnosa insulin/glukagon inhibiraju razgradnju i stimuligu sintezu glikogena = s druge strane, potrosnjom glukoze od strane perifernih tkiva i smanjenjem odnosa insulin/glukagon, stimulirana je razgradnja, a inhibirana sinteza glikogena = na taj nagin nastaje ghikoza koja se prenosi u krv i postize se njena homeostatska koncentracija - jako se glukoneogeneza i glikogenoliza aktiviraju istim regulatornim mehanizmima, odgovar putem glikogenolize je brai i koli¢ina izlucene glukoze je veéa = zalihe glikogena u jetri se brzo stvaraju i trose i uvijek reaguju na male promjene koncentracije krone glukoze i Koji uéestvuju u metabolizmu glikogena: , - aktivirana glikogen-fosforilaza se oznatava kao glikogen-fosforiliiza a i nastaje kovalentnom modifikacijom, dok uklanjanjem te modifikacije nastaje neaktivni oblik enzima, a to je glikogen-fosforilaza b + sdruge strane, aktivirana glikogen-sintaca se ounatava ka glikogen-sintaza a i ona je kao takva prisutna samo kada nije kovalentno modifikovana, dok procesom Kovalentne modifikacije nastaje neaktivna forma encima glikogen-sintaza b Uloga insufina i glikogena u regulaciji metabolizma glikogena u jetr = ova dva hormona reguligu metabolizam glikogena promjenom stanja fosforilacije glikogen-fosforilaze i glikogen sintaze (kovalentne modifikacije!) = fosforilacija glikogen-fosforilaze indukovana je aktivnoSéu glukagona posredstvom cAMP, i razultat je aktivacija pomenutog enzima - _istovremeno sa fosforilacijom glikogen fosforilaze deSava se i fosforilacije glikogen- sintaze, sto dovodi do njene inaktivacijeGlu ka gon regulige metabolizam glikogena, kako smo veé mogli vidjeti, preko CAMP koji je njegov intracelulami drugi glasnik, i preko protein kinaze A Vezivanjem za odgovarajuéi receptor, glukagon prenosi signal preko G proteina koji pomoéu svoje a-podjedinice aktivira adenilat ciklazu Adenilat ciklaza iz ATP-a stvara cAMP koji se vezuje za regulatornu podjedinicu protein kinaze te je na taj nagin aktivira Protein kinaza A katalizira fosforilaciju fosforilaza-kinaze na taj natin aktivirajuéi ovaj enzim Fosforilaza-kinaza prevodi neaktivnu glikogen- fosforilazu bu aktivnu formu glikogen-fosforilazu a, na natin da prenosi fosfat sa ATP-a na ovaj enzim, te se tako izvri kovalentna modifikacija enzima Aktivirana glikogen-fosforilaza stimulige razgradnju glikogena Kaskadom reakeija kojima glukagon stimulige razgradnju glikogena, istovremeno se inhibraju reakicje njegove sinteze To se deSava zato Sto aktivirana protein kinaza A katalizira i fosforilaciju glikogen ssintaze i na taj natin je inaktivira, jer je kovalentno modifikuje Dasdas Takoder, da bi se omoguéio proces razgradnje glikogena potrebno je inhibirati jos Jednu skupinu enzima, a to su protein fosfutaze (Ovi enzimi aktaliziraju hidrolizu fosfatnih grupa vezanih za odgovarajuée enzime Najvatnija je hepatitna protein-fosfataza 1 koja katalizira uklananje fosfatnih grupa sa fosforilaza-kinaze (inaktivacija!), glikogen-fosforilaze (inaktivacija!) i glikogen- sintaze (aktivacija!) Hepatitna protein-fosfataza 1 se inhibira disocijacijom glikogenih_zma onemoguéavajuéi tako dostupnost supstrata fosfatazi Drugi mehanizam inhibicije ovog enzima je preko inhibitora I stimuligu adrenalin i glukagon Inhibitor | se potom veZe za fosfatazu i onemoguéuje njeno djelovanje ju fosforilaciju Insulin seu metabolitkim putevima sinteze i razgradnje glikogena ponasa kao antagonis glukagona Koncentracija glukoze u krvi je signal koji kontroli’e Iuéenje insulina, odnosno {j._glukoza_inhibira_luéenje glukagona, dok_snazno_stimulira_luvenje Insutin je izrazito djetotvoran kontrolor metabolizma glikogena, mada se njegova uloga tiesto zanemaruje jer poznat jako mali bro] mehanizma kojim insulin ostvaruje svoje djelovanje Kaskadnim procesom fosforilacije insulin aktivira hepati¢nu protein-fosfatazu 1 putem svog receptora sa tirezin-kinazom Insulin takoder aktivira i fosfodiesterazu koja prevodi cAMP u AMP i na taj se nagin se inhibira aktivacija protein kinaze A Koncentacija glukoze je ipak najbréi kontrolni mehanizam metabolizma glikogena Glukoza djeluje kao alosterni efektor koji stimulira defosforilaciju glikogen- ‘fosforilaze a na taj navin je inaktivirajuéi Dasd 10~ Adrenaline hormon nadbubrega koji se lu ukazuju na pove¢anu potrebu za glukozom ~ Stimulige glikogenolizu posredstvom a- i f-agonisti¢kih receptora = Djelujuéi na ove receptore adrenalin preko G proteina aktivira adenilat-ciklazu i dalji postupci kaskadne reakcije su identigni kao i kod glukagona cao odgovor na neryne signale koji ‘Glucagon ysrony) Epinephrine nN 4 a bees = hor| ghszxe s— vor Bhesalace ‘loca iusose Regulacija metabolizma glikogena u misiéim: - regulacija metabolizma glikogena u misiéima u odnosu na jetru sastoji se od nekolil znaéajki: © Glukagon nema uticaja na misiée, pa se stoga nivo glikogena u miSigima ne mijenja pri gladovanju © (AMP je alosterni aktivator misiénog izoenzima glikogen-fosforilaze, a na izoenzim iz jetre ne djeluje © Joni kalcija koji se ostobadaju u citosol tokom kontrakcije utitu na ~~“frietabolizam glikogena © Glikogen povratnom spregom inhibira nego onu iz jetre ~ adrenalin iu mi8igima i u jetri djeluje na sligan nagin 0 ‘nu glikogen-sintazu puno jaceGLUKOZA Glikoliza predstavlja postepeno razlaganje glukoze pri acrobnim ili_anaerobnim ~ uslovima i odvija se u citosolu svih stanica, a po molu glukoze nastaju dva mola priuvata, te brojni intermedijerni spojevi koji predstavljaju produkte ili supstrate nekih drugih metabolitkih procesa oksidacijom jednog mola glukoze u 2 mola piruvata kao intermedijeri nastaju ATP i NADH sudbina nastalog piruvata ovisi o uyjetima koji vladaju ( prisustvo ili odsustvo kisika) i od vrste organizma u éijim se éelijama odvija (Zivotinje ili gljivice) Insulin i drugi hormoni odréavaju nivo glukoze u krvi priliéno konstantim i ta se homeostaza oznatava kao normoglikemija Glikoliza, dakle, predstavlja aerobni i anaerobni izvor ATP-a, ali i anabolitki put za gradenje biosintetskih prekursora Gilikoliticki put u kome se jedan mol glukoze prevodi u dva mola piruvata sastoji se od pripremne faze i faze gradenja ATP-a U pripemnoj fazi,se deSavaju dvostruka fosforilacija glukoze ATP-om i cijepanje nastalog intermedijera na dva triozo-fosfata 7 %0lo. AW U fazi gradenja ATP-a se gliceraldchid-3-fosfat oksiduje pomoéu NAD‘ i fosforiluje neorganskim fosfatom pri temu nastaju intermedijeri koji energiju pobranjenu u fosfoanhidridnim vezama predaju ADP-u pri Gemu nastaje ATP. Ukupan bilans po molu glukoze su 2 mola ATP-a, 2 mola NADH i 2 mola piruvata Dsadasd Metabolizam glukoze podinje prenosom fosfuta sa ATP-a na glukozu pod djelovanjem heksokinaze ili u jetti glukokinaze pri Semu nastaje glukoza-6-fosfat Glukoza-6-fosfat se zatim izomeruje pod dielovanjem fosfoglukozo-izomeraze pri emu nastaje fruktoza-6-fosfat Na fruktoza-6-fosfat se sa ATP-a prenosi fosfat pod djelovanjem fosfofrukto-kinaze i nastaje fruktoza-1,6-difosfat Na fruktoza-1,6-difosfat djeluje fruktozo-1,6-difosfat aldolaza koja je cijepa na dva trougljiéna jedinjenja, i to gliceraldehid-3-fosfat i dioksiaceton-fosfat Pod djelovanjem triozo-fosfat izomeraze dioksiaceton-fosfat prelazi u gliceraldehid-3- Sosfat Na ovaj nagin smo od 1 mola glukoze dobili 2 mola gliceraldehid-3-fosfata U narednim etapama glikolize gliceraldehid-3-fosfat se oksiduje i fosforilizira, te na taj nagin nastaju intermedijeri koji su u stanju fosfat predati ADP-u i tako napra ATP Prva reakcija ove sekvence je oksidacija gliceraldeihd-3-fosfata postedstvom gliceraldehid-3-fosfat dehidrogenaze w 1,3-difosfoglicerat, te pri tome po jednom ‘molu gliceraldehid-3-fosfata nastane jedan mol NADH Sljedeéu reakciju katalizuje fosfogticerat-kinaza koja sal,3-difosfoglicerata prebacuje fosfat na ADP i izdvaja se ATP, a pri tome nastane 3-fosfoglicerat Na 3-fosfoglicerat djeluje fosfoglicerat-mutaza i nastaje 2-fosfoglicerat Pod djclovanjem fosfopiruvat hidrataze 2-fosfoglicerat otpusta vodu i nastaje ‘fosfoenolpiruvat es Na fosfoenolpiruvat djeluje piruvat-kinaza i tako nastaje piruvat Kako smo veé pomenuli, sudbina piruvata ovisi o vrsti organizma i uslovima u kojim se odvija glikoliza RAnaerobna glikoliza kod Yoyjeka (mlijetnokiselinsko vrenje): = piruvat se kod Covjeka u anaerobnim uslovima pod djelovanjem laktat-dehidrogenaze pretvara w mlijecme kiseli - LDH kao koenzim koristi redukovanu formu nikotinamid-adeninin-dinukleotida (NADH) koja nastaje oksidacijom gliceraldehid-3-fosfata - NADH se djelovanjem LDH na piruvat reoksidira i ponovo moze posluziti kao koenzim gliceraldehid-3-fosfat dehidrogenazi - Iz tog razloga NADH ne ide na respiratorni lanac i ne daje dodatnu energiju ~ Stoga, energetski bilans anaerobne glikolize bi bio: (© -2mola ATP po molu glukoze u procesima fosforilacije © #2mola ATP po molu gliceraldehid-3-P (po molu gluk. nastanu. 2 mola GA3P) © UKUPNO : nastanu 2 mola ATP-a po molu glukoze Anaerobna glikoliza kod ghjivica (alkohioino vrenje): - kod gljivica se piruvat procesom dekarboskil dekarboskilaze prevodi u etanal ~ na etanal (acetaldehid) djeluje alkohol-dehidrogenaza i prevodi je u etanol ~ i alkohol-dehidrogenaza kao i LDH se koristi NADH-om kao koenzimom, te ga reoskiduje i stavlja ponovo na raspolaganje gliceraldehid-3-fosfatazi ~ _energetski bilans je isti kao i kod mlijecnokiselinskog vrenja ije, a pod djelovanjem piruvat- Aerobna glikoliza: , = aerobna glikoliza se od anaerobne razlikuje u dvije osnovne erte: o NADH nastao oksidacijom gliceraldehid-3-fosfata odlazi na respiratorni lanac umjesto na reoksidaciju putem LDH i ADH © Piruvat ima sasvim drugaéiju sudbinu = ove dvije razlike su jako bitne za energetiku éelija sposobnih da vrée aerobnu glikolizu - NADH koji nastaje kao intermedijer, u aerobnoj glikolizi odlazi na respiratorni lanac unutragnje membrane mitohondrija i tamo se reoksiduje, te se pri tome po mola NADH stvaraju tri mola ATP J ‘ nae KarlsGLUKOZA Heksokinaza Giukokinaza ae GLUK-6P Fosfogluk I FRUK-6-P Fosfotrak kin H = ATP 5 RUK-L6-bisP (PE Alkohotno vrenje Mlijeénokiselinsko vrenje Aerobna glikoliza ‘Aldolaza Distinction 3P "Foz sit 7 : | acres [ade] cinentenia.” Glewalehidep ey Giisatsieas| enon" ree } ay dehidrogenaca \ ie © t \ WE | tence] | Bilton], ey i \ ‘ | Fostgicent | rosigient |_—$_JERE A | Kiowa nen \ ! x \ ee _ i : 3efosfoticerat S-fosfogcerat i \ i mine | i 1 + I i \ Dingo i ia \ t 1 | 0 J Fostoiwat \ Fexpiwat $v | hr i fl UL i = ' oe \ [serra i We 1 1 SF aTP¢——J Piruvat \ Pinavat}-————>ATP I ; 1 kinaza \ kinaza I 1 I Fuaniol J} tf + i = ! Mi pa ea ie \ 2 toil . (ition a celarbosiacg Vona NADH 4= Buduéi da glikolizom od jednog mola glukoze nastanu dva mola gliceraldehid-3. fosfata, to ce oksidacijom ova dva mola gliceraldehid-3-fosfata nastati 2 mola NADH koja ée putem respiratomog lanca dati( 6 molova ATP-a) - Piruvat seu acrobnoj glikolizi prevodi u acetil-CoA i pri tome se po molu pirwvata izdvaja mol NADH Nastali NADH takoder odlazi na respirator lanac i reoksiduje se - Kako je iz mola glukoze nastalo 2 mola piruvata, to ée prevodenjem ta dva mola piruvata u dva mola acetil-CoA pod katalitickim djelovanjem piruvat dehidrogenaze hastati 2 mola NADH koje ée na respiratornom lancu proizvesti jos 6 molova ATP-a = Novonastali acetil-CoA se uvodi u citratni ciklus i po svakom molu acetil-CoA (a iz mola glukoze ih nastane 2 mola) nastaje 12 molova ATP-a, sto znaéi ukupno 24 mola ATP-a. - Kad se ovo broju molova nastalog ATP-a dodaju joS dva mola koja se sintetisu fosforilacijom_na nivou supstrata, zakljucujemo da acrobnom glikolizom nastaje ukupno’38\moloya ATP-a. ANABOLIZAM (BIOSINTEZA) GLIKOGENA! GLUKOZE ~ LUKOZA ~ _ glukoneogeneza je proces sinteze glukoze koji se prvenstbeno odvija u jetri = glavni prekursori glukoneogeneze su laktat, glicerol i aminokiseline = treba razlikovati pojmove giukogeneze i glukoneogenez ~ Glukogeneza je proces sinteze glukoze iz drugih ugljikohidratnih tvari, dok proces glukoneogeneze podrazumijeva, kako smo veé vidjeli, sintezu glukoze iz. neorganskih prekursora = Glukoneogeneza se odvija prvenstveno u jetri pri gladovanju, ali ukoliko se radi o drastitnom i vremenski gledajudi duzem gladovanje, tad je i nadbubreg u stanju da sintetizira glukozu - Dasdsa - Potevsi od piruvata veéina reakeija glukoneogeneze su obrnute reakeije odgovrajuéih glikolititkih reakeija - U principu, proces glukoneogeneze se od procesa glikolize razlikuje samo nq tri miesta: u © Dejstvom piruvat-karboksilaze ‘(koja katalizuje prevodenje piruvata_u oksalacetat) i fosfoenolpiruvat-karboksikinaze (koja katalizuje prevodenje oksalacetata u fosfoenol-piravat) zaobilazi se glikoliti¢ki korak. Katalizovan piruvat-kinazom Dejstvom fruktoza—L, 6-difosfataze (Koja katalizuje difosfata “u- fruktoza-6-fosfat) zaobilazi se glikoli fosfofruktokinazom © Dejstom glukoza-6-fosfataze (koja aktalizuje prevodenje glukoza-6-fosfata u glukozu) zaobilazi se korak koji katalizuje heksokinaza ili glukokinaza revodenje fruktoza-1,6- ki korak katalizovan ~ kao Sto je veé napomenuto postoje tri glavna prekurosra glukoneogenze ito © Jaktat ~ nastaje anaerobnom glikolizom u misicima pri misi¢nom radu, ili pak w eritrocitima i adipocitima (nakon jela) * glicerol ~ se ostobada iz adipoznih zaliha iriacilglicerota= aminokiseline ~ najéeSée se obezbjeduju iz aminokiselinskih skladista u misiGima koja nastaju degradacijom muskularnih proteina (osnovni aminokiselinski prekursor za sintezu glukoze je a Jan in, a pored njega zna¢ajan je i serin) =u jetri pod kataliti¢kim djelovanjem Jaktat-dehidrogenaze nastaje iz mlijetne kiseline pirogrozdana kiselina i NADH prevodenje alanina u piruvat katalizuje alanin-aminotransferaza alanin je od svih aminokiselina najvazniji za proces glukoneogeneze, mada se i neke druge aminokiseline mogu transformirati u piruvat koji je supstrat potetnog koraka glukoneogeneze = neke aminokiseline grade intermedijere citratnog ciklusa koji se mogu ukljuditi w sintezu glukoze = masne kiseline sa nepranim brojem C atoma unosimo biljnom hranom &)} njihovom oksidacijom do tri C atoma na w-kraju nastaje propionil-CoA koji se prevodi u metilmalonil-CoA i daljim premjeStanjem nastaje sukcinil-CoA = Sukcinil-CoA je Getveroughjiéni intermedijer citratnog ciklusa, pa se prema tome lako ukljuéuje u glukoneogenezu - Preostali dio masne kiseline sa neparnim brojem C atoma daje ok: koji se ne moze ukljuditi u proces glukoneogeneze lacijom acetil-Cod Put glukoneogeneze: glikoliti¢kim putem se fosfoenol-piruvat u piruvat prevodi djelovanjem piruvat-kinaze - proces glukoneogenze treba nekoliko koraka da piruvat prevede u fosfoenol-piruvat piruvat se prvo karboksiluje katalitigkim djelovanjem piruvat-karboksilaze i na taj natin nastaje oksalacetat enzim piruvat-karboksilaza za svoje funkcionalno djelovanje tradi prisustvo vitamina H (biotin) - oksalacetat se zatim djelovanjem fosfoenol-piruvat karboksikinaze pretvara fosfoenol-pirwvat i pri tome se oslobada CO2 - ‘energiju za formiranje fosfoenolpiruvata obezbjeduje GTP Piruvat-karboksilaza se nalazi u mitohondrijama, a fosfoenol-piruvat karboskikinaza i umitohondrijama iu citosolu u jednakim omjerima Dakle, oskalacetat nastaje iz piruvata pod djelovanjem piruvat-karboksilaze w mitohondrijama Oksalacetat nije u stanju da izade iz mitohndrija, pa se zbog toga prevodi w fosfoenolpiruvat (djelovanjem —mitohondrijske fosfoenol-pirwat_karboksikinaze), malat ili aspartat Fosfoenolpiruvat, malat i aspartat se mogu prenijeti iz mitohondrija u citosol Kada malat ifi aspartat stignu u citosol, ponovo se prevode u oksalacetat Pri prevodenju malata u oksalacetat nastaje NADH Upravo od potrebe organizma za NADH-om ovisi sa li ée oskalacetat biti u citosol preveden kao malat ili aspartat = Oksalacetat koji nastane u iz malata ili aspartata pod djelovanje citosolne _fosfoenolpirvat-karboskikinaze se prevodi u fostoenolpiruvat Preostali koraci glikoneogeneze se odvijaju u citosolu - Polazeéi od fosfoenolpiruvata kao supstrata, nastaje gliceraldehid-3-fosfat reakcijama potpuno suprotnim od odgovarajuéih glikoliti¢kih, a pod djelovanjem istih enzima - Od dva dobivena mola gliceraldehid-3-fosfata jedan se prevodi u dioksiaceton-fosfat 16- Kondenzacijom ova dva tirozo-fosfata nastaje fruktoza-1,6-difosfat ~ Fruktoza-1,6-difosfat se djelovanjem fruktoza-1,6-difosfataze prevodi w fruktoza-6- fosfat i oslobada se neorganski fosfat Pod djelovanjem enzima izomeracije od fruktoza-6-fosfata nastaje glukoza-6-fosfat = Od glukoza-6-fosfata se odvaja anorganski fosfat pod djelovanjem glukoza-6- fosfataze i nastaje slobodna glukoza R Blown Fina — > Ona ‘Alani Laleat “Aminokiscline ] + (V\ harbotsilaza -Asp Alain aminottansfraca ‘Oksalatat Fosfoen pirwor arbostikinaza £Gticerot LAO, mepre Fosfoenolpiruvat t cero ofa | dehogeace Glicero-kinaza ‘Gtiooraldebid3-P Fh Sinane Frabtoza.6-difesftaza / ¥ Fraktora-6-fostat, Fosgoglukozo zomeraza + Ghukoza-6-fostit Ghidoro-s.fosfataca | Rare Kenora, =< 17GLIKOGEN: © simteza glikogena se odvija na nagin da se glukozil_ostaci povezuju alfa-l4- glikozidnim vezama u dug lanac koji se grana na svakik{ 8-10 podjedinica gradenjem alfa-1,6-glikozidnih veza ~ ~ glikogen uglavnom nastaje produzavanjem polisaharidnog niza veé postojeteg ‘moelkula ¢iji je redukujuéi kraj vezan za protein glikogenin ~ _niz se produZava u prisustvu glikogen sintaze, na natin da se dodaju glikozil ostaci iz UDP-glukoze na neredukujici kraj = dakle, slobodna glukoza se fosforilizira u prisustvu glukokinaze ili heksokinaze i nastaje glukca-6-fosfat = glukoza-6-fosfat se u prisustvu fosfoglukomutaze prevodi u glukoza-I-fosfat = pomocu energije fosfatne veze molekula UTP-a glukoza-1-fosfat se prevodi u u ester UDP-glukoza (Soo. hase) - kada pod djelovanjem glikogen-sintaze nastane lanac koji sadréi 11 podjedinica Jineamo vezanih alfa-1,4-vezama, odvaja se fragment koji se sastoji od 6-8 glukozil ostataka i vezuje se na osnovni lanac dejstvom enzima grananja amilo-4:6- transferaze = oba sporedna lanca se ponovo produzuju i opet rascjepljuju te nastaju jo8 dvije sporedne grane ~ ovaj proces se ponavija vise puta - _ visoki stupanj grananja glikogena ima dvije uloge: © raste broj mjesta podlozénih sintezi i razgradnji © poveéava se rastvorljivost glikogena u vodi = worganizmu se odvija i sinteza novih poéetnih Ianaca - glikogenin katalizuje sopstveno glikozilovanje (autoglikozilacija), \j. reakeiju vezivanja glikozil-ostataka iz UDP-glukoze na hidroksilnu grupu serina iz proteina - _kada Janac postane dovoljno dug da je adekvatan supstrat za glikogen sintazu, sinteza glikogena se odvija na gore opisani natin. a Jezgro glikogena Chicese-4-P t Frucose—6-P ayoeratenyce P puctteMte-e a ue sie B ave) pone eetios fide Ast) { : Atyoraiichyde—3-P "* pinyin. <->" Gyonaehyde2-P a scoione=P + + Latete <> Pyavate Fatty acids 19 ToA ceeAldozaredubtaza Sorbitol dehidrogensa Giukoza of Sorbitot ¥ Frutkoza METABOLIZAM GALAKTOZE ~ galaktoza se u organizam unosi u sastavu mlijecnog Se¢era laktoze - galatokoza se iz crijevnog sadrZaja resorbuje neSto br2e nego glukoza - i galaktoza poput glukoze za resorpeiju koristi A'TP putem aktivnog transporta Q- metabolise se uglavnom fosforitacijom u galaktoza-1-P pod katalititkim dejstvom = galaktokinaze i uz utrosak ATP-a (ZU siedeso} tari galakioza-I-P reaguje sa UDP-glukozom pod dejtvom enzima 6 galatoza-I-P-uridiltransferaza pri Gemu nastaje glukoza-I-P i UDP-galaktoza UDP-galaktoza pod dielovanjem odgovarajuée epimeraze prelazi ponovo u UDP- glukozu upp! ‘Galaciose srimeraeal 1 cosas + arp BBS ones P+ ADP | galsctose-1-P uadyhttransforase —— (2) Galactose-1-P + UDP-glucose UDP-gatactase+ glucose. (8) UDP-galactose OP gtteose epimers? . Upp .ducose | Mot Equation: Galactose+-ATP ———» Glusose-1-P + ADP g gpiditons A GRR (opted 20METABOLIZAM MASTI Probavya i resorpcija masti liceroli su najzastupljenije masti u fjudskoj ishrani ~ ‘predstavijaju glavni oblik skladiStenja lipida w biljnim i Zivotinjskim organizmima a se Eovjek hrani = sastoje se od glicerola i tri masne kiseline vezane na glicerol esterskom vezom = glavni put varenja triacilglicerola jeste‘hidnoliza Ho masnih kiselina i = ovaj proces (hidroliza) se odvija u lumenu tankog crijeva = _ proces varenja masti poginje u ustioj duplji pod dejstvom lin a ; = nastavlja se u Zelucu pod katalitiékim djelovanjem gastriéne lipaze koju lute Zeluéane | mod. © éclije a sae dange = ove lipaze hidrolizuju prije svega riacilglicerole iz hrane koji sadrZe masne kiseline “© srednjeg i kratkog niza, tj. do 12 C atoma ~ _najaktivnije su kod dojentadi = Masti iz Zeluca prelaze u tanko erijevo = im je sadraj iz Zeluca stigao u tanko crijevo intestinalne éelije luée hormon holecistokinin koji stimulira kotrakcije Zuéne kese i sekreciju pankreasnih enzima - Zuine kiseline su amfipatitna jedinjenja koja imaju i hidrofobni i hidrofilni dio i nastaju u jetr iz holesterola te se preko 7uéne kese i Zuéovoda izluéuju u duodenum ~ Kada se masti peristalti¢kim djelovanjem crijeva ustine, soli Zuénih kiselina djeluju kao detrdZenti i vezuju se za nastale kapljice svojim hidrofobnim krajevima i na taj natin emulguju masne estice © Emulgovanje poveéava dodirnu povrSinu masne kapljice i njene okoline, pa je djelovanje digestivnih enzima na emulgovane masti dosta efikasnije © = Pankreasna lipaza jg glavni enzim koji uéestvuje u varenju triglicerida iz hrane “us - Kolipaza i bikarhonat se lute zajedno sa pankreasnom lipazom i osnovna uloga im je ‘da neutraliziraju kiselinu koja prede iz Zeluca u duodenum - Bikarbonat povisuje pH sadrZaja intestinalnog lumena na nivo k djelovanje svih crijevnih enzima|(pH=6) = Lutenje bikarbonata iz, pankreasé stimulige hormon sekretin koji se oslobada iz erijeva kad kiseli sadréaj Zeluca_ ie u duodenum: - Kolipaza se vezuje za masti iz hrane i sa druge strane za pankreasnu lipazu na taj natin povetavajuéi njenu aktivnost ® Zutne ine smanjuju aktivnost pankreasne lipaze tako Sto oblazu supstrat i time oteZavaju prilaz enzimu = = Kolipaza, medutim, umanjuje inhibi izazvanu Zutnim solima i na taj natin, inhibirajuéi inhibiciju omoguéava djelovanje lipaze na supstrat - Pankreasna_lipaza hidrolizuje trigliceride u_polozajima(1)i monoacilglicerol i 2 masne kisél i je optimalan za te tako_nastaju 2 a= Uppankreasu se sintetiSu i: © esteraze koje hidrolizuju estere masnih Kiselina i drugih jedinjenja, npr. holesterola ° fosfolipa A2 koja razlaze fosfolipide na slobodne masne kiseline Tizofosfolipid, a koja se za razliku od lipaze i Kolipaze oslobada kao neaktivni zimogen kojeg aktivira tripsin Fig. 32.3. Digestion of tracylgtycerols in the Intestinal nen, TO = trlacyllycerot bs = Dil alts FA = fatty acd; 2-MG = 2-monoaeylglyeesol Apsorpeija lipida iz hrane: ~ masne kisleine i 2-monoacilgliceroli nastali varenjem se udruZuju u micele, mikrokapi ‘emulgovane Zuénim solima = na ovaj nagin se organizuju i svi ostali | liposolubilni vitamini) = micele zatim putuju kroz vodeni sloj koji se sa njima ne mijeSa do mikrovila na povrsini enterocita gdje se apsorbuju_masne kiscline, 2-monoacilgliceroli i ostali dijetetski lipidi, a Zucne soli ostaju u crijevnom Tumenu ~— ‘* Zusne soli se u velikoj mjeri resorbuju wileumu = preko 95% Zuénih soli vraéa se enterohipatignom cirkulacijom u jetru - iiiz jetre se izlutuju u Zud i skladi8te u Zutnoj kesi, te se ponovo iskoristavaju i iz. hrane (holesterol, lizofosfolipidi, 222a apsorpicju masnih kiselina krathog i srednjeg niza nisu neophodne 2uéne soli, jer njih direktno apsorbuju enterociti ~ ove kiseline srednjeg i kratkog niza se portalnim krvotokom prenose do jetre vezane za albumi —, > an) — (oe wae Sinteza hilomikrona: + WER enterocita masne kiseline i 2-monoacilglicerol se kondenzuju u rrigliceride + Sinteza triacilglicerota w intestinalnim-éelijama-odvije-se-preko-2-monoacilglicerola, ok u je u hepatocitima i adipocitima neophodan intermedijer fosfatidna kiselina + trigliceridi su nerastvorljivi u vodi pa se iz tog razloga udruzuju u lipoproteinske destice - ukoliko direktno udu u_ krv, sliepliivali bi se i ometali protok krvi @ stoga se trigliceridi udruzuju sa proteinima i fosfolipidima tvoredci hilomikrone —__ lipoproteinskeEestice koje u vodenoj sredini ne formiraju agregate ~ hilomirkoni takoder sadrZe holsterol i iposolbilne vitamine ~ _ proteinski dio lipoproteina se zove apolipoprotein ~ _ osnoyni apolipoprotein koji ulagi u sastav hilomikrona je apoB-48 j on je strukturno i genetski povezan sa(apoB-100 oji nastaje u jetri i siuzi kao glavni protein drugog nosata lipida, lipoproteinske partikule VLDL - proteinska komponenta lipoproteina se sinteti§e na granuliranom, a lipidna na agranuliranom ER - za udruzivanje u hilomikrone u ER enterocita neophodna je aktivnost mikrozomskog ina za prenos triglicerida (MTP) - “MTP ubrzava transport triglicerida, holesterol-estera i fosfolipida kroz membrane citoplazmatskih organela - MTP je neophodan za izgradnju hilomikrona u erijevima i VLDL wu jetri hilimikroni se egzocitozom izlutuju iz enterocita i ulaze u limfni sistem, a putem ductus thoracicusa zavrSavaju u venskoj krvi ~ hilomikroni potinju da ulaze u krv 1-2 sata poslije jela, te proces traje nekoliko sati zajedno sa varenjem i apsorpcijom hrane = novosintetisani hilomikroni zovu se nascentnim (novorodeni) ~ _kadau limfi i krvi preuzmu proteine iz lipoproteina velike gustine (HDL), postaju zreli hilomikromi ~ HDL je lipoprotein sa najvecim sadréajem proteina i najmanjim sadrzajem triglicerida - HDL prenosi proteine na hilomikrone, prije svega apolipoproteine apoE | apoC-IT ~ G@oE jt sposoban da se veze na odgovarajuce receptore hepatocita i da onda procesom endocitoze ude u te éelije, te se razloZi u lizosomima ' 0C-LL ajeluje kao aktivator lipoproteinske lipaze-LPE- Koja uéestvuje w rargradnji hilomikronskih triglicerida i VLDL-a u krvi Sudbina hilomikrona: ~ _hilomikroni se sinteti8u u enterocitima, izluéyju u limfu, prelaze u krv i postaju zreli hilomikroni ~ razlaZu se na zidovima kapilara masnog i r i mlijeénih Zlijezda tokom laktacije ~ _razleaw se djelovanjem LPL koju aktivira apoC-II - _razlaganjem triglicerida iz hilomikrona nastaju masne kiseline i glicerol ing se u mi8igima oskiduju ili se pak skladiste u adipocitima u obliku i8iénog tkiva, narotito sréanog miSiéa, kao + gliceral djelovanim LPL-a moze da se upotr sitosti hilomikrona koji poslije djelovanja LPL-a ostane u krvi zove se ostatak hilomikrona (retnantni hilomikroni) i on se veze za receptore hepatocita te bude razgraden u lizosomima tih éelija, nakon sto endocitozom ude u njih ~ Gelija moze ponovo da koristi produkte lizosomskog razlaganja (masne kiseline, aminokiseline, glicerol, holesterol i fosfat) i za sintezu triglcerida u jetri u stanju 24