l Nghiên cứu - Kỹ thuật

A B

C D

Hình 1. Sắc ký đồ của: A) dung dịch chuẩn hỗn hợp paris H, gracillin và paris II; B) mẫu paris H; C) mẫu paris II; D) mẫu gracillin
Kết luận
Sử dụng kỹ thuật HPLC-UV với điều kiện đơn
giản, quy trình phân tích được xây dựng đã cho phép
phân tích đồng thời paris H, paris II và gracillin với độ
đặc hiệu, độ đúng phù hợp. Quy trình đã được ứng
dụng để phân tích mẫu các saponin được phân lập từ
cây bảy lá một hoa Việt Nam, cho thấy các saponin
được phân lập với độ tinh khiết tương đối cao, đều
trên 97 %, phù hợp để sử dụng làm nguyên liệu phục
vụ thiết lập chất đối chiếu trong kiểm nghiệm thuốc.
Tài liệu tham khảo
1. Đỗ Huy Bích, Đặng Quang Chung, Bùi Xuân Chương,
Nguyễn Thượng Dong, Đỗ Trung Đàm, Phạm Văn Hiển, Vũ
Ngọc Lộ, Phạm Duy Mai, Phạm Kim Mãn, Đoàn Thị Nhu,
Nguyễn Tập, Trần Toàn (2006), Cây thuốc và động vật làm
thuốc ở Việt Nam, tập I, NXB. Khoa học và Kỹ thuật, tr. 182-184.
(Ngày nhận bài: 14/11/2018 - Ngày phản biện: 12/12/2018 - Ngày duyệt đăng: 12/02/2019)
2. AOAC (2012), “Appendix F.: Guidelines for standard
method performance requirements”, AOAC official methods
of analysis.
3. Huang Y., Wang Q., Ye W. C. (2005). “A new
homocholestane glycoside from Paris polyphylla var.
chinensis”, Chinese Journal of Natural Medicines, 3,
pp. 138-140.
4. Man S., Gao W., Zhang Y., Wang J., Zhao W., Huang
L., Liu C. (2010), “Qualitative and quantitative determination
of major saponins in Paris and Trillium by HPLC-ELSD and
HPLC-MS/MS”, Journal of Chromatography B, 878, pp.
2943-2948.
5. Wei J. C., Gao W. Y., Yan X. D. et al (2014), “Chemical
constituents of plants from the Genus Paris”, Chemistry &
Biodiversity, 11(9), pp. 1277-1297.
6. WHO (2017), WHO technical report series no. 1003,
Annex 1: WHO guidelines for selecting marker substances
of herbal origin for quality control of herbal medicines.

Nghiên cứu thành phần hóa học của hạt mắc ca

(Macadamia integrifolia Maiden & Betche) trồng tại Lâm Đồng
Dương Ngọc Tú1*, Hồ Văn Khánh1, Lưu Đức Huy1
Nguyễn Thị Diệp1, Bùi Đức Trung 2, Vũ Thảo Chi2
1
Viện Hóa học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
2
Trường Đại học Khoa học và công nghệ Hà Nội
*
E-mail: duongngoctu@yahoo.com
Summary
Palmitic acid (1), palmitoleic acid (2), stearic acid (3) and oleic acid (4) were isolated from the hexane extracts of the
nut oils of Macadamia integrifolia (Maiden & Betche) grown in Lam Dong province. Their structures were determined by
MS and NMR in reference to the literature. This is the first report on the chemical constituents of the oils of Macadamia
integrifolia nuts of Lam Dong province in Viet Nam.
Keywords: Macadamia interglifolia, palmitic acid, palmitoleic acid, stearic acid, oleic acid.

16 TẠP CHÍ DƯỢC HỌC - 2/2019 (SỐ 514 NĂM 59)

l Nghiên cứu - Kỹ thuật
Đặt vấn đề
Mắc ca là loài cây thuộc họ Proteaceae, có xuất xứ
từ Đông Bắc Úc [1, 2]. Chi Macadamia gồm nhiều loài
khác nhau và đóng vai trò quan trọng trong thương
mại, tuy nhiên những nghiên cứu về hình thái và gen
được công bố bởi Austin Mast và các sinh viên vào
năm 2008 đã chia thành 4 loài bao gồm Macadamia
francii (Guillaumin) Sleumer, Macadamia interglifolia
(Maiden & Betche), Macadamia neurophylla (Guillaumin
Virot), Macadamia ternifolia (F. Muell.), Maccadamia
tetraphylla (M. A. S. Johnson), Macadamia intergrifolia
(Maiden & Betche), những loài này là cây bụi gỗ, trải
rộng, thường xanh cao từ 2 – 12 m. Lá có hình bầu
dục, được sắp xếp trong các vòng từ 3 đến 6, dài 6 - 30
cm và rộng 2 - 13 cm, với toàn bộ hoặc có răng cưa.
Những bông hoa lưỡng tính có kích thước dài, những
bông hoa dài 10 - 15 mm trắng đến hồng hoặc tím, với
bốn tepal. Quả của cây Macadamia integrifolia rất khó
để bóc lớp gỗ, có nang lông với một đỉnh nhọn và chứa
một hoặc hai hạt. Cây Macadamia integrifolia Maiden &
Betche được nhân giống bằng phương pháp ghép và
trở thành cây có giá trị thương mại sau 7 đến 10 năm
phát triển, và tiếp tục cung cấp giá trị cho hơn 100 năm
sau đó. Điều kiện thích hợp cho trồng cây Macadamia
integrifolia Maiden & Betche là trên đất ẩm, màu mỡ,
lượng mưa trung bình năm từ 1000 đến 2000 mm và
nhiệt độ liên tục trên 10oC. Macadamia integrifolia được
trồng nhiều ở Úc, người dân tin rằng những người bản
địa Úc sử dụng mắc ca để tăng cường sức khỏe và sức
đề kháng trước những điều kiện thời tiết khắc nghiệt vì
chúng chứa hàm lượng lớn các acid béo không no.
Macadamia integrifolia là nguồn tài nguyên quan trọng
đối với Úc và Hawaii, những nước xuất khẩu đến 70%
lượng hạt mắc ca trên toàn thế giới. Dầu mắc ca đã
trở nên phổ biến và phát triển nhanh chóng ở cả thị
trường thực phẩm và mỹ phẩm [3-6]. Ở Việt Nam, cây
mắc ca được trồng nhiều ở Tây Nguyên và được coi
là cây công nghiệp mới, có giá trị cao, đem lại nhiều lợi
ích cho phát triển kinh tế vùng. Tuy nhiên, giá trị dinh
dưỡng cũng như thành phần hóa học các hợp chất có
lợi trong hạt mắc ca Việt Nam chưa được quan tâm
nghiên cứu, phân tích. Trong nghiên cứu này tập trung
vào phát hiện các thành phần hóa học chính có trong
hạt, qua đó có thể đánh giá được chất lượng hạt mắc
ca trồng tại Việt Nam so với các vùng trồng các trên
thế giới.
Nguyên liệu và phương pháp
Nguyên liệu
Hạt cây mắc ca (Macadamia integrifolia Maiden &
Betche) được thu hoạch tại tỉnh Lâm Đồng (tháng 2,
2018) được giám định tên khoa học bởi GS. Hoàng
Hòe (Phó chủ tịch Hiệp hội Mắc ca Việt Nam).
TẠP CHÍ DƯỢC HỌC - 2/2019 (SỐ 514 NĂM 59)
Các kỹ thuật phân tích
Sắc ký khí-khối phổ (GC-MS): Phương pháp sắc
ký khí-khối phổ được thực hiện bằng hệ thống sắc ký
khí 7890B GC (Agilent, Mỹ) có nguồn ion hóa điện tử
(EI) 5977A MSD (Agilent, Mỹ) sử dụng cột Zebron ZB5-
HT Inferno (Phenomenex, Mỹ) được áp dụng phương
pháp của Reed (Reed et al., 2017). Với kỹ thuật 1 μl
mẫu thí nghiệm được tiêm (inlet 250°C) chạy ở chế
độ đơn dòng (pulse pressure 30 psi) với chương trình
nhiệt độ lò 2 phút ở 170° C, ramp ở 20°C/phút đến
300°C, 11,5 phút ở 300°C. Việc phát hiện được thực
hiện ở chế độ quét (60-800 mass units) được đặt thành
7,2 sau một thời gian trễ dung môi là 8 phút. Dữ liệu
được phân tích bằng cách sử Mass Hunter works
station (Agilent, Mỹ). Thiết bị GC/MS được đo tại Trung
tâm John Innes thuộc Khu Công nghệ Norwich, Vương
quốc Anh.
Đo phổ cộng hưởng từ hạt nhân (NMR): Dữ liệu
phổ 1H-NMR (500,13 MHz) và 13C-NMR (125,77 MHz)
được đo trên thiết bị Bruker Avance 500 Ultrashield
NMR ở 25oC. Sử dụng chuẩn nội là TMS cho 1H (d = 0
ppm) và CDCl3 cho 13C (d = 77,0 ppm). Phổ NMR được
đo tại Viện Hóa học-Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam.
Chiết xuất và phân lập
Từ 1 kg hạt mắc ca tươi (Macadamia integrifolia)
sau khi sấy khô, loại vỏ thu được 93,3 g nhân mắc ca.
Nhân mắc ca được nghiền nhỏ rồi chiết xuất bằng siêu
âm trong ethanol-nước (90:10, v / v) ở nhiệt độ phòng
(3 lần x 300 ml, 45 phút/lần). Sau khi cô đặc dưới áp
suất giảm, dịch chiết thô thu được tiếp tục chiết phân
lớp trong n-hexan và ethyl acetat lần lượt thu được các
cắn dịch chiết có khối lượng tương ứng là 3,09 g và
2,4 g) [7, 8].
Từ cặn chiết n-hexan (3,09 g) được phân tách bằng
sắc ký cột silica gel, giải hấp với gradient n-hexan-
EtOAc (100 : 0 → 80 :20) thu được 13 phân đoạn (F1
- F13). Phân đoạn F2 được tiếp tục phân tách trên trên
cột silica gel bằng n-hexan-EtOAc (100: 3) thu được
hợp chất 1 (278,3 mg) và hợp chất 2 (31,8 mg). Từ
phân đoạn F3 cũng tiếp tục được phân tách trên cột
sắc ký bằng n-hexan-EtOAc (100: 4) để thu được hợp
chất 3 (3,3 mg) và hợp chất 4 (32 mg).
Kết quả và bàn luận
Dữ liệu phổ của các chất đã phân lập được
Hợp chất 1: Tinh thể màu trắng, nhiệt độ nóng
chảy 62,9 °C, phổ khối ESI-MS cho píc ion phân tử
m/z 257,241 [M + H]+, phổ cộng hưởng từ proton
1
H-NMR (CDCl3, 500 MHz) cho các tín hiệu proton
tương ứng tại: 2,32 (2H, t, J = 6,7 Hz, H-2), 1,4
(2H, m, H-3), 1,39 (2H, m, H-15), 1,31 (2H, m, H-4
17
l Nghiên cứu - Kỹ thuật
đến H-14), 0,91 (3H, s, H-16); phổ 13C-NMR (CDCl3,
125 MHz): 179,2 (C-1), 34,07 (C-2), 31,93 (C-14),
31,78 (C-15), 29,13 (C-4 đến C-13 ), 25,96 (C-3),
24,67 (C-16).
Hợp chất 2: Bán rắn, ESI-MS m/z 307,21 [M +
3H2O-H]+; 1H-NMR (CDCl3, 500 MHz): 5,32 (2H, m,
H-9, H-10), 2,31 (2H, t, J = 7,5 Hz, H-2), 2,04 (2H, m,
H-8 và H-10), 1,59 (2H, m, H-3), 1,25 (2H, m, H-4 đến
H- 7 và H-11 đến H-15), 0,89 (3H, t, J = 6,5 Hz, H-16);
13
C-NMR (CDCl3, 125 MHz): 179,34 (C-1), 131,38 (C-
9; C-10), 34,2 (C-2), 31,9 (C-14), 29,9-29,4 (C-4 đến
C-7), 29,9-29,4 (C-12 đến C- 13), 27,51 (C-8), 24,71
(C-3), 21,7 (C-17), 13,13 (C-18).
Hợp chất 3: Chất rắn sáp trắng, nhiệt độ nóng
chảy 71 – 73 oC, ESI-MS m/z 305,484 [M + Na-2H]-;
1
H-NMR (CDCl3, 500 MHz): 2,34 (2H, t, J = 7,5 Hz ,
H-2), 1,61 (2H, m, H-3), 1,29 (28H, m, H-4 đến H17);
0,87 (3H, t, J = 6,5 Hz, H-18); 13C-NMR (CDCl3, 125
MHz): 179,91 (C-1), 34,2 (C-2), 32,2 (C-16), 29,9 -
29,3 (C-4 đến C-15), 24,8 (C-3) , 22,9 (C-17), 14,1
(C-18).
Hợp chất 4: Chất rắn sáp trắng, nhiệt độ nóng
chảy 71 – 73 oC, ESI-MS m/z 337,256 [M + 3 H2O
+ H]+; 1H-NMR (CDCl3, 500 MHz): 5,30 (2H, m, H-9,
H-10), 2,3 (2H) , t, J = 7,5 Hz, H-2), 2,02 (2H, m, H-8),
1,60 (2H, m, H-2), 1,25 (2H, m, H-3), 0,87 (3H, t, J =
6,5 Hz, H-18); 13C-NMR (CDCl3, 125 MHz): 180,54
(C-1), 132,40 (C-9; C-10), 34,2 (C-2), 32,06 (C) -16),
29,9-29,4 (C-4 đến C-7), 29,9-29,4 (C-12 đến C-15),
27,31 (C-8), 24,80 (C-3) ), 22,7 (C-17), 14,13 (C-18).
Biện giải phổ xác định cấu trúc
Hợp chất 1: Kết quả phân tích phổ khối của chất
1 cho pic ion giả phân tử m/z 257,241 tương ứng
công thức phân tử C16H32O2. Phân mảnh m/z 43 cho
thấy có sự hiện diện của ion oxalium là keton, acid
cacboxylic có thể có mặt. Đỉnh cũng được quan sát
ở m/z 239, 227, 213, 199, 185, 171, 157, 143,129,
115, 97, 83, 73, 60, 43 và 31. Từ m/z 83 đến 227 cho
có các đỉnh khác của các nhóm methylen trong hợp
chất đề xuất một công thức phân tử C16H32O2 thuộc
chuỗi hợp chất CnH2nO2 là acid béo (acid palmitic).
Phổ 1H-NMR (500 MHz, CDCl3) của chất 1 cho thấy
một tín hiệu dài multiplet tại δ 1,31, 28H điển hình
của chuỗi proton mạch dài. Phổ 1H-NMR cho tín hiệu
triplet tập trung ở δ 2,23 (J = 6,7 Hz) là đặc trưng cho
hai nhóm methylen tại C-2. Mặt khác, ba triplet của
ba cường độ proton ở δ 0,91 có thể được gán cho
nhóm methyl đầu cuối tại C-16. Hợp chất này có một
nhóm methyl, mười bốn methylen và một carbon bậc
bốn với một nhóm hydroxyl. Phổ 13C-NMR cho các tín
hiệu dễ nhận biết δC 179,21 (C-1) được gán cho C1
18
liên kết đôi của nhóm có tính acid, carbon alkan hoặc
C- 16 xuất hiện tại δC 24,67 (C-16) như một bộ ba,
từ C-4 đến C-13 xuất hiện dưới dạng một đỉnh đơn
dài nhất ở δC 29,70, alpha và beta carbon cho nhóm
có tính acid xuất hiện tại δC 34,07 (C-2) và δC 25,96
(C-3) là hai lần tương ứng. Ngoài ra vị trí carbon
alpha và beta cho nhóm alcan xuất hiện tại δC 31,78
(C-15) và δC 31,93 (C-14) là đôi tương ứng. Tín hiệu
của 16 carbon bao gồm mười bốn nhóm methylen,
một nhóm methyl và một carbon bậc bốn. So sánh dữ
liệu tiêu chuẩn phù hợp với dữ liệu mô phỏng hỗ trợ
cấu trúc đề xuất của hợp chất 1 này là acid palmitic [9].
Hợp chất 2: Phổ khối của chất 2 cho pic ion giả
phân tử ở m/z 307,21 [M + 3H2O-H]+. Dữ liệu phổ
và công thức phân tử cho rằng chất 2 có cùng một
bộ khung carbon như chất 1. Phổ NMR của các hợp
chất 2 tương tự với chất 1 ngoại trừ một số thay đổi
ở vị trí C-9 và C-10. Phổ 1H-NMR của chất 2 cho tín
hiệu proton multiplet của nhóm allyl carbon ở 5,32
(2H, m, H-9, H-10), phổ δC 131,38 (C- 9; C-10) tương
ứng cũng thể hiển rõ đây là carbon liên kết đôi có
cấu hình cis tương đồng. Tín hiệu này minh chứng
hợp chất 2 có một liên kết đôi (C = C) trong cấu trúc.
Hợp chất 2 được xác định bằng cách so sánh với dữ
liệu trong tài liệu. Hợp chất 2 được xác định là acid
palmitoleic [9].
Hợp chất 3: Hợp chất 3 được phân lập là chất rắn
sáp trắng. Công thức phân tử của chất 3 được xác
định là C18H36O2. Phổ 1H-NMR của chất 3 cho các tín
hiệu pronton trong nhóm alpha methylen 2,34 (2H,
t, J = 7,5 Hz, H-2), δC 34,2 (C-2), proton trong nhóm
beta-methylen 1,61 (2H, m, H- 3) δC 24,8 và nhóm
methyl ở 0,87 (3H, t, J = 6,5 Hz, H-18). Ngoại trừ các
nhóm này, phổ 13C-NMR và HSQC cho thấy tương
tác xa của nhóm carboxyl ở δC 179,91 (C-1) và mười
hai nhóm methylen. Những dữ liệu này cho thấy rằng
chất 3 là acid stearic. Bằng phương pháp phân tích
phổ và so sánh với dữ liệu đã công bố trước đây [6]
hợp chất 3 được xác định là acid stearic.
Hợp chất 4: Hợp chất 4 được phân tách ra có
dạng sáp rắn màu trắng. Công thức phân tử của chất
4 được xác định là C18H34O2. Phổ 1H-NMR của chất
cho các tín hiệu proton của nhóm allyl tại 5,30 (2H,
m, H-9, H-10), δC 132,40 (C-9; C-10) thể hiện sự tồn
tại của cặp –CH=CH– liên kết đôi cấu hình cis trong
hợp chất, proton ở nhóm alpha methylen tại 1,61 (2H,
m, H-2), δC 34,2 (C-2) nhóm methyl tại 0,87 (3H, t, J
= 6,5 Hz, H-18), δC14,13 (C-18). Dựa vào dữ liệu phổ
và so sánh tài liệu tham khảo [9,10] hợp chất 4 được
xác định là acid oleic.
TẠP CHÍ DƯỢC HỌC - 2/2019 (SỐ 514 NĂM 59)
l Nghiên cứu - Kỹ thuật
Hình 1. Cấu trúc hóa học các chất được tách từ nhân
hạt Macadamia integrifolia gồm: Acid palmitic (1), acid
palmitoleic (2), acid stearic (3), acid oleic (4)
Kết luận
Lần đầu tiên hạt mắc ca trồng tại Lâm Đồng đã được
tiến hành phân tích một số thành phần hóa học bằng
các phương pháp sắc ký, sắc ký khí kết hợp khối phổ
và phổ cộng hưởng từ hạt nhân. Từ dịch chiết n-hexan
đã bước đầu phân lập và xác định cấu trúc của 4 acid
là acid palmitic (chất 1), acid palmitoleic (chất 2), acid
stearic (chất 3) và acid oleic (chất 4). Kết quả này góp
phần khẳng định cây mắc ca (M. integrifolia) là cây
trồng mới được đưa vào Việt Nam phát triển có chứa
thành phần dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe và có lợi
ích kinh tế nông nghiệp.
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Viện Hóa học-Viện
Hàn lâm KH&CN Việt Nam đã hỗ trợ tài chính và GS. Anne
Osbourn, TS. Hannah Grift tại Trung tâm John Innes (Anh) về
các kết quả đo GC-MS.
(Ngày nhận bài: 16/11/2018 - Ngày phản biện: 26/11/2018 - Ngày duyệt đăng: 12/02/2019)
Tài liệu tham khảo
1. Carrillo W., Carpio C., Morales D., Vilcacundo E.,
Álvares M. (2017), “Fatty acids composition in Macadamia
seeds oil (Macadamia intergrifolia) from Ecuador”, Asian J.
Pharm. Clin. Res., 10(2), 303-306.
2. Bingqing Zhu, Lijing Lin, Jihua Li, Guoti LV and Maofang
Huang (2013), “Comparison of four different extraction
methods of oil from Macadamia integrifolia”, Advanced
Materials Research, 610-613, 3382-3386.
3. Navarro S. L., Rodrigues C. E. (2016), “Macadamia oil
extraction methods and uses for the defatted meal by product”,
Trends Food SciTechnol, 54, 148-154.
4. Monaghan K. (2008), “Chemical composition and
protein Antigenicity-Almond (Prunusdulcis) and Macadamia
(Macadamia integrifolia)”, PhD Degree Dissertation, Florida
State University.
5. Maro L. A., Pio R., Edos S. P., et al. (2012), ‘‘Chemical
characterization and fatty acids profile in macadamia walnut
cultivars”, Cien Rural, 42(21), 66-71.
6. Alejandra Rengel, Elevina Pérez, George Piombo, Ju-
lien Ricci, et al. (2015), ‘‘Lipid profile and antioxidant activity
of Macadamia Nuts (Macadamia integrifolia) cultivated in Ve-
nezuela’’, Natural Science, 7, 535-547.
7. Dorota Derewiaka, Ewaszwed and Rafal Wolosiak
(2014), “Physicochemical properties and composition of lipid
fraction of selected edible nuts”, Pak. J. Bot., 46(1), 337-343.
8. Marisa M. Wall (2010), “Functional lipid
characteristics, oxidative stability, and antioxidant activity
of macadamia nut (Macadamia integrifolia) cultivars”, Food
Chemistry, 121, 1103–1108.
9. G. Knothe and J. A. Kenar (2004), “Determination of the
fatty acid profile by 1H-NMR spectroscopy”, Eur. J. Lipid Sci.
Technol, 106, 88–96.
10. Bian-Na Sun, He-Ding Shen, Hong-Xi Wu, Li-Xiang
Yao, Zhi-Qing Chengand YaDiao (2014), “Determination
of chemical constituents of the MarinePulmonate Slug,
Paraoncidium reevesii”, Tropical J. of Pharm. Res., 13(12),
2071-2074.

Tổng hợp và thử tác dụng ức chế tế bào ung thư

của một số dẫn chất 3/4-((benzamidophenoxy)
methyl)-N-hydroxybenzamid
Nguyễn Thị Thuận*, Nguyễn Hải Nam, Dương Tiến Anh
Trường Đại học Dược Hà Nội
* E-mail: thuanvkn@yahoo.ca
Summary
Designing based on the structural features of nexturastat A and AR-42, 8 new N-hydroxybenzamides (4a-h) were
synthesized. By biological evaluation these hydroxamic acids showed general cytotoxicity against three human cancer
cell lines (SW620, colon; PC-3, prostate; NCI-H23, lung cancer). Besides, in term of HDAC inhibition and cytotoxicity
each and both, the 3’-substituted N-hydroxybenzamides (4a-e) were slightly more potent than the 4’substituted ones
(4f-h). In comparison to SAHA (suberoylanilide hydroxamic acid, vorinostat), compounds 4a-e were less active in
HDAC inhibition, but more active in term of cytotoxicity.
Keywords: Histone deacetylase, HDAC, inhibition, acid hydroxamic, N-hydroxybenzamide.

TẠP CHÍ DƯỢC HỌC - 2/2019 (SỐ 514 NĂM 59) 19