TEMAT: Jak określa się wartość prądu przemiennego ?

WSTĘP

O ile z określeniem wartości prądu stałego nie ma kłopotów, bo jego przebieg jest stały w czasie, o tyle w przypadku
prądu przemiennego sinusoidalnie w czasie może stanowić to problem.

Prąd tym się różni od prądu stałego, że: nieustannie zmienia swój kierunek i wartość np. przy f=50Hz zmienia kierunek 100
razy na sekundę.

W przypadku źródła prądu stałego wartość napięcia jest stała podobnie jak kierunek.

Czy można traktować np. napięcie 310 V napięcia stałego tak samo jak tą samą wartość przy źródle prądu
przemiennego.

NIE !!!!!!!

Działanie napięcia prądu stałego np. cieplne będzie większe niż napięcia prądu przemiennego.

Przeanalizujmy napięcia przemienne o różnych kształtach jak na rysunku niżej.

Czujesz intuicyjnie, że np. żarówka podłączona do napięcia prostokątnego będzie świecić jaśniej niż żarówka zasilana
napięciem o kształcie zębów piły. Tak samo ilość ciepła wydzielonego na rezystorze zasilanymi takimi samymi przebiegami
będzie różna.

W każdym przypadku skutek ( ilość wydzielonego ciepła) będzie inny. Amplituda jest jednakowa a skutki różne. Aby
porównać jakoś przebiegi pod względem ich działania ( wydzielania ciepła) wprowadzono pojęcie wartości skutecznej.

JAK ZATEM PORÓWNAĆ PRĄD PRZEMIENNY Z PRĄDEM STAŁYM?

Można je porównać na podstawie ich działania.

Np. WYPPROSTOWANY PRĄD PRZEMIENNY MA TAKIE SAMO DZIAŁANIE ELEKTROLITYCZNE CO PR STAŁY- Is OWARTOSĆI
NIECO WIĘKSZEJ OD POŁOWY WARTOŚCI MAX. PRĄDU PRZEMIENNEGO- Imax

Porównajmy teraz prąd przemienny z stałym co do skuteczności ich działań cieplnych.

Gdy działania cieplne prądu przemiennego np. w żarówce czy grzejniku są takie same (równe) jak podczas przepływu prądu
stałego, w tedy mówimy, że prąd przemienny daje taki sam efekt, czyli taką samą wartość skuteczną co prąd stały. Zatem
taką wartość prądu przemiennego nazywamy wartością skuteczną. Prąd taki daje takie sam efekt grzewczy co prąd stały.

W celu określenia wartości prądu przemiennego wprowadzono dwie wielkości:

• Wartość średnia prądu ( napięcia) – oznacza się Iśr, Uśr

• Wartość skuteczna prądu ( napięcia) - oznacza się I, U
Wartość średnia prądu sinusoidalnie przemiennego jest równa natężeniu zastępczego prądu stałego, który płynąc
przez pół okresu, przeniesie taki sam ładunek, jak dany prąd przemienny.
Wartość tę wyraża wzór:

Iśr=0,637 Im
Uśr=0,637 Um

Geometryczną interpretację wartości średniej przedstawia rysunek 1.

Zakreskowane pole pod połówką sinusoidy zostaje zastąpione takim samym polem prostokąta.

UWAGA ! W przebiegach przemiennych wartość średnia napięcia jest równa zero.

W obliczeniach i pomiarach najczęściej używaną wielkością jest tzw. wartość skuteczna prądu, napięcia.

Wartość skuteczna prądu sinusoidalnie przemiennego nazywa się wartość równoważnego zastępczego natężenia
prądu stałego, który na rezystancji R=const. , w czasie równym okresowi ( t=T), wydzieli się taka sama ilość energii
cieplnej co prąd przemienny.

Symbolem wielkości skutecznej jest duża litera bez indeksu np I lub z indeksem I sk lub od języka angielskiego IRMS

Kiedy prąd stały dorównuje prądowi zmiennemu to znaczy tak samo skutecznie działa np. grzeje pokazuje to rysunek
niżej.
Wartość tę wyraża wzór:

I=0,707 Im
U=0,707 Um

Obrazowo definicję wartości skutecznej przedstawia poniższy rysunek.

UWAGA !
Mierniki prądu przemiennego mierzą wartości skuteczne
Wartość skuteczna pozwala na traktowanie prądu przemiennego tak jakby był prądem stałym.

Ma to dwie zasadnicze zalety.

Przede wszystkim dzięki temu mamy jedną, konkretną liczbę, która opisuje rzeczywistą zdolność prądu
przemiennego do dostarczania energii.

A po drugie jedna liczba oznacza znacznie prostsze obliczenia dotyczące dostarczonej mocy, zużytej energii i
kilku innych wielkości, o których opowiem w kolejnych artykułach.

Skąd miernik wie jaka jest wartość skuteczna?

Nie wie. On ją po prostu oblicza. A jak to robi? To zależy już od jakości samego urządzenia. Najdroższe mierzą
rzeczywistą wartość sinusoidy w kilku odstępach czasowych, każdą z wartości podnoszą do kwadratu, sumują
je ze sobą, obliczają ich średnią, a na koniec jeszcze wynik pierwiastkują. Ten z pozoru skomplikowany przepis
na obliczenie wartości skutecznej nazywa się w matematyce średnią kwadratową (z angielskiego RMS – Root
Mean Square) i jak mu się tak dokładniej przyjrzeć, to nie jest on wcale taki trudny:
Zmierzenie wartości sinusoidy w kilku punktach nie jest łatwe, dlatego, jak wspomniałem, potrafią to tylko
drogie mierniki oraz oscyloskopy. Tańsze urządzenia do obliczenia wartości skutecznej wykorzystują pewien
skrót. Otóż korzystają one z faktu, że dla idealnej sinusoidy stosunek amplitudy do wartości skutecznej (tzw.
współczynnik szczytu) wynosi zawsze 1,41304347… czyli w zaokrągleniu 1,41. Wystarczy zatem, że zmierzą
one amplitudę, podzielą ją przez 1,41 i voilà, wynik gotowy. Oczywiście to, że działa to dla idealnej sinusoidy
oznacza automatycznie, że nie działa dla sinusoidy zniekształconej i żadnego innego rodzaju prądu
przemiennego. Inne przebiegi to inny współczynnik szczytu, co możesz zobaczyć na poniższej grafice: