Sul An Abri

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 6

Ṣultan Ṣabri : Aneɣmas, ameɣnas, yewwi-d ad nutlay fell-as.

Sɣur : Meqran Cixi – Aselmad di tesdawit n Bgayet

Ɣas ma imdanen, laṣel-nsen yiwen, lulen-d akk di tesɛa cchur am wakken qqaren, maca
asegmi-nsen d tewnaḍt ideg d-kkren d wayen d-werten seg lewṣayef, ttarran-ten mxalafen. Seg-
sen yella win yessnen yettwali iman-is mazal ad yissin, yella win ur nessin yettwali iman-is
yessen, yella win ikesben cci naɣ ccan yetkebber ɣef yimdanen-nniḍen, yella wayeḍ ɣas yekseb
kulci maca yesɛa ṛṛeḥma deg ul-is, yettuḥnin ɣef wid yellan ddaw-is. Ɣas ma tennerna tmussni-
is, netta yettwali iman-is werɛad ur yessin, yettnadi ad yissin ugar. Ɣas yexdem, inuḍeḥ, ur
yetkebbir gar yimdanen, yettwali iman-is d lwajeb-is kan i yexdem, daya.

Lewṣayef-agi akk yelhan i d-bedreɣ yesdukkel-itent Mass Ṣulṭan Ṣabri, iɣsan-is di talwit. Wi t-
yesnen, limer ur yettnadi ara s yiman-is ɣef umecwar n Mass Ṣabri, ur izemmer ara ad yissin
ugar fell-as, nnig n lewṣayef-is d argaz lɛali, iḥemlen ad yennecraḥ, iḥemelen ad yutlay, iḥemlen
ad yezreɛ assirem, Seg wakken yella d amḍawɛi, yessamẓay iman-is, ahat d aya i t-yeǧǧan ur
yettmeslay ɣef yiman-is naɣ ɣef wayen akk yexdem.

Mass Ṣulṭan Ṣabri, netta seg yineɣmasen imḥadiyen i inuḍḥen akken ilaq ɣef yidles amaziɣ.
Seg wakken yesɛa lebɣi d ucehhal i tutlayt d yidles n tmaziɣt, iqeddec mebla ɛeyyu akken kan
ad yessiweḍ izen-is, akken kan ad d-yessaki ugar imdanen, ladɣa wid n temnaḍt n icawiyen
tamnaḍt ideg d-yekker. Netta yella seg yimezwura i yesmersen tantala tacawit deg ṛṛadyu n
tmurt, isental iɣef yezga yettawi-d awal, d isental icudden ɣer yidles amaziɣ, acku idles amaziɣ
drus i yettdafaɛen fell-as ula seg yimawlan-is i d-yekkren s yes. Mass Ṣabri, akken i yessen
tamaziɣt i yessen tutlayin-nniḍen, taɛrabt d tefransist, akken i yessemras tamaziɣt di ttawilat n
yisallen (ṛṛadyu akked tilibizyu) akken daɣen i yessemras taɛrabt d tefransist deg tɣamsa yuran.
Ɣas ma yesɛa tirmit di tɣamsa d tmussni di tutlayin, ɣas yezmer ad tent-yessemres d abaɣur
akken ad yaɣ amkan unnig yes-sen, naɣ ad d-yawi ttrika alukan ad yexdem i kra n tnegga naɣ
n terga n yisallen n tmura tiberraniyin, naɣ xersum iɣmisen iǧehden di tmurt, netta ur yelli d
win yebɣan ad yedder s yimru, naɣ ad yekcem deg unnar n tɣamsa n ṛṛay, anda taswiɛin bab-is
iɣerreq deg tnexxart n tsertit d umennuɣ n tesnaktiwin ur nessufuɣ. Mass Ṣabri, ur yesɛi iswi
ad yerbeḥ s tira naɣ ad yuɣal mechur yes-s. Ɣur-s tira d amrig i s yettdafaɛ ɣef tɣawsa taxaṭṭart
ikecmen ul-is seg temẓi-s, d TAMAZIƔT, tutlayt tamezwarut n tmurt i yuklalen amkan unnig
i lebda di tmurt-is.
D aya i t-yeǧǧan ahat di tuget n teswiɛin yesmenyaf ad yezzuzer tirawin-is deg yiẓeḍwan
imettiyen yecban facebook. Imi netta ur yettcuḥḥu ara deg wawal, ur yelli d win yeznuzayen
awal, netta awal yettleqqim-it d tira akken ad t-yerr d amrig-is, i s yettdafaɛ ɣef TMAZIƔT, ɣef
TMAZIƔT kan, ur yecliɛ deg wayen-nniḍen.

Ula di tegnit n waṭṭan, ɣas yečča-tt di tezmert-is, ur as-yefki wul-is ad yeḥbes tira, naɣ ad ibeɛed
iman-is ɣef yisallen zuzuren medden sya u sya deg yiẓeḍwan imettiyen ɣef yisental yerzan
tamaziɣt d yidles s umata. Netta ur yecɣil d waṭṭan-is ugar n wayen yeletha d waṭṭan iḥuzan
timetti, timetti yugin ad as-teg amkan iwulmen i tmagit-is, timetti iɣunzan tutlayt-is taneṣlit.
Netta temlek taluft n tmaziɣt, netta temlek tayri n tmurt, yal tikkelt yettnadi s ttbut, yezuzur
awalen i s yessakay imdanen deg yiẓeḍwan imettiyen akken ad yesenqes deg waṭṭan i tuḍen
tmetti yeɣunzan tutlayt-is d yidles-is. Ɣas aṭṭan yettenfufud deg-s yettnerna, ur iɛeddez ad yaru,
ad yezuzer i medden kra n umaynut yesferḥen ul-is, kra n yisalli yessefraḥen yerzan tamaziɣt.
Taluft n tmaziɣt temlek-it, am wakken temlek cemma kra n win yellan d acemmam, ruḥ tura
kečč eǧǧ-itt ! Qqaren yimuhaɣ : “ Awa triḍ mmet des”, ula d Mass Ṣabri akka swa swa i as-
teḍra, yemmut deg wayen iḥemmel. Ɣas yeṭṭef-it wusu, yugi ad yerju tamettant, yettkemmil
tira, yettkemmil yettɛassa isallen n lxir, isallen i d-yettawin ɣef wanda tewweḍ tmaziɣt ama di
tudsiwin n Uwanek, deg usiẓreg, deg tẓuri,...atg. Ɣas d amuḍin i yella, ur yezmir ad yekkes ɣef
yiri-s taluft n tmaziɣt i t-iceɣben i izemren ad as-d-ternu taẓayt ɣef uɣbel n waṭṭan amcum itetten
deg-s. Netta ahat d ddwa i yettaf ṛṛuḥ-is yal tikkelt mi ara as-d-yaweḍ yisalli dakken tamaziɣt
tger asurif ɣer zdat, iferreḥ s kra n umahil i d-yusan ad yesnerni tamaziɣt, ama d leqdic n
Usqamu Unnig n Timmuzɣa naɣ tiddukliwin naɣ i yebɣu yili wi t-ixedmen, lmuhim tamaziɣt
tger asurif, d aya i t-iceɣben, d aya i iḥemmel. Cfiɣ am wass-a acḥal i yefreḥ mi d-yeffeɣ ɣer
Usqamu Unnig n Timmuzɣa usaḍuf n useḥbiber ɣef yigerdan i d-neṭerjem ɣer tmaziɣt nekk akk
d Nabil Mehdiwi, yezuzer-it di facebook ilmend n wass agraɣlan n useḥbiber ɣef yigerdan,
icekker-d aṭas leqdic-nneɣ, yessuli di ccan-is, rnu yenced-d imdanen akken ad t-ɣren.

Akka i d Mass Ṣabri, kra n usirif i tger tmaziɣt ɣer zdat, ad yezuzer fell-as isalli akken ad ɛelmen
yimdanen yettɛummun deg tehri n yiẓeḍwan imettiyen yecban facebook, wissen ahat ad ten-id-
yuɣal ussirem akked lbenna n tudert di tmurt ileḥḥun deg ubrid n uqader n tutlayt-is d tmagit-
is. Ɣas tamaziɣt tewwi-d inurar, tamagit n tmaziɣt treṣṣa di tmurt, maca yella wayen ixuṣṣen,
mazal ttilin d timexṭa wallaɣen yuḍnen, iɛewlen ad kksen kra n wayen icuden ɣer tnaṣlit.
Widak yessemsad fell-asen imru, yettarra-yasen s yisekkilen iqeṭɛanen igezzmen am lemwas,
yezga ireffed mgal-nsen agestur n tmussni, akken ad ten-yessiged, akken ad ten-yessaki belli
abrid n tmaziɣt d abrid n tlelli, d abrid n tmussni, d abrid yestitiren i lxir d ubaɣur, ara d-yeglun
s lfayda i tmurt-nneɣ, i Lezzeyer-nneɣ.

Mlaleɣ Mass Ṣulṭan Ṣabri i tikkelt tamezwarut deg lemqeṛ n tilibizyu taɣelnawt, asmi iyi-d-
yenced Mass Mḥend Zerdumi ɣer tedwilt “ Tafat n usirem” i d-yesɛedday deg umaṭṭaf wis ukuẓ
s tmaziɣt (TV4). Assen wehmeɣ amek, di kra kan n dqayeq mi mfaraqeɣ akked Mass Zerdumi
mi iṛuḥ ad iheyyi iman-is i usekles n tedwilt, ufiɣ-d iman-iw ttmeslayeɣ d Mass Ṣabri deg umraḥ
n tkebbanit n ṛṛadyu d tilibizyu amzun nemyussan yakan seg waṭas n yiseggasen, amzun d
atmaten i d-yekkren deg yiwen n uxxam, amzun d imdukkal i d yewwin amecwar lwaḥid i teɣzi
n waṭas n yiseggasen. Ɣas ma ur cfiɣ ɣef ttfaṣil n wayen iyi-d-yenna d wayen i as-nniɣ, cfiɣ
belli d timlilit yelhan, d timlilit n ussirem, imi netta yesban-d ɣef udem-is acmummeḥ mi as-d-
mmeslayeɣ ɣef yimahilen-iw icudden ɣer yidles amaziɣ. Acḥal yefreḥ mi as-nniɣ aqlin
xeddmeɣ deg usenfar n usmuzzeɣ n tewnaḍt n tmurt, ladɣa leqdic-iw deg tmawalt n yigalisen i
d-yessufeɣ usqamu unnig n timmuzɣa. Nezzi aṭas deg umraḥ n RTA, netta yessen amkan, yezga
yettas-d ɣer ṛṛadyu anda yexdem d aneɣmas, yezga daɣen di tilibizyu n tmaziɣt ladɣa deg
tedwilin n umdakkel-is Mass Mḥend Zerdumi. Tidwilin i d-yettawin ɣef yidles d meṛṛa isental
icudden ɣer tudert s tmaziɣt, tamaziɣt ara yefhem yal amaziɣ d wa i d assirem-nsen iɣer ssawḍen
imi tameslay i sexdamen deg uskasi, d tameslayt i fehhmen meṛṛa yimdanen di temnḍt n
yicawiyen d temnaḍt n leqbayel. D wa i d abrid n tmuɣnest yessawaḍen ɣer yiswi, d wa i d abrid
n tidet ideg ilaq ad yeddu kra n win s yennan aqlin qeddceɣ deg yidles, aqlin qeddceɣ i usnerni
n tmaziɣt. Ziɣ abrid n uslugen d usdakkel n tmaziɣt ur yuḥwaǧ la dduktura di tesnilest la di kra
n tmussni-nniden, maca yuḥwaǧ lebɣi, yuḥwaǧ tayri n tmaziɣt d tayri n tmurt. Abrid n usnerni
n tmaziɣt yuḥwaǧ imeɣnasen umi teṣfa nniya yecban Mass Ṣabri, yecban Mass Zerdumi,
yecban Mass Ǧamal Neḥali iɣsan-is di talwit.
Aneggaru-ya daɣen, d yiwen n urgaz i d-yeǧǧan-d limara zeddigen deg usnerni n tmaziɣt, d
netta i as-yegren irebbi i tullya n ugezdu n tmaziɣt deg tesdawit n Tbatent, d netta i yeẓḍan
amrar n tdukli gar termit n uselmed n tmaziɣt deg temnaḍt n leqbayel d temnaḍt n icawiyen, d
netta i yerran asuɣu n uɣewwaɣ Maɛṭub Lwennas iɣsan-is di talwit d tilawt, asuɣu ideg
yenna “ Ǧerǧer yessawel i Luṛis”, netta yerra-d i teɣri n uɣewwaɣ, yerra-tt d tilawt yeddren.
D wa i d abrid n tdukkli, abrid n tidet iɣef d-yewwi ad neddu. Di tutlayt-nneɣ, yiwet n tidet i
yellan mačči aṭas, tidet treṣṣa zeddiget ur tesɛi asget, tidet tban am waman, ur yezmir ḥedd ad
tt-yesluɣ, win iɛeṛḍen ad tt-yesluɣ ad d-iban, ad t-id-yemsex umezruy, ad t-yenker akken yenker
Buxus iɣurren agellid agrawliw Yugerten. Tidet tban am waman, acḥal d amedyaz i tt-yecnan,
yiwen seg-sen d Dda Sliman Ɛazem iɣsan-is di talwit, d netta i yennan deg usefru :
Akka i d-nufa tajaddit
Seg wasmi d-tebda ddunit
I yella tarix-nneɣ
D taqbaylit naɣ d tacawit
Isem-is lluɣa n tmaziɣt
Ad tt-nesɣer d lwaǧeb-nneɣ
Ma d win i tt-yugin nugi-t
S nnif akked tfenṭazit
Issin-iyi ad k-issineɣ.

D abrid-agi n tdukkli iɣer yessawal Mass Ṣabri, d abrid ideg yeqdec i teɣzi n tudert-is. Deg
yiseggasen-is ineggura, ur yezgil ula tiremt di tirziwin i ixeddem Usqamu Unnig n Timmuzɣa
ɣer meṛṛa igezduyen n tmurt n Lezzayer. Ɣas teǧǧa-t tezmert, ɣas ur yelli d aɛeggal deg
Usqamu, ɣas ur as-iḥettem ara lḥal ad yeddu, ɣas yeǧǧa ahat ccɣel n uxxam-is, netta lhemm-is
d lḥaṛa tameqqrant mačči d axxam-is kan, d Lezzayer, d tamaziɣt yettsiɣin kra kra, yettemɣayen
kra kra am uxalaf i d-yemɣin mbeɛd mi tečča tmes kra yellan d aseklu.
Sennig n leqdic-is di tɣamsa d tmuɣnest ɣef tmaziɣt, Mass Ṣabri yeǧǧa-d sin n yidlisen i d-
yernan d tunṭict i tnedlist tamaziɣt. Yiwen seg-sen d tasuqilt i iga seg taɛrabt i wungal n umyaru
azzayri ameqqran Wasini Leɛreǧ umi isemma “ Lalla”. Afran-is i tsuqilt n wudlis-a n Wasini
Leɛreǧ deg-s aṭas n lemɛani. Yiwet, yefren amyaru azzayri i d-yufraren di tira s tutlayt taɛrabt,
tayeḍ, yebɣa s yes ad yer tajmilt i tmeṭṭut, tameṭṭut d wawal, yecban tisednan d-yeǧǧan isem-
nsent deg umezruy n tmurt-nneɣ amTinhinan, Dihiya, Faḍma n Sumer, Ǧamila Buḥired, d tiyaḍ.
Rnu ɣer waya, netta yeẓra belli tasuqilt seg tutayt taɛrabt ɣer tmaziɣt naɣ seg taɛrabt ɣer tmaziɣt,
d yiwen n ubrid ara yesnernin talwit tutlayant di tmurt-nneɣ iɣef iḥettem lḥal ad mɛayacent
snat-a n tutlayin i yellan di tudert n yizzayriyen. Seg yidlisen daɣen i yura, adlis ɣef unaẓur
ameqqran n temnaḍt n icawiyen Ɛisa Ǧermuni umi isemma “ Ɛisa Ǧermuni, Alaɣi n uculay –
takatut n tallunt”, d adlis i s d-yessekfel ccna n yicawiyen yufraren s taɣect ḥlawen, anda Ɛisa
Ǧermuni yettusemma seg yimeqqranen, seg yizamulen, seg yimezwura i yezuzren tizlit tacawit
ama di ṛṛadyu naɣ s ttawil n yiḍebsiyen. D ta i d tiririt iwulmen i “ tebrat i Muḥend Azwaw ɣef
tmussni” i yura Dda Lmulud iɣsan-is di talwit deg yiseggasen n tmaniyin. Muḥend Azwaw naɣ
Muḥend Acawi, naɣ ugar Muḥend Amaziɣ, d yal yiwen seg-neɣ s wid yettmeslayen tamaziɣt
iɣef d-yewwi ad neseḥbiber fell-as, iɣef d-yewwi ad as-d-nernu, ma ur nezmir axi yakan ad tt-
neḥrez, ad tt-nemmeslay way gar-aneɣ, ad tt-nmeslay i tarwa-nneɣ akken ur tnegger. S wakka
Mass Ṣabri yerra-d i teɣri n yidles yettsuɣun s taɣect taqesḥant, seg tqucac n Ǧerǧer ɣer tqucac
n Wawras d Uheggara, yexdem lwaǧeb-is, yexdem ayen yizmer akken i dles n tmaziɣt ad
yedder. Tisutwin i d-iteddun ad t-id-mmektint ilmend n wayen iga, ilmend n tmuɣnest-is d
leqdic-is ɣef tmaziɣt.
Qqaren wat zik : “ Yella yiwen ulac-it yella, wayeḍ yella ulac-it”. Akka, imdanen mxalafen,
yal wa acu yexdem, yal wa ar wacu yessaweḍ, Mass Ṣabri yeǧǧa-yaɣ-d idlisen-is, yeǧǧa-yaɣ-d
ayen yura d wayen yenna ɣef yidles n yimaziɣen, ɣef tayri n tmaziɣt, ɣef tayri n Lezzayer.
Abrid-is d abrid iẓeṭṭen tadukli, d abrid yessufuɣen ɣer yimal igerrzen, imi yebna ɣef ṣṣfa d
tayri n tmurt d umezruy-is.
Ɣas nniɣ-d ayen ssneɣ d wayen walaɣ ɣef Mass Ṣabri, bɣiɣ ad kfuɣ awal-iw s kra n yifyiren i
bɣiɣ ad as-rreɣ yes-sen tajmilt.

Ass-a ad k-id-nemmekti
Tuklaleḍ tajmilt seg ul
Awal fell-ak ad t-id-nin
Imi kečči d azamul
Win ur nessin Ṣulṭan Ṣabri
Yezgel udem seg lefḥul
D ameɣans iḥemmlen tillelli
Tuker-it tmettant gar-aneɣ ur iṭul.

Memmi-s n Makumadas
Ay izem aɣilas
Ass-a ad k-id-nemmekti
I yidles tefkiḍ-d aṭas
Tdufɛeḍ fell-as
Ɣef laṣel tbegseḍ i tikli
Tezgiḍ tessawaleḍ i tegmat
D tadukli i d lsas
Akken Lezzayer ad tennerni
Tamaziɣt tḥurbeḍ fell-as
Telliḍ fell-as d aɛessas
Deg umezruy isem-ik ad d-yegri.

You might also like