Zasady konstruowania komunikatu

- Komunikat powinien być nadany tak, by odbiorca zrozumiał komunikat i zgodnie z intencją
nadawcy;
- Komunikat powinien respektować zasadę ekonomii wypowiedzi;
- Powinien być tak skonstruowany, aby nie było możliwości różnych jego rozumień (obrona
przed manipulacją);
- Powinien być tak skonstruowany, aby można go było łatwo rozumieć (prostota wypowiedzi).
- Nie powinien zawierać błędów co do formułowania myśli.

Umiejętność wypowiedzenia na dany temat jest funkcją rozumienia tego tematu; konstruowanie
wypowiedzi zależy mocno do tego, do kogo się mówi.

Komunikat językowy
Błędy w słownym przekazywaniu myśli
- Pomieszanie poziomów języka;
- Ekwiwokacja: użycie w wyrażeniu złożonym wyrażeń w kilku różnych znaczeniach, a wzięcie
go w jednym znaczeniu;
- Homonimia: dopuszczenia do aktualnej wieloznaczności wyrażenia mimo kontekstu; [może
brać się stąd, że mamy różne sformułowania]
- Amfibolia (amfibologia): dopuszczenie do aktualnej wieloznaczności wyrażenia złożonego ze
względu na jego budowę składniową;
- Elipsa: opuszczenie wyrazów w wyrażeniu złożonym;
- Pleonazm: użycie w wyrażeniu złożonym kilku wyrażeń o tym samym znaczeniu, takich, że
znaczenia całego wyrażenia nie zmieni się mimo opuszczenia któregoś z tych wyrażeń; [nic
nie dodaje “zejdź po schodach w dół” nie da się zejść nigdzie indziej niż w dół, czasem jest
używany jako zabieg retoryczny]
- Błąd akcentu i interpunkcji;
- Niedopuszczalne zestawienie słów; [niby wszystko się zgadzala ale jest zabawne – obok
grobow smutnych i zaniedbanych staly groby tętniące zyciem]
- Aliowokacja: wypowiedź głosi coś innego niż autor chciał powiedzieć; [błąd, który wynika z
niewiedzy, używamy terminów, których znaczenia do końca nie rozumiemy] [np. Plakat
zapraszajacy na sztuke teatralna na sztuke pt kon by się usmial w roli tutulowej jakis aktor]
- Eufemizm: wyrażenia obojętne emocjonalnie lub budzące pozytywne skojarzenia użyte by
uniknąć przyznania istnienia nieprzyjemnych, kłopotliwych czy oburzających faktów
[wyrazenie które łagodzi pewne niewygodne rzeczy][naduzycie – nieprawidlowosci]
- Żargon kreujący wrażenie fachowości i głębokości (puffery);
- Buzzwords (“brzęczenie”): kreują wrażenie dynamizmu, aktywności, panowania nad
sytuacją, ale nie przekazują informacji; [takie skonstruowanie komunikatu by koniec konców
nic ważnego nie powiedział]
- Niezrozumiałość wypowiedzi dla słuchacza (fachowa terminologia, użycie idiomów itd.) -
błąd pragmatyczny albo próba manipulacji (ang. Goobledygook: próba opanowania
słuchacza przy pomocy słów; Doublespeak: próba zastąpienia poznawczej funkcji języka
przez funkcję poza poznawcze);
- Człony wyrażenia są zrozumiałe, ale całość jest niezrozumiała:
 - Nonsens: reguły języka nie przypisują wyrażeniu znaczenia, [ np. ciasto wyciągneło się
dębowo]
- Absurd: wyrażenia jest syntaktycznie poprawne, ale jego treść niespójna [np. od niedawna
umiarkowanie nadużywał alkoholu] [to jest prawdziwa kwadratura koła]

Treść komunikatu językowego

Reguła: cała treść komunikatu językowego jest bogatsza niż treść komunikatu faktycznie nadanego,
ponieważ: [jak tylko człowiek usta otworzy to i tak mówi więcej niż mu się wydaje]

Występują presupozycje;

Występują implikatury;

Interpretujemy komunikat w kontekście;

Występują podteksty (aluzja, ironia, metafora).

Presupozycje [to jest taakie zdanie, które ja traktuje jako prawdziwe w danej sytuacji
konwersacyjnej i ono musi być prawdziwe żeby miała sens moja wypowiedź]
[presupozycje są traktowane jako prawdziwe] [presupozycje można zanegować]
[obecny król francji jest łysy - muszę założyć że istnieje obecnie król francji bo
przypisuje mu łysość]
Logiczną presupozycją zdania Z jest taki sąd S, który musi być prawdziwy, aby zdaniu można było
przepisać wartość logiczną

- Presupozycje są niewrażliwe na operację negacji;

- W typowej sytuacji komunikacyjnej presupozycje są akceptowane jako sądy o z góry
zagwarantowanej prawdziwości, oczywistej dla uczestników rozmowy;
- Uznanie zdania o presupozycji p jest równoznaczne z potraktowaniem p jako zdania
prawdziwego lub jako oczywistego, niewymagającego dodatkowego uzasadnienia;
- W przypadku stwierdzenia fałszywości presupozycji, możliwe jest jej odwołanie i musi to być
zrobione jawnie; inaczej rozmówcy uznają, iż p zostało zaakceptowane.

Tzw. wyzwalacze presupozycji: zwroty, których uzycie w komunikacie powoduje pojawienie sie
presupozycji:

- deskrypcje określone i imiona własne - presuponowane jest zdanie o istnieniu i jedyności

indywiduum;
- czasowniki faktywne i semifaktywne (np. żałować, wiedzieć) - presuponowane jest zdanie
podrzędne objęte czasownikiem; [jaś żałuje, że pokłócił się z Małgosią - muszę zaakceptować
fakt/założenie, że jaś pokłócił się z małgosią]
- Czasowniki zmiany stanu, podtrzymania, iteracji (zacząć, wjechać) - presuponowane zdanie
stwierdzające stan poprzedni;
- spójniki wyrażające zależności czasowe lub przyczynowo-skutkowe (zanim, nadal, potem) -
presuponowane jest jedno ze zdań będących argumentami spójnika;
 - Zwroty porównujące - presuponowane jest danie stwierdzające istnienie podstawy
porównania.

Implikatury [to jest wszystko co dokładamy od siebie jako użytkownicy tego

komunikatu]
- Implikatury konwencjonalne: to, czego nie ma w faktycznie nadanym komunikacie, a czego
domyśla się uczestnik rozmowy, znając typowe konteksty użycia pewnych wyrażeń (Była
uczciwa, choć biedna: „choć" wprowadza myśl, że uczciwość i bieda nie chodzą w parze);
[interpretacje które narzucamy na konkretne zwroty][słuchaj ona jest miła mimo że jest
profesorefm - zakładamy że profesor nie może być miły]
- Implikatury konwersacyjne: ta część komunikatu, która nie wynika logicznie z treści
komunikatu faktycznie nadanego, a której odbiorca domyśla się zakradając, że nadawca
racjonalnie współpracuje z odbiorca.

Zasady (maksymy) racjonalnej współpracy w konwersacji (sformułowane przez Paula Grice'a):

- Maksyma jakości: nie wygłaszaj twierdzeń uważanych przez siebie za fałszywe, ani nawet
poglądów da których nie masz uzasadnienia; [mów to co uważasz za prawdę i co potrafisz
uzasadnić][zasada społecznego zaufania]
- Maksyma ilości: udzielaj tyle informacji, ile jest konieczne na danym etapie rozmowy; [mów
tyle ile jest potrzebne na danym etapie konwersacji]
- Maksyma istotności: mów na temat, nie wygaszaj poglądów nieistotnych z punktu widzenia
aktualnego stanu konwersacji [ktoś wygłosił pytanie, uzupełniamy sobie pytanie][skoro
zapytał o zegarek to pewnie zapytał o czas]
- Maksyma sposobu: mów w sposób zrozumiały, uporządkowany i jednoznaczny. [mów w
sposób jasny prosty uporządkowany chronologiczny w komunikacie sposób wypowiedzenia
ma znaczenie][kolejność wypowiedzenia ma znaczenie]
- Zasady racjonalnej współpracy można jawnie złamać (tj. wszystkie strony wiedza, że zostały
złamane) i wtedy jest to dodatkowa informacja.

Interpretacja komunikatu [im mniej doniosła jest informacja tym więcej interpretacji
wymaga]
- Zinterpretować komunikat to odpowiedzieć na pytanie, dlaczego ten ktoś, teraz, tutaj, tymi
słowami, to właśnie powiedział.
- Interpretacja jest tym ważniejsza, im miej doniosła jest treść komunikatu.

Podteksty [wszystkie rzeczy które chce zakomunikować ale nie chce powiedzieć ich
wprost]
Podtekst: Treść zakomunikowana jest inna niż treść dosłowna zdania. Interpretacji podtekstów
szukamy w okolicznościach lub w kontekście.
 - aluzja: wypowiedzenie zdania Z przenosi informacje Z, ale nie przynosi negacji Z; jest
naddatek informacji, którego odbiorca ma się domyśleć;[odbiorca ma się jeszcze czegoś
domyśleć]
- ironia: wypowiedzenie zdania Z nie przenosi informacji Z, ale przynosi negacje Z. [coś chce
zakomunikować wygłaszając zdanie fałszywe]
- metafora: wypowiedzenie zdania Z nie przenosi ani informacji Z ani jej negacji, natomiast
wskazuje pewną relacje, do której ma się odwołać interpretacja wypowiedzi.
- oksymoron: przekazanie informacji wewnętrznie sprzecznej - wypowiedzenie zdania Z
przenosi informację Z i negacje Z. [kiedy przekazuje infromacje wewnętrznie sprzeczną, żeby
coś zakomunikować]

Nadawcy komunikatu użycie podtekstu daje możliwość ukrycia intencji. Dla odbiorcy komunikatu
odczytanie podtekstu jest nieobligatoryjne (jest opcjonalne).