PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

dr. Joanna Jarmużek

Wykład 1. i 2.

Psychologia społeczna to:

- naukowe badanie sposobu, w jaki rzeczywista, bądź wyobrażona obecność innych
ludzi wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowanie - Aronson
- naukowe badanie tego, jak ludzie wpływają na myśli, zachowania i uczucia innych
ludzi - Cialdini, Kenrick, Neuberg

Analizując zachowania społeczne bierzemy pod uwagę rolę wpływu społecznego, który
może być:
🦄 wyimaginowany
🧠 rzeczywisty (🤝 bezpośredni oraz 🤜🤛 pośredni)

Główne motywy społeczne człowieka:

1) potrzeba afiliacji,
2) potrzeba przynależności,
3) potrzeba aprobaty społecznej,
4) potrzeba porównań społecznych (bycia lepszym)
5) potrzeba akceptacji,
6) potrzeba potwierdzania własnej wartości
7) potrzeba osiągnięć
8) potrzeba spójności poznawczej (NAJSILNIEJSZY MOTYW)

Tożsamość jednostkowa
- Kim właściwie jestem?
- odwołujemy się do swoich cech fizycznych i psychicznych, poglądów, wartości, celów
życiowych,
- budujemy przez całe życie,
- Etapy:
● ja subiektywne (doświadczenia)
● ja egzystencjalne (stałość przedmiotu, poczucie odrębności)
● ja obiektywne (świadomość siebie, mówienie o sobie w pierwszej osobie,
umiejętność wyrażania emocji, samoopisu)
● ja społeczne (eksperymentowanie z rolami społecznymi, ja w grupie)
● ja płciowe (tożsamość płciowa, stabilność płci, stałość płci) ETAP
PRZEDSZKOLNY)
● struktura ja (ja realne, ja idealne, umiejętność samooceny) ETAP
WCZESNOSZKOLNY
● kryzys tożsamości (Kim jestem? Po co jestem? Jaki jestem?) ETAP
ADOLESCENCYJNY
● kolejne kryzysy w życiu dorosłym

Tożsamość społeczna
- dostrzeżenie wspólnych właściwości z innymi osobami z grupy, w której żyjemy,
 - dostrzeżenie odrębności tych grup (PODSTAWA TOŻSAMOŚCI SPOŁECZNEJ)
- możemy tworzyć przynależąc do wielu różnych grup społecznych lub identyfikując
się z nimi

Grupa społeczna - zbiór co najmniej 2 lub 3 osób, którego członkowie współdziałają ze sobą
w celu zaspokajania własnych potrzeb i osiągania celów.

Grupa niespołeczna - grupa ludzi, której członkowie znajdują się fizycznie obok siebie ale
nie współdziałają ze sobą w celu zaspokajania własnych potrzeb i osiągania celów.

Grupy społeczne socjologowie klasyfikują według różnych kryteriów:

1) liczba członków:
- małe:
● rodzina,
● grupa koleżeńska
- duże:
● związek zawodowy,
● partia polityczna,
● naród
2) rodzaj członkostwa:
- pierwotne: (członek od urodzenia)
● rodzina,
● grupa religijna,
● narodowość
- wtórne: (członek z wyboru)
● grupa sportowa,
● studenci
3) rodzaj więzi:
- nieformalne: (więź nieokreślona przez prawo czy inne normy)
● grono przyjaciół,
● koło hobbystów
- formalne: (więź sformalizowana przez prawo czy inne normy)
● wojsko,
● stowarzyszenie

Wykład 3. i 4.

Rozumienie świata społecznego: Podstawowe mechanizmy i czynniki

Komunikacja niewerbalna - informuje o naszym stosunku do innych, o relacjach w których

jesteśmy z innymi oraz o doświadczanych emocjach. Bardziej ufamy komunikatom
niewerbalnym niż werbalnym w przypadku gdy są niespójne (eksperyment Alberta
Mehrabiana)
Ludzie różnią się poziomem świadomości własnych zachowań - dlatego niektórzy
efektywniej od innych sterują własną komunikacją niewerbalną.

Podstawowe sfery komunikacji niewerbalnej:

- kontakt wzrokowy,
- mimika,
- gesty,
- ton głosu,
- postawa ciała,
- dystans

Komunikacja interpersonalna odbywa się na przynajmniej jednym z trzech poziomów:

1. poziom faktyczny, faktualny;
2. poziom instrumentalny - poziom, w którym porozumiewamy się “instrukcjami” i
oczekujemy od odbiorcy komunikatu konkretnych zachowań;
3. poziom afektywny - poziom, w którym w trwający proces komunikacji jesteśmy
zaangażowani emocjonalnie, ujawniamy nasze wartości i poglądy.

Emocje podstawowe (Ekman, Friesen)

● złość,
● strach,
● wstręt,
● pogarda,
● zaskoczenie,
● radość,
● smutek.

Wszędzie na świecie ludzie poprawnie spostrzegają 6 głównych emocji. Inne wyrazy twarzy
zmieniają się zależnie od kulturowo zdeterminowanych reguł ujawniania. Reguły te
określają, jaka mimika winna się pojawić. Emblematy, czyli niewerbalne gesty, mające
określone znaczenia, są również zdeterminowane kulturowo. Na ogół kobiety lepiej
rozumieją i przekazują emocje w sposób niewerbalny, z jednym wyjątkiem — słabiej
wykrywają tą drogą czyjeś kłamstwa.

Postawa antyspołeczna składa się z 3 elementów postawy:

Zachowania agresywne
● teoria frustracji (doświadczanie frustracji może zwiększać
prawdopodobieństwo zachowań agresywnych)
deprywacja relatywna - poczucie jednostki/ grupy społecznej, że posiada
mniej niż zasługuje/ mniej niż pozwolono jej oczekiwać/ mniej niż posiadają
ludzie do niej podobni
● teoria społecznego uczenia się (teoria, zgodnie z którą uczenie się
społecznych zachowań następuje poprzez obserwację i naśladownictwo
innych ludzi); lalka Bobo
● teoria testosteronu (hormon mający związek z przejawami agresji;
stwierdzono wyższy poziom testosteronu u więźniów skazanych za
 przestępstwa z użyciem przemocy fizycznej niż u skazanych za inne
wykroczenia)
1) Dyskryminacja - komponent behawioralny; zachowania wrogie, nacechowane
niechęcią w stosunku do określonej grupy społecznej
2) Uprzedzenia - komponent emocjonalny;
Przyczyny:
● błąd atrybucji,
● zjawisko obwiniania ofiary,
● samospełniające się proroctwo,
● poszukiwanie kozła ofiarnego,
● konformizm normatywny i informacyjny
3) Stereotypy - komponent poznawczy

Zachowania prospołeczne
Czynniki:
- podświadoma norma wzajemności (dobro wraca)
- maksymalizacja zysków i minimalizacja strat (teoria wymiany społecznej)
+ podnoszenie własnej samooceny przez zyskiwanie w oczach innych,
+ dyskomfort przy cudzym nieszczęściu,
+ szacowanie zysków i kosztów (duży poziom indywidualizacji)
- dbanie o własne geny i ich przetrwanie (instynkt)
- poziom empatii osobniczej, poziom egocentryzmu (temperament, styl wychowania,
identyfikacja z osoba potrzebującą)
- płeć
- aktualne samopoczucie, poziom zdrowia
- efekt widza - liczba świadków może decydować o tym, czy zostanie nam udzielona
pomoc. Gapie nie pomagają - im mniej widzów tym lepiej
- efekt skumulowaniej ignorancji - obserwatorzy zdarzenia, obserwując nawzajem
swoją obojętność wnioskują, iż sytuacja nie wymaga interwencji (konformizm
informacyjny)