Kolokwium z Prawoznawstwa, rok akademicki 2023/2024.

Na kolokwium będzie test – 41 pytań (do każdego będą podane 4 odpowiedzi, z których
tylko 1 będzie prawidłowa) oraz 3 kazusy (do każdego będą zadane 3 pytania). Pytania
testowe będą sformułowane na podstawie zestawu „Zagadnień na zaliczenie ćwiczeń i
egzamin z Prawoznawstwa”. Czas trwania 90 minut. Kolokwium odbędzie się na
zajęciach 11 stycznia 2024 r.

Punktacja:
Liczba punktów za test – 82.
Liczba punktów za 3 kazusy – 18.
Łączna liczba punktów możliwych do zdobycia - 100.
Minimalna liczba punktów do uzyskania oceny pozytywnej – 51%.

Zagadnienia na zaliczenie ćwiczeń i egzamin z Prawoznawstwa

1. Sposoby rozumienia pojęcia „prawo”. Funkcje prawa.

Prawo w znaczeniu prawniczym – zespół reguł ustanowionych mający posłuch.
Prawo materialne – normy regulujące stosunki prawne.
Prawo formalne – inaczej procesowe, określa tryb postępowania.
Prawo przedmiotowe – ogół norm tworzących system prawa.
Prawo podmiotowe – zespół uprawnień służących podmiotom prawa.
Prawo publiczne – odnosi się do interesu państwa.
Prawo prywatne – odnosi się do interesu jednostki.
Prawo jest też przedmiotem badań naukowych.

2. Prawo jako system normatywny w świetle rodzajów norm społecznych. Relacje

pomiędzy normami prawnymi i normami moralnymi.
Prawo jest wzorem zachowań i częścią społecznych systemów normatywnych
obok moralności, obyczajów, przykazań itd. Ma charakter normatywny.
Kryteria łączące normy prawne i normy moralne:
 Przedmiot regulacji: normy moralne odnoszą się zarówno do zewnętrznych
jak i wewnętrznych zachowań ludzkich. Prawo z reguły odnosi się do
zewnętrznych zachowań człowieka, choć bywają wyjątki (np. prawa
zwierząt),
 Sposób regulacji: w przypadku norm moralnych wymaga się dążenia do
doskonałości – maksymalizmu. Prawu bliżej jest do systemu
minimalistycznego.
 Geneza norm: Normy moralne mogą być zarówno heteronomiczne, jak i
autonomiczne. Normy prawne zaś zwykle są heteronomiczne – płyną od
zewnętrznego autorytetu.
 Sposób ogłoszenia i formalizowania norm: Normy moralne z reguły nie są
spisywane ani specjalnie ogłaszane. Przeciwnie normy prawne, które
muszą być ogłoszone by mogły obowiązywać.
  Sposób obrony wzorów określonych w normach: Sankcjonowanie norm
moralnych przejawia się w odrzuceniu ze strony jakiejś grupy społecznej,
uczuciu wstydu itd. Sankcje prawne są sformalizowane.
Normy moralne i prawne pozostają w związkach treściowych (zbieżne lub
rozbieżne – kolizja) oraz w związkach funkcjonalnych.

3. Język prawny i język prawniczy – charakterystyka.

Prawo jako zjawisko językowe – dociera do adresatów jako przepisy w formie
sformalizowanego tekstu – aktu prawnego.
Język prawny – język formułowania tekstów prawnych, język prawodawcy.
Odmiana języka polskiego, mająca jednak cechy języków sztucznych z racji na
środowisko zastosowania (słownictwo, stylistyka, osobliwości gramatyczne).
Język prawny powinien cechować się adekwatnością, komunikatywnością oraz
zwięzłością.
Język prawniczy – język formułowania wypowiedzi o prawie obowiązującym i
innych związanych z nim zjawiskach. Używany do opisywania instytucji prawnych,
metod badań nad prawem, sposobów wykładni.
Wyróżniamy:
 język prawniczy praktyki (organy stosujące prawo),
 nauki prawa (poszczególnych dyscyplin prawniczych),
 język prawniczy potoczny (np. informacje prasowe na temat prawa).

4. Akt normatywny – pojęcie i budowa.

Akt normatywny – dokument władzy publicznej zawierający normy prawne
regulujące dany zespół stosunków społecznych
Tworzą go części:
1) tytuł,
2) przepisy merytoryczne, ogólne i szczegółowe,
3) przepisy nowelizujące,
4) przepisy epizodyczne,
5) przepisy przejściowe i dostosowujące,
6) przepisy końcowe (uchylenie/wejście w życie/wygaśnięcie)

5. Przepis prawny – pojęcie, budowa, klasyfikacja przepisów.

Przepis prawny to wypowiedź sformułowana w języku prawnym zawarta w
tekście aktu normatywnego, wyodrębniona jako artykuł, paragraf itd. Jest on
formą słowną treści normy. Normy są wyprowadzane z przepisów.
Rodzaje przepisów:
 Przepisy ogólne,
 Przepisy szczególne,
 Przepisy odsyłające wewnątrzsystemowe,
 Przepisy blankietowe (z kompetencją normodawczą, wskazują organ który
ma wprowadzić reguły).
6. Norma prawna - pojęcie. Klasyfikacja norm prawnych.
Norma prawna jest najmniejszym elementem systemu prawa.
Zawiera trzy elementy:
 Adresata,
 Wzór postępowania,
 Określenie okoliczności zachowania zgodnego z normą.

Norma prawna ma charakter

 Generalny – dotyczy kategorii adresatów, a nie konkretnej jednostki oraz
ogólnych okoliczności,
 Abstrakcyjny – norma jest wzorem zachowania mogącego się zdarzyć w
nieokreślonej liczbie przypadków
Norma prawna składa się z:
 Hipotezy – określenia adresata i warunków,
 Dyspozycji – określenia treści zachowania którego norma dotyczy.

7. Trójelementowa struktura normy prawnej.

W strukturze trójelementowej pełna norma prawna składa się z trzech
elementów:
 Hipotezy (adresat+warunki funkcjonowania normy),
 Dyspozycji (treść uprawnień i obowiązków),
 Sankcji (konsekwencje zachowania sprzecznego ze wzorem).

8. Koncepcja norm prawnych sprzężonych.

Koncepcja norm sprzężonych zakłada istnienie pary norm:
 normy sankcjonowanej: określającej adresata oraz treść i warunki
dozwolenia lub zakazu czynu. Kierowana jest do adresatów pierwotnych
(dłużnicy, właściciele, żołnierze).
 normy sankcjonującej: stanowiącej co następuje w razie naruszenia normy
sankcjonowanej. Kierowana jest zawsze do organów władzy publicznej –
adresatów wtórnych.

9. Relacje między normą prawną a przepisem prawnym. Rekonstruowanie normy

prawnej z przepisów. PATRZ 5
10. Pojęcie „zasada prawa”. Zasada prawa w znaczeniu opisowym i w znaczeniu
dyrektywalnym. Przykłady zasad prawa.

Zasadą prawa jest norma mająca szczególne znaczenie dla danego aktu, gałęzi prawa
lub całego systemu prawa. Zasady prawa mają duże znaczenie dla prawidłowej
wykładni przepisów prawa.

 są̨ to normy uznawane za szczególnie doniosłe w danym systemie prawa;

opierają̨ się̨ na podstawowych wartościach lezących u podstaw systemu czy gałęzi
prawa;
mogą̨ być́ wyrażone wprost (expressis verbis) lub pośrednio wynikać́ z grupy
przepisów, mogą̨ również̇ cechować́ się̨ elastycznością̨ klauzul generalnych.
  Dokonując wykładni poszczególnych przepisów, należy mieć́ na uwadze ich
zgodność́ z daną zasadą prawa.
 Trzeba pamiętać́, że każda z gałęzi prawa ma własne zasady, które mogą̨ się̨ od
siebie różnić́, inne są̨ bowiem zasady prawa konstytucyjnego, a inne – prawa
administracyjnego czy karnego. Jednak należy pamiętać́, że pochodzą̨ one z tego
samego rzymskiego źródła prawa, przez co część zasad będzie również̇ wspólna.

Zależnie od kontekstu, można rozumieć:

 zasadę prawa w ujęciu opisowym – typ ukształtowania określonej instytucji

prawnej np. zasada kontradyktoryjności, zasada prekluzji dowodowej, itp.;
 zasadę prawa w ujęciu dyrektywalnym – dyrektywę postępowania, którą da się
wyinterpretować z tekstu prawnego lub wywnioskować z norm prawnych
wyinterpretowanych z tego tekstu i która jest przez to prawnie wiążąca (zasada
prawa sensu stricto); czasami pojęcie „zasada prawa" bywa odnoszone także do
tzw. zasad-postulatów, tj. innych dyrektyw postępowania uznawanych
w doktrynie za należące do systemu prawa lub dające się z niego wywieść w inny
sposób niż ma to miejsce w przypadku zasad prawa sensu stricto - w tym w
szczególności wypowiedzi de lege ferenda. Zasady prawa w ujęciu dyrektywalnym
wyrażają z reguły wartości, które prawodawca uważa za szczególnie doniosłe i co
do których chce, by były respektowane przy stosowaniu norm, które nie są
zasadami prawa.

11. Fakty prawotwórcze w kulturze prawa stanowionego i w anglosaskiej kulturze

prawnej.
Prawo europejskie:
 Stanowienie prawa,
 Zawieranie umów prawotwórczych,
 Przekształcanie zwyczaju w prawo,

Prawo anglosaskie:
 Prawo precedensowe.
 12. Hierarchia i charakterystyka systemu źródeł prawa w Polsce. Miejsce prawa
międzynarodowego i prawa UE w systemie źródeł prawa w Polsce.

Polski system prawa ma charakter zamknięty. Zamknięcie systemu źródeł prawa

powszechnie obowiązującego nastąpiło więc w dwóch aspektach:

przedmiotowym

i podmiotowym
13. Pozioma struktura systemu prawa – podział prawa na gałęzie, podział na prawo
publiczne i prawo prywatne oraz prawo materialne i prawo formalne.
Gałąź prawa – zbiór norm regulujących określoną sferę stosunków społecznych.
Gałęzie:
 Prawo cywilne,
 Rodzinne,
 Handlowe,
 Pracy,
 Karne,
 Konstytucyjne,
 Administracyjne,
 Międzynarodowe publiczne,
 Prywatne międzynarodowe,
 Europejskie.
14. Charakterystyka podstawowych gałęzi prawa.
15. Fakty prawne – pojęcie i klasyfikacja.
Są to wydarzenia, które inicjują powstanie stosunków prawnych. Dzielą się na
zdarzenia i zachowania.

16. Stosunek prawny – pojęcie i rodzaje.

Rodzaj stosunku społecznego między podmiotami prawa. Wynika z treści norm
prawa. Istnienie stosunków prawnych jest związane z pojawianiem się faktów
prawnych.
Trzy główne modele stosunków prawnych:
 Stosunki cywilnoprawne,
 Stosunki prawno-administracyjne,
 Stosunki prawnokarne.

17. Osoba fizyczna jako podmiot stosunku prawnego. Zdolność prawna a zdolność
do czynności prawnych.
Każdy człowiek od urodzenia do śmierci posiada zdolność prawną. Przysługuje mu
też zdolność do czynności prawnych – pełna (18), ograniczona (13) lub jej brak
(ubezwłasnowolnienie, <13lat).

18. Osoba prawna i tzw. „ułomna osoba prawna” jako podmiot stosunku prawnego.
Osoba prawna – twór organizacyjny posiadający osobowość prawną. Musi być
zarejestrowany.
Ułomna osoba prawna – podmiot bez osobowości prawnej, jednak mogący
dokonywać czynności prawnych uczestniczyć w postępowaniu jako strona. Są to
najczęściej spółki.

19. Sytuacje wyznaczane przez normy prawne: uprawnienie, kompetencja,

obowiązek prawny, prawo podmiotowe.
Uprawnienie – pewna możliwość zachowania się, przewidziana dla adresatów
danego rodzaju. Przykładem uprawnień są prawa-upoważnienia (np. właściciel ma
prawo sprzedaży rzeczy, pokrzywdzony prawo wniesienia oskarżenia itd).
Wyróżniamy również immunitety i przywileje oraz roszczenia.
 Kompetencja – upoważnienie władzy do dokonania doniosłej prawnie czynności
konwencjonalnej (przykład: skarbówka z kompetencji nakłada podatek 
obywatel płaci).
Obowiązek – nakaz lub zakaz postępowania ustanowiony przez normę prawną.
Prawo podmiotowe – zespół uprawnień dla podmiotu prawa. Dzielą się na:
 Proste i złożone,
 Wobec wszystkich i wobec stron stosunku,
 Majątkowe i niemajątkowe,
 Absolutne i relatywne

20. System prawa – pojęcie i elementy. Więzi pomiędzy normami prawnymi w

systemie prawa.
System prawa jest zbiorem powiązanych i uporządkowanych norm zawartych w
tekstach aktów normatywnych.

Systemy prawne dzielą się na:

 Konkretne – zbiór norm w konkretnym państwie w danym czasie,
 Systemy-typy – ogólnie pojmowane zespoły instytucji prawnych i zasad.
(Civil law, Common Law)
Elementami systemu prawa są normy prawne, wyprowadzane z przepisów.

Usuwanie norm z systemu dokonuje się na drodze:

 Derogacji,
 Orzeczenia niekonstytucyjności,
 Upływu czasu,
 Desuetudo,
 Zastosowania reguł kolizyjnych.
Między elementami systemu zachodzić może do związków treściowych oraz
hierarchicznych.
System prawa powinien być niesprzeczny i zupełny.

21. Pionowa struktura systemu prawa – zasada hierarchiczności; kryteria

hierarchiczności systemu prawa.
Hierarchiczność systemu prawnego oznacza, że każda norma prawna ma w nim
ściśle określone miejsce, wynikające z mocy prawnej aktu normatywnego, w
którym się znajduje. Akty normatywne bowiem uporządkowane są według rangi,
np. konstytucja jest aktem prawnym najwyższego rzędu, niżej znajdują się ustawy,
które z kolei mają wyższą rangę niż rozporządzenia. Z zasady hierarchiczności
wynika, że akty prawne niższego rzędu muszą być zgodne z aktami prawnymi
wyższego rzędu.
 22. Reguły kolizyjne I i II stopnia.
Reguły kolizyjne I stopnia:

1. Lex superior derogat legi inferiori – Norma wyższa uchyla normę niższą.
Kryterium jest hierarchia danego aktu prawnego
2. Lex specialis derogat legi generali – Norma szczególna uchyla normę
generalną. Kryterium jest szczegółowość danego aktu prawnego
3. Lex posterior derogat legi priori – Norma późniejsza uchyla normę
wcześniejszą. Kryterium jest chronologiczność danego aktu prawnego. Nie
dotyczy, jeśli norma wcześniejsza jest wyższa[3].
Reguły kolizyjne II stopnia (lub tzw. metareguły kolizyjne):

1. Lex posterior generali non derogat legi priori speciali (inaczej: lex priori
specialis derogat legi posteriori generali) – Norma późniejsza ogólna nie
uchyla normy wcześniejszej szczególnej.
2. Lex superior priori derogat legi posteriori inferiori – norma wyższego rzędu
pozbawia mocy obowiązującej sprzeczną z nią normę niższego od niej
rzędu, jaka powstała później
3. Lex superior generalis derogat legi inferiori speciali – norma wyższego
rzędu pozbawia mocy obowiązującej sprzeczną z nią normę niższego od
niej rzędu, jaka jest mniej od niej ogólna[4].

23. Zasada zupełności systemu prawa – pojęcie i rodzaje. Pojęcie luki w prawie i
rodzaje luk.
Zupełność systemu prawa oznacza brak luk prawnych, tj. stan w którym wszystkie
istotne kwestie są uregulowane.
Luka w prawie – niezamierzony przez prawodawcę brak regulacji danej kwestii.
Luki w prawie dzielą się na wiele rodzajów:

 luka extra legem – występuje, gdy dla danego stanu faktycznego (kwestii
prawnej) brak jest normy prawnej (przepisu prawa)
 luka intra legem – występuje, gdy dla danego stanu faktycznego (kwestii
prawnej) obowiązuje norma prawna (przepis prawny), jest ona jednak nazbyt
ogólna (niedookreślona)
 luka contra legem – występuje, gdy dla danego stanu faktycznego (kwestii
prawnej) obowiązuje norma prawna (przepis prawny), ale nie jest ona taka jak
być powinna
 luka techniczna – oznacza brak norm (przepisów) prawnych regulujących
procedurę, w jakiej ma dojść do podjęcia jakiejś decyzji, wydania jakiegoś aktu
prawnego albo dokonania jakiejś innej jeszcze czynności
 luka swoista (konstrukcyjna) – oznacza brak norm (przepisów) prawnych,
których ustanowienie nakazują inne normy (przepisy prawne)
 luka kolizyjna (logiczna) – oznacza sprzeczności dwóch obowiązujących norm
(przepisów) prawnych
  luka de lege ferenda (postulatywna) – oznacza lukę, extra, intra czy contra
legem, czy też innego jeszcze rodzaju (techniczną, swoistą, kolizyjną), której
mimo zachodzącej potrzeby jej wypełnienia, nie można usunąć w inny sposób
aniżeli na drodze przyjęcia odpowiedniej ustawy (rozporządzenia, uchwały,
itd.)
 luka zamierzona i niezamierzona – luki celowo przewidziane przez
ustawodawcę lub będące wynikiem jego pomyłki (nieprzewidzenia możliwości
wystąpienia danego typu sytuacji, będącej często skutkiem niestaranności
(nieprzestrzeganie zasad oceny skutków regulacji)

24. Wnioskowania prawnicze: per analogiam, a contrario, a fortiori.

Są to reguły wnioskowań w odniesieniu do prawa stanowionego.

Wnioskowanie (rozumowanie) per analogiam (przez analogię) to wnioskowanie z

podobieństwa stanów faktycznych. Wyróżnia się dwa rodzaje analogii: „analogia
legis” (dosł. z ustawy) i „analogia iuris” (z prawa).

„Analogia legis” Struktura wnioskowania obejmuje przesłankę I, przesłankę II i

wniosek.

Schemat wnioskowania „per analogiam legis” jest następujący:

Przesłanka I: obowiązuje norma prawna bezpośrednia N 1, która określa skutki
prawne stanu faktycznego F 1
Przesłanka II: organ stosujący prawo ustala, iż nie obowiązuje norma bezpośrednia
N 2, która określałaby skutki prawne stanu faktycznego F 2
Jednakże zarazem ocenia, że stany faktyczne F 1 i F 2 są do siebie dalece podobne.
Wniosek: ze stanem faktycznym F 2 należy odpowiednio wiązać skutki prawne
wynikające z normy N 1.

Analogia iuris (z prawa) ma nieco odmienny charakter. Istnieją luki w uregulowaniach

prawnych dotyczących specyficznych spraw, ale sprawy te nie są podobne do żadnych
innych unormowanych w aktach prawnych.

Zastosowanie analogii legis nie jest możliwe, gdyż nie obowiązuje norma prawna
bezpośrednia określająca skutki prawne stanu podobnego do stanu, którego skutki
prawne chcemy orzec.

W takim wypadku rozstrzygnięcie następuje na podstawie normy pośredniej

dedukowanej na gruncie ogólnych założeń aksjologicznych (wartościujących) systemu
prawa, często na podstawie zasad prawa.

Wnioskowanie (rozumowanie) „a contrario” (z przeciwieństwa) także opiera się na

porównaniu istotnych cech dwóch stanów faktycznych. Jeżeli jakiś stan faktyczny F 1
charakteryzuje się określoną cechą C wskazaną w obowiązującej normie prawnej
bezpośredniej, to wiąże z tą normą prawną skutki prawne.
Jeżeli inny stan faktyczny F 2 nie ma wspomnianej cechy C, to nie należy z nim wiązać
takich skutków prawnych, jakie wiążemy ze stanem F 1. Wnioskowanie „a contrario” jest
dopuszczalne wyłącznie, gdy obowiązuje norma bezpośrednia określająca skutki prawne
dla danego stanu faktycznego.

Schemat wnioskowania „a contrario” wygląda następująco:

Przesłanka I: obowiązuje norma prawna bezpośrednia N 1, która określa skutki prawne

stanu faktycznego F 1 mającego cechę C

Przesłanka II: stwierdzamy, że inny stan faktyczny F 2 nie ma cechy C

Wniosek: obowiązuje norma prawna N 2 określająca, iż stan F 2 nie wywołuje takich
skutków prawnych jak stan F 1. Taka norma N 2 jest normą pośrednią.

Wnioskowanie (rozumowanie) typu „a fortiori” występuje w dwóch postaciach: jako

wnioskowanie „a maiori ad minus” oraz jako wnioskowanie „a minori ad maius”.

Argumentacja „a maiori ad minus” to wnioskowanie z uzasadnienia silniejszego na

słabsze. Dotyczy ono uprawnień lub nakazów.

Np. jeżeli ktoś jest uprawniony do czynienia czegoś więcej (w większym stopniu, w
większym zakresie), to tym bardziej jest uprawniony do czynienia tego w mniejszym
stopniu lub mniejszym zakresie. Jeżeli komuś nakazano czynić coś więcej (w większym
zakresie, w większym stopniu), to tym bardziej nakazano mu to czynić w mniejszym
zakresie lub stopniu.

Wnioskowanie „a minori ad maius” to wnioskowanie z uzasadnienia słabszego na

silniejsze. Dotyczy norm o charakterze zakazującym. Mianowicie, jeżeli komuś zakazano
czynić coś w mniejszym stopniu lub mniejszym zakresie, to tym bardziej zakazano mu
czynić to w większym stopniu lub większym zakresie.

Schemat wnioskowania a minori ad maius jest następujący:

Przesłanka I: obowiązuje norm prawna bezpośrednia N 1 zakazująca czynienia A

Przesłanka II: B jest czymś większym (w stopniu lub zakresie) od A Wniosek: tym bardziej
obowiązuje norma N 2 zakazująca czynić B.
 25. Wnioskowania prawnicze: wynikanie logiczne i wynikanie instrumentalne.

Wynikanie instrumentalne:

Reguła instrumentalnego nakazu:

Przesłanka I: Obowiązuje norma prawna N1 nakazująca adresatom A, w

okolicznościach O, czynić X

Przesłanka II: spełnienie (podjęcie działania) Y jest przyczynowo konieczne do

spełnienia X

Wniosek: obowiązuje też norma prawna N2 nakazująca czynić Y (spełnić Y)

Jeżeli lekarz ma obowiązek ratowania życia pacjenta (przesłanka I), a w danej

sytuacji do osiągnięcia tego celu konieczne jest podanie określonych leków
(przesłanka II), to należy przyjąć, że lekarz ma obowiązek podania tych leków
(wniosek)

Reguła instrumentalnego zakazu

Przesłanka I: obowiązuje norma prawna N1 nakazująca adresatom A, w

okolicznościach O, czynić X
Przesłanka II: spełnienie Z uniemożliwia osiągnięcie X Wniosek: obowiązuje norma
prawna N3 zakazująca czynienia Z

Jeżeli strażnik (pracownik ochrony) ma obowiązek strzeżenia (ochrony) danego

obiektu (przesłanka I), sen albo oddalenie się od chronionego obiektu
uniemożliwiają jego ochronę (przesłanka II), to strażnikowi nie wolno spać lub
oddalać się w trakcie zmiany od tegoż obiektu.

WYNIKANIE LOGICZNE NORMY Z NORMY

Norma N 2 wynika logicznie z normy N 1 wówczas, gdy zakres zastosowania normy N 2

zawiera się w zakresie zastosowania normy N 1 lub zakres normowania normy N 2 zawiera
się w zakresie normowania normy N1. przy co najmniej tożsamości albo węższym zakresie
dyspozycji normy N 2.
 26. Pojęcie i koncepcje obowiązywania prawa.
Prawo obowiązuje = norma należy do systemu.

W ujęciu aksjologicznym prawo obowiązuje, gdy jest zgodne z wartościami

moralnymi osoby oceniającej normy prawne.

W ujęciu formalnym prawo obowiązuje, gdy:

 Zostało właściwie ustanowione,
 Zostało urzędowo ogłoszone,
 Nie zawiera sprzeczności,
 Nie zostało uchylone,
 Nie zostało uznane za sprzeczne.

W ujęciu realistycznym prawo obowiązuje, kiedy jest przestrzegane lub regularnie

stosowane.

27. Zakres temporalny obowiązywania prawa; vacatio legis; retroakcja.

Formalnym warunkiem obowiązywania aktu jest jego urzędowe ogłoszenie.
Vacatio legis (spoczynek prawa) – okres od ogłoszenia aktu do jego wejścia w
życie.
Retroakcja – cecha norm prawnych mających moc wsteczną.
Lex retro non agit – ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że wynika to z jej
brzmienia lub celu.

28. Zakres osobowy i terytorialny obowiązywania prawa.

Osobowy:
Prawo obowiązuje wszystkie osoby przebywające na jego terytorium, z wyjątkami
dotyczącymi najczęściej osób nie będących obywatelami. Są to:
 Cudzoziemcy,
 Osoby bez żadnego obywatelstwa,
 Dyplomaci, żołnierze itd.
Terytorialny:
Akt normatywny konkretnego systemu prawa obowiązuje na określonym
terytorium.

29. Pojęcie i typy stosowania prawa.

Stosowanie prawa jest działaniem organów władzy w postaci podejmowania
decyzji w oparciu o normy prawne. Może ono polegać na stosowaniu dyspozycji
lub sankcji.
Typy stosowania prawa:
 Sądowy,
 Administracyjny.
30. Ustalenie stanu faktycznego i stanu prawnego jako etap stosowania prawa.
I. Ustalenie prawdopodobieństwa pojawienia się faktu,
II. Udowodnienie zaistnienia faktu – stanu faktycznego,
III. Ustalenie norm obowiązujących – stanu prawnego,
IV. Subsumcja, ustalenie skutków prawnych, podjęcie decyzji,
V. Wykonanie decyzji prawnej.

31. Pojęcie i koncepcje wykładni prawa.

Wykładnia – interpretacja prawa. Ustalanie znaczenia przepisów prawnych. Proces
wykładni jest zespołem czynności w toku stosowania prawa.
Koncepcje wykładni:
 Klaryfikacyjna - jedynie usuwanie niejasności,
 Derywacyjna – odtworzenie pełnej normy prawnej, nawet dla pozornie
jasnych przepisów.

32. Wykładnia językowa, systemowa i funkcjonalna.

Wykładnia językowa polega na interpretacji przepisów w oparciu o reguły języka
oraz reguł logiki – poprawnego myślenia. Pozwala ona ustalić znaczenie przepisów
prawnych.

Wykładnia systemowa polega na ustalaniu rzeczywistego znaczenia przepisów ze

względu na ich umiejscowienie w akcie normatywnym i zasady systemu prawa.

Wykładnia funkcjonalna nadaje przepisowi znaczenie biorąc pod uwagę na

warunki w jakich przepis będzie funkcjonował.

33. Praworządność – pojęcie, koncepcje i gwarancje.

Państwo prawa działa za pośrednictwem organów, na podstawie i w granicach
norm prawnych.
Koncepcje państwa prawnego
I. Idea rządów prawa – nie ludzi (UK&USA),
II. Zasada państwa prawnego (EU),
III. Idea państwa praworządnego (PRL),
IV. Idea rządów poprzez prawo,
V. Demokratyczne państwo prawne (PL po PRL)
Można również podzielić koncepcje państwa prawnego na formalne i
materialne.
Gwarancje:
 Materialne,
 Formalne:
- ustrojowe,
- legislacyjne,
- proceduralne & procesowe.
 Przykładowe pytania testowe

1. Która z wykładni ma charakter subsydiarny:

a) Funkcjonalna
b) Językowa
c) Hierarchiczna
d) Wertykalna

2. Katalog źródeł powszechnie obowiązującego prawa w RP:

a) Ma charakter otwarty
b) Uwzględnia stronę przedmiotową czynów zabronionych
c) Ma charakter zamknięty
d) Obejmuje zarządzenia i uchwały.

3. Jeżeli w dyspozycji normy prawnej użyte zostało określenie „organ może”, to:
a) Wyrażony został obowiązek
b) Wyrażone zostało dozwolenie
c) Organ musi
d) Organ powinien

4. Art. 115 § 17 [KK] „Żołnierzem jest osoba pełniąca czynną służbę wojskową, z
wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie”, jest:
a) Klauzulą generalną
b) Przepisem blankietowym
c) Definicją legalną
d) Żadnym z powyższych

5. Który z wymienionych poniżej aktów normatywnych ma charakter samoistny:

a) Rozporządzenie
b) Zarządzenie
c) Ustawa
d) Uchwała

6. Stosunki cywilnoprawne cechuje:

 a) Brak formalnej równości (równorzędności) stron.
b) Obecność uprawnień władczych jednej ze stron.
c) Formalna równość (równorzędność) stron.
d) Podporządkowanie prawne strony ekonomicznie słabszej, stronie silniejszej.

7. Osobą prawną jest:

a) Twór organizacyjny, który ma wyłącznie zdolność sądową.
b) Każda osoba, która została wpisana na listę radców prawnych.
c) Twór organizacyjny utworzony na mocy przepisów prawa, z którym związane
są uprawnienia i obowiązki.
d) Osoba oraz jednostka organizacyjna, które mają zdolność sądową.

8. Nie należą do systemu prawa normy prawne:

a) Co do których Trybunał Konstytucyjny orzekł o ich niekonstytucyjności.
b) Uzyskane w drodze zastosowania reguł inferencyjnych.
c) Wyprowadzone z przepisów ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych.
d) Bezpośrednie.

9. Zgodnie z dominującym stanowiskiem teorii prawa, system prawa to

uporządkowany zbiór:
a) Zdań w sensie logicznym.
b) Przepisów prawnych.
c) Norm prawnych.
d) Reguł kolizyjnych.

10. Zasada domniemania niewinności jest zasadą ważną dla gałęzi prawa:
a) Cywilnego.
b) Karnego.
c) Spadkowego.
d) Rodzinnego.

11. Które z poniższych zdań jest prawdziwe:

a) Osobą prawną nie jest stowarzyszenie podlegające obowiązkowi wpisu do
KRS.
b) Osobą prawną nie jest publiczna uczelnia wyższa.
c) Osobą prawną nie jest niepubliczna uczelnia wyższa.
d) Osobą prawną nie jest osoba pełnoletnia.
12. Jeżeli w procesie interpretacji przepisów prawnych konieczne jest skorzystanie
z różnych sposobów dokonywania wykładni, będą to kolejno:
a) wykładnia językowa, legalna, historyczna,
b) wykładnia językowa, systemowa, celowościowa,
c) wykładnia celowościowa, językowa i operatywna,
d) wykładnia celowościowa, językowa, systemowa.

13. Racjonalny prawodawca to taki, który:

a) posiada określoną wiedzę i jasne preferencje aksjologiczne w kwestiach,
które zamierza regulować.
b) potrafi osiągnąć zamierzone cele dzięki dolegliwym sankcjom.
c) nie bierze pod uwagę̨ panujących w społeczeństwie poglądów moralnych.
d) tworzy prawo zgodne z racjonalnością rządzących.

14. Spośród podanych poniżej, wskaż pojęcie najogólniejsze:

a) Stosunek prawny.
b) Stosunek społeczny.
c) Stosunek.
d) Stosunek cechujący się równorzędnością.

15. Jeżeli w systemie prawa obowiązuje norma prawna, która została do niego
wprowadzona zgodnie z wszystkimi wymogami formalnymi (także
kompetencyjnymi), lecz nie jest ona zgodna z aksjologią systemu prawa, to:
a) Obowiązuje w sensie społecznym, lecz nie obowiązuje w sensie
aksjologicznym.
b) Obowiązuje w sensie tetycznym, lecz nie obowiązuje w sensie aksjologicznym.
c) Obowiązuje w sensie materialnym, lecz nie obowiązuje formalnie.
d) Obowiązuje w sensie aksjologicznym, lecz nie obowiązuje w sensie tetycznym.

16. Definicja legalna jest formułowana w sytuacji, gdy:

a) dane określenie jest nieostre, a jest pożądane ograniczenie jego nieostrości.
b) dane określenie jest niezrozumiałe, a jest pożądane ograniczenie jego
nieostrości.
 c) takie określenie języka prawnego nie może być przyjęte w akcie
normatywnym.
d) dane określenie jest jednoznaczne i nie potrzeba ustalać jego specjalnego
znaczenia.

17. Wskaż zdanie prawdziwe:

a) Umowa kupna sprzedaży to stosunek dwustronnie zindywidualizowany.
b) Umowa kupna sprzedaży to stosunek jednostronnie zindywidualizowany.
c) Umowa kupna sprzedaży to stosunek niezindywidualizowany.
d) Umowa kupna sprzedaży to stosunek jednostronnie niezindywidualizowany.

18. Wskaż zdanie prawdziwe:

a) W stosunku prawnych wystąpić mogą tylko dwa podmioty prawa.
b) W stosunku prawnym występować mogą więcej niż dwa podmioty prawa.
c) W stosunku prawnym, z uwagi na jego treść, brak jest podmiotów prawa.
d) Przedmiot stosunku prawnego to tyle co przedmiot codziennego użytku.

19. Jeżeli zakłada się, że prawodawca posiada doskonałe kompetencje językowe, to

nie można uznać, że:
a) Jakiś fragment tekstu aktu normatywnego jest zbędny.
b) Język, w którym formułowane są akty normatywne może być językiem
polskim.
c) Więzi występujące w systemie prawa możemy podzielić na formalne i
materialne.
d) Prawodawca jest podmiotem racjonalnym.

20. W procesie wykładni można odstąpić od znaczenia literalnego poprzez jego

rozszerzenie bądź zawężenie, stosując dyrektywy wykładni:
a) Językowej.
b) Podstawowej.
c) Systemowej i funkcjonalnej.
d) Językowej i systemowej.
 Informacja o kazusach:
Kazusy będą analogiczne do tych, które były rozwiązywane podczas zajęć (również w e-
learningu). Na kolokwium będą 3 kazusy, do każdego kazusu będą zadane 3 pytania. Na
pytania należy udzielić odpowiedzi opisowych (3-8 zdań na każde pytanie). Rozwiązanie
kazusu powinno zawierać odpowiedź na pytania oraz uzasadnienie, dlaczego ta
odpowiedź jest właściwa.