7 i, Aus®ria@vrape trzema swiezymi pulkami 7 kwietnia I 65 6 Czarnieck€zo portownie uderza na szyki szwedzkie. Rajtarzy margrabiego Fryderyka, meee chezasowymi walkamina bialq bron, podajq tyly. Eawa pedzqcych ne tratuje dalej szwedzkich dragon6w, ktorzy nie zdolali ich odeprzcé o; huszkietow. Bitwa zamienia sie w rzez i pogon za umykajacymi Szwedami. —— = ghiaMister mokrego pdtpancerza upodobaniu Stefana Czarnieckiego do kapieli spiewamy juz od przeszto dwéch wiekow w hymnie narodowym (od 80 lat paristwowym). Kazde polskie dziecko jak on ~ gotowe jest dla ojezyzny ratowania rzucié sie przez morze. Jézef Wybicki nawiazat w ten spos6b do polskiego desantu na duriskia wyspie Alsen i zdobycia w 1659 roku zajetej przez Szwedow twierdzy w Koldyndze. Dzisiejszy numer -Chwaly ore/a..” poswiecilismy innej slawnej kapieli, jakiej Czarniecli zazy} wraz z kilkoma tysiqcami jeadécdw trzy lata wezeSnie). Rzucil sie mianowicie wnurtyPi-mnienie plywackich osiagnieé _nowala jedyna w wojsku Kréle- licy wezbranej na poczatku Czarnieckiego, ktéry w mlodosci _stwa Polskiego bateria rakietni- kkwietnia 1656 roku po wiosen-_,szersze przeplywalrzeki’. Mial_k6w, ktérzy pééniej walnle przy- nychroztopach iniosacej zapew- zapewnenamysliDniepr albo _czynili sig do zwyciestwa na Gro- ne wody blotnisteimader zimne, Boh wokolicach Batohu, gdzie__chowie. Podobno ich potomko- Po wydostaniu sie na drugi brzeg _w1652.rokucudem uniknat wie jeszcze w Warce 2yia, Polacy dla rozgrzewki znieslize@>» smierci zak Kozakow. Wracajaczas do Koldyngi, to szcagtem die roty wrosejjazcy{C je uwlaczaimy jednakPlicy ani warto wiedsioG ie decent ‘odby- anastepnie zabrali sig za gtowne irce, pod kt6ra 350 lat te- _ wal sie w polowie grudnia nalo- sily margrabiego Fryderyka. Czy intel Sen dziach wprawdzie, ale przy wie- cl pozdobyciu jego bogatych tabo- zwyc id Szwedami pod- _trzei duzej fali, ktéra oblewata row przebralisiew suche ubra- czas potofSp,Warto pamigtaé w Polakéw, nie szczedzac srebrzy- nia— historia mileay.Natomiast _fakt,anie kefatzyé sympatyczne-_ stego pblpancerza naszego bo. sam moment skoku w wode byl go miasteczka' Yudniowym hatera_(Biedne konie plyngly \wielokrotnie upamigtniany, MazowszujedynieProzlewnia —_ w lodowatej wodze, ciagniete za Nadalszych stronach przytacza- win owocowych orafjorpwa- _uzdzienice.) W kazdym razie wo- my opis Sienkiewiczowski, tuza_rem, cho¢wreklamach#%ebuje da —niewaine, ciepla czy zimna, zacytujmy XDX-wiecmnego doku- on uznanie nawet w Wiel slodka czy stona — nie byla mentalist, téry Wustaregi- sce. Warto tez pamigtad, ze strasmna Stefanowi Czarnieckie- mentarza wkladanastepujace _ka dala Polsce dwoch: slawnyeh “pmu i éw brak wodowstretu po- slowa: «W mlodosci moje) zer- _ me26w:Kazimierza Pulaskiego “ zwolil mu pr2ejée do historit sze preeplywalem rzeki,komu oraz PiotraWysockiego.Pierw- faz do jednej ze zwrotek-hym- nicSmiertelna chwala,ocalenie_szy znichstalsieréwniez boha- mu, Jesliby wige urzadaié pols Jadlaizbawienle ojezyeny jest _teremStandw Zjednoczonych, _konkurs mokrego podkoszulka nille,niech zie 2amna».Tomo- a drugie nazwisko czczaRosja-_wciagu wiek6w, toon wlasnie wig, spial konia ostrogamii nie, majae zreszia na mysiiswego _zastuzylby na zaszczytny tytut pierwszy rzucitsigwnurty,aza__slawnego barda,anie polskiego mister. Maclej Rosalak nim 3000 wojska”. Zwréémy smniatiegnika’ 21850 roku, szezegéIna uwage naprzypo-__Wtymze czasie w Warce stacjo- TOR L656, +J6zef Brandt Czarniecki pod Kkoldynga” Ca rin lege / we podSIT EAN Ae MO) ter Po szwedzkim nokaucie L MIROSEAW NAGIELSKI i zwedzki najazd_ la tem 1655 roku byt dla Rzeczypospolitejjak no- autujacy cios, po kts- rymlegia ustop wycle- Historyk skiego Karola Gustawa. Nie napoty- wojskowosei, _kajac powaenielszego oporu, Szwe- profesor dzizaj@li niemal cal Korone JInsiytute {poza wojewédztwem ruskim oraz ‘Historycenego _twierdzami Lwowem i Kamieticem Universytetu __PodolskimnLitwe. Szlachtaiwojsko Waszawskiego _ masawo przechodily na strong na- jeidc6w.a nielicane proby praeciw- stavwienia sig, jakpod Piatkiom, Zar nowemi Wojniczem)jedne) znajlep- saych podéviczas armiieuropejskich zakoriczyly sig cigzkimi poratkami. Dopiero udana obrona Jasne) Géry (istopad ~ grudzesi 1655) i zawigza- nie Konfederacji_ tyszowieckiej 29 grudnia 1655 roku wlalo nieco cotuchy w serca Polakéw i Litwinéw. Powrdt kr6la Jana Kazimierza «do kraj oraz narastanie cu opo- ruvwiréd wszystkich standw stwo- rzylo dogodne warunki do odtwo- r2enia wojska, ktére mogloby wy- przed Sewedow. Aby pobudzié szlachte do dziata- nia, Krol wyslal w stycaniu 1656roku ‘w Krakowskie pik. Gabriela Wojnil Jowieza na czele dw6ch pulk6v jaz~ dy,aw Sandomierskie regimentarza koronnego i kasztelana kijowskiego Stefana Czamieckiego z ok. 2500 jazdy, Wyprawy, obok nekania Szwed6w,mialy nacelu werbowanie rekrutéw 2 poludniowych woje- Wodztw do nowych choragwa kom- pputowych. Zadanie to zostalo wyko- nane mimo ciezkiej poraki, jaka Czarniecki poniéslw bitwie pod Go- Jebiem 38 lutego 1656 roku. Regi- mentarz wobec olbrzymie) praewa- si przeciwnika (9500 zolnierzy Sewedzkich przeciwko 2500 Pola- 6) dowodzonego przez samego Jexéla Karola Gustawa nie mia szans na zwycigstwo. Ale nie dal sierozbié iuratowal pospolite ruszenie oraz tabory. Do obozu pod Lwowem, gdzie przebywal Jan Kazimierz, Czarniecki prayprowadzil prawie 6 tys.ludzi Znich jut whrdtee wysta- ‘wiono 20 nowych choragwi, ktore wwziely udziat w kampanti zimowo- -wiosennej przeciwko ciagmacemu nna Lwow Karolowi Gustawow. Krdl szwedzki,otrzymawszy wie- cio powrocie Jana Kazimierzaigru- ppujacych sig WokOILwowa slach ko- ronnych postanowilje niseczyé.Ru- szyl wige spod Lublina na Zamosé 4 Tomasz6w. Dotarlszy na poczatku marca pod Belzec, dowiedzial sie Walki ze Szwedami POLSKIEG Jedinako przeiciu na strong Jana Ka- zimierza oddzialow koronnych nna pélnocaym Mazowszu oraz ze pod Lww2mierzaja powstaficze od- diay ltewskie pod wodza Pawla Ja- za Sapiehy. Wobec tego zdecydowal sie zawr6cié11 marca jego silysta- nety pod Jarostawiem, gazie prze- prawily se przez San. Tymezasem Polacy i Litwini pod komenda Gzar- nleckiego pisarza polnego litew- skiego Alberta Hilarego Polubiskie~ 0 praygotowywal sie do zabloko- ‘wania sit sawvedzkich w okolicach Jaro- slawia. W otoczeniu Jana Kazimierza ‘we Lowie panowalpraesadny opty- mizm, ze losy Karola Gustawa s przesadzone. ‘Tymezasem kr6l sewedzki chcial odwrécié losy nieudane} na razie Jampanit. W polowie marca nakazat rezydujacemu w Warszawie bratu Adolfow Janovi wystaé pod Sando ‘miere posi pod komenda margra- Diego baderiskiego Fryderyka. Inni dowédcy szwedzcy mieli uderzyé na Lubelszczyzne, aby odelagnaé L- ‘winéw podazajacych za lownymi silamiszwedzkimi, 22 marca oddzia- 4y Karola Gustawaruszyly spod Jaro- slawia na Nisko. Manewr ten zmust dow6deow polskich i litewskich do zmiany planow. Stefan Czarniee- 1 wraz2 slam itewskimi mial dalej podaza¢ za Szwedami, a oddzialy ‘marszaka wielkiego koronnego Je- rzego Sebastiana Lubomirskiego mialy pomaszerowaéna Sandomierz J opanowaé miasto oraz przeprawe przez Wisle przed praybyciem Karo: Ja Gustawa Po starciach pod Rudni- kiem iNiskiem, gdy okazalo sie, 2e Saweddzitrzymaja sig mocno, zdecy- owano,2e sity polsko-litewskie 2a- blolenja korpus szwedaki w widlach Wisly Samu, ‘2 kwietnia Czarniecki preeszedl ‘Wisle stajgc pod murami Sandomie~ rza, Natomlast oddzialy Jerzego Lu- Domirskiego praekroczyly reeke za wysokosci Osieka. Gay pod San- domierz dotarly glowne ily litewskie Jana Pawia Sapiehy, rozkladajae sie za Sanem, sytuacja 6 tys, Swedow stojacych uujscia Sanu do Wisly sta lasie nie do pozazdroszczenia. Po lak iLitwinéw bylo tray razy wie- ce) (ok. 18 tys.). Wydawalo sie, 2e ‘Sawedainie wydostana sig pulapl { koniee wo)ny jest bliski. Nastroje ‘wojska doskonale oddajerelacja Mi- olaja Jemiolowskiego: ,Byl naten- czas kel sewed2ki tak zawarty wo- ‘daminareacieczach pod Sandomic- see Seana1zem, iz jednej strony Wisla, 2 dru- gic) Czama,z trzeciej San rzeki obla- ly go byly; do tego i wojsko litewskie pprzyszio, ina druga strone Sanu po- lozylo sig bylo, iz edyby byll Polacy tumieli szezeScia swego zabyé, skot cayliby byli wojne i powetowali szkéd swoich Inflantami od Sawe- dow czym by byli chciel”. Byltosqd wielce przesadny,gdy2 Szwedzi dysponowali dudq sila ognia, parkiem pontonowym oraz regularnie otrzymywali positki wy- sylane Wislaz Warszawy. No istalo sig ~ Karol Gustaw zdolal sie wy- rwaé z potrzasku, Wespazjan Ko- chowski napisal: .Dobiegal korica ‘miesiqc marzec, kiedy Karol uwig- ziony w obozie nad brzegiem Wisly ‘wydobyl sie z okragenia, cho¢wielt uwazalo, 4 nigdy nie zdola sie 2nie- go uwolnié. Statkami wislanym! przybylo muna pomoc prawie trzy tysiqce ludzi sciggnietych z roanych ‘zalég”. Suzacy w wojsku sewedzkim Hieronim Christian Holsten barw- nie opisal ewakuacje zalogi sando- mierskiego zamku: ,Polacy rozlozy- lisie po drugiej stronie Wisty, a my otel.tak:ze moglismy tylka ostr7e= liwaé sie 2 artylerii, Poniewaz nie ccaulismy sig tak mocni, by przejéé na druga strone, pobi¢ ich | tak po- méczamkowi, przez caly czas posy- Jaligmy noca na tamta strong po kil- ka lodzi istatkow z rozkazem, aby gdy wszystko bedzie gotowe, noca ‘wycofali sie na nasza strone, co te sig stalo. Gdy podlozyli dobrze mi- ny pod caly zamek, noca wracajac do nas, zapalili lonty. Wezesnym, rankiem, gdy nieprzyjaciel spo- strzegl, Ze zostal oszukany izamek — +Zamek Jest opuszczony, holota iszeregow- w Janoweu cy ~kilka tysiecy ludzi - pobiegli na ycinle Erika do zamku, by rabowaé. Ledwiejed- Dahiberga nak weszii na gore, miny zrobily swoje i kilkuset Polak6w wylecialo ww powietrze jak kwiczoly”, Byli to praede wszystkim chiopi i ciury shozowe, ltérzy mimo galas Czamnieckiego raucil sie do pladro- wania zamku. Karol Gustaw, przygotowujac sie do przeprawy armii przez San, po- stanowil odwrécié uwage przeciwni- ka. 3 kwietnia ruszyi pod Baranow, adzie rozlozyly sie choragwie jazdy z pulku Jana Pawla Sapiehy, ktére niedawno porzucily shuzbe szweda- ka, Zaskoczenie bylo kompletne {mi- mo rozpaczliwej obrony jeédicy 20- stalirozproszeni - kilkuset poleglo. »Az wreszcie poczelo im braknaé tchu... Jf 7191 Karol Gustaw) sida cig w wi- |A lac rzcznych goo na wsryt ‘\ stony rzsya do forte, do komend, ‘Werk Krakow i Warsaw, 2 ozkazam by mu wszpscy z pomoca spies Sprowadzano ‘muted Wista pronianty, le motna byl, ale ne- dostatecanie. Po upiyte di dziesigca poczgto nie je i rozpaceogariala ha jenerléu 1a mys co bedi, gy atria od kool adpadnie i gd armat nie bee w co zaprae. Zewsrad {ez prychodaly wiesiiepoclesze. Ka aly {ak gorzal won, aby go kt smota pal za Ball. Mnigjzekomendy,nnieisze prezyia ne Imoplyspieszyé na pomoc, bo nie mogly wychylaé sie2miatizmiastecek Lita treymana dotad ‘elazna req Pontusa dela Garde powstala jak jeden clowiek. Wielkopolta,ktra pod sig naplerwsza,napirwsza te zzucia remo ise cale|Reecrypospolitepraykladem wy- ‘awania zawzietse, zapeu, Parte slachechle elon ral sig tam na tylko na etojgce Po wsiach zalogi, ale nawet na miasta, Préino Sawedz mécl sip strasaiwle nad leajem,proéno ucinaliece schoxytanym w niewole jeicm, puszczaliz dymem wsie,wycinaliw pif osady, ‘wanosil szubienice,sprowadzali totury zNie- rmiec dla meczenia buntowikéu.Kto mialcer- Piet, cierpial,ktomial gine, ginal, lcz jel byl salachcicem, ginal szabla, eli chlopem,gingt ‘kosq w roku. aa sig krew szedzka po cae) Wiekopolsce,lud2y lasach, newasty nawet porywaly za bro; Kary wywolywaly tylko zemste ‘tym wigkszq zacieklose.Kulesza, Kraysztof Ze- ockt i wojewoda podlasi uv sie na ksatalt lomieni po kraj, a pre nich wszystkie bory pelne byl party pola letalynieuprawne, géd ‘Srog ozwielmoznt ie wkraju, lec najbarze} ‘skrgcal wnetranoscl Szwedom, bo ci w miastach 7a bramami zamknigtymisiedielii nie mogli wy- chyla sie w pole. ‘Az wreszcie poczeo im brakna¢ tchu w pirsiach, W Mazowszu bylo to samo, Tain ld hutpesAl, w mrokach leSnych 2yjacy, wychyli sig 2 puszcz, Popreecinal dog, pizejuwmal Zywnasc gon ow. Na Podlasiu rojna dobna selachta tysiqca- mi ciagnela do Sapiey lub na Litwe. Lubelskie bbylo w rekach konfederaj. 2 Rusidalekich sz Tatar, az nimi | zmuszeni do postuszefistwa Kozacy. Wiec wszyscy byl jud penn, jest ne a ty- dies, to za miesac, esl ne za miesiac, to 7a dwa owe widly zecane, w ktorych sta kl Karol Gustaw z gl6wna aria sewedaka, zmie- nig sig w jedna wielka mogile~ na stawe dla narod, na straszna naukp dl tych, ktrzy by Raeczpospalita napada¢ chieli,Preewidywano {uz koniec wojny, bli tay, Ktrzy mel, te Ka Folow jeden tyko ratunek pozostal: wykuplé sig oddaé Rzecaypospolte Inflanty sawed2- ie", Henryk Sienkiewicz o sytuagit w Reeczypospolitew marcu 1656 roku, Eotop", tom IT, rozdzialo) Cer aig Bs podea Pogon bi roe ogon za margrabia parenteine \ wraon Ceammecttabomisk poprowa- abe aoe weet pom are eee STemiclowski wprost peal Ze Czarniecki .kréla szwedzkie- endobrie praybarezonego Titwie w opieke oddaw- say.samdnleminoca ku ‘Warszawie udaje sie Stamtadalbowiem so “Gwoch’ Islatat : & ’) heskie é lamur- skie, na slawe SSF cia "sewed SP ego wazetsiy- sigcy luda swietych idobrych szto”. Jak sie nie- baviem olazalo, byl to duty blad, gay wojsko Saplehy nie stanelo na wysokotel zadania, Margrabia Frydek po otrayma- ‘niu pisma od kréla szwedzkiego wy- ruszyldo Warszawy najkrétsza droga: [po Koriotee! Wake Wasp d= foczesnie ordymans do dowBdcy23- Jogi Radomia rtm. Rittera, aby ten ‘pul lastolzeswyml onierza- mi kerowal sie pad Wark, zie mialo nastaplé polaezenie ‘bu sewedalseh oddone Preemarse sil szwedzkich cdbywalsie powol,amargra- ‘bia, wiedzac, ze Ritter prowadzi_ ‘ogromny tabor (niektére relacje yy ‘wamiankuja nawet 0 1000 wo- 2b), nlespieszy sie zby tno, ba- galelzjgcostzeveniafeldmarsza- Ka Arvida Wittenberga oraz kro- Tewskieg brata Adolf ana. Hic story susanie zwracaja wage, des po dojsclu do Py nie zekal na oddal Ritter, snostgpnie preepraweege labora lecr}uznoca 267 ovietnia pomaszerowal swstrone Warszawy. do bity warecldewogdle by nledoszo.Dy- stans mlgdy Wark a Warszawa, ¥- wudziestego siédmego _ciw silom Fryderyka, obawialsie,2e _ noszacy panad so. km, nawet z tabo- Inarca wymaszerowal bezwsparcapechotylartyleistana rem moina blo praebyé w klkana- TMarszawykorpuspesi-Selatwymfupem da Coamleckiego. Sie godzn.unlkajacstarciazPolaka- kowy margrabiego Pryde- ‘Mial racie, gdyz dowédcy polscy mi. Sandomierz, skad wyruszyly sily ryki Badesklego" asocrajtarow — iltewscynanaradsle w noey 23a regimentarzy Koronnych, daielilo TiragondvePosewajgesig welnole. 4 kwetnia postanowill wyslaécala od Janowea pravie 8 km: Ponadto ‘Qibrzesiem Wityitoesgedrobne jazde Koronna (ok? - 8tys-ludi) aly stan drog w okresiewiosennym Potycrk rokolicanymoddialami —praecivko Pryderykowi Dla bloko- _\zaczynajace sig roztopy dawaly do- Engpow w Puszezy RadomsKie), wania Korpust Karola Gustawa — wodcy szwedzkiemu praewage.Po- 3 kwietnia dotari do Janowea. Tam —_nad Wisi pozostaly oddzialy pospo- wolny marsz margrabiego wynikal Nespodiewonieotreymalodiarolaltego ruszenia {ehlopstwa, Kore rowniezzfaktu, tena worach agi Gusarorkarnatychmiastowego mialy pozorowaé dialaniasilregu toda wycterpanego korpusu Karola odwrotu do stolicy Polski. Szwedzki _larnych, a nad Sanem Litwini Ja- Gustawa duze zapasy prochu, kul Shonareha,niemogae wy}sCnaprze- na Pawla Sapehy. yvonne 6 crate cxeza pation /Bitea poa Week “rene aneGay 6 kwietnia ran kkiem oddzialy polskie do- tarly pod Zwoles,margrabla_\ nadal thwit nad Pica, piinujac przeprawy taboru, Stefan Czarniec i, Ktory znajdowal sig w awangar- dzie swych choragwi, nie baczac na gmgczente luda onl nakazal ‘pogoti za niepr2yjacielem, Od miej- scowel ludnosei dowiedziat sie, 2¢ ariergarde sil szwedzkich stanowi slaby oddzial rajtarii i dragonil pod wodza rim. Tésnskélda | posta nowil rozprawié sie nim w pierw- szejkolejnoSei Po 30-kllometrovwym poscigu szpica Czarnieckiego w sile trzech choragwi (ok. 400 seabel) do: padia Sewedow pod Kozienicami {iwybila ich niemal donogt- zaled- ‘wiekilku niedobitkow doniostoznaj- ‘dujacemu sig 20 km dale}, pod Ry- «czywolem, margrabiemu Fryderyko- wie Polacy depeza mu po pigtach, Koronlarze drogo okupiliten sukces, dy2 otoczeni Szwedzbronilisiebo: hhatersko ~ zginal min, Stefan Stap: owski, porucznik choragwipancer- ne} wojewody sandomierskiego. Czamiecki, dotarlszy do Kozienic, dal chwile odpoczaézmeczonym ko. niom, ale zaraz ruszytdale) tropem praediwalkea, ‘Tymezasem glowne sly Frydery- ka Badeviskiego wraz z oddzlalamt rim. Rttera tkwily pod Wark, prae- praiviajacogromny tabor przez we2- bbrana lice po prowizerycznymmo- Scie. 7 kwietnia rano, gdy ostatnie wozy sawedzkie preebyly rzeke, a tolnierze koviczyli rozbiérke m stu,nad Pica pojawily sie podjazdy Gzamieckiego. Jak obliczy prof. Ta- deusz Nowak, szpica polska w trzy dni pokonala ok. 170 km, podezas edly Srwedat w tym samyin caasie niecale 100 km. Mimo to margrabia ile zmienil swego planuiz5 ty. wo}- ska wyruszy} traktem w kierunku Czerska, pozostawiajacnad Pca kl- udziesigin rajtaréw oraz na pobli- skich wegérzach dwa oddzialy dra- ‘gonéw,kt6re mialy obserwowaépo- stepy Polakéw. Sewedzki wodzlizy, 2e wobec zniszczenia mostu jazda Czamnieckiego nie 2dola szybko przedostaé siena drug brzeg Plcy Srodze sie pomyli. Oddzial szlachty sandomierskiej odnalazl bréd iro2: bil straz szwedzka, umodliwiajac rzeprawe glownych si Jan £08 za- notowal, 2e ,zastawszy most na Pilicy erzucony, wplaw wszystko wojsko poszlo". ‘Mirostaw Nagieisht Partyzant Czamieckiego w kolczudze| zzelementami| w sable ypu wegiersko: "8" -polskiego zpaluchem, nadziak i dwa istoleg) ‘Salta ples apo Waka 7= CHWAEA OREZA POLSKIEGO Husaria przewaza szale Jim, o przekroczeniu Piicy gwie Camieckiegopounaly zawoj-_sandomierskiogo Myszkowskiego 1D) cated ficbomrsti Siem sonines Morice” Jon Zar Polegl w tym 7 Vgosnlidzialania Kasz-—kajacna wynikstarcia,ruszytzaod- starch sam Riter, ktory mial po- |) telan Kijowski mialznise- dzlalami margrabiego Fryderyka. _wstrzyma¢ impet Polakow, aby dae cayéobawrogie oddzialy stzegace Jazda marszaika wielkiego Koron- czas margrablemu na uszykowanie ‘wegore.w poblitu preeprawy.Ude- nego rychlo dopedzita strzegacy wojska Wiklons taskacronyeh Sowden —erwedzkich tio pulk drasonski Fryderyk Baderski w ostatne} « ezarniecki Sdstvonymiastecsiawywolalonie- rm, Riterairozbilagowpuch.Do- chill dat sobie sprawe, 2e nie odWarkg’, Iale zamieszanie wérod dragondw — konaly tego trzy operujace wpierw- _uniknie bitwy 1zaczal pospiesznie ysimek —niespodziewajacychsigatalaztego szym rzucie roy husarskie: mar-formowa€ sz Jego korpus by juz ‘Maiussa ‘Kieron, Po godzinne) waloe wy: szalkowska pod dow6dztwem An- mocno przetrzebiony ~ po rozbiciu Hossaka —cigelt ostatnich Szwedow chora- drzeja Sokolnickiego, wojewody _Ritteranle dysponowal wiece) nit auys.ludaizdolnych do walk Oba- ‘viajacsleprzelamujaee)searéy hu: Sar ustawil swe oddzialy zwarcie w poblizu sciany lasu. Mialo to Uniemoaliwié Polakom oskreydle hie | wyjscie na sewedzkie tyly “polska jazda musiala nacierae ezolowo, Margrabla ukryl w le- sie 600 dragonow ktOr2y mieliod- ‘mucic ogniem muszkietéw atakuja- ce polskie choragwie. Plan ten przy wsparciu silnaartyleria polo- fra ial szanse powodzenia ale byl Iavvizn ryzvleneny. poniewa® sity polskie byly ponaddwukrotnie Iwieksze | dowodzone przez Wo- bw wybornle znajacych reemlo- slo wojenne. MarszaekeLibomirsk dysponu- jac trzema choragwiam usa ro tami pancernym wlasnego puiku, clviema kompaniami dragon6w, co razem davalo nie wigce jak 1500 szabel, postanowil zaczekat at znad Pilicy nadeiagna oddzialy Czarniec- ego. Wezesnie) wyslal dwa pulki jazaly pod komenda Andrzej ak ’baPotockich w kierunku Chynowa, aby obesay pozyeje Szwed6w i wy~ hod a trakt zersk, odciely im droge orotu =st7-10 Arsenat minionych wiekow uhusarzeuzbrjeniw aérzeuko", Kopachotduészaodpiechotne) ne] remleniem do soda tile MICHAL MACKIEWICZ bo takzwano usarska hope, do- _plkicryte2 Stedniowiecene|koplty- due prawdopodobietstwo, 2 ca padlszy saw niprayjacilskij ceri (dgoschusarshe) pil sam jefdziec nie wyjmowa opt tare pod Wark by biting —_pechoty,zmiatalljaz placuboja._-byala rina, stnlalyzapewne a owe) tull nave podcras skiada~ ienateysta trim zandole- Inet wiereniarwats|masy cet le, Kénch dugns rzekraczala nla sig docs, odigdal to znace- «SD cay szarty basal Je) ‘azbronycheatzcow uzbrjonych 6 m) byl stosunkowo lea, e} wa nie rele, mbojenie ne zien sie od cza--w duga bon erzewcowapretamy- gai prkracala 3h. Wiasc- Kose sari kop przewyészal sw krcholmske kt wal yk piktow, tirzydysponu- wost taka siagano dzieki dragenia kiko con zy pik p= -_Faclodsza brona (pita plechoty.__drzewca w Srodku od gotu po kule_choty. Poniewaw trakcie stacia 'STRASZNE ,DRZEWKO” ——rzyla ok 4 m) piers otrzymy-__stanowiacaoparce dla ek! husarza.._ rota ulegalaanszczeniu, biez@- HUSA, tral os. Muscieterwalcaqc raple- Za kulanafomiast kop drazona nie cym problemen yf je uzupetnia- Njstrasnijszqiajtarci| efek- rem kalba muszkietu ne mialabso- byl, dzieki temu cgzar,balansowal le. chil formowaniajednastk, fywna bona poostawala Kopi, te Zadnychszans w starcluzhi- sl". traci praemarszow, esi Gu dostrczal pdkomendnym ra dawala preewagenaszel for. sarzemrabacym szabla Dad pala-_oczyiciekopa nie zajdowala sig rotmitz, w warunkachbojowych fracjnad jazdafaidleg wovezas sem (kop po perwszym wderzeniu na wos torowy, husarz Uzytal _jetak bardzo waénabyla pomysto praeciwnika, Do porzatkéw XVI wie- _uleglaskruszent). “drzetko"w specjang| tule troczo- _ wosei zapobleliwos¢ zoliery. {B cist ren poego/ apd waa ‘nero womenPrzeprawa na Pilicy (stsdo7 kwictis wos szwecrie reprawialy sie przez Plc) Dawe Et glowayen marsabia HyGerk Baden crea! lalanagele ocrin ns adelagaleey od sony Radom coca ‘oumisua itera obarezony Juaym {borem. hota Fryencrenpoctal ‘marae wldrunk Wars Starcie ze szwedzka strazq tyIng Ranker 7kwietnia poy posh dota nad Pie. Play yoko Odnalet bos ‘owree|mijsca seeds] rzepravy [Bhirazpocel lice doce pasterunkon voroga. wipksza ces st marszatea {pormirsegoruseyaw ada ‘tama marrabera est Whrotcestara sip tying otraza Swe ‘ (Sragoniaitiora} doszcaemie reais. Bitwa Pree btw Lobomirsh sia dw pul 225, aby edgy Saeco crogp rotunaCeersk(«) Pctemnastapio Ratareionacarerum wags, zostalo 070 JedrakadpartaSeweds cam przesah So kontratac Chon pie na pole atwy datary cea czamiectega. Polgezone sty polskie wykonaly prea ulgey atakfraeainy (5) pozyee wojkmargrabiege.Nedobh szwat ete wien Cserska (6) ipobtshieg tssu07, Wine zat stawone podiasem lsum sya htacajacymsie [ewan ert W ese e2okta Spe zona cragonia malaca powstreynywa [egnem 2 oon recane|nacieralaeyeh Poak Wiojska margrabiego Fryderyk 2500 zane) toracyeh uaa se ‘Woska Lbomiskiego {Crarnechego: ood = sn soheey ‘racy vba perelamajacym ‘Wiymowny jst fragment wspo- ‘mnie Jakuta tosia 2 kampani prcecivko Rosjanom na Balorsi 1W 1660 roku: .chorago husarskich (oronnyeh) dive ty i prez dze- "Sia w 2brojach, mast kop yk bzem pofarbowane, mast pots orice opalone mili". Husarskie -—choragwie oronne, kre pojavly slew 1656 roku pod Warszaa, nie ial koi, by! to zapewne eft bigd pogot ltewsk, ‘tora skierowala sie za jednym z od- dialbw sewedzkich na Lublin. Juz 15 Jkwietniaszwedzkimonarcha ucztowal ‘wraz zmarszaikiem polnym Witten: Dbergiem w Warszawie. ‘Wyprowadzona w pole armia Sa piehy podeszla pod Lublin, gdzie sta Ja 600-osobowa szwedzka zaloga. Uzyskawszy obietnice swobodnego ‘odejécla, laporiscy piechurzy podda- sie, Weedy hetman strustrowany brakiem sukcesow, zdajac sobie sprawe, 2e spadna na niego zarzuty za wypuszezenie Szwedow 2 widel Wisly i Sanu, nie uszanowal warun- kw kapitulagjii dat rozkaz wycigcia jeticévs Byémoze wymoghtonanim podkomendni, ktorzy utracii doby- tekci koniewobozie nad Sanem. ‘Mimo Zenie udalo sie dopasé Ka rola Gustawa, co mogioby nawet za- kkoriezy¢ wojne, trudno potepiaé do- ‘wodedw polskich litewskich,2e po- ‘Johann Philip leska pod Warka plerwsza nie ostalzealizowany.Krélszwed2-dziell si, aby zniszezyé korpus Lemke ,Starcle SSnidslonaw tq) wojnie Kidzieki udanemu rekonesansow! margrablego Fryderyka, Praewaga Himetecctewa |), wotwartympolu, wywola- pod Baranéw praekonalsig, gros _technologicana si szwedzkich, sly zTatarami” LL QaiSokwered szwedakich Sil polskich znajdujesienalewym — doplyw zaopatrzenia i swietna dys- dowedeow. Karol Gustaw pisal brzegu Wisly. Zrezygnowal zatem cyplina w oddzialach podleglych, dowadcoy Mtge Adela Jana, eucenry precpramy praez Wiele, s7wedrikemnmonarsze powodowa Osoby dramatu FRYDERYK VON BADEN-DURLACH ~ NA SLUZBIE ROZNYCH PANOW aysaly marrabia badesk rouse w 1617 roku. tu?-wojshowymi zostal w 1655 roku mianowany prez sewagra vwjskow rozpoczalv boku ksicia weimarskego Ber- ia w casie wojy tryziestoletni| w Rzeszy. W 1639 przeszedi na sluzbe Fryderyka VI Heshlego, borac rial w ku starciach sami cesarsini min. pod Mer- bugle w 1641 roku, Po zakoiczeniu wojny wyjectat Sec aden sig Krystyng, iostraprayszlego mo- chy stwedthiego. Mimo 2enle odznacral sig talentam el jrodzony w 1599 roku w odzinie edn zlachty. Juz a mlodu wiaze sw karerez wojskiem,stutac od 1621 ku w choragwiach sowskich W atach 1626 ~ 1629 czy ze Srwedami w Prusach ina Pom. Nastepnie lest poriczikiem chorag husarsich Kazanowsich,Lu- mirskich Potockch. Bij sez Moskecinam,Tataram ram, W 1652 roku otrymuje donde rot hie Sorskej dla Jana Kazimierza odbudowujcja po Klesce od Batohem. Jako doswiadczony putkownik dowodzl anim jazdy w walkach 2 Kozak na Urani. atahu na Monasterzysk zstae citho ranny. 5 wiazda Czamieckieg rozbysta na dobre waz 2 agresia Ww 1655 rok, gy dowodz!obronaKrakowa, nastgpie ostentacyjnie awa prayjcia komendy JERZY SEBASTIAN LUBOMIRSKI 7 Siew 1616 roku w rodznie magnackie) W praecl- jWieistwie do Stefana Czarnieckego, gdy zaczyral sie }sss4zwvedzkipotnp ne mial wiekiego doswadczenia wojsko- ‘ego, Ucieczkaz pol bitwy pod Pitawcami (1648) omal ie ama jegokariery. Habe tezmy! w trakciekampanit ZboroWskie| 1649 roku i eresteckij 1651 roku, W 1650 roku zostal mianowany przez Jana Kazimierza marszal- em wielkim koronnym, Mimo dwuznaczne] postawy 1655 roku nie popal Karola Gustawa | schronit sie i Spiszu, w zamku lubowelskim, Potem praysta do obozu na Kazimierza. 1 stycznia 1656 roku powital powracaj- do ojczyznykréla, po czym wspleral go rada i Kesa. 30 talent wojskowy wjawnil se w trakcie kampani wio- 2 orzeciwko silom Karola Gustawa, pay sal sie pe=fisputorem eycesta pod Wat, espe Sea jem Czarnieckim poprowadzit ted kampanie wielkopolska (migdzyregimentarzami dos wowczas do powaznego PAWEL JAN SAPIEHA bu Ls, urodzl sie w 1609 roku. Kariere wojskowa rzpo- “zal na poczatu lt 30. XVI wieku. W czasie wojen ko: ackich walceyl w btwach pod tojowem,Zborowem, Bere tecakiem i Zwafcem, SKécony 2 wszechvadnym a Li ie Radziwill speci sie ugodzie hetmana Janusea Radzivilla krolem szwedzkim. Zebral wojsko i szlachte Avierne Janowi Kazimierzow, ozpaljacZagiew buntu ra Litwie i Podkasi. Otrzymawszy w nagrode bulawe wie ka litewska, w 1656 roku dowodztoddziaami itewskimi. Nie popislsiejednak pod Sandomierzem, gdzie wypuscit 7 pia keeps Karla Geta, car w hile pod Wa ‘generafem majoren a rok pn] generalemljtnantem Fawaleri. Nie wyrdznl sig podczasbitew pod Wark i War- ‘szawg w 1656 roku. Po smierci Karola Gustawa powréct do Rzeszy i wstapil na suzbe cesarza Leopold I Na czle cnddlakw cesarskichwalceyt Turkami na Wegrzech. Wla- ‘tach siedemdzlesiatych XVI stuleca bral udzal w wojnie Franca o Nidelandy.2marlw 1677 rol. ees ‘STEFAN CZARNIECKI - 0D LISOWCZYKA DO HETMANA, rier. Wery idl walk ze Sewedam,namavia kl, aby wréc do Reeczypospolt. Wraz 2 ereym Lubomir- skim zstajeregimentarzem wok koonnych | podejmuje cofensyu przecivko Savedom. Wid praewage ogniowa itechnologicena ari szwedzki,podejmoje wojne szar- pana. W fwartym po wiedele mu se rozmaici:preegy- wa pod Goebien, ale efektownie tiumfuje pod Warka. 1W 1656 roku provadzl zycieskaKampanie w Wielkopol ‘ce, a rok pti] omar seca siedmiogrodzkego “erago Rakoczeg. W 1656 rokt wyrusza zodsiecza do spreymierzon|z Rzeccapospolita Dai (stad w .Ma- zurku Dabrowskiego” fraza: la Ojczyeny ratowania raul sie prez more") Po pokoj likin ze Semeca przensi signa wschodn tat operacyiy, occa waltz Moshwa. ach Karola Gustava|udae sie na Sik do Jana Kazr- Umiera w THB} roku jak0 Neiman poly Koronny. = mn Z KROLEM 1 PRZECIWKO NIEMU ‘onflitu). W 1657 roku zmusit do kapitulaji pod Czar- rym Ostrowem wnista ksi siedniogrodzhigoJerze- 01 Rakoczego i zrganizowal wyprawe odvetowa na Siedmiogrd, Zostal tz mianowany hetmanem polnym ‘oronnym. Poem bal udzat w woniez Moskwa, odo srqcefekioune 2wycistwo nad Kozakami pod Cudno- we, Na poczatho lat szesdelesatych XV wieku zerat cstateceni zdvorem kblewskim, wiaae sie stromic- ‘wem prohabsburskim. Oskartny o sprzyjanie obcym <éworom podzeganiewojska do bunt, usta w 1664 r- ku skazany na urate urzedéw i bance. Praebywajac ‘ra cesarskim Slqsku, zmontawat rokosz przeciwko Janowi Keazimierzow,glosachasla obtony te wolnoscsla- check przed monaszatyani. Pokonal wojstakrlew- Skie pod Czestochowa Matwami,zmuszajac hola do upo- karzajacejugody.2art w 1667 roku, ~mn = TWORCA POTEGI RODU szawa, po cay musialaddat dwbdztwo nad czescia swyehsi hetnanow polnemu Wincentemu Gosiewskemu. W 1657 roku wspalae z Czarnecki pokonal wojskasied- miogrodzkie pad Kraénikiem, Nastepnie walczytz Rosjana- tina itwie. W 1659 roku nie doll powstryma¢rsy- Shi ofensyy. Dopiero w 1660 roku, po prybycu wosk oronych Stefan Crarnickiego, ba] wodzonie przesal do kontrofensywy, odnoszac zwyciestwo pod Potonka, Kytykowany prez dr Sapeka zt dowdztwo | pray- sta do antylrsewskie pore. Insprowa bunt ieopla- canych Zolnery oraz pop! roksz Jerego ubomiske- 0. Zar w 1685 rok =k (Chats rps pateiga /Bewepoa waka 1 5 pac ee