(leh\ tery OA es) Cones es reKrolewskie marzenia ampania smoleriska - jak na polskie standardy dziwna to byla wojna i na wpét zapomniana. Pewnie dlatego, ze 0 jej wyniku nie przesadzit malowniczy atak kawalerii w jednej walne] bitwie, co przeciez bylo norma tak w staropolskie} sztuce wojennej, jak i na kartach powiesci Henryka Sienkiewicza. Miast tego wai. ‘wojsk Rzeczypospolitej tak uporczywie dusit przeciwnika, az calkiem uszlo zen powietrze i padi pod stopy zwycieskiego Wiadystawa IV. Na Zamku Krélewskim w Warszawie wisi obraz (nedznego raczej pedzla), na ktérym kr6l ‘Wiadyslaw spoglada znad koriskich uszu na scielace sie uukopyt jegorumaka rosyjskie sztandary i bojary. Krol, mocno juz zapasiony, wyglada na rozsmakowanego w swym triumfie. Co myslal wtedy eziowiek vwybrany w 1610 roku na tron moskiewski? Czy w glowie, naktérej omal nie spocaela czapka ‘Monomacha, korona wladcow Rosine zamajaczyla w chwili smoleriskiego zwycigstwa wizja sigantycznego patistwa polsko-litewsko-moskiewskiego? ‘Méj ukochany Pawel Jasienica ‘wierdzi, ze krdl nie marzy juz o tronie moskiewskim - wolal sig ugodziéz Rosjanamii ruszyé na Szwecje, Z pewnoscia byt to pomyst godny rozwazenia, bo warto bylo odebraé Inflanty, a patrzac w przyszlosé, mote przydalaby sie podéwezas Jaka$ preweneyjna wyprawa na Szwecjg? Ryzyko bylo duze, ale taideama przynajmniej jakas ceche racjonalnosci Anadmierna racjonalnosé chyba nie byla mocna strona Wiadyslawa nr 4, Prawda, czlek byllebski, towarzyski, dzielny, wojskowo utalentowany i - zwlaszcza jak nna Waze - nad podziw tolerancyjny. Jednakze lubil pomarzyé.a marzyciel na tronie bywa niebezpieczny. U kresu swego panowania kr6l Wiadystaw wymarzyl sobie cos zgola niesamowitego - wyprawe na imperium tureckie, potege godna najwyészego respektu. Co ‘wigoe), obywatele *Wladystaw IV +=Prochownica 2 pierwsze polowy XVIw. Rzeczypospolitej Obojga Narodéw zasadniczo mieli 6w koncept wpigcie. Istusznie, bo gdzie tu interes polskiej warstwy politycanej? Ale krél marzyciel, 2adny swiatowej chwaly, part do przodu - widocznie zlekka zapomniaws2y, w jakim paistwie ayje i gdzie ono lety. ‘Naturalnie, niktprzy zdrowych zmyslach nie mégl pozwolié krélowina zaspokojenie jego osobliwych fantazji, Problem wiym, Ze w tej sprawie (pr2y walnym udziale monarchy) zaktywizowalo sig Zaporoze. A dla Kozaka wojna - specjalnie 2 Turcja to, thal, najpiekniejsza rzecz pod stonicem. Zawrzala wigc Kozaczyzna, juz szykowano spisy, samopaly, tako? inne bojowe utensylia. Jak wiadomo, ,plan turecki" zastal zablokowany, ale wythumaczée kto Kozakom, 2e z wielkiej wojny nici. Sica byla beczka prochu,na ktéra kr6l rzuciliskre. To musialo sig rozladowaé. Noi wybuchio ~nanasz pohybel. Kiedy umierat triumfator spod Smoleriska, za porohami gotowalo sig wielkie powstanie przeciw Rzeczypospolite) Jeszcze chwilka, aKozacy na glowe pobijajej wojska nad Zéitymi Wodami ipod Korsuniem, Druga chwilka, ate wojska w sromocie uciekna spod Pitawiee, pray czym zbladly wszystkie dotychczasowe kleski inne dopusty. W roku 1648 Rzeczpospolita oSwiadezyla ‘wszem i wobec: jestem slaba imoz- namnie bic, ile strayma, Prayszlosé pokazala, Ze usiyszal to kazdy, kto mial dobre uszy. —Jarostaw Kraweryk Goralaogt paige steele 3 nesses eile‘History Fe pe xy CeusnaaNen Weysteranuue) bs) Lele) dobny, auzo gigbszy parw ze stra DARIUSZ MILEWSK! mieniem znajdowal sie od zachodu. ZH —— _ Jedynie od poludnia Smolefisk nie CP semesters ation miedzy gorna Déwina _sial polegaé wylacznie na swych gornym Dnieprem - to murach. Ipajkrdtszy szlak kaczacy _ Obwarowania te byly imponuja Wielkie Ksigstwo Litewskie z pati- ce. Wzniesiono je na przelomie stwenffimaskigwskim, Tedy masze-_XVIi XVII wieku za panowania Bo- dijon owalyoiske ksiq2gt ltewskich ys Godunowa,zastepujac dawne frajnowszyeh, 1 kroloWpolskith na Moskwe, po fortyfikacje drewnlano-zlemne mu Kierownik aawsry od kampanti Olgierda wla- rami z Kamienia i cegly 0 laczne} archtwurn cei aeetdsiesiguleh XIV wicks dhignéel 6500 m, wysokosei 10 Ghiwersytetu ——-powyprawekaSlewicea Wiadysiava - 35 m (w tym 2 m od podstawy Kardynata Wazy po ezapke Monomatha wla-__z bialego kamienta) i grubosci 5 Stefana tach 1617-1618. edytekpodazaly ~ 6m. Wspieraly sie one na funda- Whszyiskiego na Litwe wojskaanOskiewskie, az _mentach oglebokosel 4m iszeroko- Wivarscawie, — dopolowy XVII Wieku skutecznie Sci 6.5m, co utrudniato ewentualne powstrzymywane wspéliym wysil- roby wysadzenia. Kiem Obojga Narodow. Kiezem _ Wierzcholek muru zwiericzony dotejbramy bylasilnie obwarowa-_bylblankamiikryty dwuspadowym na twierdza smolefske’=Punkt wy- dachem chroniacym obroncow padowy dla Litwindw lub Rosjan, _przed deszczem i snlegiem. Co 150 bez ktdrego nie mozna bylo sie 500m wanosily sie baszty, a 2a- kusiéante Moskwe, antoWilno,) ) chodni odcinek muréw, ktéredy Smolensk by! twardym\orge~ yw qb11 roku wuarll sic Polacy, ‘chem do zgryzienia, Miasto lezalogSWzmocniono w latach 1629 ~ 1651 hha wysoczyaniena lewym braegur” nowoczesnym kasztelem murowa- aaeeectiynacego tae wschoty’ fiostemnym, zwanym Foralc}a nna zachéd. Od péinocy chroniia fe_Zmuntowska, ‘eroka a ponad 500 mrzeka,kt6~/gDostepu cdo muréw bromo por re) brzegod strony miasta byl stro- (fed rod dial, Do miasta mozna by- my isiggal nawet kilkudziesigciu “Josie dostac przez 9 bram, Najwa2~ metrow Od wschodu dostep, _niéfszq Brama Dnieprowska, zwana do twierdzy zabezpieczaly szeroki W[teé Krdlewska, przez most na Dnie~ paréw, strumien i dwa stawy; po- ae an Witebsk i Do- e Kampania Smoleriska cao - 1g Ns 1632 - 1634 — Saat Ue 3 a ce nz Rv Klucz do Bramy Smolenskie} ‘Talar Wiadystawa IV rohobut, Z uwagi na romw6) artyle- rif wlatach trzydziestych XVI wie- ku umocnienia Smoleriska byly juz przestarzale, ale grube mury { sprzyjajace warunki terenowe re- kompensowaly te niedostatki. ‘Smolesiek od XIV wieku nalezal do Wielkiego Ksiestwa Litewskiego, ale zostal utracony w 1514 roku. Co prawda tydzieri poupadku Smoles- ska armia moskiewska dowodzo- na przez Iwana Czeladnina zostala rozgromiona przez polaczone sily polsko-litewskie pod Orsza, ale po- granicena forteca pozostala w r@- ach Moskwicinéw przez 97 dhugich lat. Moskiewskiemu panowaniu wSmoleiisku polodyly kres dopiero ‘wojska Zygmmunta Ill Wazy. Twierdze ‘2dobyto po prawie dwuletnla vUle- eniu 13 czerwea 1611 rok ‘Jak sig okazato, Smolensk wraz zrozleglymi obszarami pogranicza litewsko-moskiewskiego, na kté- rych utworzono nowe wojew6dz- twa: smoletiskie i czernihowskie, stalsieedyna trwala zdobycza Rze- czypospolite} wyniesiona z mo- skiewskiej Wielkiej Smuty. ‘A mierzylismy wtedy wysoko = stawka byl tron carski dla Wlady- stawa Wa7y. Tchociaz kr6lewicz.20 nie zdobyl, to przeciez nie zrezy- ‘gnowalz pretensji,tytulujacsie,ob- ranym carem moskiewskim". To zas, ‘wpolaczeniu z utrata Smoleriska, byto dla Rosjan dostatecenym po- wodem, aby dazyé do odwetu na Rzeczypospolite. Czasu na przy- gotowania mieli dosé ~ czternaécie i potroku, od 5 stycunia 1619 do 3 lipea 1633 roku, bo na tak diugi r0- zejm zgodzily sig obie strony pod- czas rokowai w Dywilinie w grud nu 1618 r0hu. [Lp cote gt pate /Btvs Smaak roan A wR A SEERAMoskwa lamie rozejm FAN olityka moskiewska kiero- ‘wal wowezas patriarcha Filaret, glowa Gerkwi pra- [2 wostawne, ofciec panuija- ego Michala Romanowa, w przect ‘wietistwie do gnusnego syna obda- reony niezwykia energia | palajacy 2adzqzemsty zalataniewollw Polsce (@ostal wypuszczony na mocy roze}- ‘mu dywiltiskiego) Navigzat kontak- ty zinnymi wrogami Rzeczypospol- tej-Szwedami. Dynastycane ambicje polskich ‘Wazéw siegaly bowiemnie tylko Mo- skwy, ale Sztokholmo, Zygmunt I nie chcial sig wyrzec korony sawedz- ‘ic, co stalo sig jecingz prayezya woj- ny ze Saweela,zakoriczone) (a racze} przerwane) nickorzysinym dla Rze- czypospolitejrozejmem w Starym “Targu w 1629 roku. W tym kontlikele wspleral patistwo polsko-litewskie austriaccy Habsburgowie,od 161810- Ikutoczacy wojne (nazwana pédnie} trzydziestoletnia) z obozem prote- stanckim w Rzeszy. Kiedy wiec kr6l sowedzki Gustaw Adolfruszylw 1650 roku na pomoe wpélwyznawcom ‘wNiemezech, wolalzabezpieczyési¢ przed ewentualna pomoca polska dla cesarza. Zainicjowal zatem r02- ‘mowy zMoskwa, namawiajac cara do uderzenia na Reeczpospolita ikreslac plany ej rozbiora. Rosjanie mieliby odzyska¢ ziemfe utracone ww 1618 roku, a ponadto zagarnaé czeSé Litwy ilewobrzeina Ukraing 2 Kijowem apetyty moskiewskiero- sly w miare trwania negocjacji ze Sawedami. W 1632 roku dwor i elty moskiewskie bylijuz zdecydowani nna zaatakowanie Rzeczypospolite. Szykujae sig do odwetu za Khu: szymi Dywilino, Rosjanie przystapill do reorganizacjiarmil, Wprawdzie byliwsstanie wystawié prawie 100 13. Zolnierzy, ale w przestarzalych for- ‘macfach, ktére nie mogly sig oprzeé polskie) armii w poprzednie} wo}- nie. Byly to stale oddzialy strzeleow, Kozak6w, puszkarzy - artyleria bya najnowoezesniejsza czescia armii rmoskiewskie) ~ oraz jazdy bojarskiej ‘worzonej przez feudalowmoskiew- skich. Nie majge dosé czasu, aby lunowoezeSni¢ wojsko na wz6r za- chodnioeuropejski, Rosjanie posta- nowilzwigkszyézaciagnajemnikow. Opomoc awrécilisig do Gustawa Adolfa, ktry w styczniu 1650 roku przyslal do Moskwy plk Aleksandra Lesleya. Byl to doswiadczony szkoc- koficer, notabene sluzacy w armil moskiewskij i broniqcy Smoletisha przed Zygmuntem III w latach 1609 = 1611. Péiniejsza sluzba w armil Gu- stawa Adolfa pozwolila mu raz jesz- ze skrzyzowaé szpade z Polakami w czasie wojny o ujécie Wisly (1626 = 1629). Zracii duzego doswiadcze- nia i znajomosci przeciwnika nada- vwal sig on doskonale do kierowania zaciagiem i przygotowaniami do od- bicia Smoletska. Ostatecanie Rosjanie zaciagneli ok. 535 tys.najemnik6w oraz sformo- ‘wali wiasne jednostkippiechotyijazdy ‘wzorowane na armiach zachodnich. Liczyly one7 tys piechoty,2tys.rajta: +Patriarcha Filaret. ObrazzxDCw. *Car Michal Romanow, synFilareta. Miniatura = XVIFwiekw. 1il1 1600 dragonil ale nawet w pola- zeniu2 oddziaiami najemnymi nie mogly odmienié oblicza armii car- skie}, Og6lem w 1652.roku Moskwa vwystawila przeciwko Rzeczypospoll te} ok. 60 tys, Zolnierzy, 2 czego ‘pod Smoletiskiem znalazlo sig ok. Sotys Nacrcinedowedatwo obja Mi chal Borysowice Sze, dzielny obros- ca Smolexiska w latach 1609 ~ 1611. Moskiewski Sob6r Ziemski uchwalil ‘wojne z Rzeczapospolita 20 czerw- 21632 roku, aj 9 sierpnia wojska Szeinaruseyly w strone granicy. Rosjanie zaczeli wojng rok praed upfywem rozeimu,cheac wykoraystaé bezkrolewie po Smierci Zygmun- ta I Go kwietnia 1652 roku). Co pravida, dzieki wywiadow! Lwa Sa- piehy kanclerzaihetmana wielkiego litewskiego, oraz wojewody smole- skiego Aleksandra Gosiewskiego, ‘wWilnie’ Warszawie wiedziano.omo- skiewskich planach, ae nie starczylo ‘zasuna przygotowanie sie do odpar- Sanajartin Wielkie Ksietwa Tien skie, odmiennie niz Korona, ktéra ddysponowala wojskiem kwarcanym, ‘Ww og6le nie posiadato stalego Zoinie~ aa ~ 5 tys. wojska zaciagnigtego nna wojne ze Szivecja rozpuszczono po zawarciu rozejmu, Wiosenny sejm 1632 roku uchwalilzaciagnig- ce 4.5 tys.2olnlerzy na Litwie 6 ts. ww Koronle (dla obrony przed dywer- sj turecko-tatarska), nie poszly jed- nak zatymuchwaly podatkowe. Hetman polny Iitewski Kraysztof Radziwill zaciagal wige zolnierzy na swéj koszt dzieki czemu do pat Aziernika udalo sig zebraé owe 4s. wojska. Koordynacje obrony Komplikowalajednak niecheé mig- zy hetmanam\ ~ stary Sapieha otrzymal bulawe wiella od Zygmun ta lil nicjako na zlose mlodszemu {oardzie)utalentowanerma Radziwil: Jowi,Ostatecznie necale2ts.2otnie- zy rozestano do pogranicanychzam- bw, obsadzaiacjeniewielimi sami Bylo to sredinio 100, rzadziej 200 n- dinatakwaine osrodkijakDoroho- ‘buz,zamykajacy droge na Smolesisk, Dyneburg, Polock, Witebsk czy Staro” dub. Jedynie Smoletsk, zwornik ca- Jego systemu abrony, posiadal wy- starceajacazaloge~ ok 1500 2awodo- ‘wych2olnierzy 7ooludzizjednostek pomoeniezych: Kozak6w, puszkarzy, pospolitego ruszenia (warto wspo- nie6, 4 szlachta smoletiska w ra- ‘mach pospolitegoruszenia zobowia- zana byla do obrony twierdz). ‘~Duriuse Mitewski ala cree poliegs / stewa Sma 5Smolensk osjanie rozpoczeli dziala- nia wojenne zbyt péino, tracac lato na zbleranie ‘wojska itizupetnianie za- ppasow. Dopiero 20 wrzeSnia 1652.10- Jeu Szein wyruszylz wojskiem z Mo- ‘ajska, z trudem pokonujac rozmie- Ke wskutek jeslennych deszez6w dlrogi. Mimo to, wobec niedostatecz- nego zaopatrzenia pogranicanych zamk6w, udato im sie do stycz- nia 1655 roku opanowaé niemal wszystkie waine fortece litewskie: Siebiez, Newel, Welt, lala Roslawl, MBcislav, Starodub, oraz koronny ‘Nowogréd Siewierski Nawazniejszy byl jecinak Smolesisk. Po adobyciu Dorohobuza Szein zorganizowal tam ‘whoricu pazdziernika kwatere gl6w- nairozsylalpodjazdy.nelajacobrosi- cév.Z wymarszem pod twierdze po- czekaljednak na nadejScie mroz6w, tre skaly blotniste drogi. Dotari pod Smoletisk w polowie grudnia, Szein zatoczyt glowny ob6z w za koh Dniepru. ok s km na wschéd cdl Smoletiska, umacniajaegowalem co dlugosci ponad 5 km, Mial stad d bre polaczenie z Dorohobuzem, kts- ry stanowitetap na drodze do Mo- sw, sad szlo zaopatrzenie {posit Ki.W polowie drogimiedzy obozem amurami Smoleriska, nad dwoma stawami,rosyjski w6dz ulokowal od- dla pk Jacobiego pigcioma dzia- tami, Gi6wne sity obleznicze stanely naprzeciwko potudniowo-wschod- nich muréw'iasta.Piecioma pulka- mi piechoty dowodait tutaj Lesley. Na poludnie od miasta stanal pulk Jakuba Charleya, a od zachodu ‘Smoletisk blokowalo 900 Rosjanroz- mieszezonych w czterech redutach, Od pélmocy, na Gérze Pokrowski Szein wystawil niewielli oddzial ob- serwacyjuy.Przybyle w stycznia pul- i Szymona Prozorowskiego i Bog: dana Nagoja, zlotone glownie z Ko- zak6w, rozmiesciljakies 5 km na za- chéd od Smoletiska, aby strzegly rogina Orsze, skad mogla nadejs¢ odsiecz. W sumie dysponowal oko- Josotys. foinierzy i158 dzialami. Poniewai wojewoda smoleriskt Aleksander Gosiewski objal do- ‘wodztwo nad wojskami w Orszy, obal hetmani litewscy udali sig na sejm koronacyjny do Krakowa, obrona miasta Kierowal podwojewodzismo- lefski por Samuel Druck So- kkoliniski. Dysponujac nieco ponad.2tys. zohnierzy,animy- Sal kapitulowaticzekalnaodsiece 6 crea cceta pteiage / Bene oSnatenak ee ae arsoblezony Be Pen: kotczudze, Stojacy pod Orsza Gosiewski nle Wane Lebrojony rial dose si aby przy)s¢ Smolerisko = wszable, wiz pomoca - mial mnie) nz tysiac Oe f F lrécice ludzi, Szarpal jednak podjazdami EO !zzamkiem wojska moskiewskie | 18 stycz- fh By olowym, uk nia x635roku doczekal preybycia ; : Z refleksyiny hetmana polnego litewskiego \ ikatkan Krzysztola Radziwill, tory : ‘ rzediozyt zolnierski obowia- zek nad powinnos¢ senatora. Weladzahetmanemnadciagng- ly Swieto sformowane oddzialy: ok. 45 tys. solnierzy, wtym2.5 tys. jazdy i2tys. piechoty. Wéréd konni- 5 ‘choragwie husarskie ()ikozackie @).Piechota della sie éwno na roty polskiego i cudzo- ziemskiego autoramentu (po 6). Sity stangly obozem pod Krasnem, na drodze ze Smoletiska do Orszy, ‘i zaczety nekae nieprzyjaciela, Z poczatkiem marca Radziwilt ‘wyslal do Smoleriska 700-os0bowy ‘oddzial rotmistraaJerzego Jurzyca. Diaodwrécenia uwagigiowne sily litewskie zaatakowaly 2marca ob6z Prozorow- skiego, co umodliwilo Jurzycowi wpro- ‘wadzenie posilkow do twierdzy. Do Smo- letiska przedarlo sig tylko 300 hudzi, ale ito podniosto na’ duchu broticéw. Jeszcze wiek- szego wyczynu dokonal Jakub Madalifiski, kto- y 26 marca, w Wielka Sobote, przedostal sie do twierdzy w bialy dzien vwraz 2 600 piechurami oraz zapasam prochu iamunicji. Sukces 2a- wdzigczal tylet wla~ snej adwadze,co niefraso- bliwoset Rosjan, ktSrzy nie spodziewall sie, ze w czasie Wielkanocy Litwini podejma Jakas akcje. ‘Tymezasem w marcu Rosjanie ‘zintensyfikowali drialania obleéni- ‘ze. Szein doczekal sie ciezkich ar- ‘mat o wagomiarze 24150 funtow. Krzysztof Radziwill wkoricukwiet- komendni Lesleya nie 2dolali we- ‘Na pozycjach Lesleya skoncentro- _niazaatakowalobozy Prozorowskie- drze¢sig za mury. ‘wat 36,dzial,cheqcuczyniétu wylom — goiNagoja, chcac zniechecié wroga__Miesiqcelletnie zeszly obu stro- wmurzeiwedrzeésiedomiasta, ale do szturmu, Wodz moskiewskinie nomraczejleniwie: Rosjanie konty- nie osiagnal sukcesu. dat sie zbiéz pantalyku. 20 czerwca _nuowaliroboty minerskie i bombar- Gdy nadesely dwapulkipiechoty _Rosjaniewysadallw powietrze basz-_ dowanie twierdzy,Litwiniz Krasne- cudzoziemskie)liczacepo 1200 ludzi, te przy Bramie Malachowskie] iLe- go prowadzili drobne utarczki znie- Rosjanie uszczelnil pierscieti wokot _sley powiddl zolnierzy do ataku, przyjacielem. Obie strony - Litwini Smoletiska, Intensywnie ostrzeliva- Obroricom sprzyjalo szczescie, dy? znadzieja, Rosjanie z niepokojem Utwierdze (400-600 kul armatnich _gruzy bramy posypaly sie wprost _- oczekiwaly nadejécia krolewskie] dziennie)ipodkopywalisiepodmu- na glowy atakujacych. Mimo kilka- odsieczy. ry; aby talogyé miny. W rewanéu krotnie powtarzanych nataré, pod- —Durluse Milewski ala ore potge / twa smote 7tasytuacjenapograniczu turec- puikownicy Henryk Denhoff, nych Matissona na Gérze Po- Kimniemotna bylo wesprzeéLi- Reinhold Rosen, Jakub Butler krowskiej. Armia polsko-ltewska twindw wojskiem kwarclanym, (przywiddl ze |Slaska. regi- byla wigc slabsza liczebnie nlz Krol sowal wojsko.Z uwaginanapig- smoleriskiAleksander Gosiewski, chédod obozurosyjskichzacie?- + spiesz Alntegonazwolanymnatoniec. teitoo dragonéw) Else Ar wo)sko Seeina, ite oeniano Sted xe ro sje are: tam aobteray. Dopiere gon cel prerowatr ‘hofoem wreinia nadie Z, DOMOCA maraignovsiamiPosiowie ce naniminfamiZabraktohet-spéénionych odrlew plsich -przystalina 25-tysigcene wojsko, mana Stanislawa Koniecpolskie- oraz przybycie kilku tysiecy Ko- ‘wiymprawiestys.piechoty.By- go, kt6ry ruszylna Ukraine, aby zak6w zaporoskich pozwolilo lato istotna nowosé w polskie} broni¢jej preed Tatarami. uzyskaé przewagenad Moskwici- reanizowaniem pomo- sztuce wolennel.wktSrei rym | Wladyslaw1V wtowarzystwie nami. fydla Smoleiska zal wiodla dotychezas jazda, Wiady- mlodszego brata Jana Kazimle- _ Poniewa2 wyslany dotwier- Sieosobigcienowowy- slawjednale wyciagajae wnioski za wyruszyt z Warszawy ku dzypostaniec, try praekradlsig bbrany 6lstopadai6s2_ 2 porazek w niedawnych star- Smoleriskowi 9 maja. Wyslal przez stanowiska moskiewskie, roku krél Wladyslaw IV. koro clach 2 Gustawem Adolfem, przodem hetmana Krzysztofa prayniés! wietcio braku prochu Sejm elekeyny nie uchwali po- cheial wzmocniészeregi .udem Radziwill, aby naczeletys.Li- iamunlcjlorazzaleglosciach plat- datkowna wojne, wyslalletma-_ognistym’. twinéwiasoo kwarcianyeh pr2y-_ niczych wobec zlogl, 6 wraesnia rnowiRadzivilowipod Orsze 400 Wotoczeniukrélazaledlisie gotowal pod Smoleriskiem obéz _w obazie polsko-itewskim zwo- aolnierzy ze swoje} gwardii wzdolnienioficerowie:wojewoda dla wojskkrélewskich, Jano narade wojenna Starly sie i= wraz zkanclerzem |hetma- podolski Marcin Kazanowski Oddly WadyslawalVlcza- naniej die koncepcje:podejéia nemwellamitewskimLvemSa- (nlanowany whrGtcelietmanem ce 14 tys. ludzi rozloiyly sie pod Smolerisicod pohudnia, ku picha~2wlasne|s2katuly finan- polnymkoronnym),wojewoda na urocaysiu Hluszezyca,na7a- _Bramie Malachowskil co wiaza- Smolefsk 1633 So eres iia trccom sete DulkuDammamsjgcezwiazat _Jerzago atissona na Gorze bgniem zachodnl nek murdw Pokrowskiei woksl cer 1 Oddzialy moskiewskie przeznaczone PotaiPawla Mialy zblokowee do bezposrednich dzialan przeciwko <0 esl ieen takers a eairane ‘hzochodu staly esih 7 Koy Charley RedutyJakuba Chaney, | polaczone 2asiekar: abn zoloace ‘Snoleiskod poludniowepo Eachode Kobytiny « zasiehizeietyh gles dczew, Koscowlskonarow22ostzano umaenienia oolowe 2 kos widtnsvch ‘ues, Sandersana Rozworna, Urzena | samego Lesley aby urn roby ch frsowania ‘wypalnionyeh nemiaicodatcowe obsipaayeh nia ‘Stag mist wyjsc presamuyacycorone arin Cwersze B cova eetapteioge / twa osmatonck Te HOlosieztyzykiem stoczenta walne| Ditwy, oraz zaatakowania pulleu ‘Matissonana Gorze Pokrowskiej odblokowania twierizy od p6- nocy. Krél chcial dzialaé szybko ipoparlten drugi plan, Operacjerozpoczetonoca6 na7 wrzeSnia, wysylajac prz0- dem 4 ys. ludzi pod Marcinem Kazanowskim, aa nimi 7 (ys, ‘wiedzionych praezkrolaikrays2. tofa Radziwila. Rankiem zaata- Kowano szatice Matissona, pod. czas edy Kazanowski uderzyl na ob6z Prozorowskiego, aby ‘uniemodliwié mu udzielenie po- ‘mocy sasiacom. Do walk wacay- lisigtetsmoleiseczane, atakujac ‘Matissona przez most od Bramy Dnieprowskie}-Polacy nawiazali z nimi kontakt i wprowadzili do miastasilny regiment Denhof fa,liezacy 1200 ludz. By! tajed- upload by [Nacicinku polodniowo-wschosnim, ‘za murem celanym zajdowalg wa drewniano aemny, pozostlose po wezesniejszych fortytacach rnakjedyny sukces tego dia gdy2 ‘Matissona nie udalo sie wyprzeé zzajmowanych pozyci- Faktyezne niepowodzenie walk 7 wrzesnia ~zrealizowano plan minimum pray duzych stra tach wlasnych, siegajacych 300 zabitychirannych~sklonilo r6- Jado odlazenia dalszych dziaiai do nadejécia spéénionych od- dialéw. Sciagaly one do obozu ‘na Hluszczycy przez caly wrze- sleti 17 wrzesnia dotarllte2 Koza- cy Tymosza Orendarenk, w sile ok. 12 tys. ludzi. Daleko im bylo do dyscypliny zawodowych Zol- nierzy ale w waloe przeciw Rosja- ‘nom byli bardzo skuteczni Otrzymawszy posilki, krél 24 wrzesnia znbw zaatakowal ‘Matissona,ktory tymezasem ro2: ‘budowal swojeszatice zwiekszyt Daieki duzej preewadze li- ezebne} (do szturmu ruszylo 8 tys, Polakéw) udalo sig wy: [pr2e¢ Rosjan zplerwszych forty- fikacji. Odparto tez w zazarte) vwalce kontratak piechoty Le- sleya. Pulk Jana Kazimierza ‘wspélnie ze smoleriszczanami ‘opanowal szaiice chroniace do- step do mostu,co umodliwilona- ‘wiazanie stale) lacznoset z mia- stem, Jednoczesnie Krzysztof ‘Radziwill bezskutecznie zaata- owl silnie umocniona cerkiew ‘5. Piotra iPawla, Nie zdobyt {ej ale odparlatak jazdy Prozo- rowskiego, tora przeprawilasie naprawy brzegDniepr. Ozacie- toSel walk swiadlzy fakt, 2 tego dia piechota polska zuzyla 60 ‘8. ladunk6w. W nocy Rosjanie ‘opuscili cerkiew $w. $w. Piotra | Pavda. Nastepnego dia Samu- sisquintam 41 Druckt-Sokolitiski przybyl do kréla na Gérg Pokrowska, Aielujacza odsieczi odbieraiae podziekowania za skuteczna ‘obrone mista. Rosjanie prébowali odbié utracone pozycje i uratowaé tkorigce w potrzasku oddzialy ‘Matissona, ale zakoriczylo sie to dla nich fatalnie -jazda rosyjska ‘umknela na widok husarii, ata stratowala niemal bezbronnych piechuréw. W beznadziejnej sy- tuacfi Matisson nocqz 22 na 25 swrzeSnia wycofal sie z Gory Po- Krowskie),zrecznie mylac ezuj- noSé Polakéw. Smolerisk byl od- Dlokowany ~ 24 wrzesnla krol ‘riumfalnie wjechal do twierdz. Zamerzal teraz zniszezyé armig Szeina nalewym brzegu Dnie- pn Dariusz Milewski _Wiede mialy Mankowa¢ ogni proste oink mura. ‘Wybudowane na paniecterastoboks ub koasrata iereyy of 20 033 metrow us eps eon Uy zeny na poomuroNe 2kamienia polnegn Wysckodé of 10 do 15 met ‘rubose do 6 met ‘Wewnatrz muru znajdowaly sigkazamaty pomvalaaceostreelise preemie 2 wysolose fondamentu|rodiaselany Likwidacja oblezenia przez oddzialy polskie i litewskie wlatach 1633 - 1634 BD voisancsiensne 9B voiska polskie itnewskie Se @ cawretnosian.omemars Polakow i walkod 261K 80336931 Cals orgepalsiego / ews Smale mipusesnr/snaseentseselelgbitieniibliaasetlcneemncsuilehidigiiaeeenn weiss cee: | 3% CHWAEA OREZA POISKIEGO Mysliwy staje sie zwierzyna A Bi) adystaw tv postanowil rmuréw miejskich. W tym celu spro- wadzil noca 2.27 na 28 wrzesnia ‘macana caesé wojska do Smoletska inastepnego dnia uderzyi od strony Fortaligh Zyemuntowskie] na szarice Dama, Atak ts, 2oinierzy, mimo dywersj kozackie) od strony Dnie- Dru nie powidd sig. Rosjanie wypro- wadziliz obozu a'Eberta kontratak 2tys.rajtarov, kidrzy zagrozlipie- chocie polskie). Sytuacje uratovaly choragwie kozackie, wiadge Rosjan walka do czasu nade}Scia husarit. Ta _lntwoscig sped licnicjsza jade moskiewska z pola bite. | ‘Taporatia wstrzasneladowédea- mi moskiewskimi. Prozorowski, 7 Dammi d Ebert wycofali sie do glow: 3 nego obozu Szeina, pozostawiajac wopuszezonych obozach mnéstwo zaopatrzenia, Rownie? Lesley opu- Scil swoje reduty, sclagajac dziala Do 4 pagdziernika Rosianie odesali spod murow Smoleriska. Szein cze- Jalna pomocz Mosk. Tymczasem srélwysla7 paédziemika na wschéd 61ys Jandy Plaseczyiisklego, ktsra podstgpem wdarla sie do Dorohobu- zai opanowala moskiewskiemaga- zyny 2 aywnosciai amunicla Polskie podjazdy dotarly az pod Wiaime, a edy stwierdzily brak wojsk mo- skiewskich mogacych wspomée Scena, powréclly zfupami do Smo- letska, 36 patdiernika armia krélewska przeszla wkierunkaZaworonkowych ‘Weg6rz Bogdanowej Okolicy, polo- donych na prawym brzegu Dniepru, nna wschéd od obozu Szeina. Celem Ars St zdoby¢ obozy Damma (UY) Teena nto q “po zachodniej stronie p | Arsenat minionych wiekow | MICHAE MACKIEWICZ _-~_ latte pod smolefshiem (1 toamaganiaprovadzone Sepp wzachadniceurpejsin 4 sta, wzorcowe poacz N_7 net wspldzatanie Aye Bont. Na woe zeae zac ‘kie} wehiodzace} od czasow Wlady- ‘slawa IV w sklad autoramentu cdzociemsiego.Naleayranacy6, iz Zolnierze zaciagani do tej formacji byl w pecenesti p. do czastw Bator, podanyni gtleto 22 10 ty, piechoty nlemiec- polski, rekrutowanymi glunie ta Pomorzu 1 w Wielkoposce, cu- deaciemcy stanowil natomiast Warlekszosl fade oficerska, Row lez Komendy wylawano po nie- ieck. oe __KONTRMARSZ 2 MUSZKIETEM LONTOWYM Wyts205€ ,Niemcbw” nad piechota polska (tej zaciagnieto nieco po- "iad 1000) polegata na lepsz]tak- ‘yee, organiza ucbojenu funk \WersalnoSi Miszietery, tano- ‘wicy 2/9 slau, stosowel tv ontrmarsz Najpienw wystepowal 1a 10 krokbw do przodupierwszy szereg i oddaal sabe, nastepole -—_szalamywal sig" odchodzl pom: dz regan nani sya w cela tadowana tron astral see _ drug] tak dale. Kiedy salve odda- wal ostatniseereg, plerwszy mia ud nabita bro. ‘Stanowit a lug holenderski mus2- it lontowy,ktdry ze wpledu _ na wage naledalo podczasstrza coprzeé na podpérce-forkiecie. Poni wat broflontowa wraia bya ‘na warunki atmosferycene, od schy- a XVIsveku, orem holenderskim, sklad wyposazeniakaddego streka wehodal mosigany pojen- nikw fsztalce rk z otworkam, sluzay do prechowywaniatgcego Sieloniu. Wrazle zagrozeia muszkietero, ikinirystojay postodka wyste _ powall vorzac sk tem pret ozwial signa prawo ew przedstrzlcami, Zonierae plenwszyeh szeregow wba kot ce 4 5melronychpikw zene, anastenlenachylal edo preodu | pochyl sie Dla wighszego opar- ia koiec pik preydeptywano noga, obi holejnych szeeg6 tay mali rot oburac w zy pzio- 10) crwatscrg psitiega / tt osmatenakmanewru bylo odciecie Rosjanom —__Dzialaniazbrojne ograniczalysie _-Obletenie drogiodwrotutuzyskaniedogodnych do wymlany ognia artyleryjskiego, Smoleiska ‘pozygji do ostrzaiu ich obozu. prey czymzuwaginalepsze pozycje —-Rycina 19 pafdziernika Polacy nadziall_ Polacy byli géra w tych pojedyn-_niemiecka sienasilny tak piechotyijazdy Sze- _kach. Obawiano sig tylko odsieczy inana Zaworonkowe Wzgérza, Wje-moskiewsKdej dla Szeina. Gdy 24 lt ge odpieraniu braliudzial Jan Kezi-_ stopada prayszla wiadomose 0 od- Inierzimlody Janusz Radziwill syn parciu przez hetmana Koniecpol- hhetmana. Polska jazda zepchnela _skiego potezmego ataku tureckiego konnice moskiewska, aleniezdolala_ Abazy paszy pod Kamiericem Po- przebi¢ sig przez silny ogieti piecho- _ dolskim, Wladyslaw IV zdecydowat ty~pod Piaseczyriskim zabito dwa sie podjaé smielsze dzialania prze- konie. Wreszcie noe przerwala wal- ciwko Moskwie. 3 grudnia wyslal ke i Rosjanie wycofali sie do swego _ 6 tys, azdy i kilka tysiecy Kozakow obozu, pod wodza Marcina Kazanowskdego Polacy spodziewall sie wenowie- i Aleksandra Gosiewskiego na nia bitwy nazajutrz ale Rosjanie nie wsch6d. Polacy mingli Wiaéme, do- wychylalisigjuz 2 okopow. To prze- _clerajacna odleglosé 200 km od Mo: sadailo 0 ich losie. Wykorzystujgc _ skwy. Jedynie pod Mozajskiem zlo- biemos¢ praeciwnlka, Polacyumoc- kalizowano 3 ys. 2olnierzy mo- nil siew Bogdanowej Okolicy i2a-_ skiewskich, ktérzy nie mogl zagro- blokowali polaczenia 2 BialaDoro- _2iéarmiiladlewskie).Zagony rozaly hobuzem na prawym brzegu Daie- _ siepo pafstwie mosidewskimn, palgc pru. Wybudowano réwnied reduty okolotysigca wsi | wzbudzajge po- nna lewym brzegu i przerzucono _ploch wsamej Moskwie. Daialania przezrzeke dwamosty yzwowe dla dywersyjne podjeto réwnie® od lepere) kemniagjizestajacymaltam strony Ukrainy. Podjazdy loronne ‘wojskami-Do koficalstopada udato _ ikezackie spustoszyly poludniowo sie zablokowaé armig Szeinaprze-_ ~zachodnie rubleze przeciwnika, ciwnicy stall naprzeciwko siebie docierajae az pod Kursk. waainietonych srafcach, Pod Smoleriskiem dopelnial sig Nastrojew obozie moskiewskim losarmiiSzeina PikLesley namawat byly coraz gorsze:nasilaly sie dezer- do preebicia sina wschéd,a wobec cje,masowopadaly konle,counieru- _ spraeciwu pik Sandersona,rozgory- chomilo jazde Szeina. R6wnie*armia _czony strata kilkuset ludzi w polskie} krélewska cierpiala z powodumro- zasadzce, zastreelil oponenta na zéwiniedostathu tywnosci-dopie-oczach Szeina, Rosyjski w6dz spr6- ro amarzniecie drégw grudniuiza- bowalsie wyrwaéz obozu7 styeznia, pewnienie ostony kupcom z Orszy ale nie zdolal zaskoczyé Polakéw poprawilosytuacje. Duze stratysie- nadrzeka, Styczeri uplynal pod zna- gajacenawet polowy standw, ponio- Kiem. wycieczekmosklewskich Slaplechota NaszczeSciedotychcza-_i gwaltownego ostrzalu obozu przez sowe 2wycigstwa dodawaly si armii Polakéw. xdlewskig. —Darus: Milewskt Ime). Skomplikowanataktyka powo- wil, Ofterowie mili czerwone _wallgo w naszych wojskach przede yw akte duzychsztyletow dala, ze regientytpuzachod- sary wiazane na pasielub zara. wszystkim ata arkebuzerzy, 0 zamknitlojesc -evakow. eraer mialy ozbudawa- cane przez ramig. ale takze czesto dragoni,oficerowie _Sludyly oe do parowania ciosu. fy sztab i liczna kadre podoficerska artyleriipiechoty (szeregov pe ontolujaca wszelkie manewry Ace cchurzy miei sable). Wyksztatct sie -«:MOSKWA OTWIERA SIE na poluwalk Wzorem tender. Ratarzy mili sivzaneflety (kur 7mleea mia iezwyklebogato raz. ——=«=s« NAZACHOD _ skimliczyy po ok 1000ludet. Kk), cove fapalusze,buflaste _budowang rekjes¢ wydatna glow Noskwa mciggnelavniosk lca __Naluiform plechuracudzoziemshie-spodnie buy zszerokacholewa. ce. Egzemplarze2lirshie ty po- nyc poratek zRzecrapospolt, 0 auloramentuskladalysie:kape-Wezasiezmagaf pod Smoleiskiem _zbawione 2dobief,aich glownie__Tzonem arm Szeina pod Smoles- lisz2 brazowego lub carnego fick _wiywalljeszeze ubrojeniaochron- = sacegGiew aplerach izke)_skiem bly fomacje oganizowane _zszerokim rondem (pki wzy--_ nego = metlowych kiys6w.W polo- _jandy- dochodely do cm szeoko- na modlezachodnioeuopelska ‘Wal uzbojeia ochronnego, a glo- wie wieku zarzuljeostatecnie. $c Urywano ich elwnie do pote2- tw. pull soldackie (pene) ach mel helny-moriony), laftany Obok dgiego muszktuholender- yeh cee. oye wehodzace wraz 2 atari drago- bez relawon iskérzanekolety, bu: skegobronignabardi|charakte-. Na zachodzie Europ, elownle nla W shad Wojsk aw. nowogo fiaste spodne-ludry,sigaiace | ystycang da fami ypu cachud-_w trate pojednkon,przectwmicy soa). Szoleniem Kerowall wy Zakolana,potezochy i pythitze- _nieg byl newatplvi rapes Uzy-_walezqgy ze soba oprdczrapierow_Hacznie cuzoziemcy, szeregow > (Covi orgenpolitege / ewan motes YL =< eres een deena hiocainctie eS e_ a |Sea HeospoTA, Ee i oa Szein kapituluje VAP [7 Sante popresilopo- wy ©) daniewarunkowkapi. Ww tulacji. Podjeto roz- mowy, ktorym przewodniczyli sekre- tarz krélewski Aleksander Rej i pik Lesley Kapitulacie podpisano 25 tego. Rosfanie miell opuseié obo zbronia reczna i 12 armatkami oraz symbolicznie zlodyé sztandary przed krdlem w czasie wymarsz Oldajac esate armat szaice wnle- naruszonym stanle. Cudzoziemey Zarmil Szeinamog wetapié doar ‘Wladyslawa IV Nastepnego dniako nisarze polscy na czele 2 Januszem Radatwillem zapraysiegl w obozie ‘Medal moskiewskim Seeinal wyiszych do- upamigtnajaey _wodc6w mosklewskich na waruala Zlobyeie ukladu, 1 marca armla mosiewska, ‘Smolefiska, —_opuscila obéz/ przeszia miedzy wo}- wybityw1636r, —_ skiem krélewskim, oddajac hold _Arsenat minionych wiekow + tolnieze byi Rosjanami, Uzbroje- _tradycyjne formacje— jazdaszla- nie organizaca bly anaogicane _checka sre. Jak polstch formacjach autora +Smolefisk. Widokna mury ‘od pélnocnego wschod Poniiej: widok na mury od strony Dniepru, Baszta Bielucha zwyclgskiemu Wiadyslawowi IV. W rece polskie wpadio 110 dzial, 7moidzierzy, ponad 4 tys. muszkie~ tow i ogromne ilosci broni bialej iamunig)i Kampania smolesiska by- laskoriczona, Kapitulacia armii Szeina bvla ‘ogromnym sukcesem krola oraz ‘wojsk Rzeczypospoliteji stanowila przelomw wojnie. Co prawda,armia Jkrélewska utknelaw marcupod Bia- Jayme mogac zdoby tej twierdzy at do potowy maja, ale nie zmienito to loséw wojny. 30 kwietnia 1654 roku rozpoczeto rozmowy pokojowe nad rzeczka Polanéwka. Delegacia polsko-litevska kierowali kanclerz Jakub Zadzik orazhetmani Radziwill ‘Kazanowsk., Wyslannicy Rzeczypo- spolit| prébowali naméwié Rosjan na sojusz przeciwko Szwegji(rozejm polsko-szwedzKi koticay sie w 1655 roku), ale bez powodzenia, Ostatecz- nie 14 czerwea 1654 roku w obecno- Scikréla, ktory praybylna mise ro- owai spod Biale), podpisano wi czysty pokoj z Moskwa Potwierdzo- xno wnim panowanie Rzeczypospoli- tejnaziemiach zdobytych w 1618 r0- ku, zobowiazano Rosjan do ewaku- acii trzymanych jeszcze zamkow, zrzeceenia sig przez cara pretens}i do Inflant{ Kurlandil oraz zapewnie- nia wolnoéci handiu, W zamian krél rezygnowal zroszczeri do tronumo- skiewskiego oraz odstepowal caro- ‘wi 125 tys. km kot pogranicza smo- Jesiskiego 2 Sierpie/skiem. Rzeczpo spolita zakoriceylazwycigsko wojne, akrél doczekal sig rozlicznych po- dzigkowari od zadowolone| szlachty na sefmie letnim w Warszawie. ~Dariusz Milewski Do mak rec sia sab | ber- {ysz. By to top Bojowy 0 wielkich rozmiarack; skiaal sie duzego, ‘mentu cudzoziemstiego. Brof FORMACIAGROZNEGO — _cjskogo zelefca (do 80 cm diugo- Ww caloscidostarczana byla przez Strzeley,utworzeni w XVI wieku Sci) osadzanego na pottorametro- Fafstwo.Poniewad zy prze- _praez wana Gonege, bli formacia_wym syst, Zletce mia charak- myst zbrojeniowy nie mégt pokryé stata, Zawodowqiz pewnosciqg Zapotrzebowania, wyposazenie. masowo sprowadzano 2 zgranicy, sowie zAngliti Holand. Przez Arcangielsk do Rosi tral ys siya forme plisenyea do czaséw wojny smolefisie|stano- | praytwierdzana je do drzewca ‘wll najwartosciowszy element rmit naszego wschodhlego sasiada,Byli jednoicie umundurowani i wzrojnt ce muszkitéx,pistoletéw, rapie- Ich podstawowym orgdem byla dlu- _ W dich mescach,posrodka iw done epic Zadawano im acho cosy zad low, tzyma _jgc bro burg. Ore sly rw dla piechoty irajtri, zbr0i pl- ga bro palna ~lontowy muszkiet__strzelcom r6uniez do oparcia bron kinierskich i rajtarskich oraz kul bad krtszyod musckietu piszczel, _palnej (zamiastforkietu);w czas licene w armii moskiewskiej byly wy krzoske. nil. Wg? Jeduak bardzo wyposazony w prosty zamek skalko- _ marsZU zaweszano go przez amie ‘a skérzanym pasku. AEA OREZA POLSKIE | A OREZA POLSKIEGO 2 BOJARSKI BECHTER, Niewilk warts¢ bow miala natomias jada bojaska Je uzbojnlem zaczepnym byly praede wsystkin sable, ale take ‘uk ypu refieksynego (azjatyele- 40), Wighs0S¢ jez ochrania- 4o ial tekstylnym (ilk warstw ‘Kani, watowanym kftanen, ray przeszywania, ub ko ‘cauga. Bogas! boar | kad do- wiiza weiewal owiele dosko- ‘talsz ubroenle chrome = bech- tery. ance ow pojmnt sie na Wseno- Ae jue w Sednioweczy, bya to 112 coors xe pasttgo / mt moteKrzysztof Radziwill o walkach pod Smolenskiem etman itewsh! Kreysztot Radin Kerlacy ima 1633 roku dzaaniami wokdt Smolka inelajacyarmie moskewska, podkresi swo- je zasigiw speciale rela zozonej na sj- ie 28lipca 1634 ok. Znajujemy w i] £ mun, ciekany ops daukrotnego wprowadze- ia posioa do solenska w tym 103 ro- uP. Jurzyea meta odwaglw kik oka- 2Jach sprdbowavsz,praeloylem zp. Wysoc- + kim nd Kase ud tre 2 wojska WKH, po pachoikuzkazdego pocetu, a po kiku to- wareysz6w 2 katde|choragui viyberlac, y= pravilem na Smoefsk; ten 2 wieka odwaga obozy maskiewskie preebywszy, wszedl 2700 Cloweka na Smolefisk, 02 drudzy secure (bezpiecanie) vczyie mogl Kiedy by zraz za nim w testy nastepowal. Wten cas, gdyp.Jureyeow securtatem (za- bezpieceni) czy 2 wszystkim wo)- skim, majac pry sobie p. wojewode smlet- ‘kiego, pod obo2y teprayjacielskie podcho- zac JP vojewodzcsmoefisiprzednim pul em ida, wslad na strat nieprayjacielsa {na nie] 22 do bram obozu cha, Senian na rotmistza | kik orednich waa, trupa ne malo nieprzyjacelskiego polaayt P_Jakub Madalfsk, wojski mics, pod czas samych roztokéw w sobote wiekanocna 2 choragwiam sole preydanem, magno cum Aiscrmine Dnieprpreebywszy i pulk Lapunéu, = try przyicia do Smolerska broil rozro- £ miwszy,samego Lapuna pojmawszyichora- 5 ka waigwszy,szesésetpechotyp.T- # masza Dyniego . Wolkanowshlego,p.Rojec- ego, . Zakrzewskiego, nad try by ode mnie przeozonyp. Herbach, zozpuszczone- $m choragiml, wird algo dni, ‘a oczach wszysthich wojsk nepryjaiel- | sich do Smolefiske odvainie wprowadz, och, kul, knot dada, asa se bez $zkody w uéziach WM widcheszy, ila Dreedhich wiesnion praywidd. | =Pancerzjazdy moskiewskiej = bechter {helm jerychonka plytiowo ola konstrasau2yva- _lotonyh ponowo eda if ay fj obetypancer tego typu ‘na przez Perséw, Turk6w, ale potem —_czonych na brzegach kolcza ple- i" PRES 2 znaldufe sie takée w MWP taldena Weprzechiw Pesce. conk. yt zacheday je WW tarzan, pocodz Szczeglngpopularnosi ces nana ua, a die odpovied- : 9] XU veka ykonano go za Siena Rus, potem w pafstwiemo- _niemuelastyeznemutczeniz2- ; pevme W Mosk. oe x ‘oes, tem te wyszacka le pen zarbmo cha am Nandove W Poona ma jego forma wana witeratire tl oclvon, Dé better akoczny : ‘Ws zorch spank przedmiotu bechterem moskiewskim by fartuchem kolcaugowym, Kla- 3 boechte,ktory jest dzielem c= {ernysta echt). Pane nial sjeay mahiewsi ech mil Sie ; aida tego masta, pochoz= foxmelaftana bez eka koie- dem redo naplecria pec na- 2 ee 17a, siggal ponize pasa. By! zapina-_perSnika oraz dwa lub trey po bo- pe —_walergysty chront sryszak, ounce ‘ny na ramionach i na lewym boku. ‘ach, wazyl 12 kg imial 70 cm dtu- ese 0 wschodnie proweniencji, zwany ‘sprzaczkami i wigzany remieniaml. —_gosci. € 5 ‘Jjerychonka, Miat najczeSciej spicr= asadnicza czeS¢ tej ochrony skta- __Pigknie zdobione bechtery nalezace ‘ ‘sty dzwon, folgowy nakarczek c= dala sig z prostokatnych, podiuz- do caréw preechowywane $3 ‘i sack 2 nosalem i policeli. yh wypukych metalonych yt _w kemlowskim arsnale Dostana i Z Michal Mackiewc= ‘SS sce EN WPA PEED Sy, 43KIEGO. ‘Wejewoda wiles, hetman wie le tewski, by synem Krayztofa Radz- via ,Piruna”,wslawionego mi. podczas walk w Inflantach. Mimo 2e ‘wyanavrlfalwinizm byt protekto- rem protestantow na Lit, w 1615 roku zostal manawa pierwszym na Litwie hetmanem polnym. (04-1647 roku waleytw inflantach praecw Savedom. Poréiit sie z kr Jem Zygmuntem lw 1625 roku rate nomiracj La Sapiet na het- Wiojewoda smoletsk,dyplomata i dowsca wojskowy. Zwiazany 2 Lwem Sapieha, specjalizowal sie ‘wsprawach moskiewskch.Poslowal 1600 roku do Moskva jako sta~ rosta pogranicznego Wiel sledzit ‘wypadk! w pafstwie car. Uwigzo: ay w Noskwie w czasierewolty pre ‘cy Dymitzow Samorsafco- ‘wi Lw 1606 roku, odzyskal woinose doplero dua lata pn} Wyréanit Praedstawiciel mamienitegorodu bo- Jarskiego w pafstiie moskiewskin. ‘Sluzbe wojskowa rozpocral za pano- vwania Borysa Godunowa,uczestn caytw lumen buntowchlopskich lat 1602 - 1603 | powstaniaBolot- nikowa 1606 - 1607. Walczy! 2 wo}- ‘tami Dymitra Samozwat- al! pod Dobryniczami w 1605 roku. W 1607 roku zostal wojewoda smo- lefiski i2walzal Dymitra Samo- ‘Wiadystaw IV Waza, syn Zygmun ‘alll Anny HabsburZank, uodz sie 1 1595 roku. Zebra cya najige) tytul6w sposrdd werycthirh naczych ‘monarchawtytulowal sie kaslem Po: sk, wilki ksigcie Itewskim, ru ‘kin, pruskim, mazowieckin, zmud- ki, iflanckim, smolefskin, sewie skim, czerninowskim oraz dziedzcz: rym kolem Szwedéu, Gotu | Wandalon, wybrarym wiekim ksie- em moskiewskin,Tytlyszwedzke ‘awdeigezat ou. Na tron moskiewski ‘20st powolany przez bojaréu 1610 roku, po zayciestwie hetma- na 2tkiewsKiego pod Khszynem. 7 powodu miodeyu wleku I przevinu KRZYSZTOF RADZIWIEE ~ SYN ,PIORUNA” rmafstwo wl Iitewskle. Praeba- zene kdlewskleotraymal na uo- case audien) 5 ovetnia 163210 ku. Poelekcj dzieki poparci Lwa Saplely objal dowddztwo nad cal ci si litewskich, Seaspige na czele niewilkich si armig Szeina,zdolal ‘wprowadzié post do Smoiefish, W maju 1633 1.2 powodu choroby odjechal do Wiina,gdzie zdlalwy- Jedrat v Wladystava IV gocnosé wo Jewody wileskiego. Powrécivszy siew czase wojny polsko-moskiew- ski] za Zygmunt Iw atach 1610 = 1612 dowodzpolskim garizo- nem na Kremlu, Uczestncay w wy prawie kidlewicza Wladyslaw Ww 1617/1618 roku po korone carb. (0d 1621 roku walczy ze Sawedami ‘0d paddziernika 1632 rok do stycz- ia 1633 rk w zastepstve Krzysz- ‘ofa Radzwia dowodzt wojskami t- ‘tewskimi pod Orsza, Sklcony 2 Ra -rafica tw mien cara Wasyla Szujshiego. W latach 1609 - 1611 brit Smoieskaprzedarmia 2e- ‘munta ll, po zdobyciu mista przez Polakaw 13 czeraca 1641 roku do stal sie do nlewol Wi6ct do Moskiry W'1619 roks Tweed hegu zaufa- nych ob patriarchy Fllareta. Wypet- nial mise dyplomatyczne, aw ia ‘tach 1628 ~ 1632 kierowal puszkar- skim prikazem (artyleia). W ket- ojca nie abl vtedy way, a wypra apo koronecarGw w 1617/1618 roku zakoficyla se faskiem. 1W 1621 roku uczesticayw obronie ‘Chocimia przyczyi sie do utryma~ nia jednoscidawédatwa po Sere hetmana Chodkiwica. Wla- tach 1624 ~ 1625 podrStowal po Eurple. Na wladce Rzeczypospo- lite zostal wybrany 8 listopada 11632 roku. Koronowal sie 6 lute. .g0 1633 roku w Krakow. Natych- Iiastpreystapil do oganizowania ‘odsieczy dla oblezonego przez Rosjan Smolefska | osobsce ia dowodzt Pokonal wolska Szeina pod Smole skim i zmsilRosjan do zavarcin _zwo)skakrewskimiw slerp- niu 1633 roku pod Smoles, wyr6i- ni sig wczase walk oodblokowanie twierdzy.Nastgpnie bez powodzenia kierewal ableteniem Bile oraz uczesniczylw rokowaniach pokojo wych nad Poland. Nagrodzony |W 1635 roku za zasugiwojenne bu Fawr ila Iitewska lay sie pod koniec 2ycia do dor By! fed rym wybitnejszych hetmandw Plerwszel Rzeczypospolte), [ALEKSANDER KORWIN GOSIEWSKI - WETERAN WOJEN Z MOSKWA zitlem opusctob6z. Powréct pod Smolefsk wraz zkrlem we ‘wraegniu 1633 roku. W grudniu +1633 roku stycaniu 1634 roku we- sp6lz Marcinem Kazanowskim po prowadzil uyprawe 6 tys.azdy od Dorohobus | Wiazme, parliulac ‘agonam|zaplecze nieprzyaciela. Ucaestniceyl w rozmwach pokojo- wych nad Polan6uka w 1634 roku. MICHAL BORYSOWICZ SZEIN - WINOWAJCA KLESKI ‘ly 1632 roku zostal mlanowany et6unodowodzacym vojsk mosklew- skich szykuacych si do atake ra Rzecrpospolita | Kieowal obi nem Smoleska. Twierzy jednak nie adabyl dal se otoczyé aril Wlady- Sawa IV. Po kaptulalw ltym 1634 ‘okt powréct do Mosh. Jako gl ty winowajcaKleskizostal osadzony | stracony WEADYSEAW IV ~ KOLEKCJONER TYTULOW \wieczystego pokoj w Polanowie, Dla dobra Rzecrypospolite 2rezygnowal wtedy zpretnsj do tronu moskiew- skiogo. Przeduzy tek poke z Tuc), tora wystraszyla sie potegi polski}, ‘oraz roze|n ze Sewecig ~ w Sztu ki] Ws wytargowal jednak ustapie nie Szwed6w 2 Pus zniesienie la datskiego, Preywr6cl suwerenn0se Polski w Prsach Ksiaeych cde bral ostati hold ad elektra Frydery: ‘a Willa w 1641 roku. W spas wach elgnych byt tolrancyiny.2e- nitsig dwkrotnie~ zkuzynka Cecy- Tig Renata Habsburtankg w 1637, roku oraz 2 Ludwika Maria Gonzaga de Nevers w 4646 rok “Dy covets ree pattiege /mtve smalMoshe ysl ilkanaécie lat po opisywa- nych tu bojachz Moskwa, aw trakcie krwawej wojny 2 Kozakami - w koricu stycania 1650 roku do Warszawy przybylo poselstwo moskiewskie na czele 2 Jerzym Gawrylowiczem Puszkinem, Ten pewny sieble wiel- mova, swiadomy cigaktego poloze- nia, w jakim znajdowala sig Rzeczpo- spolita, obrazal senatoréw i wysuWvat r6ine, trudne do spelnienia tadania Oprécz oddania Smoletiska i zapla- cenia kontrybucji domagal sie tez spalenta pism, ktore -Jego zdaniem = uwlacealy carow. to, conapisalnaten temat Pawel Jasienica w .Rzeezpospalite Oboiga Narodéw*: Okazalo sig, 2e wrozma- ftyeh wydawanych unas ksigzkach oraz w mniej lub bardziej urzedo- ‘wych pismach, nadsylanych do Mo- skwy, znajduja sie nledopuszczalne bezczestjae. Podly drukarz gdatiski puscil w Swiat ksigzke wychvralajaca ‘wschodnie przewagi WiadyslawalV! Ato pisma, w ktorych znajduja sie rzeczy zbrocinicze: tata wymieniajac ojca Aleksiejowego nie dodano »cara wielkiego kniaziae, tam zéw az ‘uzykrotnlenie napisano »Swietej pa- migcis, 6wdzie opuszczono slowa: shospodar wielkie. Ohycine ksia2ki nalezy zatem spalié, winowajcy za pponiesémusza stokroé zasluzona ka re émiercii to bez sadu, nlezwioct- ‘wa, jakeizwyczajut ‘Jednak w kore a Bp gk ‘moskiewski na jakis Smoleriska jinnych gradownie od: ddano, kontrybuci nie Zaptacono, n- -kogo nie Scigto ani nie wbito na pal ale kilkanaécie stronic poemat ‘uel ze Skrzypny Twat Wladyslaw 1V, kr polski sewe ist wydartoztychegz _zajdowaly sie jesacze ma blicznie spalono. Komer owezesnie:,Lepiej by krdl: k6j z Moskalami albo miast ustapi, zamiast tak haiibié korone polska Projekt odznaki Orderu ‘Niepokalanego Poczecia Najwietszej Maryi Panny ‘Wszystko wydawato sie ustalone. Pape zatwierdastatut Or- £ deru Niepokalanego Poczecia Najsietszej Maryi Panny, kt6ry Zanierzal wstanowi€ kl Wladyslaw lv Opracawano szczegdlo sy preebieg ceremonit nadawaniaodznaceenia | wyznaczono date ~ 14 wzesnia 1637 rok Teg dia Wadysaw IV ial de- | Hanae plese 00. rl ofa! sie pod naporem kth | presunltermin ur .a pti zero stanoena order, Jako Oto pala teraz na rynku slawe Z} ‘munta i Wladystawa! ‘Tak wygladala pierwsza udoku Sf wyrtnieni da niliceych ~ odznaczone mogly byé najy- ‘mentowana ingerencja moskiewska ‘w wolno8éstowa w Polsoe, Pawel Ja- sienica opisywal ja w potowie lat 60. ubieglegowieku, majacklopoty'2ko- munistyczna partla, bezpieka i cen- ‘aura, ktore staly na straiy interesow 2 bsoby - order godzil w opin sziacheckie] w zasade row- ereewano tet zamach na ota wolnoSt. Monarcha, ery. moglzedna¢ sobe wplywowych magnatéu, sich sie ugruponanie dwerske aco gosza~ prt mocnienia wadzy krblewske la protestant nie nile. Drukarzy trzeba zaknutowaé, _koleinego weielenia imperializmuro- Boski jak to ceynl katoi. Patron prote- aaksigcia Jeremiego Wisniowieckie- syjskiego - Zwiazku Sowieckiego. rzysztof Radziilzdecydowanie wystapi przeciw pro- 0, ktéry teZ przyslal bluéniercze li- Ograniczanie swobody wypowiedzi, We Ustanowienidiorderu. Nie wiadomo, czy wykonano cho¢je- sty,Scigémieczem albowbiénapal", jak widzimy,niebylotamjednakwy- | den fznaki orderowe}. Mia ni by¢tafcuch ze zlota Polacy z poczatku nie rozumieli, Talazkiem bolszewickim. hrzyzem emaliowanym na czerwono, Na averse kryéa miat (00 chodzi praybyszowize wschodu, ~MaciRosalak | byévirerge Nat ost a averse ol bay. ts »Kalendarium 1619 Krzysztof Radziwill oraz 45 ty. thier. Todo Smoles. Rzeczposplta| Moskva zavieraa 6 LUTEGO - kororaca Wladyslava KONIEC WRZESNIA -Rasjane 2vijaia ‘w Dywilinie 14,5etn azejm, 1632 LUTY ~ KWIECIEN - hetman Radeiatl oblezeie fwiefdzy i skupiaj ily w obocie Szeina. ‘30 KWIETNIA - umiera hol Zygmunt Ill Waza. WRZESIEN Masha zywa ozjn: wosta carske pod dowédetwem Michal Szina whraczala wgranice Reeczpospali PAZDZIERNIK - GRUDZIER - woska tmoskiewskie zaimuja pogranicane twledze: ‘Siebel, Newel, Wiel ial Rosi, MScsaw, Stari | Noogr6d Sewers, oraz oblegaa ‘Smolefsk, | BLISTOPADA -clelcja Wladslava Wary 5 na kf Polski | 1633 STYCZEN - do oboz wo) itewskch od Krasnem docier eta poly Ish prowedsi walk podjazdone. Do obleganego Smolka praedzieraa sie da kikusetosobowe daily, wamacnaja zaloge tert. [MAL Wiadystaw IV 2biera1é-tysiecang amie irsza na odsiece 20 CZERWCA - Rosjanie wsatzaja Brame Matachowsiq w Smolefsku i szturma twierdze, ale ostajaadpacl. SSIERPIEN - aia Wadysiawa IV docira od Smolesk, 6-7 WRZESNIA - wojslapolskoitewskie bez powodzenia atakufa sly oss bloke Mire ofp 21-23 WRZESNIA Poly | Li sori togan sey Poe oa UNIKA ~ starcie ra gerne eg RUDZIEN - ania Voor Sina, ostrelvajae porwia theta be yaa Karate go pustosza zachodnie polos esta pastes 1634 25 STYCZNIA -japtacja aril Sein: Reina oa tet tg ‘oraz shia old Wlaystavo NV. “We CZERWCA -traktat plojowy ‘w Polanowie: Wadia 1 rela sig pretensi io korony cars zemieczeribowsa, salah saviiapozostja pray nas. Coweta crete pateiega/ mie osmsiease 4SERZECZPOSPOLTIA