Γνεύσιοι

Οι γνεύσιοι που προέρχονται από μεταμόρφωση πυριγενών πετρωμάτων χαρακτηρίζονται

ως
ορθο-γνεύσιοι (orthogrneisses)
-Ομογενής (γρανιτική) όψη του πετρώματος.
-Βλαστοπορφυριτικός ιστός.
-Τα πλαγιόκλαστα έχουν την ίδια σύσταση και την ίδια ζωνώδη δομή.
-Οι καλιούχοι άστριοι έχουν την ίδια μορφή.
-Οι άστριοι υπερτερούν σε σχέση με το χαλαζία.
-Παρουσία ζιρκονίου ίδιου περίπου μεγέθους και ιδιομορφίας.
-Έλλειψη αργιλοπυριτικών ορυκτών
(σιλλιμανίτη, ανδαλουσίτη, κυανίτη), καθώςκαι σταυρολίθου ή κορδιερίτη.

Οι γνεύσιοι που προέρχονται από μεταμόρφωση ιζηματογενών πετρωμάτων

χαρακτηρίζονται ως
παρα-γνεύσιοι (paragneisses)-Οφθαλμοί που αποτελούνται μόνο από
χαλαζία (πιθανά υπολείμματα αρχικώνκροκαλών).
-Οι καλιούχοι άστριοι παρουσιάζουνδιαφορετικές μορφές.
-Ο χαλαζίας υπερτερεί σε σχέση με τουςαστρίους.
-Λεπτομερής στρωμάτωση που δεν είναιπαράλληλη με τη γνευσιακή υφή (υπόλειμμα
αρχικής ιζηματογενούς στρωμάτωσης).
-Παρουσία αργιλοπυριτικών ορυκτών (σιλλιμανίτη, ανδαλουσίτη, κυανίτη), καθώς και
σταυρολίθου ή κορδιερίτη.
********************************************************************************
********************************************
Κατηγορίες πυριγενών πετρωμάτων

•Πλουτωνίτες ή Βαθυγενή:Τα πετρώματα που προκύπτουν όταν το μάγμα στερεοποιηθεί

μέσα στο φλοιό, σε βάθος.
•Ηφαιστίτες ή Εκρηξιγενή:Τα πετρώματα όπου, το μάγμα (λάβα) φθάνει στην
επιφάνεια και στερεοποιείται.
•Υποηφαιστειακά: Τα πετρώματα όπου, η στερεοποίηση του μάγματος γίνεται σε μικρά
βάθη. Οταν το μάγμα εισχωρήσει μέσα σε μεγάλα ρήγματα ή ανοίγματα δημιουργούνται
τα φλεβικά πετρώματα.
Η διάκριση μεταξύ των πλουτωνικών και ηφαιστειακών πετρωμάτων στηρίζεται στον
ιστό και στην υφή του πετρώματος.

Ιστός - Υφή
•Ιστός:Ο βαθμός κρυστάλλωσης ενός πετρώματος, το σχήμα, το μέγεθος των
κρυστάλλων και ο τρόπος με τον οποίο οι κρύσταλλοι συνδέονται μεταξύ τους.
•Υφή:Η διάταξη των συστατικών του πετρώματος στο χώρο καθώς και τα μακροσκοπικά
γνωρίσματα των πετρωμάτων, π.χ. ο αποχωρισμός.
•Οι ιστοί συχνά φανερώνουν (1) τις ταχύτητες ψύξης και κρυστάλλωσης και (2) τις
σχέσεις της κρυσταλλικής φάσης και του τήγματος κατά το χρόνο κρυστάλλωσης.
•Αντικείμενα των ιστών είναι τα μικρής-κλίμακας πετρογραφικά χαρακτηριστικά
ορατά σε ένα δείγμα ή κάτω από το πολωτικό μικροσκόπιο όπως:

Βαθμός ιδιομορφίας κρυστάλλων (σχήμα)

•Οι κρύσταλλοι, ανάλογα με τις συνθήκες κρυστάλλωσής τους και τον ελεύθερο χώρο
που έχουν στη διάθεσή τους, παρουσιάζουν άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο
τέλεια γεωμετρικά σχήματα.
•Ιδιόμορφοι κρύσταλλοι: Οι πρώτοι κρύσταλλοι, οι οποίοι αποβάλλονται από το
μάγμα, αναπτύσσουν κανονικά όλες τις έδρες τους, καθώς κρυσταλλώνονται
ανεμπόδιστα σ' ένα ελεύθερο περιβάλλον (το τήγμα περιέχει λίγους ή καθόλου
κρυστάλλους).
•Υπιδιόμορφοι κρύσταλλοι: Καθώς προχωρεί η κρυστάλλωση ο ελεύθερος χώρος συνεχώς
περιορίζεται (αυξάνει ο αριθμός των κρυστάλλων), με αποτέλεσμα οι μετέπειτα
κρύσταλλοι να σχηματίζουν μερικές μόνο επίπεδες έδρες.
•Αλλοτριόμορφοι ή ξενόμορφοι κρύσταλλοι: Δεν εμφανίζουν καμιά επίπεδη έδρα.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι κάθε ιδιόμορφο ορυκτό σχηματίστηκε πριν από κάποιο
άλλο υπιδιόμορφο και αυτό με τη σειρά του πριν από κάποιο αλλοτριόμορφο.

Χημική ταξινόμηση πυριγενών πετρωμάτων: με βάση το ποσοστό του SiO2, από τη

χημική ανάλυση - όχι το ποσοστό του χαλαζία στο πέτρωμα.
Sί02 71.92,AI2OJ 13.89,CaO 1.63,MgO 1.47,K20 2.87,NaO 3.29,MnO 0.04,P20s
0.09,ΤιΟ2 0.61,LOI 0.59
Total 99.82

Ταξινόμηση SHAND: ορυκτά ακόρεστα (undersaturated) ή κορεσμένα (saturated) ως

προς το SiO2.
•Τρεις χημικές ομάδες πυριγενών πετρωμάτων με βάση την ορυκτολογική τους
σύσταση:
1.Υπερκορεσμένα πετρώματα: περιέχουν κορεσμένα ορυκτά και χαλαζία. Εδώ ανήκουν
όλα τα όξινα πετρώματα, μερικά ενδιάμεσα και πολύ λίγα βασικά.
2.Κορεσμένα πετρώματα: περιέχουν μόνο κορεσμένα ορυκτά.
3.Ακόρεστα πετρώματα: περιέχουν ακόρεστα και σε μερικές περιπτώσεις και
κορεσμένα ορυκτά.

Ταξινόμηση SHAND με βάση το Al2O3.

Υπεραργιλικά (peraluminous) πετρώματα: Al2O3/(K2O+Na2O+CaO)>1.
Μεταργιλικά (metaluminous) πετρώματα: Al2O3/(K2O+Na2O)>1>Al2O3/(K2O+Na2O+CaO).
Υπαργιλικά (subaluminous) πετρώματα: Al2O3 /(K2O+NaO)=1.
Υπεραλκαλικά (peralkaline) πετρώματα: Al2O3 /(K2O+Na2O)<1.

>Γρανίτης: πέτρωμα πλουτωνικό, λευκοκρατικό, όξινο.

•Ονομασίες ανάλογα με το είδος του ορυκτού το οποίο συμμετέχει στη σύστασή
του:βιοτιτικός γρανίτης, κεροστιλβικός γρανίτης, διμαρμαργιακός (βιοτίτης +
μοσχοβίτης) γρανίτης κ.λ.π.
•Στην Ελλάδα υπάρχουν άφθονοι γρανίτες στο χώρο της Μακεδονίας και της Θράκης.
Επίσης υπάρχουν στο Λαύριο και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου (Μύκονος,
Σαμοθράκη, Νάξος).

>Διορίτης: βαθυγενές, μεσοκρατικό έως μελανοκρατικό.

•Ιστός: γρανιτοειδης.
•Θεμελιώδη ορυκτά: όξινα πλαγιόκλαστα (An<50%), κεροστίλβη και πιο σπάνια
βιοτίτης η αυγίτης.
•Ο χαλαζίας κατά κανόνα απουσιάζει η είναι πολύ λίγος (<5%).

ΕΝΔΙΑΜΕΣΑ: χαλαζίας (< 10%)

>Συηνίτης: πλουτωνικό, λευκοκρατικό. Λιγότερο διαδεδομένος σε σχέση με τον
γρανίτη.
•Ιστός: ολοκρυσταλλικός, γρανιτικός.
•Θεμελιώδη ορυκτά: αλκαλιούχοι άστριοι και Φεμικά: βιοτίτης ή κεροστίλβη.

>Τραχείτης:
•Ιστός: Πορφυριτικός, με μεγάλους φαινοκρυστάλλους σανιδίνου (διδυμία Carlsbad)
και μικροκρυσταλλική θεμελιώδη μάζα, με τραχειτική ή ρευστική υφή (μικρόλιθοι
σανίδινου).
•Θεμελιώδη ορυκτά: αλκαλιούχοι άστριοι (νατριούχο σανίδινο ή ανορθόκλαστο) και
λίγο πλαγιόκλαστο Φεμικά: βιοτίτης ή κεροστίλβη ή πυρόξενος.

Γάββρος ή Νορίτης: πλουτωνίτης, ολοκρυσταλλικός, μελανοκρατικός (χρωματικός

δείκτης από 40 ως 70). Βασικό ως προς το διοξείδιο του πυριτίου. Όπου ο
χρωματικός δείκτης είναι κάτω του 10, το πέτρωμα μεταπίπτει σε ανορθοσίτη, στην
αντίθετη περίπτωση, όπου ο χρωματικός δείκτης είναι πάνω από 90, το πέτρωμα
μεταπίπτει σε περιδοτίτη.
•Ιστός: γρανιτικός ή σπανιότερα οφειτικός.
•Θεμελιώδη σαλικά ορυκτά: βασικά πλαγιόκλαστα Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών
είναι οι πλατιές ταινίες της αλβιτικής διδυμίας.
********************************************************************************
***************************
>Ψαμμίτες (sandstones):Κλαστίτες στους οποίους το μέγεθος των κύριων κλαστικών
κόκκων (framework grains) κυμαίνεται μεταξύ(αλλιώς 0.063 mm ή 63 μm).Ανάλογα με
το μέσο μέγεθος των κόκκων τους, οι ψαμμίτες διακρίνονται σε:
πολύ αδρόκοκκους (κόκκοι μεταξύ 2 mm και 1 mm),αδρόκοκκους (κόκκοι μεταξύ 1 mm
και 0.5 mm),μεσόκοκκους (κόκκοι μεταξύ 0.5 mm και 0.25 mm),λεπτόκοκκους (κόκκοι
μεταξύ 0.25 mm και 0.125 mm),πολύ λεπτόκοκκους (κλαστικοί κόκκοι μεταξύ 0.125 mm
και 0.063 mm).
Μακροσκοπικά οι αποθέσεις των ψαμμιτών παρουσιάζουν κατά κανόνα χαρακτηριστική
στρωμάτωση (ή στρώση, ορατή μία κατά στρώματα δομή λόγω της διάταξης των
συστατικών τους κόκκων).Υπάρχουν διάφορα είδη στρώσης, π.χ. διαβαθμισμένη,
διασταυρούμενη.
•Το χρώμα των ψαμμιτών είναι συνήθως ανοιχτό γκρίζο, κιτρινωπό, μπεζ, ή
σπανιότερα κοκκινωπό.
•Η υφή τους είναι κοκκώδης και τραχειά.
•Για τη μελέτη της ορυκτολογικής τους σύστασης απαιτείται η εξέταση λεπτών τομών
στο πολωτικό μικροσκόπιο.

Ψαμμίτης: Διαβαθμισμένη στρώση.

Πέντε είναι τα σημαντικά συστατικά των ψαμμιτών:
1.κόκκοι χαλαζία,2.κόκκοι αστρίων,3.λιθικοί κόκκοι (πολυ-ορυκτολογικά τεμαχίδια
πετρωμάτων),4.υλικό πλήρωσης, μεγέθους ιλύος ή αργίλου,5.συγκολλητικό υλικό.
•Υλικό πλήρωσης (matrix)Αποτελείται από ορυκτά της αργίλου και από λεπτομερείς
κόκκους χαλαζία.
•Συγκολλητικό υλικό (cement): Είναι η ορυκτή ουσία που αποτίθεται χημικά κατά τη
διαγενεση γύρω και ανάμεσα από τους κλαστικούς κόκκους και προκαλεί τη
συγκόλλησή τους σε συμπαγές ιζηματογενές πέτρωμα. Η ορυκτή συγκολλητική ουσία
είναι συνήθως ασβεστίτης ή χαλαζίας.

• Η κατάταξη των ψαμμιτών σε πετρογραφικούς τύπους με βάση τη σύστασή τους

στηρίζεται στη σχετική συμμετοχή των εξής συστατικών: χαλαζίας, άστριοι, λιθικοί
κόκκοι, υλικό πλήρωσης.
• Πολλές φορές όμως, και ιδιαίτερα στην ύπαιθρο, μπορεί να γίνει προσδιορισμός
του είδους και της περίπου σχετικής συμμετοχής των συστατικών ενός ψαμμίτη με τη
βοήθεια μόνο ενός μεγεθυντικού φακού και κάποιας εμπειρίας στη μακροσκοπική
αναγνώριση των ορυκτών.
ΛΙΘΙΚΟΙ ΚΟΚΚΟΙ
•«Αρενίτης» καθαροί ψαμμίτες με κόκκους μεγέθους άμμου και ελάχιστο υλικό
πλήρωσης < 15% (ιλύς ή άργιλος). «Χαλαζιακοί αρενίτες» όταν οι κόκκοι άμμου
είναι χαλαζίας > 90% .
•«Αστριούχοι αρενίτες» ή «αρκοζικοί αρενίτες» (arkosic arenites) ή απλώς
«αρκόζης» (arkose), αν περιέχουν > 10% αστρίους και οι άστριοι είναι
περισσότεροι από τους λιθικούς κόκκους.
• «Λιθικοί αρενίτες», αν έχουν > 10% λιθικούς κόκκους, και πιο πολλούς λιθικούς
κόκκους από αστρίους.
«Βάκης» (wacke) είναι ψαμμίτης με υλικό πλήρωσης> 15% (ιλύ ή άργιλο),
«χαλαζιακός βάκης», «λιθικός βάκης» και «αστριούχος βάκης». Ο «λιθικός βάκης»
ονομάζεται συνήθως «γραουβάκης» (greywacke).
•Χαλαζιακοί ψαμμίτες Είναι σχεδόν καθαρά χαλαζιακοί ψαμμίτες. Έχουν χρώμα λευκό
ή ανοιχτό γκρίζο, μπορεί όμως να είναι σε διάφορο βαθμό ερυθρά χρωματισμένοι από
την παρουσία λεπτομερέστατου αιματίτη που καλύπτει επιφανειακά τους κλαστικούς
κόκκους. Η συγκολλητική ουσία είναι χαλαζίας ή ασβεστίτης.
•Αρκόζες ή Αστριούχοι αρενίτες (feldspathic arenites): Χαρακτηρίζονται από τη
σημαντική συμμετοχή αστρίων στη σύστασή τους.
•Λιθικοί ψαμμίτες (lithic sandstone): Στον τύπο αυτό έχουμε ορυκτολογική
ποικιλία, που οφείλεται στην υψηλή συμμετοχή λιθικών κόκκων με διαφορετική
σύσταση.
•Γραουβάκες (greywakes): Είναι πετρώματα σκληρά, με σκούρο γκρίζο χρώμα, που
περιέχουν μεγάλη ποσότητα υλικου πλήρωσης. Σημαντικό ποσοστό των κλαστικών
κόκκων αποτελούν οι άστριοι και οι λιθικοί κόκκοι.
********************************************************************************
***************************
✓Ορυκτά διαγνωστικά για τα μεταμορφωμένα πετρώματα: οι γρανάτες, ο ανδαλουσίτης,
ο σιλλιμανίτης, ο κυανίτης, ο κορδιερίτης, ο σταυρόλιθος, το επίδοτο, ο ζοϊσίτης
και ο κλινοζοϊσίτης, ο τάλκης, οι χλωρίτες, ο τρεμολίτης και ο ακτινόλιθος, ο
γλαυκοφανής, κ.ά. Ορυκτά συνηθισμένα αλλά μη διαγνωστικά: ο χαλαζίας, οι
μαρμαρυγίες, οι άστριοι, η κεροστίλβη, ο ασβεστίτης, κ.ά.
✓Γεωλογικά χαρακτηριστικά: είτε βρίσκονται μόνο σε γεωλογικά συγκεκριμένες
θέσεις, είτε έχουν χαρακτηριστικό τεκτονικό ύφος (π.χ.πτυχώσεις).
********************************************************************************
******************
Μερικές από αυτές τις διεργασίες μαγματικής διαφοροποίησης είναι:
1.Ξεχωριστά μαγματικά συμβάντα από ξεχωριστές πηγές.
2.Ποικιλία στο βαθμό τήξης από την ίδια πηγή. Μάγματα διαφορετικής σύστασης
μπορεί να δημιουργηθούν λόγω διαδοχικών φαινομένων μερικής τήξης διαφορετικού
βαθμού ενός αρχικού πετρώματος (σταδιακή αύξηση θερμοκρασίας ή ελάττωση πίεσης).
Ζώνες διαφορετικής σύστασης
Εάν οι κρύσταλλοι παραμένουν αιωρούμενοι στο υγρό, αλλά η σχετικά ταχεία
κρυστάλλωση δεν
επιτρέπει την πλήρη αντίδραση μεταξύ κρυστάλλων και υγρού, το αποτέλεσμα θα
είναι κάπως
διαφορετικό. Στην πραγματικότητα, η αποτυχία να αντιδράσουν εντελώς, αφαιρεί
μερικώς τους ήδη
διαμορφωμένους κρυστάλλους από το σύστημα. Το τήγμα γίνεται όλο και πιο Na-ούχο,
και οι
νωρίτερα σχηματισμένοι πιο Ca-ούχοι κρύσταλλοι χρησιμεύουν ως πυρήνες στους
οποίους όλο και
πιο Na-ούχα πλαγιόκλαστα κρυσταλλώνονται. Ο κρύσταλλος που προκύπτει περιέχει
ζώνες
διαφορετικής σύστασης. Οι εσωτερικές ζώνες είναι πιο Ca-ούχες, και οι εξωτερικές
ζώνες πιο Na-
ούχες.