Lënda: Shkrimi Akademik

Viti akademik 2023/24

Semestri dimëror

ESE KERKIMORE

TITULLI: Diskriminimi mbi Baza Gjinore në Republikën e Kosovës

PROFESORESHA: Dr. DONJETA ZEJNULLAHU PLLANA

STUDENTI : ARDIT FERIZI

Data: 13.12.2023

1
DEKLARATA E AUTORËSISË

Me anë të kësaj deklarate, unë Ardit Ferizi (232469781) , deklaroj se ky punim është rezultat i
punës sime origjinale. Asnjë pjesë e këtij punimi nuk është marrë nga askush pa qenë e cituar
sipas standardeve të pranuara. Ky material është ideuar dhe dizajnuar duke u bazuar nga burimet
e cituara duke i shfrytëzuar dhe duke u bazuar në burimet e cekura në referenca dhe në
literaturën e shënuar.

Gjithashtu e bëjë të qartë se, në bazë të njohurive të mia, punimi nuk cënon të drejtat e asnjë
autori, në asnjë rast. Dhe për të kundërtën e saj, pranoj përgjegjësitë e mia të cilat do të më
ngarkohen nga cilido komision apo organ që eventualisht do të shqyrtojë ndonjë rast ankese apo
mosmarrëveshjeje lidhur me përmbajtjen e punimit, dhe në të njëjtën kohë pranoj të vlerësohem
në bazë të rregullores dhe statutit të kolegjit dhe ligjit mbi të drejtën e autorsisë.

2
 1. Hyrje

Diskriminimi në bazë të gjinisë në Republikën e Kosovës është një çështje që ka ngjallur

diskutime të thella në shoqërinë tonë1, duke sfiduar parimet themelore të barazisë dhe drejtësisë.
Pavarësisht përparimeve të bëra në aspektin ligjor dhe shoqëror, diskriminimi gjinor2 vazhdon të
jetë një pengesë e dukshme për zhvillimin e plotë të grave dhe barazinë gjinore në vend. Ky
fenomen manifestohet në mënyra të ndryshme, nga hendeku i pagave deri tek barrierat në
mundësitë e punësimit dhe trajtimi në vendin e punës.

Ky studim synon të hedhë dritë mbi realitetin e diskriminimit gjinor në Kosovë, duke analizuar
rastet konkrete dhe të dhënat e mbledhura për të ofruar një pasqyrë të qartë të situatës aktuale
dhe sfidave me të cilat përballen gratë në tregun e punës. Nëpërmjet një analize kritike dhe të
thelluar, do të shqyrtohen ligjet dhe rregullativat ekzistuese, si dhe rekomandohen hapa konkretë
për të përmirësuar gjendjen dhe luftuar diskriminimin gjinor në të gjitha aspektet e jetës
shoqërore dhe profesionale në Kosovë.

1
Rrjeti i Grave të Kosovës(KWN). (2022). Raporti i Kërkimit: Diskriminimi Gjinor dhe Punë në Kosovë.
Bashkimi Evropian dhe Agjencia Suedeze për Bashkëpunim Ndërkombëtar në Zhvillim.
Marrë nga
https://womensnetwork.org/sq/rrgk-lanson-raportin-diskriminimi-me-baze-gjinore-dhe-punesimi-ne-kosove
-5/
2
Banka Botërore(WorldBank). (2023, Mars 9). Më shumë reforma janë të nevojshme në Kosovë që gratë
të kontribuojnë plotësisht në ekonominë dhe prosperitetin e vendit. Marrë nga
https://www.worldbank.org/en/news/feature/2023/03/09/more-reforms-are-needed-in-kosovo-for-women-t
o-fully-contribute-towards-country-s-economy-and-prosperity#:~:text=,services%2C%20transport%20and
%20job%20opportunities

3
2. Konteksti Historik dhe Social

Diskriminimi gjinor në Republikën e Kosovës është një fenomen që rrënjët e tij i ka të thella në
historinë dhe strukturën sociale të vendit. Historikisht, Kosova, si shumë shoqëri të tjera
patriarkale3, ka pasur një strukturë shoqërore ku rolet dhe pritshmëritë gjinore kanë qenë të qarta
dhe ndonjëherë rigide. Tradicionalisht, burrat kanë dominuar në sferat politike dhe ekonomike,
ndërsa gratë kanë qenë më shumë të përfshira në kujdesin e familjes dhe sfera të tjera të jetës
private.

Pas përfundimit të konfliktit në Kosovë në fund të viteve 1990, u hap një kapitull i ri për të
drejtat e grave dhe barazinë gjinore. Ky periudhë pa ndryshime të mëdha në politikat dhe
legjislacionin që synonin të promovonin barazinë gjinore dhe të luftonin diskriminimin.
Megjithëse u bënë përpjekje për të përmirësuar pozicionin e grave në shoqëri, sfidat mbeten ende
të mëdha.

Në kontekstin social, ndërsa shoqëria kosovare ka bërë përparime në njohjen dhe mbështetjen e
barazisë gjinore, ende ekzistojnë paragjykime dhe stereotipe të thella të ndërlidhura me rolin e
grave dhe burrave. Kjo manifestohet në mënyra të ndryshme, duke përfshirë marrëdhëniet
familjare, mundësitë e punësimit, dhe qasjen në arsim dhe shërbime të tjera.

Në këtë kuadër, diskriminimi gjinor në tregun e punës sot në Kosovë nuk është thjesht një çështje
e izoluar, por një reflektim i normave dhe vlerave të thella shoqërore. Ky seksion i esesë do të
eksplorojë më tej këto tema, duke i lidhur me realitetin e sotëm të diskriminimit gjinor në
aspektet e ndryshme të jetës në Kosovë.

3
Wikipedia. (n.d.). Barazia gjinore në Kosovë. Marrë nga
https://sq.wikipedia.org/wiki/Barazia_gjinore_n%C3%AB_Kosov%C3%AB

4
3. Analiza e Tregut të Punës

Në vlerësimin e diskriminimit gjinor në tregun e punës në Kosovë, një burim i rëndësishëm është
raporti i INSTITUTI GAP4 , i cili ofron një analizë të detajuar mbi shpalljet e vendeve të lira të
punës. Ky raport zbulon se një përqindje e lartë e shpalljeve për vende të lira të punës përmbajnë
stereotipe gjinore. Nga 6,225 shpallje të analizuara në një platformë online të punësimit gjatë
vitit 2022, 59% përmbajnë stereotipe gjinore, ku 73% janë shkruar me gjuhë të kodifikuar
mashkullore dhe 27% me gjuhë të kodifikuar femërore. Ndërkaq, në platformën “Superpuna”,
79% e 1,357 titujve të publikuar përmbajnë stereotipe gjinore​​.

Ky fenomen i diskriminimit gjinor në shpalljet e punës nuk është i izoluar, por përbën një tregues
të qartë të ndasive gjinore që vazhdojnë të ekzistojnë në tregun e punës në Kosovë. Stereotipet e
tilla jo vetëm që krijojnë një perceptim të padrejtë mbi aftësitë dhe rolet e grave dhe burrave në
vendin e punës, por gjithashtu privojnë kandidatët nga e drejta për të aplikuar në një vend pune
në bazë të aftësive dhe meritave të tyre, në vend të gjinisë.

Hendeku i pagave është një tjetër tregues i diskriminimit gjinor në tregun e punës. Sipas raportit
të GAP, paga mesatare në vendet e punës të kodifikuara me stereotipe gjinore për burra është
391.5 euro, ndërsa për vendet e punës të kodifikuara me stereotipe gjinore për gra është 336.3
euro, duke treguar një hendek të qartë të pagave në disfavor të grave.

Në aspektin e sektorëve të punësimit, raporti thekson se ka një ndarje të qartë të roleve gjinore.
Gratë zakonisht kërkohen më shumë në sektorë si administrata, edukimi dhe shëndetësia, ndërsa
burrat në tregti dhe ekonomi, elektronikë dhe energjetikë, hulumtim dhe zhvillim, inxhinieri dhe
ndërtimtari, mirëmbajtje dhe sigurim.

Kjo analizë konfirmon nevojën për masa më të forta dhe politika të qëndrueshme për të adresuar
diskriminimin gjinor në tregun e punës në Kosovë. Në përfundim, raporti i GAP rekomandon që
dispozitat ligjore të tanishme të forcohen dhe të zbatohen më rigorozisht për të siguruar barazi të
vërtetë gjinore në tregun e punës.

4
Instituti GAP. (2023). Diskriminimi me bazë gjinore në shpalljet e vendeve të lira të punës. Marrë nga
https://www.institutigap.org/documents/43654_diskriminimi_shpalljet_.pdf

5
4. Ndikimi në Paga dhe Mundësitë e Punësimit

Ndikimi i diskriminimit gjinor në tregun e punës në Kosovë shtrihet përtej shpalljeve të punës
dhe prek drejtpërdrejt pagat dhe mundësitë e punësimit të grave dhe burrave. Hendeku i pagave
mes gjinive në Kosovë është një fenomen i dukshëm dhe shqetësues, i cili pasqyron një ndarje të
thellë shoqërore dhe ekonomike në bazë të gjinisë.

Sipas analizave të raportit të Institutit GAP, është vërtetuar se ekziston një dallim i qartë në paga
mes burrave dhe grave në sektorë të ndryshëm. Për shembull, në vendet e punës të kodifikuara
me stereotipe gjinore për burra, paga mesatare është 391.5 euro, ndërsa për ato të kodifikuara për
gra, paga mesatare është 336.3 euro. Kjo tregon një hendek të pagave prej rreth 55 euro në muaj,
i cili në një kohë të gjatë akumulon një ndryshim të konsiderueshëm financiar mes burrave dhe
grave​​.

Hendeku i pagave nuk është i vetmi problem; diskriminimi gjinor ndikon gjithashtu në llojin e
punësimit dhe mundësitë e karrierës. Gratë në Kosovë kanë tendencë të punësohen në sektorë me
paga më të ulëta dhe me më pak mundësi për avancim. Kjo është veçanërisht e dukshme në
sektorë si administrata, edukimi dhe shëndetësia. Ndërsa burrat dominojnë në sektorë si tregtia
dhe ekonomia, elektronika dhe energjetika, hulumtimi dhe zhvillimi, inxhinieria dhe
ndërtimtaria, të cilat ofrojnë zakonisht paga më të larta dhe më shumë mundësi për rritje
profesionale.

Kjo ndarje gjinore në tregun e punës dhe hendeku i pagave jo vetëm që e zvogëlon fuqinë
ekonomike të grave, por gjithashtu përforcon stereotipet dhe barrierat shoqërore që i pengojnë
gratë të arrijnë potencialin e tyre të plotë profesional dhe personal. Këto sfida kërkojnë një

angazhim më të madh nga politikëbërësit dhe shoqëria civile për të promovuar barazi të vërtetë
gjinore në tregun e punës dhe për të siguruar që të gjithë individët, pavarësisht gjinisë, të kenë
akses të barabartë në mundësi punësimi dhe avancimi.

6
5. Ligjet dhe Rregullat

Në përpjekjet për të adresuar diskriminimin gjinor në tregun e punës dhe në shoqëri në

përgjithësi, Republika e Kosovës ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm në zhvillimin e legjislacionit
dhe rregullativave të ndryshme. Legjislacioni i Kosovës përfshin dispozita të qarta që ndalojnë
diskriminimin në bazë të gjinisë dhe promovojnë barazinë gjinore5. Kjo përfshin ligje të tilla si
Ligji për Barazi Gjinore dhe Ligji për Mbrojtjen nga Diskriminimi, të cilat synojnë të mbrojnë të
drejtat e grave dhe të sigurojnë një trajtim të barabartë për të gjithë qytetarët pavarësisht gjinisë.

Megjithëse ka një bazë të fortë ligjore që mbështet barazinë gjinore, sfida mbetet në zbatimin dhe
monitorimin e këtyre ligjeve. Raportet dhe studimet tregojnë se, pavarësisht progresit në hartimin
e politikave dhe legjislacionit, ka ende një hendek të madh midis ligjit në letër dhe realitetit
praktik. Për shembull, pavarësisht ndalimit ligjor të diskriminimit gjinor në shpalljet e punës, siç
tregohet në raportin e Institutit GAP, praktikat diskriminuese vazhdojnë të jenë të pranishme​​.

Kjo çështje e zbatimit të ligjeve lidhet ngushtë me ndërgjegjësimin e publikut dhe mekanizmat e
monitorimit. Ka një nevojë të madhe për fushata ndërgjegjësimi dhe edukimi që synojnë të
ndryshojnë perceptimet dhe sjelljet e rëndësishme ndaj gjinisë. Gjithashtu, është jetike që
institucionet përgjegjëse të zbatimit të ligjeve të kenë burimet dhe autoritetin e nevojshëm për të
siguruar që ligjet të respektohen dhe zbatohen në mënyrë efektive.

Për të adresuar hendekun midis ligjit dhe zbatimit, duhet të ndërmerren hapa konkretë për të
forcuar mekanizmat e monitorimit dhe për të ndëshkuar shkeljet e ligjeve të barazisë gjinore. Kjo
përfshin gjithashtu përmirësimin e qasjes në mekanizmat e ankesave dhe mbështetjen për
viktimat e diskriminimit gjinor.

5
Rrjeti i Grave të Kosovës (KWN). (2023, Mars 18). Ligji i Ri për Barazinë Gjinore në Kosovë: E mira, e
keqja, e diskutueshmja. Marrë nga Rrjeti i Grave të Kosovës: .
https://womensnetwork.org/sq/ligji-i-ri-i-kosoves-per-barazi-gjinore-te-mirat-te-kqijat-te-diskutueshme/

7
Në përfundim, ligjet dhe rregullativat e Kosovës për barazinë gjinore janë një hap i rëndësishëm
drejt një shoqërie më të barabartë, por ka ende një rrugë të gjatë përpara për të siguruar zbatimin
e tyre të plotë dhe efektiv në jetën e përditshme të qytetarëve.

6. Përfundimi dhe Rekomandimet

Ky studim ka zbuluar sfida të mëdha në luftën kundër diskriminimit gjinor në Kosovë.

Pavarësisht një kuadri ligjor të fuqishëm, hendeku midis LIGJIT dhe ZBATIMIT praktik mbetet
i gjerë6. Kjo situatë kërkon një angazhim të rritur nga të gjitha palët e përfshira: qeveria, shoqëria
civile, sektori privat dhe komunitetet ndërkombëtare.

Rekomandohet veçanërisht:

Zbatimi i Fortë i Ligjeve: Forcimi i mekanizmave të zbatimit të ligjeve ekzistuese dhe sigurimi i
ndëshkimeve për shkeljet.

Fushata të Ndërgjegjësimit: Shtimi i fushatave të ndërgjegjësimit për të ndryshuar perceptimet

shoqërore dhe të sjelljes diskriminuese.

Mbështetje dhe Burime për Viktimat: Zgjerimi i qasjes në burime dhe mbështetje për viktimat e
diskriminimit, përfshirë këshillim ligjor dhe psikologjik.

Hulumtime dhe Vlerësime të Vazhdueshme: Kryerja e studimeve të mëtejshme për të

monitoruar efektivitetin e politikave dhe për të adresuar çështjet në evoluim.

Nëpërmjet këtyre veprimeve, Kosova mund të ecë drejt një të ardhmeje më të barabartë dhe të
drejtë për të gjithë qytetarët e saj, duke siguruar që asnjë individ nuk lihet pas për shkak të
gjinisë së tij/saj.

6
KOHADITORE (2023, Maj 23) (Pa)barazia gjinore në Kosovë, kërkohet zbatimi i ligjeve.
Marrë nga https://www.koha.net/arberi/378709/pa-barazia-gjinore-ne-kosove-kerkohet-zbatimi-i-ligjeve/