ศัพท์นามกิตก์ ใช้ในสาธนะต่างๆ ศัพท์นามกิตก์

• ทายโก สมฺปทานสฺส ทานเจตนาย ทานํ เทติ.

ทายก ย่อมให้ ซึ่งทาน ด้วยเจตนาเป็นเครื่องให้ แก่ผู้รับมอบให้.
ผังนามกิตก์ ส่วนประกอบ
ทา + ณฺวุ + สิ = ทายโก ผู้ให้
ทายโก (ชโน) ผู้ให้ (กัตตุสาธนะ) รูปวิเคราะห์นามกิตก์ ธาตุ ปัจจัยนามกิตก์ วิภัตตินาม
ทานํ (วตฺถุ) สิ่งที่ถูกให้ (กัมมสาธนะ) ทายโก
สมฺปทาโน (ปุคฺคโล) ผู้รับมอบให้ (สัมปทานสาธนะ) เทตีติ ทายโก (ชโน)
ชนใด ย่อมให้ เหตุนั้น ชนนั้น ชื่อว่า ทายก (ผู้ให้) เป็นกัตตุสาธนะ (เป็นชื่อของผู้ให้)
ทานา เจตนา เจตนาเป็นเครื่องให้ (กรณสาธนะ)
ศัพท์นามกิตก์ (มีรูปวิเคราะห์)เป็นกัตตุรูป (คือ รูปวิเคราะห์เป็นกัตตุวาจก)
• อุปาสกา ทานกาเล ทานสาลํ อาคมิสฺสนฺติ. เทติ อิติ ทายโก (ชโน)
อุบาสก ท. จักมา สู่ศาลาเป็นที่ให้ ในกาลเป็นที่ให้. (ณฺวุ ปัจจัย จัดอยู่ในพวกกิตปัจจัย
  
ทาโน กาโล กาลเป็นที่ให้ (อธิกรณสาธนะ) กิตปัจจัย กำ�หนดให้เป็นกัตตุสาธนะเท่านั้น
ทานา สาลา ศาลาเป็นที่ให้ (อธิกรณสาธนะ) รูปวิเคราะห์ สาธนะ (อัญญบท) และกำ�หนดให้มีรูปวิเคราะห์เป็นกัตตุรูปเท่านั้น)
• สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาติ. กำ�หนดความหมายของศัพท์ ‘รูปสำ�เร็จ’
การให้ซึ่งธรรม ย่อมชนะ ซึ่งการให้ทั้งปวง. ประกอบรูปวิเคราะห์โดยการ
ทานํ การให้ (ภาวสาธนะ) แยกบทหน้า-ธาตุ-ปัจจัย ประกอบเป็นกิรยิ า

รูปวิเคราะห์ มี ๓ ๓ รูป ๗ สาธนะ

วิภัตติ
(สาธนะทั้งหลาย มีรูปวิเคราะห์ ๓) กัตตุรูป กิตปัจจัย ๑. กัตตุสาธนะ เป็นชื่อของผู้ทำ� เช่น ทายโก (ชโน) ผู้ให้ ให้ ๑
รูปวิเคราะห์เป็น เป็น กัมมรูป ๒. กัมมสาธนะ เป็นชื่อของผู้ถูกทำ� เช่น ทานํ (วตฺถุ) วัตถุที่ให้ ให้ ‘ซึ่ง’ ๒
กัตตุวาจก เหตุกัตตุวาจก กัตตุรูป กิจจปัจจัย
ภาวรูป ๓. ภาวสาธนะ เป็นชื่อของการกระทำ� เช่น ทานํ การให้ ‘การ’ ให้
กัมมวาจก เหตุกัมมวาจก กัมมรูป ทุกรูป กิตกิจจปัจจัย ๔. กรณสาธนะ เป็นชื่อของเครื่องทำ� เช่น ทานา (เจตนา) เครื่องให้ ให้ ‘ด้วย’ ๓
ภาววาจก ภาวรูป ๕. สัมปทานสาธนะ เป็นชื่อของผู้รับมอบ เช่น สมฺปทาโน (ปุคฺคโล) ผู้รับมอบ ให้ ‘แก่’ ๔
๖. อปาทานสาธนะ เป็นชื่อของที่ที่จากไป เช่น ปภโว (ปพฺพโต) ที่เกิดก่อน ไป ‘จาก’ ๕
๗. อธิกรณสาธนะ เป็นชื่อของสถานที่-เวลา ที่ทำ� เช่น ทานา (สาลา) สถานที่ให้ ให้ ‘ใน’ ๗
นามกิตก์ ภาวสาธนะ เป็นนามนาม นามกิตก์ สาธนะที่เหลือ เป็นคุณนาม
ปัจจัยนามกิตก์
ปัจจัย มี รูปวิเคราะห์ เป็น มี สาธนะ เป็น
กิตปัจจัย กฺวิ ณี ณฺวุ ตุ รู กัตตุรูป (กัตตุวาจก-เหตุกัตตุวาจก) กัตตุสาธนะ
กิจจปัจจัย ข ณฺย กัมมรูป และภาวรูป (กัมมวาจก-เหตุกัมมวาจก-ภาววาจก) กัมมสาธนะ และภาวสาธนะ
กิตกิจจปัจจัย อ อิ ณ ตเว ติ ตุํ ยุ กัตตุรูป กัมมรูป และภาวรูป (ทั้ง ๕ วาจก) ทั้ง ๗ สาธนะ
ตเว ตุํ ใช้ลงท้ายธาตุเป็นเครื่องหมายปฐมาและจตุตถีวิภัตตินาม (การ-, เพื่อการ-) มีอรรถแห่งภาวสาธนะ
• PaliDict ๒๔ ต.ค.๖๕