jej subdyscyplin Edukacja, a pedagogika Pedagogika jako nauka bada, opisuje, odwołuje się do prawidłowości, do których możemy się odnieść w praktyce. Bada warunki uczenia się i funkcjonowania w różnych środowiskach wychowawczych wychowanka. Zajmuje się prawidłowościami rozwoju człowieka, poszerzaniem jego możliwości życiowych. Bada funkcjonowanie instytucji edukacyjnych. Oprócz tego, kiedy mówimy o edukacji możemy mieć też na myśli oddziaływania nieformalne i pozainstytucjonalne: oddziaływanie mediów, kultury popularnej, rodziny, grup rówieśniczych.
Subdyscypliny pedagogiki – 7 kryteriów klasyfikacji wg S. Kawuli
- kryterium celów działalności edukacyjnej → dydaktyka, teoria wychowania, - kryterium metodologiczne (obszar analiz ogólnych i analiz akcentujących społeczne czynniki procesów edukacyjnych) → pedagogika ogólna, metodologia pedagogiki, historia wychowania, pedagogika społeczna, - kryterium rozwojowe (skupione na okresach i etapach życia człowieka) → np. pedagogika wczesnoszkolna, andragogika, geragogika, - kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka → pedagogika specjalna, - kryterium instytucjonalne (badanie organizacji szkolnictwa) → pedagogika przedszkolna, szkolna, pedagogika szkoły wyższej, - kryterium problemowe (skupienie na konkretnym typie problematyki) → pedagogika porównawcza, pedeutologia, - kryterium dziedzin działalności ludzkiej → pedagogika pracy socjalnej, pedagogika terapeutyczna, pedagogika czasu wolnego.
Podstawowe pojęcia w pedagogice:
1) edukacja – ogół oddziaływań służących formowaniu się i rozwijaniu zdolności życiowych człowieka ↓ pojęcie o najwyższym stopniu ogólności i niejednorodności: - ogół oddziaływań – indywidualnych i instytucjonalnych, świadomych i nieświadomych itp., - rozwijanie – w konkretnym kierunku albo bez sprecyzowanego celu jako efekt uboczny podejmowania przez człowieka jakiejś aktywności - zdolności życiowe człowieka – intelektualne, emocjonalne, interpersonalne, motywacyjne, fizyczne itp. 2) wychowanie – świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka, 3) kształcenie – system działań zmierzających do tego, aby umożliwić jednostce poznanie świata, przygotowanie się do zmian w nim zachodzących i ukształtowanie własnej osobowości ↓ rozwój osobowości nie jest zasadniczym celem kształcenia, ale zachodzi razem ze zdobywaniem wiedzy o świecie 4) uczenie się – proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko pojętym zachowaniu (umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia), 5) nauczanie – proces kierowania uczeniem się uczniów w toku planowej pracy nauczyciela z uczniami, 6) system oświatowo-wychowawczy – ogół odpowiednio powiązanych ze sobą placówek i instytucji kształcenia i wychowania Związek pedagogiki z innymi naukami Pedagogika formułuje pytania dotyczące faktów edukacyjnych, które stara się wyjaśnić, ale po drodze do tego wyjaśnienia spotyka się ze zjawiskami, które praktyką edukacyjną nie są, ale wpływają na jej przebieg i efekty – są jej kontekstem, którego poznanie pozwala wyjaśnić fakt edukacyjny.
1) Socjologia – pedagogika korzysta z pojęć socjologicznych przy wyjaśnianiu zjawisk
społecznych dlatego, że praktyki edukacyjne zachodzą w obrębie grup społecznych i zależą od zjawisk, które stanowią przedmiot badań socjologii (pedagogika nie posiada własnych kategorii pojęciowych w tym obszarze), 2) Psychologia – pedagogika korzysta z pojęć i metod psychologicznych przy wyjaśnianiu faktów psychologicznych, dzięki niej może ocenić skuteczność oddziaływań wychowawczych ↓ - pedagogika ≠ psychologia/socjologia stosowana (testowanie i weryfikowanie teorii psychologicznych/socjologicznych w jednej z form praktyki społecznej, jaką jest wychowanie), - pedagogika ma za zadanie opisywać i wyjaśniać praktykę edukacyjną, korzysta z metod powyższych dziedzin, żeby zweryfikować trafność realizowanych działań wychowawczych
3) Filozofia – pozwala uporządkować kategorie pedagogiczne, 4 filary filozoficzne
pedagogiki: ontologia, epistemologia, aksjologia, antropologia ↓ - pedagogika ≠ filozofia wychowania (studia nad systemami i poglądami filozoficznymi, które podejmowały się rozważania o wychowaniu) - pedagogika poszukuje w filozofii inspiracji i kategorii pojęciowych, które dają podstawę poznawania rzeczywistości edukacyjnej