Opis statystyczny zmiennych przy pomocy programu SPSS.

Do podstawowego opisu statystycznego zmiennych stosujemy:

• Miary tendencji centralnej

• Miary rozproszenia (dyspersji)

Opis uzupełniamy adekwatną ilustracją (właściwym wykresem), a w

przypadku danych ilościowych również informacją o skośności i kurtozie.
Poniższa tabela zawiera schemat doboru właściwych narzędzi w zależności
od rodzaju skali pomiarowej:

zmienne Miara tendencji Miara Inne Grafika

centralnej rozproszenia
NOMINALNE Dominanta Liczba kategorii Wykres kołowy

PORZĄDKOWE Mediana Kwartyle Wykres

Dominanta Odchylenie słupkowy
ćwiartkowe
ILOŚCIOWE Średnia Odchylenie Kurtoza Histogram
(interwałowe i Mediana standardowe Skośność
ilorazowe) Dominanta Kwartyle
Odchylenie
ćwiartkowe

Należy pamiętać, iż opis statystyczny, nie polega na przepisaniu właściwych

wartości z raportów SPSS, ale przede wszystkim na właściwej ich
interpretacji. Poniżej zamieszczono kilka przykładów opisu wykonanego
przy pomocy programu SPSS.

Uruchom program SPSS i wczytaj plik GSS93 pozdzbiór.sav

W pierwszym kroku opiszemy zmienną Stan cywilny (marital). Zmienna ta

zaprezentowana jest na skali nominalnej. Wybieramy opcje: Analiza – Opis
statystyczny – Częstości. Z lewego okna, w którym widnieją wszystkie zmienne,
przerzucamy do prawego okna zmienną, którą chcemy opisać (stan cywilny) .
Następnie klikamy na przycisk statystyki i wybieramy Dominantę –jest to
jedyna statystyka, którą możemy zastosować do opisu zmiennych nominalnych.
Po dokonaniu wyboru, przyciskamy Dalej i wybieramy opcję Wykresy, Spośród
wykresów wybieramy najwłaściwszy dla danych nominalnych: kołowy
(niekiedy możemy użyć też wykresu słupkowego).Klikamy na Dalej i OK. i
otrzymujemy następujący raport:

1
Stan cywilny
N Ważne 1499
Braki danych 1
Dominanta 1

W pierwszej tabeli uzyskujemy informację o liczbie badanych osób,

liczbie braków danych i wartości dominanty. Jak widać wyżej uzyskano 1499
odpowiedzi i jeden brak danych (brak odpowiedzi). Dominanta ma wartość 1.
W zakładce ZMIENNE pakietu SPSS możemy sprawdzić, jaka wartość
zmiennej odpowiada jedynce. Jak widać 1= żonaty/zamężna/konkubinat.
Wynika z tego, że wśród naszych badanych przeważały osoby w związkach
formalnych lub nieformalnych.
Stan cywilny

Procent Procent
Częstość Procent ważnych skumulowany
Ważne Żonaty/zamężna/KONK 795 53,0 53,0 53,0
Wdowiec/wdowa 165 11,0 11,0 64,0
Rozwiedziona/y 213 14,2 14,2 78,3
Separacja 40 2,7 2,7 80,9
Kawaler/panna 286 19,1 19,1 100,0
Ogółem 1499 99,9 100,0
Braki danych Brak odpowiedzi 1 ,1
Ogółem 1500 100,0

Druga tabela podaje dokładne informacje o liczbie obserwacji (i

procencie) dla kolejnych kategorii zmiennej. Kolumna Procent podaje odsetki
liczone z całej próby (1500 osób), a kolumna Procent ważnych podaje odsetki
bez uwzględniania braków danych (braków odpowiedzi – 1499 osób). W
przypadku danych nominalnych kolumna Procent skumulowany nie ma
specjalnego sensu (nie da się uszeregować pomiarów wg wielkości) i powinna
być usunięta z opisu zmiennej.

W drugim kroku opiszemy zmienną Poziom wykształcenia respondenta

(degree) . Jest to zmienna porządkowa. Postępujemy podobnie jak w pierwszym
kroku, pamiętając jednocześnie o przesunięciu analizowanej poprzednio
zmiennej stan cywilny z powrotem do lewego okna (listy zmiennych). Musimy
również pamiętać o wyborze nowych statystyk (dominanta, mediana,
kwartale) i nowym wykresie (wykres słupkowy).
Po dokonaniu zmian, zatwierdzamy je przyciskiem OK. i otrzymujemy
następujący raport:
\

Poziom wykształcenia respondenta

2
N Ważne 1496
Braki danych 4
Mediana 1,00
Dominanta 1
Percentyle 25 1,00
50 1,00
75 2,00

Jak wynika z powyższej tabeli spośród 1500 respondentów 4 osoby nie

udzieliły informacji o wykształceniu (braki danych) .
Mediana wynosi 1. Jedynka w danych odpowiada kategorii: High school.
Oznacza to, że połowa respondentów ma wykształcenie na poziomie High
school lub niższym, a druga połowa na poziomie High school lub wyższym.
Dominanta również ma wartość 1. Wynika z tego, że High school było
najczęstszym poziomem wykształcenia wśród respondentów. 25, 50 i 75
percentyl to po prostu 1,2 i 3 kwartyl.
Wartość 1 kwartyla wynosi 1, czyli 25% ankietowanych miało
wykształcenia na poziomie High school lub niższym. 3 kwartyl ma wartość 2 –
wynika z tego, że 25% miało wykształcenie na poziomie Junior college lub
wyższym.
Na podstawie wartości kwartyli wyliczamy „ręcznie” wartość odchylenia
ćwiartkowego:
Q3  Q1 2  1
Q   0,5
2 2
Uzyskana wartość odchylenia pozwala nam na obliczenie pozycyjnego
współczynnika zmienności:

VQ 
Q 0,5
  0,5
Me 1
Wartość współczynnika wynosi 0,5 mamy zatem do czynienia z umiarkowaną
zmiennością naszej zmiennej.

W raporcie SPSS odnajdujemy również tabelę częstości i wykres słupkowy

ilustrujące dokładny rozkład zmiennej poziom wykształcenia respondenta.

W kroku trzecim opiszemy zmienną ilościową : wiek respondenta (age).

Postępujemy podobnie jak w poprzednich przykładach, pamiętając by w opcji
Statystyki dołożyć miary właściwe dla danych ilościowych: średnią,
odchylenie standardowe, skośność i kurtozę, a w opcji Wykresy wybrać
Histogram.

3
Wiek respondenta
N Ważne 1495
Braki danych 5
Średnia 46,23
Mediana 43,00
Dominanta 28(a)
Odchylenie standardowe 17,418
Skośność ,500
Błąd standardowy skośności
,063
Kurtoza -,700
Błąd standardowy kurtozy ,126
Percentyle 25 32,00
50 43,00
75 59,00
a Istnieje wiele wartości modalnych. Podano wartość najmnie
jszą.

W uzyskanym raporcie widzimy, że Średnia czyli przeciętna wartość

wieku w naszej grupie badanych wyniosi 46,23. Mediana ma wartość 43,00
czyli połowa respondentów ma 43 lata lub mniej, a druga połowa 43 lub więcej.
Przy wartości Dominanty jest odnośnik wskazujący na to, że istnieje wiele
wartości modalnych (podana jest najmniejsza wartość dominanty – w naszym
przykładzie 28). W tabeli częstości wyszukujemy inne najczęściej występujące
wartości zmiennej wiek. Okazuje się, że występują dwie dominanty - są to
wartości 28 i 36 – wśród badanych były to najczęściej występujące wartości tej
zmiennej.
Dzieląc odchylenie standardowe przez średnią uzyskujemy wartość
współczynnika zmienności:
s 17,42
v   0,38
x 46,23
Uzyskana wartość wskazuje na stosunkowo niewielką wartość zmienności.
Pierwszy kwartyl wynosi 32 – czyli 25% respondentów miało 32 lata lub
mniej, kwartyl trzeci ma wartość 59, czyli 25% badanych miało 59 lat lub
więcej. Obliczone („ręcznie”) odchylenie ćwiartkowe wynosi 13,5.
Bezwzględną wartość skośności i kurtozy porównujemy z podwojonym
błędem standardowym. Jeżeli wartość bezwzględna skośności lub kurtozy nie
przekracza podwojonego właściwego błędu twierdzimy, że rozkład nie jest
skośny (kurtyczny). W przeciwnym razie opisujemy skośność i kurtyczność
rozkładu. W naszym przykładzie zarówno skośność jak i bezwzględna wartość
kurtozy przekraczają podwojone odpowiednie błędy standardowe. Stwierdzamy
zatem, że rozkład zmiennej wiek jest prawoskośny (skośność dodatnia) i
platykurtyczny (kurtoza ujemna).
W raporcie SPSS znajduje się również tabela częstości i histogram
ilustrujące dokładny rozkład zmiennej wiek respondenta.

4
Opisz samodzielnie następujące zmienne:

1. Znak zodiaku respondenta (N)

2. Jak wielu partnerów respondent miał w ostatnim roku (P)
3. Liczba braci i sióstr (I)
4. Używanie węgla i gazu zwiększa efekt cieplarniany (P)
5. Ludzie ewoluowali ze zwierząt (P)
6. Lata nauki szkolnej respondenta (I)