UNIVERSITETI I PRISHTINS FAKULTETI FILOZOFIKK DEPARTAMENTI HISTORI

Lnda: Historia e sistemeve politike Tema: Sistemi politik i vendeve islamike

Mentori: Prof.Ass.Dr.Haxhi Ferati

Studenti: Faton Pllana

Prishtin, Dhjetor 2010

HYRJE
Natyrisht se temn t ciln e kemi para vets sht nj tem e vshtir pr t'u elaboruar dhe njherit edhe mjaft interesante q zgjon interesim t gjer. Historia e lavdishme islame, ngjarjet dhe ndodhit e shekujve t fundit t historis botrore e sidomos ato t shek.XX e tutje si: rnia e kalifatit islam n vitin 1924, sulmet e 11 shtatorit, e shum ngjarje t tjera kan ndikuar q t flitet shum pr politikn islame pr legjislautrn islame Sheriatin e t ngjajshme, nga shum studijus qoft me njohjen reale t saj apo me keqinformimin dhe propagandimin anti-islam. Kohn bashkkohore q po jetojm, n kt jet t shfrenuar materiale kur vlerat shpirtrore, etike e morale kan humbur, t flassh pr kt tem sht nj "tabu" dhe ndoshta konsiderohet lloj "ekstremizmi" apo "fundamentalizmi" islam, prandaj duhet t thyhet kjo tabu dhe t flitet pr kt tem e t ngjajshme me to n mnyr objektive-shkencore e reale, e jo n at subjektive. Andaj mendoj se ne gjenaratat e reja, studentt e rinj nuk duhet t biem viktim e s kaluars apo viktim e pasimit t "verbuar" perndimor pa e analizuar se a ka t mira e t kqija n to? Mendoj se ne duhet t vedijsohemi e mos t bhemi pre e atyre q ja duan t keqen jets njerzore, duan me fut prqarje e t ngjajshme me to, sht koha e fundit q ne t bhemi "zott" e vetvets son. Natyrisht mos t harroj t falnderoj edhe profesorin i cili na e mundsoj q prej shum temave t propozuara pr punime seminarike t kemi edhe kt tem. Kt punim e kam ndar n 2 pjes: pjesn e par do t flas pr shtetin islam, politikn islame dhe karakterisikat kryesore t saj deri n vitin 1924 pra me nj fjal pr Shtetin Islam i njohur si Kalifati Islam deri n rnjen e tij dhe n pjesn e dyt do t flas pr politikn e shteteve islamike bashkkohore prej vitit 1924 e deri n ditt e sotme natyrisht pr disa prej shteteve kryesore t konferecs islamike.

PJESA E PAR
SHTETI ISLAM KALIFATI ISLAM
"All-llahu ju urdhron q t'u jepni amanetin t zotve t tyre dhe kur t gjykoni, ju urdhron t gjykoni me t drejt mes njerzve. Sa e mir sht kjo q ju kshillon. Allllahu dgjon dhe sheh si veproni. O ju q besuat, bindjuni All-llahut, respektoni t drguarin dhe prgjegjsit nga ju. Nse nuk pajtoheni pr ndonj shtje, ather parashtrojeni at te All-llahu (te libri i Tij) dhe te i drguari, po qe se i besoni All-llahut dhe dits s fundit. Kjo sht m e dobishmja dhe prfundimi m i mir." (Suretu En-Nisa 58-59) Muhamedi a.s. ka thn: "Shtat grupe njerzisht do t jen n hijen e All-llahut ditn e Kijameitit at dit kur nuk do t ket hije pos hijes s Tij: Prijsi i drejt " 1 Dr. Iziko E. Towhein, njri nga juristt m eminent botror thot: Islami plotsisht i prgjigjet rrethanave dhe nevojave q shfaqen n praktik. Gjat gjith shekujve sht zhvilluar, e nuk humbi asgj, por mbeti autentik n principet e veta. Ai n trsi e ruajti fuqin dhe fleksibilitetin e vet, pa e pasur parasysh vendin dhe kohn. Ai bots i dha dispozitat m themelore dhe sistemi i tij juridik fuqishm dominon mbi sistemet juridike t Europs. 2 Me kto thnje e filluam kt tem ka jep pr t kuptuar se shteti islam sht nj shtet ndryshe dhe i veant nga t tjerat si t kohs s kaluar ashtu edhe ato bashkkohore. Kur flitet pr shtetin islam, shum njerz menjher pa analizuar dhe studiuar japin ide dhe mendime shum t baza dhe injoruese, se shteti islam nuk sht zgjidhje, sht shtet teokrat dhe se sht i dmshm pr kohn bashkkohore. Po t'i vshtrojm mir kto mendime, do t vijm n prfundim se kto mendime t tyre i bazojn nga shum faktor: nga e kaluara dhe e tashmja. Nga e kaluara e dijm se n kohn antike karakterisitk e shteteve ishin se ishin tipike teokrate si Egjipti, Babilonia etj, n t cilat ndikimi fes ishte i jashtzakonshm sa q prijsit e tyre faraont u quanin edhe me tipare hynjore si "bir hyji, perndi" etj, duke u bazuar n kt mendojn se edhe n shtetin islam sht dika e till dhe ne e demantojm kt menjher q nuk sht e vrtet dhe se t till nuk ka n Islam, e jo vetm kaq, por edhe e kemi t ndaluar mi ngrit lart udhheqsat (prijsat) tan si n antikitet dhe pr argument kemi thnjen (hadithin) e Muhamedit a.s. i cili thot: Mos m ngritni lart si e ngritn t krishtert Isan birin e Merjemes (Jezusin), por thoni: Rob i Allllahut dhe Pejgamber i Tij. Pra ka na jep t kuptojm se kategorisht e kemi t ndaluar (Haram) pr ta cilsuar at me tipare hynjore, ather si qndron puna me udhheqsit tjer? Mjegullina e atyre q flasin kundr shtetit islam vazhdon edhe n mesjet dhe me pushtetin e kishs. Ne e dim se far ndodhi n at koh?!! Ishte vrtet errsir, errsir e madhe europiane dhe botrore ku u ndalua shkenca dhe u persekutuan sheknctart, ndrsa po n kt periudh ku nj pjes e Europs (Andalusi Spanja e sotme), Afrike Veriore e deri n Kin q ishin nn Shtetin Islam nuk ishin n errsir, nuk pat ndjekje dhe persekutime t shkenctarve nuk u luftu shkenca, por prkundrazi u prkrah dhe u stimulu 'far nuk mbahet mend n histori. sht e vertt q tashm kan tabu pr kt sepse njher e kan "hangr" e kan provu kt dhe me far rezultati se! dhe tash sht vshtir pr ta besojn kt pas pasojve q patn ata. Kjo ishte pr t kaluarn ndrsa pr kohn moderne nuk do koment. Ideologjit e dshtuara komuniste dhe ato ekzisutese demokratike-laike e bjn t vetn. Pr kohn komuniste nuk
Ibn Tejmije, Qeverisja Islame, Shkup 2009, fq 25. Abdul Mexhid Ez-Zindani, El Iman T besuarit e vrtet n dritn e Kuranit, Sunnetit dhe argumenteve shekncore Prishtin 2000, fq.109.
1

kemi 'far t flasim e dijm t gjith se 'far raportesh kishte me fen islame e mos t flasim pr shtetin islam! Demokracia-laicizmi e bn t vetn. Erdhi si pasoj e atyre 'far ndodhn n mesjet si e cekm m lart dhe tashme nuk dshirojn t dgjojn pr kt. Nxjerrin ligje, konventa e karta t ndryshme botrore t cilat n syt ton kan sukses mirpo pe shohim dhe jemi dshmitar se ato prap se prap shkeln, e nganjher nuk kan for detyruese por vetm morale. Ather, ka sht shteti islam? sht shtet teokratik, sht shtet despotik-tiran apo far sht? Prgjigjen e ksaj pytje do t mundohemi t prmbledhmi n disa karakterisitka kryesore: 1. Shteti islam nuk sht shtet hynjor q proklamon shenjtrin se sht hije e Zotit n tok, q u garanton shptimin njerzve, q lufton shkencn, q denigron dijetart, q ia shet Xhennetin atij q paguan, q prhap padituri dhe v n gjum njerzit. Por prkundrazi shteti Islam prbhet nga nj grup njerzisht q jan t sinqert n adhurimin e tyre ndaj All-llahut xh.sh. i nxjerrin msimet e tyre nga Kur'ani dhe i praktikojn mbi bazat e parimeve islame edhe n jetn politike. Ky sht nj shtet me t gjitha karakteristikat e nj shteti njerzor, q nga aspekti intelektual dhe praktik mund t'ia qlloj ose t gaboj. 2. Shteti islam nuk pranon pandryshueshmrin e gjendjes dhe nuk prhap injorancn, ngase i aplikon msimet dhe vlerat e Islamit. Nga natyra, Islami sht fe e prparimit, pra fe e shkencs dhe dituris me horizonte qytetruese dhe metods kulturore, ka ligjislaturn e vet dhe sistemin moral, ka shkolla t letrsis dhe shpirtit ashtu si ka ideale mbi t cilat mbshtetet jeta dhe do vepr e ksaj bote mbshtetet n Zotin e Madhruar. 3. Shteti islam prfiton nga njohurit botrore t cila i ka prfituar njeriu gjat zhvillimit historik i merr n vete dhe i bn t vlefshme pr shoqrin dhe pr prparimin e tyre. 4. Aplikimi i metods islame si nj njsi e plot q s'mund t ndahet n pjes. 5. Ky shtet e lrion njeriun nga epshi i kolonializmit, nuk e l t jet armik as vrass pr pasuri apo autoritet. Ather luftojeni at grup q vrsulet me pa t drejt, derisa t'i bindet udhzimit t All-llahut, e nse kthehet, ather me drejtsi bni pajtimin ndrmjet tyre, mbani drejtsin, se vrtet All-llahu i do t drejtit. (Suretu El Huxhurat 9) 3 Edhe dijetari bashkkohor Sejjid Kutub n lidhje me kt thot: "Pushteti i All-llahut n tok nuk realizohet duke e marr pushtetin njerz t caktuar njerz t fes si ka qen rasti me pushtetin e Kishs dhe as burra q flasin me emrin e zotrave, si ka qen rasti me at q njihet me emrin "teokratizm" apo pushteti hynjor i shenjt! Por ai realizohet duke qen Sheriati i All-llahut ai q gjykon dhe duke qen kthimi i shtjes tek All-llahu n prputhje me at q ka vendosur nga Sheriati i qart."

NDARJA E PUSHTETEVE
N teorin bashkkohre prej sukseseve m t mdha q kan ndodhur me demokracin bashkkohore e sidomos par revolucionit francez sht edhe ndarja e pushteteve. Kjo teori e bazuar n idet e Makiavelit konsiderohet si sukses i demokracis. Shikuar realisht n krahasim me pushtetin paraprak n mesjetn europiane sht sukses dhe fitore e madhe, por n t vrtet ku sht baza reale e ksaj ndarje? Natyrisht se gjat gjith historis sht br ndarja e pushteteve por gjithmon ka qene vetm formal e jo real. Ajo n ka krenohen perndimort se kjo ndarje e pushteteve, me ta pr her t par sht br, por fatkeqsisht nuk qndron. Ata nguten dhe jan euforik kur japin sqarime t tilla. Po t analizojm mir e shohim q ndarja e pushteteve n kuptimin e sotm bashkkohor e kemi edhe n shtetin islam. Realisht po t analizojm e vshtrojm mir kt mund t arrijm n nj prfundim, se kjo ndarja e pushteteve n islam sht e ngjajshme me at pushtetit presidenciale si ai

Dr.Zekerija Bajrami, Qndrimi islamit ndaj laicizmit, Shkup 2005, fq.147.

amerikan etj. Rolin e presidentit bashkkokohor e ka luajtur Halifi apo Emiri, kongresin e ka luajtur kshilli konsultativ SHURA si dhe gjykatat kane qen po ashtu. KUPTIMI I HALIFIT - n islam sht i gjer dhe shum i rndsishm ka do t nevojitej nj tem e tr. Sipas dijetarve Et-Taftazani dhe Ibn Halduni me Hilafet (posti i halifit) kuptojm: zvendsim i t Drgurati t All-llahut (a.s.) n drejtimin (mbrojtjen) e fes dhe politikn e ksaj bote me t. 4 Halifi nuk sht i pagabueshm, e as nuk ka cilsi t shenjta q at ta vn mbi detyrn apo gjykimin. Pozita e tij sht obligimi (prgjegjsie) e jo nder. Halifi i drejt Omer bin Abdul-Azizi me rastin e zgjedhjes s tij tha: "O njerz s'ka dyshim se un jam njri prej jush, prvese All-llahu m ka ngarkuar me detyr m t rnd nga ju". 5 Pushtetari n Islam sht prfaqsues i popullit madje sht shrbtor te ai. N lidhje m kt sht shnuar nj ngjarje shum interesante: Njher Ebu Muslim El-Havlani (dijetar i njohur islam) shkoi te Muavi bin Ebi Sufjani (Halife i muslimanve) me 'rast i tha: "Paqja qoft mbi ty o shrbtor (Muavij)". I than (Ebu Muslimit): "Thuaj: Paqja qoft mbi ty o prijs". Ai tha: "Paqja qoft mbi ty o shrbtor". I than: Thuaj:"Paqja qoft mbi ty, o prijs". Ai tha srish: "Paqja qoft mbi ty o shrbtor". Muaviu u tha: Lreni Ebu Muslimin, ngaq sht tejet i vetdijshm pr at q e thot". Me at rast Ebu Muslimi deklaroi: "Ti je nj shrbtor q Zoti i ksaj tufe t ka caktuar pr t'u prkujdesur pr t. Nse ti e v katranin mbi t zgjebosurin, shron t smurin, pengon t parn pr t fundit, zotriu i saj do t t shprblej, e nse e bn t kundrtn, do t t ndshkoj". 6 N lidhje me kt edhe Muhamedi a.s. na ka trhjekur vrejtjn n shum hadithe t tij: "donjri prj jush sht bari dhe sht prgjegjs pr tufn e vet; prijsi sht bari dhe sht prgjegjs pr tufn e vet; gruaja sht baresh n shtpin e burrit t vet dhe sht prgjegjse pr tufn e vet; biri sht bari n pasurin e babait t vet dhe sht prgjegjs pr tufn e vet; robi sht bari i pasuris s zotriut t vet dhe sht prgjegjs pr tufn e vet; pra, t gjith jeni barinj dhe t gjith jeni prgjegjs pr tufn tuaj". 7 Po ashtu thot: "do bari q All-llahu krkon prej tij t prkudjese pr tufn e vet dhe vdes duke e mashtruar kopen e vet, All-llahu ktij ia ndalon aromn e Xhennetit". 8 Ngjajshm m kt kemi edhe ajetin kur'anor: Mos prdoroni pasurin e jetimit ndryshe vetm n mnyr m t mir (pr t'ia shtuar), derisa ai ta arrij pjekurin e vet. Premtimin zbatonie, pse pr premtimin ka prgjegjsi. (Suretu El-Isra 34). Kur jemi n kt tem nuk mund t kalojm tutje e t mos e prmendim fjalimin madhshtor t halifit t par Ebu Bekr es-Sidik: "Un u zgjodha q t'ju udhheq, por un nuk jam m i miri nga ju. Nse drejtoj mir m prkrahni, por nse gaboj m kundrshtoni. Dijeni se e vrteta sht amanet ndrsa gnjeshtra tradhti. I dobti prej jush pr mua do t jet i fort pr mua derisa ta zgjidh problemin q ka, me lejen e All-llahut, kurse i forti pr mua do t jet i dobt derisa ta mposht padrejtsin e tij me lejen e All-llahut. do popull q nuk do t luftoj n rrug t All-llahut do t goditet nga All-llahu me poshtrim dhe ulje. do popull q do ta teproj n kryerjen e mkateve do t goditet nga All-llahu me sprovime t njpasnjshme. BINDJUNI URDHRAVE T MI PRDERISA UN U BINDEM URDHRAVE T ALL-LLAHUT DHE T DRGUARIT T TIJ DHE M KUNDRSHTONI NSE UN NUK U BINDEM URDHRAVE T ALL-LLAHUT DHE T T DRGUARIT T TIJ. Tani ngrihuni pr ta falur namazin, All-llahu ju mshiroft! 9 Aq e rndsishme sht shtja e halifit n islam, sa q Muhamedi a.s. na ka urdhruar q t zgjedhim m t mirn prej njerzve m t drejtn dhe m t sinqertin. Thot Muhamedi a.s. "Ai q sht i caktuar t udhheq m shtjet e muslimanve dhe emron ndonj njri duke ekzistuar mes tyre ndonj edhe m i drejt pr muslimant se ky, e ka tradhtuar All4 5

Dr.Jusuf Kardavi, Doktrina e shtetit n Islam, Shkup 2009, fq.46. Po aty, fq.47 6 Ibn Tejmije, fq.11 7 Po aty, fq.10 8 Po aty, fq.10 9 Hasan Ejub, Katr halift e drejt, Shkup 2003, fq.31

llahu, Pejgamberin e Tij dhe besimtart". 10 Ngjajshm m kt thot edhe halifja Omer bin Hattabi: "Ai q emrohet t'u prij muslimanv n ndonj 'shtje dhe emron ndonj tjetr pr shkak t przesmris dhe farafisins mes tyre, i ka tradhtuar All-llahun, Pejgamberin dhe besimtart". 11 Duke e kuptuar rolin, peshn dhe rndsine postit t udhheqsit, Muhamedi a.s. n shum hadith ka porosit q mos t krkojm postin e till, mos t bjm gara pr post duke e ditur peshn dhe rndsin e saj, e muslimant mos t mashtrohen nga posti i till. Transmetojn Buhariu dhe Muslimi se t Pejgamberi a.s. "Kishin vajtur disa njerz dhe kishin krkuar poste qeverisse, e ai u kishte thn: Ne nuk emrojm n 'shtjet tona njez q vet e krkojn". 12 Ngjajshm m kt e kishte porositur edhe Abdurrahman ibn Semuren duke i thn: "O Abdurrahman, mos e krko postin, ngaq nse ty t jepet pa e krkuar do t ndihmohesh, e nse t jepet ky post meq e ke krkuar, do t ngarkohesh". 13 KSHILLI KONSULTATIV (SHURA) kshilli konsultativ n islam i quajtur me emrin SHURA n aspektin gjuhsor e terminologjik sht i ngjajshme me kongresin apo parlamentin bashkkohor, ndrsa n prmbajtje dallon. N parlamentet e sotme e dijm se kemi "prfaqsues" t cilt shpesh-her pr mos me thn gjithnj i vjn interesat e tyre private e partiake para atyre shtetore e vjen deri te m e kqja e mundshme. Nj gj e till n Islam nuk mund paramendohet sepse nuk kishte "parti" apo t ngjajshme q e kishin dmtuar kt. Aq shum i ka kushtuar rndsi ksaj sa q All-llahu n Kur'an e quajti nj kaptin "Surja Shura". Pa dyshim se kjo cilsi, e konsultimit me t tjert sht cilsi e besimtarve, t sinqert dhe t devotshm. Edhe ata q i prgjigjen thirrjes s Zotit t tyre dhe e falin namazin rregullisht dhe ATA Q KONSULTOHEN MES VETE PR PUN T PRBASHKTA, e nga ajo q Ne ua japim ata e shprndajn. (Sure Shura 38) Ajo se ka na dallon neve prej t tjerve sht se n porosit, urdhresat e t ngjajshme me to nuk i kemi vetm n letra por edhe n praktik. Vet Muhamedi a.s. e ka aplikuar shum kt. Me rastin e betejs s Uhudit pranoi mendimin e t rinjve q t dal nga Medineja pr n Uhud. Kt e bri q t'ua msoj muslimanve rndsin e ktij parimi n praktik, edhe pse ai kishte mendim tjetr. 14 Edhe shokt e tij pas vdekjes s tij e praktikonin shurn shum. Aq shum sht konsultuar Muhamedi a.s. me shokt e tij sa q Ebu Hurejre thot: "Nuk kam par ndonj q konsultohet me shokt e vet m shum se Pejgamberi a.s.". 15 Nuk dshton ai q konsultohet. PUSHTETI GJYQSOR prej pikave m t nxehta q diskutohen n lidhje me kt tem sht edhe shtja e gjyqsis n islam. "Studiuesit" e Islamit, prej pikave t "dobta" q mundohen t'i gjejn sht edhe 'shjta e gjyqsis m saktsisht e sanksioneve dnimeve n islam. Natyrisht se nuk ja kan qlluar dhe kan gabuar plotsisht. Sa keq pr ata! Kur flasin pr t mundohen si thot populli me nxjerr" cpirra" por kur nuk ja kan arrit dhe as q do t ja arrin ata ndosha dhe n fakt propagandojn, lshojn mjegullira tek njerzit mirpo kto i marrin ata q nuk mendojn, logjikojn, studiojn e analizojn por ata q i marrin gjrat "shabllon" dhe verbrisht. N Islam nuk ka "gjyqe t Zotit" t ashtuquajtura si kan qen n kohrat e mhershme pr ta vrtetuar pafajsin n mnyra vrtet brutale e 'njerzore far nuk ja vlen t ceket n kt punim pr mos ta "ndyt" e "njllos" kt punim. Gjyqsia islame aq ka shku larg sa q VALLAH kjo e sodit bashkkohore do t'ja kishte lakmi nse vrtet e bjn detyrn e tyre ndershm. N Islam nuk ka gjyqe t veqanta pr njerz e pushtetit apo t ngjajshme ata jan t gjith barabart. Parulla e famshme "t gjith barabart para ligjit" tek ne sht e njohur jo ve n letra por edhe n prakik. Nuk jan t
10 11

Ibn Tejmije, fq.6 Po aty. 12 Po aty, fq.7 13 Po aty. 14 Dr.Zekerija Bajrami, fq.171 15 Po aty, fq.172

ralla rastet q jan gjykuar udhheqsat jo vetm n raport me muslimant por edhe me jomuslimant dhe kjo sht ajo "pika e dobt" q mundohen t'ia shpifin islamit. Sa pr ilustrim dhe pr argumente q t mos mendoni se jemi duke folur vetm "prralla" po i cekim disa ngjarje t tilla. Ngjarja e nj t krishteri t Egjipitit i cili pas nj gare q kishte me djalin e Amrit q ishte edhe guvernator i Egjiptiti, i krishteri fitoj dhe djali i Amrit i ra me kamxhik dhe i tha: Un jam biri i t ndershmve, ather i krishteri shkoi n Medin te Omer ibn Hatabi (halifja i muslimanve) dhe iu ankua pr kt, Omeri i oi letr Amrit q t vinte n Medin me djaline tij urgjent dhe pasi erdhen n Medin i dha kamxhikun t krishterit dhe i tha: Bjeri t birit t ndershmve dhe pasi q e qlloi, Omeri i tha atij: bjeri edhe Amrit ai i tha: Qllova at q m qlloi, pas ksaj Omeri iu kthye Amrit duke i thn: O AMR KUR I KENI ROBRUAR NJERZIT KUR NNAT E TYRE I KAN LINDUR T LIR? 16 Po ashtu transmohet ngjarja e njohur ndrmjet halifs Ali bin Ebu Talibit dhe nj t krishterit pr parzmore. Njher i bie parzmorja Aliut dhe e gjeti tek nj burr i krishter. Doln para gjykatsit Shurejhit. Aliu tha: "Parzmorja sht e imja, nuk ia kam shitur as nuk ja kam dhuruar!" Gjykatsi pyeti t krishterin: Nse ishte e vrtet kjo q thot udhheqsi i besimtarve (Aliu)? I krishteri prgjigjet: "Kjo parzmore sht e imja, udhheqsi ka qen gnjeshtar". Shurejhi kthehet kah Aliu dhe i thot: "A ki argument"? Aliu filloi t qesh dhe tha:"Ja ka qlluar Shurejhi dhe s'kam argument". Ather gjykoi n t mir t krishterit, se ai ishte pronar i saj dhe nuk kishte argument kundr tij. Ky burr e mori parzmorn dhe u nis, i bri disa hapa dhe u kthye duke thn: "Un dshmoj se kto dispozita t Pejgamberit jan t drejta. Udhheqsi i besimtarve krkon gjykim dhe gjykohet kundr tij. Deklaroj se nuk ka Zot tjetr prve All-llahut dhe se Muhamedi sht i Drguari i All-llahut, parzmorja sht e jotja, o kryetar i muslimanve". 17 Po ashtu nuk mund t kalojm kt tem e mos ta prmendm rastin e sulltan Mehmet Fatihut me arkitektin grek. Pas lirimit t Stambollit, sultan Mehmeti II pati urdhruar t'i pritej dora nj arkitekti krishter i cili e kishte kryer detyrn n kundrshtim me urdhrin e tij. Ndrkaq, gjykats i Stambollit ishte Hizir Bej, shoku dhe miku m i afrt i Mehmetit II dhe i emruar prej tij n kt detyr. Arkitekti t cilit i ishte prer dora, shkoi te kadiu Hizir Bej dhe u ankua kundr sulltanit. Mnyra apelative e personit ndaj sulltanit Mehmetit II ishte kshtu: SULLTANI I BIRI I SULLTANI, GAZIU NGADHNJIMTARI, MEHMETI I FAMSHM. Kurse Hizir Beu i drgoi nj ftes gjyqi t thjesht si pr nj qytetar t zakonshm, me kt tekst: MEHMTI I BIRI I MURATIT, EJANI N GJYKAT N KT OR Ditn kur do t zhvillohej seance gjyqsore, sulltani Mehmeti II shkoi n gjykat i vetm, pa suit dhe ceremoni, si nj qytetar i thjesht dhe u ul n karrikn e t pandehurit. Edhe Hizir Beu u ul n vendin e vet. Seanca filloi. N gjykatat, meq gjykatsi prfaqsonte drejtsin, rrinte ulur, kurs t tjert, kur flisnin, ngriheshin n kmb. Sulltani nuk u ngrit n kmb pr t folur. Gjykatsi ia trhoqi vrejtjen: "Ktu ndodhesh si i pandehur, ngiru n kmb!" Sullani u ngrit n kmb dhe ashtu iu prgjigj pyetjve t gjykatsit. N prfundim t gjykimit, gjykatsi e gjeti sulltanin fajtor, kurse arkitektin krishter, t pafajshm dhe kndoi ajetin kur'anor mbi ndshkimin e njvlershm (kisas). Duke u mbshtetur mbi konkluzionin e ajetit n fjal, vendosi q sulltani t dnohej po me at mnyr q kishte kryer faj, pra ti pritej dora! Sovrani i cili kishte nnshtruar botn, duke e pritur vendmin me qetsi dhe nnshtrim, tha: "VENDIMI SHT I LIGJIT T NDERUAR!" Duke u prekur jashtzakonisht nga kjo sken e nj drejtsie t lart, arkitekti krishter tha me syt tr lot: "Heq dor nga e drejta ime, krkoj vetm dmshprblim!" Pasi seanca e gjykimit prfundoi n kt mnyr t plqyeshme, sulltani i tha kshtu Hizir Beut: "T PRGZOJ Q U FRIKSOVE NGA ALL-LLAHUT E JO NGA UN!" Gjykatsi Hizir Beu nxori nga posht minderit ku rrinte, nj topuz dhe i tha: "Po t mos e pranoje
16 17

Dr.Jusuf Kardavi, Jomuslimant n shoqrin Islame, Prishtin 2002, fq.31. Po aty, fq.33

vendimin q dhash, do t t godisja n kok me kt topuz!" Edhe sulltani, si prgjigje ndaj ksaj, i tregoi shpatn q e kishte fshehur nn kaftan dhe i tha: "Edhe un, po qe se nuk do t vendosje me drejtsi, do t ta prisja kokn me kt!" Prve dmshprblimit, sulltani i dhuroi nga pasuria e vet nj shtpi arkitektit krishter. Ather, arkitekti krishter tha kshtu: "Nuk ka n bot drejtsi t till! Nga ky qast e tutje, un jam musliman!" Dhe tha fjaln e dshmis (shahadetin) dhe u b musliman. 18 E si t mos jet e till kjo kurse kta burra t mdhenj e kishin parasysh urdhrin kur'anor dhe lirshit t themi "nen prej kushtetus islame" me fjalorin bashkkohor: "All-llahu urdhron drejtsi, bamirsi, ndihm t afrmve, e ndalon nga imoraliteti, nga e neveritura dhe dhuna. Ju kshillon ashtu q t merrni msim." (Suretu En-Nahl 90) Pas gjith ktyre argumentve t pakta e shum t tjera t pa prmendura, a t gjindet vend, fjal e arsyetim pr t gjykuar pr ato ka thrrasin ata?

T ZOTT E MENDJES GJUNJZOHEN PARA T VRTETS

N zhum vende n Kur'an, All-llahu i referohet ktij termi "t zott e mendjes" ulilelbab duke iu referuar njerzve t menur q kan dijeni q ne sot i quajm me emra t ndryshm si intelektual, shkenctar etj. Natyrisht q ka t till t cilt n lidhje me temn ton e kan pranuar t vrtetn pra prej jomuslimanv. E vrteta nuk i ka penguar ta shprehin at q duhet thn edhe pse ndoshta shum her sht kundr pikpamjeve t tyre. Dr.Shahti, gjerman specialist n lmin e Sheriatit Islam, thot: "Islami nnkupton dika m tepr se fe. sht fakt se ai prmban n vet teori ligjore dhe politike. N prgjithsi thn, ai sht system i prkryer qytetrimesh q prmbledh s bashku fen dhe shtetin". 19 Italiani Nalino thot: "Muhamedi ka formuar n t njjtn koh fe dhe shtet. Islami nuk sht fe materialiste mbi t ciln mund t aplikohen normat materialiste, e as besim shpirtror q s'ka lidhje me materializimin dhe jetn. Islami sht beim q prqendrohet n materie dhe shpirt, n kt bot dhe n ahiret; sht trup dhe shpirt, shtet dhe fe, jet dhe transendenc". 20 Orientalisit musliman Leopold Veis (Muhamed Asad) n librin "Islami n udhkryq" thot: "Islami nuk sht besim sufist e as filozofi, por sht metod e jets sipas rregullave t natyrs q i ka nnshtruar Zoti pr krijesat e Tij. Karakteristika e tij sht harmonizimi i aspektit shpirtror me aspektin material n jetn njerzore". 21 Kur flitet pr t zott e mendjes n raport me Islamin nuk mund t mos ceket edhe thnja e shkrimtarit t famshem botror Gtes i cili thot: "Qoft lavdruar nata n t ciln Pejgamberit t Zotit ju zbrit Kur'ani m prkryeshmrin e tij". E ata q thojn t kundrtn flasin pr islamin pa fakte dhe argumente pr ta ka "vend" n islam e ajo sht: "Sa e madhe sht ajo fjal q del nga gojt e tyre, e ata nuk thon tjetr vetm se gnjeshtr." (Suretu El Kehf 5)

18

Osman Nuri Topbash, Osmant, Shkodr, 2009, fq.127-128. Dr.Zekerija Bajrami, fq.145 20 Po aty. 21 Po aty, fq.155
19

PJESA E DYT
SISTEMI POLITIK ISLAM BASHKKOHOR
Ngjarjet e mdha botrore q ndodhn n bot fund shek. IX dhe fillim e shek. XX natyrisht q i prfshiu edhe botn islame. Perandoria Osmane e cila ishte n at koh si prfaqsuesja e shtetit islam Hilafetit Islam ndodhej n kriz dhe ishte thuajse fund t shkatrrimit. Edhe pse ajo zyrtarisht u shuajt m 1924, shum dekada para ktij vendi shum vende ishin shkputur nga ajo dhe kishin fituar pavarsin ku prej tyre ishte edhe Shqipria. Periudha mes dy luftrave botrore, n botn islame nuk sht shnuar ndonj ngjarje e madhe me prmasa globare si ishte p.sh formimi i Lidhjes s Kombeve etj. Pas lufts s dyt botrore, u zhvilluan ndryshime dhe rrjedhoja t mdha n bot e kto pa dyshim i prfshiu edhe vendet islame. Prej ngjarjeve q ndodhn ishte edhe formimi i Ligs Arabe m 22.03.1945 nga 6 shtete: Egjipti, Iraku, Transjordan (m 1946 riemrohet Jordani), Libani, Arabia Saudite dhe Siria. Jemeni iu bashkua m 05.05.1945. Aktualisht ka 22 antar. Ngjarje tjetr q ndodhi ishte fillimi i lufts arabo-izraelit m 1948 , ku kjo ngjarje ishte edhe njherit edhe intervenimi i par i OKB-s, por sidoqoft kjo nuk sht objekt i tems son. Ngjarje tjetr madhore ishte edhe themelimi i organizats s Konferencs Islamike m 25.09.1969, menjher pas lufts arabo-izraelite. U themelua nga 25 shtete. Sot i ka 57 antar, ku n mesin e tyre sht edhe Shqipria q nga viti 1992. 22 Qllimi i saj sht: ruajtja e vlerave islame, sociale e ekonomike; promovimin e solidaritetit mes shteteve antare, rritjen e bashkpunimit n fushat sociale, ekonomike, kulturore, shkencore dhe politike; mbshtet paqen dhe sigurin ndrkombtare; avancimin arsimor, veanrisht n fushat e shkencs dhe teknologjis. 23 Prej konventave m t njohura q e ka nxjerr sht edhe Deklarata Islame (e Kajros) e t Drejtave t njeriut m 05.08.1990. Ky dokument paraqet prpjekjen e rndsishme t kodifikimit t parimeve t Sheriatit n fushn e t Drejtave dhe Lirive t Njeriut. 24 Kjo deklarat ka 25 nene. Preambula e saj shpreh mbshtetjen e saj n besimin e pastr monotesit, mbshtetjen n Sheriatin si ligj universal dhe gjithprfshirs etj. Nenet e saj prfshijn gjith ato q i nevojiten jets s njeriut, si jeta, liria, e drejta arsimimit, e besimit, barazia gjinore, e drejta e lizjes etj. (pr m shum shiko Ajni Sinani, Islami-besim, ligj, kultur dhe qytetrim, fq 153-163, ose adresn n internet http://www1.umn.edu/humanrts/instree/cairodeclaration.html). Sekretari gjeneral i organizats sh turku Ekmeleddin hsanolu. Prej ngjarjeve tjera madhore q ndodhn pr muslimant ishte edhe nxerrja e Deklarats Islame Universale (e Parisit) e t Drejtave t Njeriut, i nxjerr nga Kshilli Islamik, e shpallur prej Konferencs Internacionale, mbajtur n Londr, prej 12-15 prill 1980. 25 Kjo deklarat prbt prej preambuls dhe ka 23 nene. Kjo deklarat i proklamon bots me kt dokument kto t drejta: si e drejta pr jet, pr liri (neni 1-2), e drejta pr barazi dhe ndalimi i diskriminit, e drejta pr drejtsi (3-4), e drejta pr procedur t drejt gjyqsore, e drejta pr t'u mbrojtur kundrejt shprdorimit t pushtetit (5-6) etj. Karakteristik e ksaj deklarate sht se n do nen t saj e bazon apo e argumenton me ajet kur'anor apo hadith t Muhamedit a.s. ( pr m shum shiko Ajni Sinai fq.123-142 ose adresn n internet http://www.alhewar.com/ISLAMDECL.html). Pr t mos devijuar nga tema dhe ti mbesim besnik tems tom ne do t parqesim disa prej sistemve politike t disa prej vendeve islamike antare t konferencs islamike si t:
22 23

http://en.wikipedia.org/wiki/Organisation_of_the_Islamic_Conference http:/www.oic-oci.org/page_detail.asp?p_id=52 24 Ajni Sinani, Islami besim,ligj,kultur dhe qytetrim, Prishtin 2007, fq.163 25 Ajni Sinani, fq.123

Arabis Saudite, Turqis, Egjipti dhe Shqipris. Arsyeja pse e zgjodha Shqiprin sht se jo q sht vend i deklaruar islamik por pr vet faktin se shumica e popullsis jan mysliman, si dhe pasi q sht antare e konferncs, a s'do t ishte turp q ne ta anashkalojm vendin ton am?

ARABIA SAUDITE mbretri (monarki) absolute me n krye mbretin. Shteti

bashkkohor u themelua nga dinastia Saudi m 1744 nga Muhamed bin Saudi. Periudha e par e shtetit prfshin periudhat 1744-1818, periudha e dyt 1818-1821, periudha e tret prej 1821 e deri m sot. Pushtetin kryesor e ka mbreti. 26 Kushtetuta prbhet prej 9 kapitujve, ku neni 1 deklaron se shteti quhet Mbretria e Arabis Saudite i njohur si vend islamik, Kur'ani dhe Suneti (tradita profetike) sht kushtetuta e vendit, kryeqitet sht Rijadi, neni 5 precizon q sistemi qeveris sht sistem monarkik (mbretror), neni 8 precizon q Qeveria n Mbretrin e Arabis Saudite sht e bazuar mbi premisat e drejtsis, konsultime, dhe t barazis n pajtim me Sheriatin. T drejtat e njeriut shteti i mbron n pajtim me Sheriatin (neni 26). N lidhje me gjyqsorin dhe gjyqtart - gjyqsia sht nj autoritet i pavarur. Nuk ka kontroll mbi gjyqtart n dhnien e vendimeve t tyre, prve n rastin e Sheriatit islam. (neni 46). 27 Nga ky prshkrim i shkurtr kuptojm q ky shtet edhe sot e ruan sheriatin si kushtetut dhe gjykim. TURQIA vend parlamentar ku fuqin kryesore politike - ekzekutive e ka kryeministri i cili sht njherit edhe n krye t qeveris. Pas rnjes s perandoris osmane ndodhn ndryshime t mdha, ku me n krye Kemal Ataturkun e shpalln vendin si laik, e suprimuan Sheriatin dhe vendosi t orientim europian. Kushtetuta aktuale sht ajo e vitit 1982. Prbhet prej 3 pjesve. Pjesa e par flet pr principet themeluese, pjesa e dyt prj t drejtat individuale dhe grupore dhe pjesa e tret pr organet themelore. Mbrojtse kryesore e kushtetus sht Gjykata Kushtetuese. Ekzekutivi prbhet nga kryeministri dhe kshilli i ministrave, kurse organ legjislativ sht Asambleja e Madhe Kombtare e Turqis
28

Nga ky prshkrim kuptojm se turqia aktuale sht krejt ndryshe n aspektin politik nga 'far ishte perandoria osmane. EGJIPTI arsyeja e zgjedhjes s Egjpitit sht pr shkak t rndsis s tij q ka sot n botn islame dhe ndikimit t tij t madh q e ka n at pjes t rajonit edhe pse n raport me shtetin ton nuk sht treguar real me mosnjohjen e pavarsis son. Egjipti sht shtet gjysm-presidencial ku kryetari i shtetit shte edhe kryetar i qeveris. Kushtetuta e egjiptit e emron at si Republika Arabe e Egjiptit i cili sht miratuar m 11.09.1971 dhe e cila sht edhe aktulale me disa ndryshme n vitet 1980, 2005 dhe 2007. Me kushtetun e viti 1980, sheriati bhet burimi baz i legjislaturs pasi q ishte suprimuar me kushtetun e viti 1923. Me kt (sheriatin) rregullohen qshtjet civile ndrsa ato penale nuk jan t nxjerra nga sheriati por t bazuara n ligjet perndimore. N lidhje me kodin civil duhet cekur edhe kjo q edhe pse rregullohen me sheriat kjo vlen vetm n munges t ligjit, e kjo do t thot q sheriati sht burim subsidiar (sekondar), neni 1 e precizon kt: n munges t ndonj ligji t zbatueshm, gjykatsi do t vendos sipas s drejts zakonore, n munges t saj vendos n prputhje me parimet e sheriatit. Kjo karakteristik n lidhje me sheriatin si burim sekondar vlen edhe pr shtetet tjera si p.sh Algjerin. N aspektin legjislativ themi se parlamenti prbhet prej 2 dhomave: Kuvendi Popullor (Mexhlis Esh-Sha'ab) me 454 deputet, e cila njherit dhoma e ult dhe Kshilli i Shurs (Mexhlis Esh-Shura) me 264 deputet e cila njherit sht dhoma e lart. Ekzekutiv i ktij vendi si e cekm m lart i takon presidentit i cili sht njherit edhe Komandati suprem i ushtris si dhe sht barts i qeveris. Aspektin gjyqsor, gjykata e lart kushtetuese sht gjykata m e lart. Ajo
26 27

http://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Saudi_Arabia http://en.wikisource.org/wiki/Basic_Law_of_Saudi_Arabia 28 http://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Turkey dhe http://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Turkey

ndrmerr kontrollin gjyqsor n lidhje me kushtetueshmrin e ligjeve dhe interpretimin e tyre bazuar n ligj (kushtetut). 29 Nga kjo q e pam shihet q n Egjipt gjrat qndrojn ndryshe n raport me sheriatin. Kt e ka br pa dyshim edhe ajo q ishte nj koh bukur t gjat nn sundimin francez (kohn e Napoleon Bonapartes) e m von edhe at anglez sa q t ndryshoj krejtsisht strukturn. Ky shtet njihet edhe pr at q nuk sht shum demokrat (koncepti perndimor) n raport me "kundrshtart" politik t ktij sistemi regjimi gj e cila ka ngjar shum shpesh edhe me ekzekutimin e tyre si t: Hasenel Bena, Sejjid Kutub etj. E njohur gjithashtu kundr ktij sistemi dhe ksaj udhheqsia sht edhe lvizja e quajtur "Vllezrit Musliman" t cilt n zgjedhjet e viti 2005 u renditn t dyt dhe se n kuvendi popullor kishin 88 deputet. 30 SHQIPRIA edhe pse Shqipria prej pavarsis e tutje thujse e ka asgjsuar sheriatin me gjithat e pash t arsyshme t'i them edhe pr t dy-tri fjal me arsyen e vetme sepse edhe ajo sht antare e konferencs islamike dhe se nuk do t ishte reale dhe njerzore q t mos flas pr shtetin ton am. T gjitha dokumentat q jan nxjerr prej shpalljes s pavarsis e tutje nuk kan si burim beli t paktn sekondar sheriatin apo shfrytzimit t tij n munges t ligjit aktual. Kushtetuta aktuale sht ajo e aprovuar nga Kuvendi i Republiks s Shqipris m 21.10.1998. Kjo kushtetut prbhet prej 18 pjesve. Neni 10 shpalln se shqipria nuk ka fe zyrtare. Organi m i lart i interpretimit t kushtetuts sht Gjykata Kushtetuese e Republiks s Shqipris. Shqipria sht republik parlamentare (neni 1), barts i institucioneve ekzekutive sht qeveria me n krye kryeministrin dhe kshillin e ministrave. Organi m i lart legjislativ sht Kuvendi i Shqipris i cili zgjidhet direkt nga populli me zgjedhjet parlamentare dhe ka 140 deputet me mandat 4 vjeqar. Presidenti zgjidhet nga parlamenti. E veanta e Shqipris nga disa vende t konferencs islamike si Egjipti, Algjeria etj, sht se sheriati nuk prfshihet n ligjin shqitpar, qoft ai civil apo penal, qoft si burim sekondar apo n munges t ligjit aktual. Vend t rndsishm n burimet sekondare ka edhe e drejta zakonore e cila mund t mirret si baz n rast mungese t ligjit aktual.

PRFUNDIMI
Temn t ciln e paraqitm para vetit me t vrtet sht tem pr t ciln mund t flitet shum e shum e jo vetm me nj punim seminarik. Nj prfundim duhet ta kuptojm: q politikn n islam dhe raportin e saj t ndrsjellt, nuk duhet ta kuptojm n asnjrn nga dy ekstremet: ekstremin q politika nuk ka vend n islam dhe duhet t qndrojn larg si sht tashm e njohur dhe esktremi tjetr q t mirresh me t n kt koh sht gjynah e mkat dhe se ne muslimant duhet t qndrojm indifernet, prkundrazi islami na nxit e sugjeron t kundrton, t jemi aktiv n ngjarjet q na rrethojn neve. Si argument i ksaj kemi mendimin e dijetarit t famshm islam Ibn El Kajjim i thot se: "politika sht veprim, n t ciln njerzit, jan m afr mirqenies dhe m larg 'rregullimit, derisa ajo nuk kundrshton sheriatin", dhe thot gjithashtu: "politika e drejt nuk mund t jet n kundrshtim me at q ka gjykuar Sheriati, por ajo sht n plqim me at q ka ardhur ai, madje ajo sht pjes prbrse e saj, ndrkaq ne e quajm at "politik" n prputhje me terminologjin ton, ndrsa ajo sht drejtsia e All-llahut t Madhruar dhe e t Drguarit t Tij (Muhamedit a.s.). 31 Sa i prket ekstremit t par e cila i largon politikn nga feja, kundr argument t tyre e kemi mendimin e dijetarit El-Gazali i cili kshtu e vlerson vlern e politiks: "kjo bot sht kopsht (vendmbjellje) e bots tjetr (Ahiretit) dhe nuk plotsohet feja, perveqse me
29

http://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Egypt, http://en.wikipedia.org/wiki/Egyptian_Civil_Code, http://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Egypt, http://en.wikipedia.org/wiki/Parliament_of_Egypt. 30 http://en.wikipedia.org/wiki/Egyptian_parliamentary_election,_2005 31 Dr.Jusuf Kardavi, Doktrina e shtetit n islam, fq.155

kt bot (dynja). Pushteti dhe feja jan dy shtylla; feja sht baza, ndrsa pushteti sht rojtari. Ai q nuk ka baz sht i shkatrruar dhe ai q nuk ka rojtar sht i humbur". 32 Prfundimin e ktij punimi do ta prfundoja me nj prfundim ose m mir me thn me nj krkes t ciln e krkuan pjesmarrsit e konferencs Ndrkombtare e t Drejtave Komparative (krahasuese) e mbajtur n Paris m 1952. Duke i mar parasysh konkluzionet dhe argumentet, deri t t cilat kan arrit pjesmarrsit e Konferencs, duke i ndjekur studimet n Java mbi ligjet Islame dhe t gjitha diskutimet q u zhvilluan gjat ksaj Konference, u b absolutisht e qart se ligji islam qndron mbi principe t forta n vlerat dhe dobit e t cilit nuk ka asnj ik dyshimi, llojllojshmria e principeve, t ktij sistemi ligjeve komplekse, n vete prmbajn pasuri t jashtzakonshme t mendimeve juridike dhe zinxhir t tr t mrekullueshm t nismave artistike, ka ktij ligji i mundsojn q tiu prgjigjt t gjita krkesave dhe dshirave q shfaqen dhe paraqiten n jetn bashkkohore. Ne pjesmarrsit e kesaj Konference krkojm q Java mbi ligjet islame t mbahet do vit prfundojn pjesmarrsit e konferencs

32

Po aty

BIBLIOGRAFIA
Abdul Mexhid Ez-Zindani, El Iman T besuarit e vrtet n dritn e Kuranit, Sunnetit dhe argumenteve shekncore, Prishtin 2000. Ajni Sinani, Islami besim, ligj, kultur dhe qytetrim, Prishtin 2007. Dr.Jusuf Kardavi, Doktrina e shtetit n Islam, Shkup 2009. Dr.Jusuf Kardavi, Jomuslimant n shoqrin Islame, Prishtin 2002. Dr.Zekerija Bajrami, Qndrimi islamit ndaj laicizmit Shkup 2005. Hasan Ejub, Katr halift e drejt, Shkup 2003. Ibn Tejmije, Qeverisja Islame, Shkup 2009. Osman Nuri Topbash, Osmant, Shkodr, 2009. Adresat elektronike: http://en.wikipedia.org/wiki/Organisation_of_the_Islamic_Conference http:/www.oic-oci.org/page_detail.asp?p_id=52 http://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Saudi_Arabia http://en.wikisource.org/wiki/Basic_Law_of_Saudi_Arabia http://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Turkey http://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Turkey http://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Egypt http://en.wikipedia.org/wiki/Egyptian_Civil_Code http://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Egypt http://en.wikipedia.org/wiki/Parliament_of_Egypt http://en.wikipedia.org/wiki/Egyptian_parliamentary_election,_2005