ÖNEMLİ UYARI:

Bu sunum İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi

öğrencilerinin eğitimlerine ücretsiz katkı sağlamak amaçlı
hazırlanmış olup, bilimsel kaynak olarak gösterilemez,
ücretlendirilemez, izinsiz kaydedilemez, kullanılamaz,
çoğaltılamaz ve ticari bir ürün haline dönüştürülemez.
 Doç. Dr. Lütfiye ÖKSÜZ
İstanbul Tıp Fakültesi
Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı
lutfiye.oksuz@atlas.edu.tr
Ders içeriği

Mikrobiyolojinin önemi
Mikrobiyolojinin tarihçesi
Mikroorganizmaların sınıflandırılması
Mikrobiyolojiye giriş
Mikrobiyoloji-Basından haberler
Sudan kaynaklandığı sanılan virüsü kapınca hastanelik
oldular Oyuncuların yanı sıra, aynı otelde kalan TBF
görevlileri de aynı şikayetle sağlık kurumlarına gittiler.
Bir zamanlar…
«Mikrobun keşfi»
Fiziksel etkenler (sıcak, soğuk)
Kimyasal etkenler (alkol, zehir, ilaç)
Mekanik etkenler
Biyolojik etkenler
- Çok hücreli canlılar
- Tek hücreli canlılar -mikroorganizmalar-

Çıplak gözle görülemeyen, tek hücreli mikroskopik canlılara

mikroorganizma adı verilir.
 Mikroorganizmaların önemi
 Mikroorganizmaların dünyadaki biyolojik nitrojenin
%90’ını ve biyolojik karbonun %50’sini ihtiva ettiği
tahmin edilmektedir (gezegendeki tüm organizmalardan daha fazla)
 Mikroorganizmalar her yerde bulunurlar
 Okyanusların derinliklerindeki jeotermal bölgelerde
 Antarktika’daki buzullarda
İnsan ve hayvanların cildinde
 Doğada mikroorganizmalar
• Toprakta: 1 gr toprakta milyarlarca mikroorganizma
bulunmaktadır.
• Besin yönünden fakir ve derin toprak katmanlarında
mikroorganizma sayısı daha azdır.
• Suda: Genel olarak akarsu yüzeyleri, deniz ve göllerde fazla
sayıda mikroorganizma bulunur.
• Yer altı sularında ise mikroorganizma sayısı daha azdır.
Kirlilik arttıkça mikroorganizma sayısı da artar.
• Havada: Tozlu havada mikroorganizma sayısı daha fazladır.
Havayla taşınabilirler.

Yer Kabuğunun 5 Bin Metre Altında Çok Geniş Bir

Mikroorganizma Ekosistemi Keşfedildi
 Mikroorganizmalar
 Yoğurt, peynir, sirke yapımında bağırsaklarımızdaki B ve K
vitamininin oluşmasında rol oynayan yararlı
mikroorganizmalar
 Hastalık etkeni olan zararlı mikroorganizmalar vardır.
Kızamık, çocuk felci, kolera, grip, uçuk, Hepatit B, AIDS, verem
gibi birçok hastalığın sebebi mikroorganizmalardır.

 Hastalığa yol açan zararlı mikroorganizmalar, bakteri, virüs,

protozon ve mantarlardır.
 Mikroorganizmalar

İnsanlar ve mo lar arasındaki ilişki zararlı olmaktan

çok faydalıdır:
Tarımda
Sanayide
Endüstriyel ve toksik atıkların yok edilmesinde
Kanalizasyonların arıtılmasında
Biyoteknoloji ve genetik mühendisliği
Gen tedavisi
 Mikroorganizmalar
Doğada yaklaşık 10 milyon canlı türü
Dünyada 500.000-600.000 arasında farklı türde
mikroorganizma
 3.500 bakteri
 110.000 fungi
 100.000 protozon
 Bütün bakteriler hastalığa neden olmaz
Bazı bakteriler daima
patojendir

Bazı bakteriler
potansiyel
patojendir

Çoğu bakteri
hiçbir zaman
patojen
değildir
 MİKROBİYOLOJİ
Yunanca’da
• Micros: küçük
• bios: canlı, yaşam
• logos: bilim
 MİKROBİYOLOJİ
«Gözle görülemeyen küçük canlıları inceleyen
bilim dalı»

Mikroorganizmaların özelliklerini
Yüksek canlılarla ve birbirleriyle ilişkilerini
Yol açtıkları fiziksel ve kimyasal değişiklikleri
inceleyen bir bilim dalı
 Mikrobiyoloji
1. İnsan sağlığı ile ilgili mikrobiyoloji
Tıbbi Mikrobiyoloji
 İnsan mikrobiyolojisi
 Hayvan Mikrobiyolojisi
Sağlık ve hijyen mikrobiyolojisi
 Besin mikrobiyolojisi
 Çevre mikrobiyolojisi
 Uzay Mikrobiyolojisi
2. İnsan varlığı ile ilgili mikrobiyoloji
Endüstriyel Mikrobiyoloji
 Fermentasyon mikrobiyolojisi
(tursu, peynir, yogurt)
 Farmakolojik mikrobiyoloji
(antibiyotik)
 Kimya ve geomikrobiyoloji
(petrolün oluşumu)
Tarım mikrobiyolojisi
 Bitki mikrobiyolojisi
 Toprak mikrobiyolojisi
 Besin endüstrisi mikrobiyolojisi
 Mikrobiyolojinin Dalları
Gıda mikrobiyolojisi
Süt mikrobiyolojisi
Veterinerlik mikrobiyolojisi
Tarımsal mikrobiyoloji
Endüstriyel mikrobiyoloji
Tıbbi mikrobiyoloji
 Tıbbi mikrobiyoloji
Mikroorganizmaların insan hayatı üzerine pratik
etkileri vardır, enfeksiyon hastalıklarına neden olurlar

Tıbbi mikrobiyolojinin amacı,

 enfeksiyon hastalıklarından korunmak,
 bulaşmasını önlemek,
 teşhis ve tedavi etmek
 Tıbbi Mikrobiyoloji
• Tıbbi mikrobiyoloji, insanda parazit olarak
yaşayan mikroorganizmaları ve bunların
insanlarla olan ilişkilerini inceler
Bakteriler, mantarlar, parazitler, virüsler
Antibiyotikler
Aşılama
İmmünoloji
Allerji
Tıbbi Mikrobiyoloji Neden önemli?
Dünyada pek çok enfeksiyon hastalığı hala büyük
sorun
Yeni infeksiyon etkenleri tanımlanması
Yeniden önem kazanan mo lar
Fırsatçı enfeksiyonlar (immün düşkün bireyler)
Antimikrobiyallere direnç
Viral enfeksiyonlarda etkin tedavinin olmaması
Moleküler araştırmalar
Klinik Mikrobiyoloji
Mikroorganizmaların hastalık yapıcı özelliklerini,

Enfeksiyon oluşturmalarını,

Etkenin tanımlanmasına yönelik laboratuvar

işlemlerini,

Etkenlerin antimikrobiyal duyarlılıklarının

belirlenmesi vb konuları ele alır
 Tıbbi mikrobiyoloji
 İmmünoloji
 Bakteriyoloji
 Mikoloji
 Parazitoloji
 Viroloji
 Mikrobiyolojinin tarihçesi

İbni Sina ( 980-1037 ) Akşemseddin ( 1389-1459 )

“ Hastalık yapan kurtçuk” “ Hastalık tohumları”

Mikrobiyolojinin gelişimi XIX. yüzyıl

 Spontan Generasyon Teorisi
(Abiyogenezis)
• Uzun yıllar, canlıların kendiliğinden oluştuğu düşünülmüştü
(spontan generasyon)
 Bu görüşe göre canlılar, çamurdan, organik materyallerden,
sıcak sulardan vb orijin almaktaydı
 Van Helmont (1477-1544), farelerin oluşması için, toprak
içeren bir tülbent içine buğday ve peynir konarak bir yerde hiç
dokunulmadan uygun bir süre bekletilmesinin yeterli olacağını
iddia etmiştir
 Biyogenezis
• Francesco Redi (1626-1697), canlıların bir önceki canlıdan
gelmekte olduğu görüşünü savunan ve bunu deneysel olarak
gösteren ilk bilim adamıdır.
• Redi, iki kavanoz içine et/balık koyduktan sonra birinin ağzını
sıkıca bağlamış ve diğerini açık bırakmıştır.
• Deney sonunda, ağzı kapalı olan kavanozdaki et ve balıkta
kurtçukların bulunmadığını, buna karşılık açık olanda kurtçukların
varlığını göstermiştir.
• Tülbent üzerinde sinek kurtlarının bulunmasına rağmen içinde
olmaması, kurtçukların sinekler tarafından meydana getirildiği
görüşünü de doğrulamıştır.
• Böylece bir canlının diğer canlıdan türeyebileceği (biyogenezis)
görüşü ortaya çıkmıştır
 XVI. XVII. XVIII. yüzyıl

1546: 1678:
1676: 1798: Jenner-
Fracastro- Francesko
Leuwenhook-
Contagium Redi- Çiçek aşılama
Animaleules
animatum Biyogenesis
 XIX. yüzyıl
1857: Pasteur- 1867: Lister- 1874: Hansen- 1876: Tyndal-
pastörizasyon Antisepsi M. leprae Tindalizasyon

1882: Koch- Tbc 1881: Ogston- S. 1879: Neisser- 1876: Koch-

basili aureus N. gonorrhoeae Şarbon basili

1884: Gram-
1882: Pasteur- 1884: Loeffler- 1885: Pasteur-
Şarbon aşısı Gram boyama Kuduz aşısı
C. diphtheriae
yöntemi

1892: Ivanowsky-
Tütün mozaik
virüsü
 XX. yüzyıl

1906:
1915-1917: 1929:
Schaudinn ve 1933: Knoll ve 1953: Watson-Crick-
D’Herelle ve Alexander
Hoffman- Ruska-Elektron DNA çift sarmal
Twort- Fleming-
Treponema mikroskobunun keşfi yapısı
Bakteriyofajlar Penisilin
pallidum
 Mikrobiyoloji tarihindeki bazı önemli kilometre taşları

Mikroskobun keşfi (mikrobiyolojinin başlangıcı) Leeuwenhoek (1676)

İlk sınıflandırma sistemi Linne (1707-1779)

İlk aşının (çiçek aşısı) keşfi (immünolojinin başlangıcı) Jenner (1796)

Fermentasyon ve pastörizasyonun gösterilmesi Pasteur (1822-1895)

İlk katı besiyeri (saf kültür imkanı) (Modern mikrobiyolojinin Koch (1881)
başlangıcı)

Gram boyama Gram (1884)

Otoklavın kullanılması 1884

Birçok enfeksiyon hastalığı etkeni veya aşısının keşfi; 1875-1910

Koch (şarbon, tüberküloz), Pasteur (şarbon ve kuduz aşısı)
Anthony van Leewenhoek mikroskobu keşfetti
 Antony Van Leeuwenhoek
(1632-1723)
• Mikroskobu keşfetmiş ve mikrobiyoloji dalında
bilimsel çalışmaların başlamasına neden olmuştur.
• Leeuwenhoek mercekleri kullanarak suyu,
eritrositleri ve diş kirini incelemiş, su ve diş kirinde
mikroorganizmaları ilk kez gözlemlemiştir
• 1683 yılında İngiltere’de bir makale yayımlamıştır
 Leeuwenhoek’un mikroskobu
200 kez büyütebilen ve iki metal arasına
yerleştirilmiş bikonveks mercekten
oluşan büyütme aleti ile yaptığı çeşitli
incelemelerde mikroskopik canlılar
dünyasını keşfetmiştir
Edward Jenner çiçek aşısını keşfetti

Lady Montagu, 1721

Joseph Lister antisepsi tekniklerini keşfetti
Lyme Regis Baronu Sir Joseph Lister
“Bakteriler operasyon yarasına asla girmemelidir”
Robert Koch belli mikroorganizmaların belli hastalıklara neden
olduğunu kanıtladı
 Robert Koch (1843-1910)
Bakteriyolojinin kurucularından biridir.
 Mikroorganizmaların izolasyon teknikleri üzerinde
çalışmıştır.
 Şarbon, verem ve kolera hastalıklarının etkenlerini izole
etmeyi başarmış ve kolera hastalığının etkeninin
diğerlerinden farklı bir morfolojide, virgül şeklinde
olduğunu tespit etmiştir.
 Saf kültür tekniğini geliştirmiştir.
 Tüberküloz konusundaki buluşları nedeniyle 1905’te
Nobel Barış ödülünü almıştır
 Robert Koch (1843-1910)
1881: Paul Ehrlich’in bulduğu anilin boyalarını
kullanarak bakteri boyama yöntemini
geliştirmiştir
1882: Tüberküloz basilini (M. tuberculosis)
1883 yılında Mısır’da seyretmekte olan kolera
salgınında Vibrio cholerae’yi keşfetmiştir.
 Koch Postulatları
eritrosit
Etken ajan
yok

Sağlıklı Kültürde üretilmiş

organizma Şüpheli ajan ajanın enjeksiyonu

Hasta
organizma
1- Şüpheli etken ajan, 2- Etken ajan, 3- Kültürü yapılmış 4- Aynı etken ajan,
hastalıklı tüm hastalıklı şüpheli ajan, sağlıklı inoküle edilmiş
organizmalarda organizmadan izole organizmaya enjekte olduğu hastalıklı
bulunmalı, ama edilmeli ve saf edildiğinde aynı organizmadan
sağlıklılarda kültür şeklinde hastalığı tekrar izole
bulunmamalıdır üretilebilmelidir oluşturabilmelidir edilebilmelidir
Louis Pasteur (1822-1895)

• XIX. yy’da Louis Pasteur, kaynatılarak

içindeki mikroorganizmalar öldürülmüş ve
dış ortamla ilişkisi kesilmiş çözeltilerde
üreme olmadığını göstermiştir.
• Şarap ve biranın maya hücreleri tarafından
fermente edildiğini (alkolik fermentasyon)
saptamıştır
 Louis Pasteur (1822-1895)
 Kuduz, tavuk kolerası ve şarbon hastalıkları üzerinde
bazı araştırmalar yapmıştır
 Cerahatte Staphylococcus aureus ve Streptococcus
pneumoniae’yi göstermiştir
 Kendi adıyla anılan «pastörizasyon» yöntemini ortaya
koymuştur.
 Louis Pasteur
• Pasteur’un «Isırılma sonrası kuduzdan korunma» adlı bildirisi
İstanbul’da yayınlandı (1885)
• Kuduz çalışmalarını yakından izlemek üzere Osmanlı hükümeti
üç kişilik bir heyet, Pasteur’ün yanına Fransa’ya gönderilmiştir
• Padişah Abdülhamid, Pasteur’e verilmek üzere, bir nişan ve
laboratuvara yardım için 1000 altın göndermiştir
Dimitri Iwanowski virüsleri keşfetti
Paul Ehrlich kemoterapinin temellerini açıkladı

艾利希，1910
Alexander Fleming penisilini keşfetti
 Alexander Fleming
• Fleming 1929 yılında penisilini bulmuştur
Bakteri temelli rekombinant-DNA teknolojisi geliştirildi
Dünya Sağlık Örgütü öncülüğündeki aşılama çalışmalarıyla
çocuk felci hastalığı eradike edildi
 Ülkemizde mikrobiyoloji
• Bakteriyoloji alanında ilk çalışmalar aşı
yapmakla başlamıştır
• Bu çalışmalara çiçek hastalığı ve aşı hazırlama
çalışmaları önderlik etmiştir
• Tıp mekteplerinde Bakteriyoloji dersi 1891’de
okutulmaya başlanmıştır
 II.Mahmut Dönemi
1827: Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi’nin “Asakir-i
Mansure-i Muhammediyye” Tıp Mektebinin
kurulmasını önermesi

14 Mart 1827: Tıphane-i Amire ve Cerrahhane-i

Amire’nin kurulması

1839: Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane kurulması

(şimdiki Galatasaray Lisesinin yerinde)
 I. Abdülhamid Dönemi
 1886: Zoeros Paşa ve Hüseyin Remzi’nin Paris’te kuduz
aşısının hazırlanışını öğrenmeleri

 1887: Der-saadet Derülkelp ve Bakteriyoloji

Ameliyathanesinin kurulması– Zoeros Paşa (Sirkeci-
Demirkapı)

 1890: Cemil Topuzlu’nun ameliyatlarında Lister’den

öğrendiği antisepsiyi uygulaması

 1889-1892: Celal Muhtar Özden’in Paris’teki çalışmaları

 Ülkemizde mikrobiyoloji
1892: Telkinhane-i Şahane (Çiçek aşısı kuruluşu) –
Hüseyin Remzi

1893: Chantemesse’nin İstanbul’a gelmesi ve

Bakteriyolojihane kurulması telkini, Maurice
Nicole’nin İstanbul’a gelmesi ve “Bakteriyolojihane-i
Osmani”nin kurulması (Askeri Tıbbiyeye bağlı)

1894: Nişantaşı’nda müstakil bakteriyolojihane

kurulması (Remlinger ve Simmond Dönemleri)
 Ülkemizde mikrobiyoloji
1910: Bakteriyolojihane’nin Çemberlitaş’a taşınması

1914: Hıfzıssıhha Müessesesi’nin kuruluşu ve Refik

Güran’ın Tıp Fakültesi Bakteriyoloji Direktörü olması
 Ülkemizde mikrobiyoloji
 1933: Hugo BRAUN’un Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji,
Salgınlar Bilgisi Enstitüsü Direktörü olması

 1950: Ziya ÖKTEM Dönemi

 1962: Ömer ÖZEK Dönemi

 Enver Tali ÇETİN (ANKEM/AIDS Dernekleri)

 Özdem ANĞ (Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti)

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI
 1866’da Haeckel ilk kez
mikroorganizmaları sınıflandırdı

 Tek hücreli tüm mikroorganizmaları

yeni bir aleme (kingdom) yerleştirdi

 Protista adını verdi.

Canlıların Sınıflandırılması

• 1967’de Whittaker çok hücreli ökaryotik mo

olarak fungusları tanımlayarak canlıları beş
aleme ayırdı.
1- Prokaryotik mikroorganizmalar
2- Ökaryotik mikroorganizmalar
3- Funguslar
4- Bitkiler
5- Hayvanlar
 Mikroorganizmaların
sınıflandırılması

Fenotipik sınıflandırma Genotipik sınıflandırma

Organizmanın soyunu veya Atalara göre belirlenir
evrimini dikkate almaksızın
organizmalar arasındaki
benzerlikleri göstermeye
dayanır
 Ökaryotlar

Bakteriler Arkeler

Ata hücre serisi (ilk yaşayan hücreler)

Canlıların Sınıflandırılması
1980: Carl Woese tüm hücresel
yaşam formlarının filogenetik
analizini yapmıştır
Bu analizi, sahip oldukları ssrRNA
alt birimlerinin nükleik asit
farklılıklarını karşılaştırma
temeline dayanarak yapmıştır
Mikroorganizmaların
Sınıflandırılması
• 1950’li yıllarda elektron mikroskobunun gelişimi ile
Protista aleminde bazı hücrelerin membranla çevrili
bir nukleus içerdiği ve diğerlerinde bu hücre içi
yapıların olmadığı tespit edildi.
• Hücre içinde zarla çevrili yapıları olmayanlara
Prokaryot mikroorganizmalar adı verildi
• Zarla çevrili yapılar içeren, tek hücreli protista’lara
ökaryotik mikroorganizmalar adı verildi
 Canlıların Sınıflandırılması
• Sınıflandırmanın en alt basamağında tür (species) bulunur

• Benzer türler cinsleri (genus)

• Benzer cinsler aileleri (familya)

• Benzer aileler takımları (ordo)

• Benzer takımlar sınıfları (classis)

• Benzer sınıflar şubeleri (filum)

• Benzer şubelerin oluşturduğu topluluklar alemleri (regnum)

 ENFEKSİYON ETKENLERİ

Asellüler
Tek hücreliler Çok hücreliler
yapılar
 Prionlar

Asellüler
yapılar
Viroidler

Virüsler
 Mikroorganizmaların sınıflandırılması

Tek Çok
hücreliler hücreliler

Mantarlar
Prokaryotlar Ökaryotlar Helmintler Artropotlar
(küfler)
 Ökaryot-Prokaryot farkları
Prokaryot
• Sadece bir kromozomdan
oluşur
• Hücrede organel
(mitokondri, golgi aygıtı
endoplazmik retikulum vs.)
bulunmaz
• DNA nın muhafaza edildiği
bir nukleus zarları (çekirdek
zarı) yoktur
Ökaryot
• Hücre içi organellere
sahiptir.
• Tek hücreli canlılardan
(Algler, mayalar, arkeler vb),
• Çok hücreli canlılara kadar
(kedi, tavşan gibi) geniş bir
tür yelpazesine sahiptir
Özellikler Prokaryot Ökaryot
Kromozom sayısı 1 2 veya daha fazla
Nukleus zarı Yok Var
Mitokondri Yok Var
Kloroplast Yok Var (bitki)
Vakuolde besin Yok Var
depolanmasi
Ribozom 70S 80S
Endoplazmik retikulum Yok Var
Golgi cihazı Yok Var
Muramik asit Var (L formu hariç) Yok
 Bakteri

Klamidya
Prokaryotlar
Riketsiya

Tek
Mikoplazma
hücreliler

Mantar
Ökaryotlar
Protozon
 Prokaryot
hücre yapısı
• Mycoplasma: Hücre duvarı olmayan kok şeklinde
bakterilerdir. Sitoplazma zarı ile çevrilidir, M.pneumoniae
atipik pnömoni etkenidir

• Rickettsia: Küçük kısa kokoid m.o.lardır

DNA ve RNA ihtiva ederler, ikiye bölünerek çoğalırlar
• Viruslardan farklı olarak bazı enzimlere sahiptirler
• Giemsa, Castenada gibi özel yöntemlerle boyanırlar
 Prokaryotlar
Chlamydia: Zorunlu hücre içi parazitidir (0.2-1 µm)
Çoğalmaları bir gelişim siklusu içinde devam eder. İki
formu vardır:
• Elementer cisimcik: İnfeksiyöz, çoğalma özelliği yok
• İnisiyal (retiküler) cisimcik: İnfeksiyöz değil, ikiye
bölünerek çoğalır
 Prokaryotları sınıflandırmak için
kullanılan özellikler
 Gram özelliği (hücre duvarı yapısı)
 Genomundaki G+C yüzdesi
 Üreme ısısı
 Isıya dayanıklı spor oluşturma kabiliyeti
 Solunum için elektron alıcısı
 Hareket
 Hücre şekli
 Çeşitli karbon ve nitrojen kaynaklarını kullanabilme
 Özel beslenme gereksinimleri (örn: vitaminler)
 Mikroorganizmaların büyüklüğü

Mikroorganizmaların büyüklüğünü ölçmede nm veya

μm kullanılır

 Bakteriler : 1000-4000 nm (1-4 μm)

 Rickettsia : 200-500 nm (0,2-0,5 μm)
 Chlamydia (EC) : 300 nm (0,3 μm )
 Mycoplasma : 125-250 nm (0,1-0,2 μm)
 Virüsler : 20-300 nm
• Lenfosit : 10 μm
• Mikroorganizmalar iki isimle adlandırılır
• Birincisi cins ismi, ikincisi tür ismidir
 Staphylococcus aureus,
 Klebsiella pneumoniae,
 Pseudomonas aeruginosa,
 Mycobacterium tuberculosis
 Gram
Oksijen Beslenme Morfoloji
boyanma
ihtiyacı şekli
özelliği

Gram
Aerop Ototrof Kok
pozitif

Gram
Anaerop Heterotrof Çomak
negatif

Fakültatif
Spiral
anaerop
 Bakterilerin tanımlanması
Klinik mikrobiyolojide cins ve tür seviyesinde tanımlama
morfolojik, fizyolojik ve biyokimyasal özellikleri test eden
yöntemlere dayalıdır.
Morfolojik özellikler
Hücre şekli
Spor
Kirpik
İnklüzyon cisimcikleri
Gram boyanma özellikleri
Koloni şekli, renk, büyüklük
Fizyolojik ve Biyokimyasal özellikler
Üreme ısısı
pH
Atmosfer koşulları,
Tuz konsantrasyonu
Enzimler
Antimikrobiyallere direnç
• Prionlar: MSS’nin bazı dejeneratif
hastalıklarının nedeni olan protein yapısında
enfeksiyöz partiküllerdir (<5 nm)
[1 nm= 10-3 µm, 1 µm= 10-3 mm]
• Viroidler: Düşük m.a’lı çıplak nükleik
asitlerdir, faydalı bitkilerde hastalık yaparlar
• Viruslar: En küçük mo lardır, yalnız elektron
mikroskobunda görülürler. Yuvarlak, çomak,
tuğla veya mermi şeklinde olabilir Patatesin viroid hastalığı
• Genetik madde RNA veya DNA olabilir
• Poliovirus (18-25 nm),
• Çiçek virusu (230-300 nm)
 VİRÜSLER
• Dışta bir protein kılıf ve içerisinde nükleik asitten (DNA/RNA)
meydana gelir.
• Herhangi bir organeli ve enzimleri olmadığı için normal bir
hücre gibi yaşamlarını sürdürebilmeleri olanaksızdır.
• Yaşamsal faaliyet (üreme gibi) gösterebilmek için mutlaka
canlı bir hücreye girmeleri gerekir.
• Organelleri ve enzimleri olmadığından, zorunlu parazit olarak
yaşar ve çoğalırlar
• Konakçı hücre içine girdikleri zaman hücrenin protein sentezi
ve enerji üretimi mekanizmasını kendileri için kullanarak
gerekli proteinleri ve nükleik asitleri üretirler
• Kapsid: Nükleik asidin (RNA veya DNA) etrafındaki
protein yapıda koruyucu kılıf , kapsomer adlı küçük
birimlerden oluşur
• Virion: Genetik madde ve kapsidden oluşan yapı
 Sadece DNA yada RNA bulundururlar.

 Sadece belirli hücrelere spesifiktirler.

 Uçuk virüsü sadece ağız civarındaki epitel doku hücrelerinde

 Çocuk felci ve kuduz virüsü, beyin ve omurilikte,
 Grip, nezle virüsü üst solunum yollarında
 AIDS virüsü kandaki akyuvar hücrelerinde
 Sarı humma virüsü karaciğerde
 Çiçek, kızamık, siğil virüsü deride çoğalır.

 Birden fazla konakçısı olan virüsler de vardır. Örneğin kuduz

virüsü hem insan hem de hayvanda yaşar
 Virusların ürediği canlı ortamlar

• Hücre kültürü
• Embriyonlu yumurta
• Deney hayvanları
 Ökaryotlar

• Mantarlar Protozonlar

Mayalar Küfler

• Mantarları inceleyen bilim dalı “Mikoloji”

insanlardaki infeksiyonları “mikoz” olarak
adlandırılır
 Mayalar
• 5-10 µm
• Çevrede yaygın olarak bulunur
• Sert hücre duvarı ile çevrilidir
• Kloroplast içermez
• Fotosentez yapmaz
• Yuvarlak veya ovaldir
• Tomurcuklanma ile ürer
 Mantar enfeksiyonları
• Yüzeyel mikozlar: Vücudun dış bölgelerine (saç, kıl,
tırnak vb) yerleşen mantar enfeksiyonlarıdır

• Derin mikozlar: Derin dokuları tutan mantar

enfeksiyonlarıdır
• Gözle görülen çok hücreli mantarlardır
 ÇOK HÜCRELİLER
• Küf mantarları
• Dallanan ipçiklerden (hif) yapılmıştır
• Hiflerin birbirine sarılması ve yapışması ile oluşan
doku görünümüne “miçelyum” denir
• Sporları ile ürer (eşeyli üreme, eşeysiz üreme)
• Sitoplazmaları endoplazma ve ektoplazma olarak ikiye ayrılır
• Üç çeşit hareket organeli vardır: Yalancı ayak, kamçı, kirpik
• Canlılıklarını iki şekilde sürdürür: Kist ve trofozoit
• Kist şekli: Sert hücre duvarı bulunan, beslenme ve çoğalma
özelliği olmayan şekildir, bulaşıcılıkta rol oynar
• Trofozoit (vejetatif) şekli: İnce hücre duvarı olan, beslenen ve
çoğalan şekildir, klinik tablo oluşumunda rol oynar
• Parazit olarak yaşayan solucanlardır
• Protistalara değil, hayvanlar alemine dahildir
• Yapıları farklılık gösterir
• Eklembacaklı böceklerdir
• Bazıları enfeksiyon etkeni mo ları canlıdan
canlıya taşır (vektör)
• Bazıları da kendisi enfeksiyona neden olur
(enfestasyon)
 ÖNEMLİ UYARI:
Bu sunum İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi
öğrencilerinin eğitimlerine ücretsiz katkı sağlamak amaçlı
hazırlanmış olup, bilimsel kaynak olarak gösterilemez,
ücretlendirilemez, izinsiz kaydedilemez, kullanılamaz,
çoğaltılamaz ve ticari bir ürün haline dönüştürülemez.