Uniwersalizm średniowiecza

Wprowadzenie
Przeczytaj
Linia chronologiczna
Galeria zdjęć interaktywnych
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Agnieszka Bógdał-Brzezińska, Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach

międzynarodowych i pojęcia współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja,
Internacjonalizacja, „Stosunki Międzynarodowe-Interna onal Rela ons”, nr 1-2, t. 23.
Źródło: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, oprac. Marian Plezia, tłum. Roman Grodecki,
Wrocław 1996.
Źródło: Anna Wojciechowska, Łacina w kulturze polskiego średniowiecza, dostępny w
internecie: h ps://www.wilanow-palac.pl/lacina_w_kulturze_polskiego_sredniowiecza.html.
 Uniwersalizm średniowiecza

Miniatura z XII wieku, Adoracje Trzech Króli, nieznany autor

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Skąd wzięła się idea jedności Europy? Jakich sfer życia dotyczyła? Jakie było jej znaczenie
polityczne? W jaki sposób uniwersalizm średniowiecza ukształtował europejską kulturę
i tożsamość?

Dążenie do upowszechnienia modelu organizacji życia politycznego i społecznego pojawiło

się w Europie w państwie frankijskim. Myśl uniwersalistyczna odnosiła się do władzy
świeckiej i kwestii religijnych, a także do języka. Upowszechnienie łaciny jako języka
wykładowego pozwoliło na rozwój europejskich uniwersytetów. Podobny pogląd na świat
i system wartości znalazł odzwierciedlenie w sztuce i w literaturze tworzącej
średniowieczne wzorce osobowe.

Twoje cele

Dowiesz się, czym jest uniwersalizm średniowieczny.

Wymienisz dziedziny życia, na które wpłynął uniwersalizm.
Omówisz wydarzenia historyczne, które ukształtowały uniwersalizm.
Porównasz rolę języka łacińskiego w średniowieczu i języka angielskiego we
współczesnym świecie.
Przeczytaj

Uniwersalizm średniowieczny to idea jedności Europy, polegająca na upodobnieniu

w różnych krajach wielu sfer życia. Zrodziła się w Państwie Franków za panowania
Merowingów i z biegiem czasu zataczała coraz szersze kręgi. Początkowo uniwersalizm
odnosił się do kwestii politycznych, religijnych i językowych. Później objął swoim zasięgiem
również dziedziny sztuki (np. malarstwo, architekturę), sposób życia (np. zakony), filozofię,
szkolnictwo, a nawet wzorce osobowe czy motywy literackie. Upodobnienie tak wielu
elementów ułatwiało człowiekowi żyjącemu w wiekach średnich poruszanie się po
świecie. Wszędzie bowiem obowiązywała ta sama religia, wykłady uniwersyteckie
prowadzono po łacinie, a cesarz był zwierzchnikiem wszystkich państw chrześcijańskich.

Definicja

“
Agnieszka Bógdał-Brzezińska

Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach

międzynarodowych i pojęcia współzależne:
Regionalizacja, Uniwersalizacja, Internacjonalizacja
Wywodzi swój rodowód semantyczny od łacińskiego słowa:
uniwersum – oznaczającego świat i z powodu źródłosłowia zbliżone
jest do globalizacji i globalizmu. Pod pojęciem uniwersalizmu Wielka
Encyklopedia Powszechna PWN definiuje: „w znaczeniu ogólnym:
dążenie do powszechności danego poglądu, do objęcia działalnością
wszystkich ludzi, do ogarnięcia działalnością wszystkich ludzi, do
ogarnięcia pewnej całości. Uniwersalizm cesarski lub papieski –
dążenie do objęcia jednolitą władzą papieską lub cesarską całego
świata chrześcijańskiego […]
Źródło: Agnieszka Bógdał-Brzezińska, Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach międzynarodowych i pojęcia
współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja, Internacjonalizacja, „Stosunki Międzynarodowe-Interna onal Rela ons”, nr 1-
2, t. 23.

Podstawy religijno-filozoficzne

Agnieszka Bógdał-Brzezińska
“ Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach
międzynarodowych i pojęcia współzależne:
Regionalizacja, Uniwersalizacja, Internacjonalizacja
Świat jako plan opisywany był w historii myśli filozoficznej
i socjologicznej w kategoriach idei lub strategii (planu)
determinowanego genezą lub przeznaczeniem rasy ludzkiej.
Czynnikiem sprawczym „planistycznej” wizji świata określano zwykle
Boga, naturę albo prawa historii. Już w Księdze Rodzaju Starego
Testamentu anonimowy autor przypisywał światu przedmiotową rolę
w zbawczych planach Boga wobec człowieka. W średniowieczu
Tomasz z Akwinu definiował świat jako plan moralny, zgodnie
z którym rozgrywają się wydarzenia w sferze wolności wyboru
człowieka. […]
Źródło: Agnieszka Bógdał-Brzezińska, Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach międzynarodowych i pojęcia
współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja, Internacjonalizacja, „Stosunki Międzynarodowe-Interna onal Rela ons”, nr 1-
2, t. 23.

Dwa uniwersalizmy
Wyróżnia się dwa typy uniwersalizmu: cesarski i papieski. Pierwszy odwoływał się do
cesarstwa rzymskiego, którym rządził cesarz rzymski narodu niemieckiego, będący
jednocześnie zwierzchnikiem państw chrześcijańskich. W XI wieku uniwersalizm cesarski
wszedł w konflikt z uniwersalizmem papieskim, głoszącym zwierzchność papieża nad
wszystkimi krajami chrześcijańskimi.

“
Agnieszka Bógdał-Brzezińska

Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach

międzynarodowych i pojęcia współzależne:
Regionalizacja, Uniwersalizacja, Internacjonalizacja
Uniwersalizmowi cesarskiemu, świeckiej formie rządów epoki
średniowiecza, najdobitniej dali wyraz przedstawiciele saskiej dynastii
Ludolfingów: Otto I., Otto II. i Otto III. […] Świecka doktryna
uniwersalistyczna kształtowała myśl polityczną średniowiecza
w granicach od XI do XIII. w. Uniwersalizm cesarski średniowiecza
był krokiem ku centralizacji władzy monarszej, a jego przejawem stała
się restytucja Cesarstwa Rzymskiego łączona w historiografii z datą
koronacji Ottona I. w dniu 2 marca 962 r. w Rzymie. Synkretyzm
ideologii uniwersalizmu świeckiego wyrażał się w próbie połączenia
elementów religijnych, historycznych i prawnych. Przymiotnik
„święte” w nazwie Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego
podkreślał religijne podstawy uniwersalizmu cesarskiego i wyznaczał
jego religijną misję […]. Kryterium przynależności do cesarstwa
stawało się wyznanie. Cesarz występował w podwójnej roli: jako
polityczny zwierzchnik państw chrześcijańskich i jako religijny wódz
chrześcijan. Zarysowujący się konflikt na tle prymatu pomiędzy
władzą papieską a cesarską znalazł odbicie w tezie o roli cesarza jako
namiestnika Boga na świecie. […] Celem funkcjonowania Świętego
Cesarstwa stawała się integracja całej civitas christiana (społeczności
chrześcijańskiej) we wspólnej strukturze państwowej. […] Cesarz
występował jako jedyne źródło sprawiedliwości oraz pan życia
i śmierci swych poddanych, kształtujący Królestwo Boże na ziemi.
Głównym atrybutem legalizmu cesarskiego było stanowienie prawa,
któremu podlegali niżsi rangą władcy chrześcijańscy. „W ręku cesarz
skupiały się prerogatywy należące wyłącznie do niego (iura reservata)
niedostępne innym monarchom. Wymieniano tu: cesarskie prawo
nadawania korony, (...) wyzwalania, nobilitowania, [...] zakładania
uniwersytetów, nakładania podatków bez zgody stanów. Cesarz to
najwyższy sędzia, najwyższa instancja odwoławcza od wszystkich
wyroków zapadłych w granicach jego uniwersalnego imperium”.
Jedynie cesarz posiadał godność maiestatisi tylko wobec jego osoby
zaistnieć mogła zbrodnia obrazy majestatu.
Uniwersalizm władzy świeckiej opisany powyżej został
skonfrontowany w okresie średniowiecza z koncepcjami
uniwersalizmu papieskiego zwanego papocezaryzmem czy
papalizmem. Pod pojęciem papalizmu kryje się doktryna głosząca
uniwersalną: ogólnoświatową, duchową i świecką suwerenność
papieża. Tłem do wykrystalizowania się doktryny był spór
 o inwestyturę zarysowany po raz pierwszy między papieżem
Grzegorzem VIII., a cesarzem Henrykiem IV. W pkt. 12 dokumentu
znanego pod nazwą Dictatus papaedatowanego na 1075r. Grzegorz
VII. zawarł zasadę zwierzchniej władzy papiestwa wobec cesarstwa
i wyższości powszechnej władzy duchownej nad świecką, poparta
dogmatem nieomylności papieża. […]
Źródło: Agnieszka Bógdał-Brzezińska, Kategoria globalizacji w nauce o stosunkach międzynarodowych i pojęcia
współzależne: Regionalizacja, Uniwersalizacja, Internacjonalizacja, „Stosunki Międzynarodowe-Interna onal Rela ons”, nr 1-
2, t. 23.

Słownik
uniwersalizm

(łac. universalis – powszechny) – dążenie do ujednolicenia wszystkich przejawów życia

zgodnie z określonymi zasadami

tonsura

(łac. - strzyżenie) – wygolony fragment głowy zakonników. Symboliczne odwołanie do

korony cierniowej Chrystusa
Linia chronologiczna

Polecenie 1

Zapoznaj się z informacjami zamieszczonymi na osi czasu. Wydarzenia historyczne podziel na

odnoszące się do sfery cesarskiej oraz do sfery kościelnej. Zastanów się, które z nich mogłyby
należeć do obu tych obszarów.

0.0.800
Koronacja króla Franków Karola Wielkiego na cesarza
Akt koronacji Karola Wielkiego na cesarza rzymskiego przez papieża Leona III był równoznaczny
z aktem odnowienia cesarstwa rzymskiego na Zachodzie. Miał również świadczyć o jedności
chrześcijańskiej świata zachodniego. Imperium władcy Franków, którego czyny były opiewane
w pieśniach i legendach i którego imię stało się źródłosłowem słowiańskiego określenia władcy,
nie oparło się wewnętrznym podziałom i kryzysom, jednak trudno nie podkreślić
kulturotwórczego znaczenia panowania Karola Wielkiego dla całej zachodniej i środkowej
Europy.
0.0.962
Koronacja O ona I na cesarza
O on I Wielki, król niemiecki, odwołując się do tradycji frankijskiej i czerpiąc ze wzrozu Karola
Wielkiego, dążył do scalenia państwa niemieckiego, tłumił wewnętrzne bunty i dawał odpór
wrogom, jednocześnie zyskując przychylność papiestwa. W 962 r. został koronowany przez
papieża na cesarza rzymskiego.

0.0.901 - 0.0.1000
Powstanie sztuki romańskiej
Romanizm powstał w Europie zachodniej w X w. Był to pierwszy wyrazisty styl w architekturze
i sztuce okresu średniowiecza. Czerpał ze wzorów karolińskich, o ońskich i bizantyjskich.
Stosowany głównie w budownictwie sakralnym, opierał się na przejrzystym układzie brył. Wśród
cech charakterystycznych dla stylu romańskiego są: mury o grubych ścianach i niewielkich
otworach okiennych, sklepienia kolebkowe lub krzyżowe, charakter obronny, elementy rzeźby
architektonicznej (tympanony, kolumny) i malarstwa ściennego.

0.0.1001 - 0.0.1100
Powstanie metody scholastycznej
Mianem scholastyki określamy uniwersalny projekt myślowy w rozwoju filozofii średniowiecznej,
którego głównymi celami było badanie problemu zgodności prawd wiary z rozumem naturalnym
oraz wypracowanie jednolitej metody badań służącej objaśnianiu pism świętych. Był to wielki,
poważny projekt racjonalizacji wiary i fundament europejskiej myśli filozoficznej.

0.0.1020
Publikacja przez biskupa Fulberta z Chartres wskazówek do postępowania rycerzy
Dokument autorstwa biskupa Fulberta z Chartres nie był w owym czasie jednym kodeksem
określającym relacje między wasalem a seniorem, jednak oddaje on w sposób wierny zasady
feudalne w ówczesnej Europie. Według tego dokumentu wasal, przysięgając wierność seniorowi,
godził się strzec swego pana, nie dopuszczając do żadnej krzywdy fizycznej, żadnej szkody
materialnej, jak również żadnego uszczerbku na jego honorze. Wskazówki biskupa Fulberta
świadczą o wzmocnieniu systemu feudalnego w Europie.

0.0.1075
Powstanie dokumentu Dictatus Papae
Dictatus Papae, sporządzony przez papieża Grzegorza VII, głosił uniwersalizm papieski, czyli
zwierzchność papieża nad całym światem chrześcijańskim.

0.0.1085
Założenie uniwersytetu w Bolonii
Uniwersytet boloński to najstarszy uniwersytet na świecie. Wcześniej, nawet od IV w. n.e.
w Bolonii działały szkoły prawa rzymskiego. Początek uniwersytetu wiąże się z odnalezieniem
tekstu Kodeksu i Pandenktów cesarza Justyniana I Wielkiego (VI w. n.e.). Za twórcę bolońskiej
szkoły prawniczej uchodzi rzymski prawnik Irnerius.

0.0.1150
Powstanie gotyku we Francji
Styl gotycki był drugim wyrazistym stylem występującym w architekturze i sztuce w okresie
średniowiecza. Ukształtował się we Francji przed połową XII w., skąd rozprzestrzenił się w innych
krajach Eropy Zachodniej: Anglii, Hiszpanii, Niemczech, Skandynawii i w Europie Środkowej. Był
to głównie styl sakralny, najpełniej reprezentowany w budownictwie kościelnym, zakonnym, ale
także świeckim.

Polecenie 2

Na linii chronologicznej zaznaczono powstanie dwóch różnych stylów w sztuce. Zapisz je.
Skorzystaj z dostępnych źródeł i wypisz cechy, którymi się charakteryzowały.
Galeria zdjęć interaktywnych

Polecenie 1

Zastanów się i wyjaśnij, jak wyobrażasz sobie życie w średniowiecznym klasztorze.


Cztery krainy chrześcijańskiej Europy: Sclavinia, Germania, Galia i Roma składają hołd
cesarzowi O onowi III. Iluminacja z Ewangeliarza O ona III (ok. 1000 roku)
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Polecenie 2

Krótko opisz wpływ uniwersalizmu na codzienne życie ludzi w średniowieczu (np. mnichów,
studentów).
Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z fragmentem Kroniki polskiej Galla Anonima. Wyjaśnij, w jaki sposób autor
charakteryzuje Bolesława jako władcę Polski.

“
Anonim tzw. Gall

Kronika polska

On to bowiem Selencję, Pomorze i Prusy do tego stopnia albo starł, gdy

się przy pogaństwie upierały, albo też, nawrócone, umocnił w wierze, iż
wiele tam kościołów i biskupów ustanowił za zgodą papieża, a raczej
papież[ustanowił je] za jego pośrednictwem. On to również, gdy przybył
doń św. Wojciech, doznawszy wielu krzywd w długiej wędrówce,
a [poprzednio] od własnego buntowniczego ludu czeskiego - przyjął go
z wielkim uszanowaniem i wiernie wypełniał jego pouczenia
i zarządzenia. Święty zaś męczennik płonąc ogniem miłości
i pragnieniem głoszenia wiary, skoro spostrzegł, że już nieco rozkrzewiła
się w Polsce wiara i wzrósł Kościół święty, bez trwogi udał się do Prus
i tam męczeństwem dopełnił swego zawodu. Później zaś ciało jego
Bolesław wykupił na wagę złota od owych Prusów i umieścił [je]
z należytą czcią w siedzibie metropolitalnej w Gnieźnie. Również i to
uważamy za godne przekazania pamięci, że za jego czasów cesarz O o
Rudy przybył do [grobu] św. Wojciecha dla modlitwy i pojednania,
a zarazem w celu poznania sławnego Bolesława, jak o tym można
dokładniej wyczytać w księdze o męczeństwie [tego] świętego.
Bolesław przyjął go tak zaszczytnie i okazale, jak wypadło przyjąć króla,
cesarza rzymskiego i dostojnego gościa. Albowiem na przybycie cesarza
przygotował przedziwne [wprost] cuda; najpierw hufce przeróżne
rycerstwa, następnie dostojników rozstawił, jak chóry, na obszernej
równinie, a poszczególne, z osobna stojące hufce wyróżniała odmienna
barwa strojów. A nie była to [tania] pstrokacizna byle jakich ozdób, lecz
najkosztowniejsze rzeczy, jakie można znaleźć gdziekolwiek na świecie.
Bo za czasów Bolesława każdy rycerz i każda niewiasta dworska
zamiast sukien lnianych lub wełnianych używali płaszczy z kosztownych
tkanin, a skór, nawet bardzo cennych, choćby były nowe, nie noszono
na jego dworze bez [podszycia] kosztowną tkaniną i bez złotych frędzli.
Złoto bowiem za jego czasów było tak pospolite u wszystkich jak [dziś]
srebro, srebro zaś było tanie jak słoma. Zważywszy jego chwałę, potęgę
i bogactwo, cesarz rzymski zawołał w podziwie: „Na koronę mego
cesarstwa! to, co widzę, większe jest, niż wieść głosiła!” I za radą swych
magnatów dodał wobec wszystkich: „Nie godzi się takiego i tak
wielkiego męża, jakby jednego spośród dostojników, księciem nazywać
lub hrabią, lecz [wypada] chlubnie wynieść go na tron królewski
i uwieńczyć koroną”. A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył
go na głowę Bolesława na [zadatek] przymierza i przyjaźni, i za
chorągiew tryumfalną dał mu w darze gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz
z włócznią św. Maurycego, w zamian za co Bolesław ofiarował mu ramię
św. Wojciecha. I tak wielką owego dnia złączyli się miłością, że cesarz
mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go
przyjacielem i sprzymierzeńcem narodu rzymskiego. Ponadto zaś
przekazał na rzecz jego oraz jego następców wszelką władzę, jaka
w zakresie [udzielania] godności kościelnych przysługiwała cesarstwu
w królestwie polskim, czy też w innych podbitych już przez niego
krajach barbarzyńców, oraz w tych, które podbije [w przyszłości].
Postanowienia tego układu zatwierdził [następnie] papież Sylwester
przywilejem św. Rzymskiego Kościoła.

Źródło: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, oprac. Marian Plezia, tłum. Roman Grodecki, Wrocław 1996.
Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z tekstem Anny Wojciechowskiej. Wypełnij tabelę, wpisując przyczyny

popularności języka łacińskiego w średniowieczu oraz przyczyny popularności języka
angielskiego w dzisiejszym świecie.

Język łaciński w średniowieczu Język angielski dziś

“
Anna Wojciechowska

Łacina w kulturze polskiego średniowiecza

Kultura piśmienna powoli zaszczepiała się na nowym, słowiańskim

gruncie. Młodzi chrześcijanie – poprzez inskrypcje na monetach,
kamieniach granicznych, tablicach umieszczanych w kościołach –
stopniowo oswajali się z łaciną. Wraz z przyjęciem chrztu do Polski
zaczęły trafiać przepięknie zdobione i oprawione księgi liturgiczne
i modlitewniki. Powstają zaczątki bibliotek oraz skryptoriów, gdzie
kopiuje się księgi. Pierwsze małe biblioteki zakładane są na książęcym
dworze oraz przy katedrach w Gnieźnie, Poznaniu, Wrocławiu
i Krakowie. Już w 1110 r. w zbiorach biblioteki katedralnej na Wawelu
znajdowały się księgi autorów starożytnych: historyka Salus usza,
komediopisarza Terencjusza, satyryka Persjusza, poetów Owidiusza
i Stacjusza. Na Zachodzie nasiliło się wtedy zainteresowanie
starożytnymi rzymskimi pisarzami; podobnie działo się w Polsce. Łacina
była w średniowieczu językiem kościoła oraz lingua franca –
uniwersalnym językiem świata dyplomacji; jej znajomość była wtedy
równie niezbędna, jak dzisiaj biegłość w języku angielskim. Na dworze
pierwszych Piastów przebywali obcy duchowni biegle władający łaciną
w mowie i piśmie. Mieszko I korzystał z ich pośrednictwa podczas
publicznych audiencji i politycznych negocjacji. Żaden z dokumentów
tworzonych przez kancelarię książęcą nie mógł powstać bez pomocy
specjalistów w zakresie dyktowania i redagowania tekstów. Co zaś do
upubliczniania aktów prawnych, to, póki grupa osób piśmiennych była
mała, ciągle robiono to w formie ustnej. Z biegiem czasu ta sytuacja
ulegała korzystnej zmianie, co znaczyło, że grupa osób czytających po
łacinie była coraz liczniejsza.

Źródło: Anna Wojciechowska, Łacina w kulturze polskiego średniowiecza, dostępny w internecie: h ps://www.wilanow-
palac.pl/lacina_w_kulturze_polskiego_sredniowiecza.html.
Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Uniwersalizm średniowiecza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki
literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją
refleksji;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych,
naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu
oraz argumentację;
5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia,
komentarze, głos w dyskusji;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi
weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty
tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych
form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje
poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich
wypowiedziach;
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
9. wykorzystuje mul medialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

dowie się, czym jest uniwersalizm średniowieczny;

wymieni dziedziny życia, na które wpłynął uniwersalizm;
omówi wydarzenia historyczne, które ukształtowały uniwersalizm;
porówna rolę języka łacińskiego w średniowieczu i języka angielskiego we
współczesnym świecie.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:
 1. Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć:
Choć mapa średniowiecznej Europy znacząco różni się od współczesnej, można
dostrzec sporo podobieństw między kulturą obecnego oraz ówczesnego kontynentu
europejskiego. Dziś żyjemy w coraz bardziej jednoczącym się świecie. Językiem
dominującym stał się angielski, pizzę je się niemal wszędzie, ubieramy się podobnie,
słuchamy tych samych piosenek. Można powiedzieć, że świat się zuniwersalizował.
Uniwersalizm to także jedna z głównych cech średniowiecza.
2. Podanie celów zajęć, tematu oraz ustalenie kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

2. Następnie zapoznają się z linią chronologiczną i zawartymi w niej treściami. Dobierają
się w pary i wykonują polecenie 1. Wybrana osoba prezentuje odpowiedź, nauczyciel
ocenia.
3. Uczniowie dzielą się na zespoły i wykonują polecenie 2 – każdy zespół prezentuje na
forum swoje propozycje. Podczas realizacji polecenia można korzystać z telefonów
komórkowych z dostępem do internetu.
4. Uczniowie zapoznają się z galerią interaktywną. Następnie dzielą się na dwie grupy.
Jedna wykonuje polecenie i ćwiczenie 1, druga polecenie i ćwiczenie 2. Po
zakończeniu pracy przedstawiciele obu grup przedstawiają swoje propozycje
odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie uniwersalizmu średniowiecza –

nauczyciel uzupełnia informacje.
2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat
spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

1. Dla zainteresowanych. Zdobytą już wiedzę na temat epoki możesz utrwalić, jeżeli
obejrzysz filmy popularnonaukowe poświęcone życiu w średniowiecznej Europie:
- Życie w średniowieczu. Król, reż. Nigel Miller, scen. Terry Jones, 2004,
- Życie w średniowieczu. Rycerz, reż. Nigel Miller, scen. Terry Jones, 2004.

Materiały pomocnicze:

Życie w średniowieczu. Król, reż. Nigel Miller, scen. Terry Jones, 2004.
Życie w średniowieczu. Rycerz, reż. Nigel Miller, scen. Terry Jones, 2004.

Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Linia
chronologiczna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.