SS R= LER = SS=SS ah = RES zz aN [DASAMS == y YY E == Ea es : Ss . v : © STANISLAW LEM CYBERIADAWYPRAWA PIERWSZA, | C2ZYLI PULAPKA GARGANGJANA Kiedy Kosmos nie by! jeszcze tak rezregulowany jak dzig, a wszystkie gwiazdy staly porzqdnie poustawiane, tak ie fatwo dato sie je policzyé od lewej ku prawej albo z gory na ddl, przy czym osobno grupowaly sie wieksze i bardziej niebieskie, a mniejsze i z6tknqce jako ciata dru- giej kategorii poupychane byly po kqtach, gdy w prze- strzeni ani ladu nikt nie znalaz! wszelakiego kurzu, pytu i &miecia mgtawicowego, w owych dobrych, dawnych cza- sach panowat zwyczaj, ze konstruktorzy, posiadajqcy Dy- plom Omnipotencji Perpetualnej z wyréznieniem, wypra- wiali sie kiedy niekiedy w podréze, aby dalekim ludom niegé dobrq rade i pomoc. Zdarzyto sie wiec, ze zgodnie z owq tradycjq wyprawili sie Trurl i Klapaucjusz, ktorzy tak umieli gwiazdy stwarzaé lub gasié, jakby ktos orze- chy tuskat, Kiedy wielkosé przebytej otchtani zatarta juz Ww nich ostatnie wspomnienie ojczystego nieba, ujrzeli Przed sobq planete, nie za duzq i nie za mata, w sam raz, th jednym jedynym kontynentem. Jego grodkiem biegta ois catkiem czerwona, wszystko zas, co znajdowalo sie 6 nej strony, byto ddlte, a to, co z drugiej — rézowe. zumieli wiec, ze majq przed sobq dwa sqsiadujace 173naradzié si I Prz0d ladon. = Skoro tu sq dwa pati 5 two Patistwa — rx temu nilt nie zostanie pokrywdisne? — Dobrze — od; wales nt : © — odpart Klapaucjusz ~ ale co b ciqdajq od nas srodkéw wojennych? To sie sane i = Istotnie, moga domagaé sig broni, newet sa 1@] — zgodzit sig Trurl. — Ustalmy. ie twardo odmowiny = A jeili beda nastawali gwaltownie? — zareplitone) lapauciusz. — | tak bywo. — Zbadamy to = rzekl Trurl | wigczy! radio, x kérego uchnela zaraz dziarska muzyka wojskows. = Mam pomyst — rzek! Klopaucjuse, wylaczojae re- fo. — Moiemy zastosowaé recepte Gorgancjana. | cét o Aeh Fentam tojemnice OS east = Ach, recepta Gargancjanal ~ wykrayknal Trurl. = cinoma, bo BY Chee ea. — igdy nie. slyszalem, oby ja kos stosowal. Ale moina eed osha ge, nol se Ae obié poczatek. Czemu nie? si inn Pea Panto Way pio, bo wis le proce: . aie gotéw ja zastoronel — wii deat well sig na SPOCTIMEK PT tokio brof - Kesdy ea iS se oe musimy to 2robié Oba}. Ine- on a Tone do safc Lost 2 eids rary teh SP eeaytto wot calkiom niedobree, 1o eee pofatwo nie roHlecigle 0. gzolimusa i wash shofery 3 ae ark, Wal x0 pamuchY resy. Aby a ins gos 2a Ba ale = Och, 80 tee. W sro ‘oksamicie wieluset laty, ten, Kto |W brodku letaly no tadol 2m ee te puzderko i otworzy! je. W Sete fed nko us Tok Wee ie bite kuleczt. canie druga ~ powle- sane ig one na rorsadaym poziomies Detci ony fe) de oe Jest 20° Trurl zaofiarowal mu swoje slusby. — Wei jedna. 2 ewoja kuleczke j duds Potworyka, éleé, zaiqdal ode’ sporza- tek,» Co wiecz6r obeIIE SH yowolem PrP | aa, jo Intwo moina sia domyileg, 277 spore ow! sie, badzie to omnacralor (Bede oteinych broni-wojennych. Trurl poprosit © tray Bows Sie pobist #2 SOMO. wigpqycius, shows! se fo wonyela, a Kiedy udat sig do wymaczone} mu Cy tem umowa stol Ii sig | ruszylt w Pr2 tkromne} kwatery, obejrzat kuleczke w zlotym puzderku. en po oxy wriadowelh ae gto Bye bisla, leer kiedy potraat na niq, jela sie z wolna Jeczke, dn rl POO” ony: sit Teal, 720 ast Jo ktérege 1 1m 175fumienié, Sencjanal 17 bea wratliwy: omy Pancomik ely at ee Komi na molarstwo botalistean fred rgledéw patriotycenyeh od Hoses os, BFS 2 wwiae na panoromachs ktSreh en Fee wea ak Pigtryly sig pod niebo gy wre won tes dziennym tgcry absolutyrm’s aanenenon sw wspanialomyéinoscia, W katda rocanice nego wstotete na tron wprowadzal reformy. Raz karol umoie wsmsile gilotyny, raz nasmarowaé Je, aby nie skrypaly, ror ~ poztocié miecze katowskie, nie zapominojac 0 nokatie wy- Ostrzenia ich z0 wagledéw humanitarnyeh, Szeroka mit nature, ale rozrzutnofci nie pochwalal, dlatego specalnym Gekrotem zormalizowal wszystkie Kol, poly, éruby,kivby ‘ kojdany, Egzekucje nieprowomylnych, zessta rodkie 1 dolwaly sig hucanie | bogato, w erdyak | sek 3 p, caee duchowa, namaszcreniom, potréd mastrlscet ceboksw x tampasom ‘ pompenam) Ms), Gaety monarcha tori, Kira wcll W 2, ohne re powszechnege. Wiadomo Wak teoria szezeicia P yest wesoly, ale dlatege ies teat lotgo sia Snel 0 Wet yg te ee sg smije. Kiedy WI © wwosoly poniewes Tt oie ie popravels Poddani Meaie= dwiotnle, 201 ie powigzani wie byli dla wlasnego, roxmie fe power w gles, 2e maja sie woroxt nadewres © Fowna, niejosna formuike powitania: .Dzieh do- > fat zamienil na korzystniejszq: .,Jakdobreel" ~ bef cay drieciom do cxterostogo roku feta wolno ble oe: oHu ~ Hal” ~ storcom 206: ,Dobraejakl” ‘regienk rodowal sie, widzac, jak krepnie duch w na- igdne, Kedy prejeidiojae ulieami koroca w ksztalcie roserika widzal wiwatujace lm ilaskoviepordrowial perruchom! reki monarszel, one zaS ao wrpriédk wolay: MA hal” — »Dobracjokl” — i: ,Ceorowniel” Bylaresta qPeokrayczege usposobienla, Lubl niezmiemle wdawot sew krtkie marsowe pogawedki ze starymi wirusom 38 OS 2 niejednego pieca chleb jadali, taknql opowiesct Etewnych, prawionych na biwakach, I bywalo, te kiedy payimowal aa audienel jakiegos obcego dygnitarza, pal- rewazy aig ni 2 tego ni 2 owego buzdyganem w kolano, ‘Gérq nasil" — olbo: ,Zagwoidzié mi ten pan- = lub: A niechie mig kule bijal” Niczego bo- wwiom tak nie ubsetwial, w nicrym sig tak nie Kochol jok wkrzepie, w mestwie swojackim, w plerogach na gorzalce 2 prochem, sucharach i jaszczykach, jak réwnied karia- ‘zach. Dlatego, gdy bywal smetny, kazal defilowaé pried sobq_pulkom, ktére épiewaly: ,Wojsko gwintowane” ~ {Na szmele reuciliimy sw6j iycio fele ~ ,Dzwoni mutra, ‘zeko} jutra ~ albo stara koronna: Chwyee majzel wraz 2 ferszlusem, na bagnety rusze klusem”. | nakazol, aby, kiedy zomeze, stara gwardia zaSpiewata mu nad grobem tulubiona jogo pieéA: Stary robot rdzewieé musi" Klapaucjusz nie od razu dostal sie na dwér wielkiego monarchy. W pierwsie) mlejscowoiei, do jak} trafil, do- bijol sig do réinych domostw, ale nikt mu nie otworzy. Wreszcie ujeacl na puste} calkiom ulicy mate dziecko, ktd- re podesslo dod | spytalo cienkim glosikiem: 1 ehetede ”- qui pan? Tanio sprzedam, _Pye moze kupie, ale co? _ s i Paucjusz. Pret “Awony a la. — Tajemniczke pan : Panstwowg — : Jae spod rqbka koszulki odparlo dried i ko, uk 1 ans ezek planu ilizacyine Klapaucjusz zdziwit sig jeszcze bardziej j rel eae — Nie, dziecinko, nie potrz i ebuj ee tu mieszka jakis soltys? Ue tego. Nie wiesz, gdzie — A na czo panu szot t - ; seplenilo. ¥s2? — spytato Aziecko, ktére — Amam z nim do poméwienia. — Na oszobnoéci? — Moie byé i na osobnosci. > se To ul ieee ajenta? To méj tata by sie nadal. ewny i niedrogo. — Pokazze mi tego tate — rzekl Klapaucjusz, widzac, ze inaczej sie z tej rozmowy nie wywikta. Dzieciqtko z4- wiodto go do jednego z domostw; wewnatrz, przy lampie $wiecqcej, choé byt petny dzien, siedziata rodzina — sedzi- wy dziadek na bujaku, babka robiqca poniczoche na dru- tach i dojrzate, rozroste ich potomstwo; a kazdy zajety swoim, jak to w domu. Na widok Klapaucjusza wstali i rzucili sie na niego; druty okazaly sie kajdankami, lampa mikrofonem, a babka miejscowym naczelnikiem policji. — Widaé zaszlo nieporozumienie — pomyslat cae cjusz, kiedy wtrqcono go do lochu, uprzednio ae ae wawszy. Cierpliwie czekat przez calq noc, bo i ta Pian: nego nie még} robic. Swit osrebrzyt pajeczyny re Wied nych gcianach i pordzewiale resztki te tche niéw; po jakims czasie zaprowadzono go na ee my oraz nie. Okazato sie, ze zaréwno ostedle, jak i 7 a dziecko byly podstawione: w ten sposob zman ee gro- wrazych ajentéw. Proces sqdowy Klapaucjuszow! kontaktu zit, postepowanie byto bowiem krétkie. Za probe ko! 178_Bietowrm wd jemnicy, mimo pow byé nie cheial: dod " © wszakte bieg wys dajac Klapaucjusza ie "9 wyisry, 2 ravexpwise) pote Pomysiny obrét: ochedeton een Pree Jego wig 208, poinstruowan 990 wyslano do stolicy, tom pil zero oxobise euler ule, Dos nw em obywatel obwieszczal w mi urzedowych swe preybycie i edmaszer ese a slusbistosé powszechr fowanle otrabieniom, ‘ na byl taka, ie wschéd sloca nie liczy sig w calym pafstwie bez pobudk. _ Megieryk istotnie zatqdal odef nowe} broni; Klopau- clusz prayobiece! spelnié to iadante monarste: oom jego, zopewnil, jest przewrotem podstaw dziolania wojen- nego. Jaka ~ spytal najpierw ~ armia jest niezwycietonat Taka, ktéra ma lepszych dowédcow i komiejszych tolnie- rzy. Dowédea rozkazuje, a éolnierz stucha; pierwszy musi byé zatem madry, o drugi ~ ‘korny, Madrosei jednak umy- slu, nawet wojskowego, poloione sq naturalne grance, Nedto genialny dowddea mote trafié no rownego sbi Mage tot pase na polu chwaly, osierocoiac swe] on jok réwnied uczynié cos jeszcze gorstege adr, aioe’ i lenia, preedmiotem Je90 rowodowo z0prowen? 0 cigerpicin creas or ezynl wladze. Czyt nie jest nieber sxared ort, wialych w bojach sztabowcow, Km mylene pe TeJowato skronie, Ze a# zaczya im S170 100 9, wmindarsen wiece 20 suite! ni of oie podly rex to Vane jt toleewatIok Cot antdey 2a ano alm tniocart nce tee by koniecznoié te zlikwidowaé. Dalej ~ kamosé armii ak tym polega. by wrkonywale dokladnie rozkazy. Ideatem regulaminowym jest taka, oo z tysiecy piersi i mysli czyni ple, myil | vole, Tema itty cal wolowa dyseyplina, muszire, monewry | éviczenia, Ot5# colom niedosciglym wydaje sig toka ormia, ktéra by dailata Gostownie jak jeden maz, soma sobie bedac twéreq realizatorem strategicznych wplanéw, Ktét Jest weiele- | fa toktego Heal? Tyke jednota, tog bowen aie STotho sig tek chet jak sible | nit mydowonge vor kazéw tok ochoczo nie wypelnia jak ten, kto sam je sobie ace. Neda nie mate odnota pSKéw ope, od Twi some) sole posussfetra ey wre prehrko {Gb semret, Raver wie tm, cby te gotowalé pol Seno loté wietna, kara prrdstwle dp sini wlasnoscion! ler sreregow okt aebet Te pceed! Kopoucjes do moran zouchonemy krélowi prostych, jak wszystko genialne, idei mistrza Gar- gonejona, " Cetemy poborowemy — wrjwil — wirecs produ onyetke ¢ 7 ol rent, Na rskor Polat fier" = wyerdtwkalujg do rovotek | tom odio pred ‘hig me}lowal se banda cyl, polewi se oda! toh doskoelego, Gay odie umysy jt dotad Jovatoszrowymolupswon, ewok ew feoté do- Swng mojntowego ducho, ne to etemetyz2 pola- Bg Lerneleeidoma w tm, arm cla feb ware TER jon jednym ducer w mllonec ca ee x0- 1a edie ae masrolé. A madoil owe Jest worst rer eset herebnoba. Piton posiade prche areata jst mara ok stbskoptor ba Brion jk pallowak dyplomowany © drwijo, nowet 181Senialnych yr ™oga one nie wrt 0 slebie? Tym grt spo: Yskokom jednostek leh dowédesu, tek o bes wods5 soma wal Priemowe, kta wielkie wratenie wet i pout hay eis waste na kwatere it wrens roa = Och, nie czyi tego, Wasza Krélewska Motel wotat chytrze Klapouciusz, udajge znacene pomiesze © samo wlainie zrobit cesarz Turbuleon, a sstab lego, w obronie posad wlasny : a ch, util projekt. 2a ery see siad Turbuleona, krél Er spat a DB maliusz, napad! zreformowang farmiq pafistwo cesarza i obrécit je w perzyne, chot mial sily oSmiokroé slabszel Po tych stowach udat sig do przeznacronego mu apar- tamentu i obejrzal kuleczke, ktéra byla jak buraczek; 2 cx0go pojal, Ze Trurl dziata podobnie u krdla Potworrks. Whet sam krdl zlecit mu przerébke jednego plutonu pie- choty: za czym maly éw oddziolek polacry! siq duchem w jedno, krayknal: Bij, zabij" ~ i stoczywszy sig x pagérka na trzy szwadrony kirasjeréw krSlewskich, zbro} i dowodzone przez szesciu wykladowcéw Akademii Sabu Generalnego, rozniés! je w puch. Bardzo sle zosmucill .wszyscy marszatkowie wieley 1 polni, generalowle | admi- ralowie, ktérych krél postal zaraz na pensie, « przekonany alkowicie de priewrotnego wmolazku, kazal Klopaucli szowi przerobié cala armie. Jakoé fabryki rusznikarsko-elektrykarskle dalem | noca sariaé wagony wiyczek, kre wkrgcone, gdtie na- Ia wotworreaiich Koszarach, Klopaucjsz jefd na leis ood gomizonu do garnizonu, ottaymawsty od in nmnéstwo orderéw: Tru, krzatojacy sig podobnie wy pafistwie Potwonrkowym, musial, dla znanej oszezedno- Ye owego monarchy, zadowolié sie dotywotnim tytulem Wielkiego Sprzedawcy Ojezyzny, Oba paristwa gotowaly sie tedy do dzlalah wojennych, W goraczce mobilizacy)- hej szykowano zaréwno brof konwencjonaing, jak i nu- klearng, pucujac od switu do zmierzchu armaty i atomy, aby blyszezaly zgodnie z regulaminem. Konstruktorzy, kté- tr nie miell ju? wlaSciwie nic do roboty, wzelt sie chyl- tiem do pokowania manaikéw, aby spotkod sie, Kiedy prryidzle pore, w uméwionym miojcu, pray statky poro- Stawionym w les Tymezasem dziwy rozmaite dzlaly sig w koszarach, srezegéinie piechoty, Kompanie nie musialy ju ucné sig rmusztry ani nle potrzebowaly odliczania, by poznaé swq liczebnogé, podobnie jak nie myli lewej nogi z prawa ten, to ma obie, i nie musi liczyé, aby sie dowiedzieé, ie jest szerowaly, Jak robily .,w lewo zwrot! : éwiczeniach atoli kompania zaczynala sig przerzucaé po: ‘gwarkami z innymi, tak wigs przez otwarte okna koszaro- ‘wych barakéw pohukiwano sobie na wypraédki o pojeciu prawdy koherentne}, © sqdach analityezych 1 syntetyez- nych a priori lub © bycie jako takim, gdyz do tego juk dosila zbiorowa rozumnoéé, Dopracowano sig | postaw filozoficanych, at wreszcie pewien batalion saperéw do- szedi do kompletnego solipsyzmu i glosll, $e oprécz niego nic reainie nie istnieje. Poniewat wyszto 2 tego, iz nie ma ‘ani monarchy, ani nieprayjaciela, batalion éw prayszlo po clchu rozlgezy¥é | popraydrielaé do oddzialéw stojacych na. oxycjach epistemologicznego realizmu, Podobno w tym 183Samym crasie w paiistwie Pe desantowa preesila z éwiezehw ladowse, O82. dynialg eae dobre, ‘ok tom ion os ona 03k wong one lazem, iely sig zo ku granicy paistwowe), * * °P Stn po Prawo mi prow StseNH0 dll xa, Laesimum na szczeblu dywin wamoenrer osneRes vamny tej sily tatwo zapedzaly sie na bed eet motylkiem, a gdy korpus mmotoryzomany teaser ene musa podszedt pod wraiq fortece, Midna neloin os Saturmem, plan neterca, sporzadtony w dagu sega 121 ig Entra owe} fortecr pote, de tgs nama mw duchu abstrakejonistycanym, cali spree ym z wojskowymi tradycjami, Na szczeblu korpussw arty- leryjskich przejawiata sie gléwnie nojcigisza problema- ‘wlaiciwego os0- bom genialnym, wielkie te jednostki jui to pozostawialy gdzie badi brofi i ekwipunek cigiki, jut tei zapominaly catkowi ‘© tym, Ze idq na wojne. Co sie tyery ccalyeh armil, ducha ich’ praepelnialy mnogie kompleksy, jk to wykle bywa 2 niexmierie bogtymi escbowsicion i prayszlo kaéde] praydaé speciaina. matey en ‘gade psychoonalityema, ktéra w marsz powiednich zabiegéw. \ezasem a amis sojmewaly z wolna porele w7itcowe. T aada Kew stturmowych piechoty: doc haubic i batalionem zapascvyt icy Bytu" open ase ean. Fo podezas nrocnege Ma Pa robilo sig niejakie zomieszonie; osiemdziesiaty korpus Trorlabardzki wolat, it trzeba koniecenie uscislé definicje poiesia ,nieprayjaciel”, Ktora wydoje sg, jk dotad, obcia- fon logieznymi sprzecmnosciami, a moie nawet zgola bezsensowna. ‘Oddzialy spadochronowe usilowaly algorytmizowoé wsie okoliczne, sxyki zderzaly sie, wiec obaj krélowie jel thee fligiel-adiutantéw i kurierw nadzwyezajnych, aby 20- prowaduili lad w szeregach. Kaidy jednak, ledwo podle- iol, koniem zatoczyl do wlasciwego korpusu, aby sie do- wiedsie€, skad taki balogon, w mig oddawal swego ducha duchowi korpusnemu, zostali tedy krélowie ber adiutan- tow. Swiadomoté okazywala sie strasma pulapka, do'ké- rej moina wejéé, lecz z ktérej wyjéé niepodobna. Na > ‘oczach samego Potworkka jogo kuzyn, Wielki Ksite Dee bulion, pragnac dodaé wojskom ducho, poskoczy! ku Ii- nom, ale zaledwie podlaczyl sia, to sig duchem wlal, zal 1 jut go weale aie bylo. ‘Widtgs, 4 dle, choé nie wiadomo — czemu, sking! Me- ieryk na dwunastu trebacry praybocanych. Skinal i Po- ‘work, na wigérku dowodzenia stojacy. prvtirl treba ‘xe spit do ust i zagraly sumy z obu stron, dajac mok do bitwy. No éw srgnal preeciaaly kaida armia w calosci sie definityunie polaczyla. Grofny szczek ielamy zomykaja- yeh sig kontoktéw poszed! z wiatrem na przyzle pobojo- vwisko | zamiast tysleeznych bombardieréw i kanonieréw, celowniczych i tadownicaych, gwardristow i artylenystSw. soperéw, Zondorméw, komendoséw — powstaly dwa du chy gigantyczne, ktére milionem oczu popatraaly na siebi opriex wieka rowning, letaca pod biolymi chmurami { zoponowala chwila doskonelej ciszy. Po obu stronach doszlo bowiem do shinne| kubminacli Swiadomoic, ktéra wiekki Gargoncjon prrewidrwal ze Scisloiciq matematyez- ‘na. Oto powyie] pewne] gronicy wolskowoté, joko stan 185ill 7 : ksztatca sig W cywilnogé, a to jc iprzel 2 aoe jako taki jest cywilny absolut dlatego, kosmicznege Jué wymiaru dosiegly duchy w nie, « Wloin, wiec 2 vewnatrz stal lénita, pancerze, O}sk oby) Chog Emiercionosne, wewnatrz rozfalowat 7: Grtacze | og, wyrozumiate] pogody, zyczliwogci wstech ont Ocegn skonatego rozumu. Stojac tedy na wzg Senelulacl do stalqa w stoficu, w nie ustajacym weiqiz is Polyskujge armie uSmiechnely sie do siebie. Trurl z Klon rb, obie wstepowali wlagnie na poklad swego statu a sie, do czego daiyli: na oczach poczemialych E ras i wéciektosci kréléw oba wojska chrzgknely, wziely sie pod zrywajac kwiaty pod ciagnacymi ztej bitwy. niewaz Ko! rece i poszly na spacer, chmurami, na polu niedos: Nene var