MAX SCHELER ISTOTA I FORMY SYMPATII Przelotyt, wstepem i przypisami opatreyt ADAM WEGRZECKI 1986 -PANSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWEa. gee Be rca enon aa ania by ch jakby 7° ZRO2NIENIA WSROD FENOMENOW as singel dana wart08é, Se “,WSPOLODCZUCIA" i gdy przy Oka 11. RO’ a pywalo BP» Be eee wy czar ownic wiele 2 nich cz Og wlaSciwego wspélodezucia nalezy przede wszystkim a oan skazanym D8 Sie gedinié wszelkie zachowanicy ktére study jedynie uehwy- jJasnego sumien| wimienin i ewentualnic przeéywaniu (Nachleben) ‘pvt win Ca dren 0 sapeite to whan tose prace.sugestie spolecer “decal” 2) przeayé innych [ludzi], a wirdd nich THlowiek niestusanie osadzo: 1 Ssnieg ich stanow uuczuciowych. Czgstokroé miedzy tymi Wally sit uvela 2 Wines imusiatby rown; "Yim a. wspélodezuciem zupelnic niesusenie stawiano wee winnym; ba, on przez to bly (abstrahujac ¢ jpak rownoici. Postepower tak zwlaszcza w teorii pro- sonyek na temat tan aktyeznege) oWinPy "Na pen Tuejnego. swerucia”, Kt6ra spodziewala sg ejaias {ak nie jest. Nasze sumienie nic nie wie 0 te) wszechma jednoczesnie obydwa [fenomeny]. spolecetstwa. Z drugig] strony calowiek, ktéry 2 powo: — Jasne jest. |jednak (take przed rozwazeniem tych aktéw), stralu sumienia” nie czlby negatywne) wartofci swe ze katdy rodzaj wspélradosci czy wspélcierpienia zaklada tees, ‘tory zachowywalby sig calkiem naiwnie, , jaka§ forme wiedzy 0 fakcie cudzych przezyé, ich naturze oes - uczynil”, méglby 2a pomoca ener! j jakoéciach oraz w ogéle ‘warunkujace te modliwa wiedze a risks nl - tego rodzajuybezezelno& praedywanie istnienia innych istot psychicenych, Cierpienic SS fe rd es aces slovinna drugiego nic jest mi dane dopiero dzieki wspétcierpieniu, ida ea Ocak ke Bievinnege. Wéwer lece to cierpienie musi Byé jue w jakiejé formic dane, abym Z pewnoscia jednak nie stalby sig ‘dseki iyé niewinnyt kierujac sie na nie mégl wspdlelerpiet. Widzicé glowe zsinia- iy sympa Bde talde logy tema newinn lego od krzyku dziccka tylko jako ciclesna glowe, nie jako cerywite pravo_prefrenj (Voreugsgeete a narus poouen wyrazu bélu, glodu itd., oraz widzi ja wpraw- + Ktoal wake postynie waoiove ga Lagods die jako taki fenomen wyrazu (tzn. normalnie), ale po- Kes are lety preedkladaé nad akty oz »spontani¢ patel nie ,,wspélcierpieé z dzieckiem” — sa to fakty ‘wpllodceuvanie jest jeder reaktywm Ikiem odmienne. Praezycia wspélcierpienia i wspélodezu- Jednak w swej istocie rel ~————— a 0m lone ssn tin ry mes Pon spon cht peta rie inh n'y sta mie ee ifm echo aie wi praca’ tein ae” mers ‘opbowo pomoca zwrotu ,preetywanie cudzego preetywania eae liane ate neta sry vwihen e spi nie te i erat ris nnn, ee, Cuca ee) mate bon cen eli isha SE son aw type anes 0 weary wh? gy ht Jt te dhwnerene Mire w nd mexosay “cezucle") prezentue (wod"=wi vita innych UdZi]. Preag mianego meh tych praciyé weal y towanie se ( konstytuuje SX waniv, 2 ich w ten spos6b]; wyone$0 ‘ig (Gegeestt) ST aczuciu cay wePSlodcy re 1 2, Dam ie mévrgg jut 0 7, 2DY fa (dan ie tonatytuowat istnienle innych Ja Gak sady mine ye. Dotjeny to nie wiko wielzy dane) W sada 1X deanaje bla” (moe byé o tam roa Poss HO On) “bo ujecia sta rzeczy, we X ciexpt b6I”; cudze Practys aoe aomied w pein zaprezentowaé si¢ (zur Gegebenk Jommen) w szezegdlne| formic »praezywania cudzego pra ywania”} bez zakladania jakiegoS rodzaju wspdlodczuci Modna calkiem sensownie powiedzieé: ,Potrafie to bard: dobrze odczuwaé u Pana, ale nie wspélcierpi¢ z Panem! »Odczuwanie” pozostaje jeszcze w sferze zachowani poznawezego i nie jest tadnym moralnie watnym akten ‘Wybitny historyk, powieéciopisarz, artysta dramatyczn musza w znacenej mierze posiadaé dar ,przcéywania ci dzego przeéywania”; natomiast ,wspélodezucie” odne szace sig do predmiotéw i oséb nie jest im bynajmni potrzebne. Musimy wiee éciéle odréiniaé ,odcauwanie” i ,praeé f niaé »przet} Tunic cudzego practywania” od ,wspélodczuwania’ fricie czucie (Fiklen) cudzego uczucia (Gefthl), i zabcepta wiedza onim, badd tylko sad, Ze kto$ inny dozna} Jednakte nie jest to praetywanie (Erleben) rat * caywistego uczucia jako pewnego stanu, H, Rozrbenienia wiréd feromensw ,rspiodcencia = g \ jako J W odezuwani uchwytujemy emocjonalnie (filklend) jeszcze, dat cudaege uczucia, pray czym nie praewedrowuje ono w nas, ani oe a sig w nas takie samo realne ucaucie *. Prem, X rowanie sig (Gegebenkeit) cudzego uczucia jest tutaj doklad. nie analogicene do prezentowania sie ‘np. kraj ktéry subiektywnie ,widzimy” w feadaek ae nieniowej, lub melodii, ktérq tak samo ,slyseymy"; [jest to] stan faktycany, kt6ry jaskrawo réini sig od takiego stanu faktycznego, kiedy to jedynie preypominamy sobie krajobraz, melodie (moze wraz z przypomnieniem stanu rzeczy, ,,2e byly one widziane i slyszane”), Réwniet tutaj dane jest prawdziwe widzenie i slyszenie, 2 tym jed- nak, 2¢ to, co widaiane i slyszane, nie jest spostrzezone oraz nie jest dane jako cos rzeczywistego i obecnego; to, cominione, jest tylko ,uprzytomnione”. Odezuwanieiprze- tywanie cudzego przezywania réwnied nie implikuja jakie- gokolwick ,uczestnictwa” w nim. W przcéywaniu cudzego preetywania mozemy pozostawaé catkiem ,obojetni” wobec podmiotu tego praeéywania. Nie bedziemy tutaj jeszcze rozpatrywa¢ in exlenso aktow, Ktére prezentuja (geben) istnfenie cudzego Ja i jego pree- 2yé **, Podkreélamy tylko, Ze to prayswajanie (Aufnehmen) i rozumienic nic nastepuje ani dzieki jakiemus wniosko- waniu (,,wnioskowanie przez analogi¢”), ani za posrednic- twem projekcyjnego ,tceueia”i ,impulsow nasladowezy¢h” (Lipps) ***. To, 2e jeéeli to dane jest w ogéle jakies ‘dane nam jest pewne przetycic, ‘Ja, opiera sig bezposrednio naJa i praetycia; menage Ja- Diatego ma, naocenym 1 e A traeba do tegozadneso NC's. drugi [celowiek] posiag j Bye mam sick HOON Msg od naszego 3 te teg0 ing indywidualne J rzedyciu Psychic, inden J, taco Ma Pe adekwaty s ozemy uchwycie PS “ sym, gaye mete ylko nas, nasza indy widval Fe (te jeg indywidualn si “Sy snigek istoinotciowy wyznacza take i t0, Ze t srg” nak jak my sami—psiada sere absolute rymnote swego Ja, ktéra nigdy nie moze byé nam dan; Natomiast to, Ze tam sa ,przedycia”, jest nam dane w few menach wyrazowych — znowu nie za posrednictwem wni: skowania, ale ,bezposrednio” — w sensie ,spostrzeganis fxédlowego: watyd spostrzegamy w zaczerwienieniu, 1 doSé w smicchu, Zupetnie blednie méwi sig, Ze jest nat dane wpierw tylko cialo w sensie fizycznym (Korper) Co takiego dane jest jedynie lekarzowi badd preyrodnily wi, tan. czlowiekowi selucenie abstrahujacemu od calkier pierwotnie danych fenomenéw wyrazowych. Raczej | same absolutne fenomeny zmyslowe, ktdre dla aktu spo tzetenia zewnetrznego buduja cialo w sensie fizycznyn ‘ogg dla aktu wewnetranego spostrzegania drugiego cab wicka (Frendwakrnekmen) budowaé réwniez fenomer Smilin a nat tutaj bowiem powizcane charalte: ga¢ weungtrenie” Coke yeouy™ *. Motemy ,spostrat uchwy mnie” takée innych, 0 ile ich cialo (Leib “chwytujemy jako pole wyrazowe ich prized : 2Jawisku lotonych rak dana jest nee wizualnyt — Jest np. ,prosba” doklada Ul, Recrbsinia wd frente wpa’ 2 tak, jak w zjawisku warokowym reecz materialna — ktéra jest nam réwnicz dana” jako reecz (Dinghet) (lacenie 2 faktom, % posiada wnetrze i strone tylna). ‘JakoSci (tan. bycie takim-oto) fenomendw wyrazowych j jakosci preetyé tworza swoistego rodzaju zwigzki istot- madciowe, kt6re bynajmnie) nie polegaja na upreednim uch- ‘wyceniu naszych wlasnych realnych przeéyé oraz cudzych fenomenéw wyrazowych, tak ié dopiero tendencja do nasladowania ruchéw widzianych gestéw musialaby repro- dukowac nasze wezeiniejsze praetycia. Takie nasladowanie Jako czysta ,tendencja” zaklada racze)ju2 jakies posiadanie cudzego przczycia i dlatego nie moze wyjainié tego, co mialo tutaj wyjaénié. Jeéli_ nasladujemy (mimowolnie) np. gesty obawy czy radosci, to naéladowanie nigdy wyzwala sig daigki samemu optycznemu obrazowi tych gestéw, lecz impuls naSladowezy zawsze wystepuije dopiero wtedy, gdy owe gesty uchwyciliémy jut jako wyraz radofci badé bojadni. Jezeli samo to uchwycenie ma byé— jak sadzi Theodor Lipps — modliwe dopiero dazigki tendenc nasladoweze) oraz wywolanej przez nig reprodukgi wezctnie} preczyte} radoSei czy obawy (+projekeyjne wezucie tak zreprodukowanej-treici.w kogos innego), to poruszamy si w jawnym [blednym] Kole. Odnosi sig to réwnied do mi mowolnego” nagladowania ruchéw. Zaklada ono jut nafladowanie wewnetrene) intencji dzialania, ktéra moze sig realizowaé w calkiem odmiennych poruszeniach czelci ciala*. Praeciet nic nasladujemy takich samych badd podobnych ruchéw obserwowanych w pozaorganicznych zwidzkach naocznosciowych, np. przyrody nicozywione), gdzic nie moga one byé #adnymi fenomenami wyrazowymi psychicanego praezywania. Pracciwko teorii nafladowania © 0 siti mieynlladoasien ili, Pi Gnndagm dr pve Bing, OnesA. Ween gu de matey oui Pet oe otenaenca” — Ml oi ‘skoro mp: Pies wyrata swo; w sani fm ogonem @ PEAK Cig jem i sen i wyrazem maja sme : ‘an specyficenie Iudzl wit aij tutaj jakby niin gy [yes cbowigeuie wezysthic jeayki wyrazu ft jee mtg poss rozuinia wsrelkich r0dzaj6w mini Ei pantomimiki tego, co odywione. Tylko dlatego mozem, jecnee spostrcgaé np. sitadekwatnotécudzego ruchu Wyre Jowego wobec praedycia, wrecz spraecenosé migdzy tym coruch wyraia, a tym, co ma wyrazié. Abstrahujac zreszi inawet od tego warysthiego, nasladowanie cudzych ruché. vwyrazowych 2 pewnolcia nie moée nam wytlumaczyé akt razumienia cudzego 2ycia. Naéladowanie i reprodukeja wias nego prectycia podobnego do pracaycia gestu wyrazoweg: tote wyjalni jedynie to, 4 oto zachodzi we mnie rzeca} wise pracéycie obicktywnie podobne [do tego, jakie zache dei] w dragim (clowieka},ktdrego wyraz nalladye. Jeé nak wraz 2 tym obiektywnym podobiedstwem przciy weak niekonicenie dana jest fviadomosé podobiefstws ‘emia ju o intengjonalnieshierowanym akcie ror» vatia™ Bowien tn ypPraeeywania cudzego preci * Bowiem to, te we mnie dokonuje si 4 podobne do [preetycia} ir okonuje sig przezycit Sole nea gin? (clowical nie ma jesct dale ‘cudzego preedycia zakladalo podobst (chogby preez krét¥) Teprodukeje uczucid) 1, Rocrbivieia wird feromenée eipoderuia”™ a tdra zawsze dawalaby jakies aktualne ucaucie, Kto yrozue Mio serach tonacego_przed.émieriq; wese ase preedgwat realnego, oslabionego Ieku preed smiercig, Za- ‘em teoria ta przeczy faktowi fenomenalnemu, 2e w roa rmicniu w Zaden sposéb nie prectywamy realnie tego, co rozumiane. Okazuje sig takie jasne, 2e to, co owa teria moglaby nam wytlumaczy6, jest wlasnie praeciwietistwem prawdei- wego »tozumicnia”. ,Przeciwietstwem” tym jst miano ie zaradenie sig cudzymi afektami, zachodzace np. w naj- prostszej formie w dzialaniach stad i mas”. Tutaj faktyce- hie pierwotne jest wspéldokonywanie ruchéw wyrazowych, ktére dopiero widmnie wytwarza u nailadujacych Indai badé zwierzat podobne afekty, dazenia i intencje dziala- nia; np. zaradenie strachem stada wskutek ujrzenia Ieko- ‘wego zachowania prowadzacego stado zwierzecia — i ana- logicanie w stosunkach migdzy ludémi, Wiafnie dla tego faktu charakterystycany jest calkowity brak wzajemnego jyrozumienia”. Im czystszy jest taki praypadek, im mnie} ‘wspéldziala pray tym rudymentarny akt rozumienia, tym jatniej dany jest tutaj wlainie swoisty stan faktyceny [pole- gajacy na tym], Ze wspbldokonujacy uwaia praeéycia zrodzone w nim dricki wspéldokonywaniu za_swoje pierwotnic wlasne praeiycia, tzn. w ogéle nie uéwiadamia sobie zarazenia, ktéremu ulega. Tak jak posthipnotycanie dokonany, zasugerowany akt woli (w odrédnieniu od ,ro2~ kazu” i ypostuszetistwa”, w ktSrych spelnieniu éwiadomy jestem cudzej woli jako cudzej”) w znikomym stopnit ‘udwiadomiony jest jako zasugerowany, a raczej charaktery- zuje sig wladnie tym, Ze uwazam go 2a.mdj wlasyy akt wolh tak tez podobne praetycie, powstale dricki wspéldokonan cudzego ruchu wyrazowego, wlasnie nic jest dane jako Preeéycie kogos innego, lecz jako wlame. Z tego powoduspe awykle (Blosser) éiniamy ryt (late ro je 4 pluje jy roardiniCprzakuje i ple”) Jo (itt © Poe iamy je tobi 1 erent wspélodeay, rm practywanic cy, a ‘konieczne ani projekcy;, resist WHS He ednak ove aly rocumienia, 1ecz wlagniy ce ble a ava, Mbre buduje sig preed, ‘Wry teraz d0 Jzaym komponencie od sin eA as Vee). Nae oruminia (12! ; cxuwaaces” Cardinié ete calkiem odmienne fakty, Oty i i cede ‘wspélodecuwanie 2 kimé”, np cae: (meso cierpienia; (2) wapélodcauck Se apaadowaie si jog radescia | ep eee rer) eq earacale catcowe; Scere t (Enfeg) Proce { matha sija prey zwlokach ukochaney. dela, Doenja oni wspSlaie. ego samego” ciexpiena stege rime" blu, To nie onacea: A czuje to cierpieni iB caaje je rovnies, a ponadto wied2a oni jeszcze, ze j cae — eto jest wale odcusonie (Mit-inandefils Giepieais 4 w zaden sposdb nie ,uprzedmiotawia sit’ tnt dla tak jak np sae se [praedmiotem] dla prayie (ils G ktéy podchodzi do rodzicéw i wspétcierpi yz nimi Gd oz ich Belem”, Nie, oni ceuja to ,razem” w sets Se oye Rite olccuwania, wspélnego pracéywas ieee famego" alyjologicmnego, san, T2ect) Wobte ieg, scgemasenalng} aktywnotci (Regsamkel 20 | epee eg et) ko alsjologicany Jed sen ee) ako jakose fankeji sa 0! "7m. Zauwatamy zaraz: w taki sposdb moi Mi Racine wht fmt sp ae? 2 lt Recta wht foment wupdadencis” odczuvwaé (fille) jedynie cirpienie psychicene, a nie mp, bl fiayeany, ucaucle amyslowe. Nie isnije taden wap bel". Klasy uczué zmystowych (,wrazeti uczuciowych" wedlug C. Stumpfa) sq x istoty niedostgpne (nicht fatig) dla tej najwyésze) formy wspélodcaucia. Musza one jakos sig ,upreedmiotowi”. Zawsze webudzaja tylko. wopél- cierpienie 2” (ymif” und yan”) dornawaniem (Leiden) blu praca: kogo$ innego. Tak samo istnieje wprawdeie wwspétradowanie sie zmyslowa preyjemnotcia, ale nigdy — wspélprayjemnosé (Ww sensie wratenia wspélodcaucia), Mote byé tet tak, 4 A wpierw sam cauje cierpieni a B potem ,z nim” wspélodcauwa. Zaklada to jednak ~~ jak sig okaze — najwysseq forme miloic, 2. Zupelnie inaczej [jest] w drugim preypadku. Ré tutaj cierpienie nie jest po prostu prayezyna eudzego cier- pienia. Kaéde wspélodczucie zawiera intenje ceucia cier- pienia i radoSci w cayimé pracdyciu, Samo wspélodczucie Jest tak ,skierowane” jako yczucie”, a nie dopiero dzicki »sadowi" cay praedstawieniu, ,e drugi cierpi”; pojawia sig ono nie tylko w obliczu cudzego cierpienia, lecz je réwniet ydomniemuje”, i domniemuje je bedge sama fun- kkcja emocjonalna (als fuhlende Funktion) *. Tutaj jednak ierpienie 4, jako jemu praynaletne, wpierw uobecnia sig w akcie préczytym jako akt rozumienia badd odceuwa- nia, @ potem na jego materie kieruje sig érddlowe wapdl- cierpienie B. Znaczy to, 2¢ moje wspélcierpienie i jego cierpienie sq fenomenologicanie [rzecz biorgc) devma reemaitymi foktami, a nie jedaym fakter, jak bylo w pierw- szym preypadiu. Podczas gdy w pierwszym praypadku SP elder 2 bin dn dr ici ng 2 te rie 0) ach le win teeny se BeteimrE Saw wae 84 De Se es ogra tonnesia i odezuwani, ——_4 mezuwaniem, 4 _pienia si¢ wylacznie we wlasnych ucauck yn winetrteniaobydwy ie dopuszcza do emocjonalnego ene cee wy odziclong “dafuahne) cudzego practywania’ W edebttens out i ein prea ani (wae, ifs rata!” jst tylko Snlemwagledadacion” cal dstawia sie takie wfenome, dzych practyé, takée jeszcze danych w czuciu, Kto a iaestnictwo", PZ za czlowiek: 7 . dany w odczuwantt stan faktyczny UWa2e czlowieka za Kawalek drewna i tak ,traktuje” faktyeme 9C2 fezlowsy nie ja realga na day Cy mu aksjologiczny stay praedmiot, nie mote réwniez byé ,brutalny” wagledem zego vezuea 5‘ stat iego. Z drugiej strony» ‘ ee ym wee przypadk nalety Scifle odréinig OS eee dla brutalnosci charakterystyczne 2) oddzielnie dane funkeje iodccuwania i wspbtodczy, est 2 wystarcza jué prezentowanie sie poczucia zyciowe cd sie odd fan lodczucia brake Je%2° nie ardinicowanego na poszczeg Peo wrana, Calemu szeregow! oP je pystarcza uz fakt (jak w praypadku brutalnosel wober préinienia *. . cu brutalnosci_ wobs ara an ‘wyradnie) na zasadnicza odmicnnoKs np, drzew, roflin, wagledem ktérych nie moana byé ae syn ja fat, pera nie tylko mode byé dane cy pene pracjawu aycia i tendengji 2yciowe), Teg ee irs ool ae a epee ented IS Td agdzie buduje sig na nie) labnie przeciwienstwo (r6wnoimien. 2g ri tego) abt wipélodccuwania, Zachodzi to np. w praypadky a hata be, Pees doe Be Pee eclaanege upadabania w okruciedstwie, aw manic} wspSlodcaucia, praypad: wystepuje fenomen prawdziwego siym stopaiu ju pry ,brutalnoéei”. Da okrutmika. bal wepSlodezucis, praypadck, Kry jednak nader costo mit~ Te cesta ee eaoaaat dear esl peta uae eta wspélodezuciem. Pomieszanie to dawalo potem ovcauwania! RadoSé sprawiajg mu wlaSnie Katusee? teeny Ae eee ee Toller Gir Satire feos tyeanyeh Koncept wepSlodcnucia (H. Spencet) ors do tej bl bade cierpienie,roinie jego pierwotna przy: na ena ocen, zuilaszoza wspéleiespienia, Mam Soll upsjne i cadnyn c pray. na myéli przypadek samego zarazenia uczwibwrgo, Zauwax ‘ie ae pele ym bélem, Okruciesstwo weal Zamy, Z¢ wesoloSé w knajpic albo na jakiejé zabawi eee RAR vam, ie oki bylby zupelnie nie 4” wehode " Sena 2" (ls) mo dr cone Pee Sezoa ace osoby, ktére byly jeszcze smutne, tak ae defektem colowieka e: alkiem pe pnieczutos ire agile wesolosé ,,wciagnigte” (mithineingerissen) . (aes Niesellécogsto wystepufe od defets Natural, osoby tes r6wniedlekic od wapSradowania (pv ee atesae ostDUFe w chorych* wwno pierwszego, jak drugiego typu. Tak samo [jest] i¢ tutaj nastepstwem zaskle’ oe wzaradliwego” Smiechu, jak to mp. 2darza EES re. amen nj rwlaszcza w dzieci, a ze zdwojonym natezeniem w mnie} mes ees Proickeyinego worucia. reradileryc ale silniej reagujacych dzieci plci Zefiskie). ne ashe Bay rte ee tna tomersona pees wartokciowa PH tym samym przypadkiem mamy do czynienia, * gdy Pemmage eine ereg Tada zaraéa. sig daloiliwym tonem kogos sposrdd: | We gr Sees 0 Net, Poco otarych kobiet, 2 k sie vt a inne stopnioy osvoi nie ma to nic wspdlneg, 2. OCF ani ifengji cPCKA ski, apieiem: Nie rugiego» A jakiegokolwig radoféi a ell Dla zarazenia chara} eg ono jedyne mids ore w oggle nie zaklada jakig iow OF ana np. dopiero péénic) 2a ebay o cna] "aA dre odnajdujemy w sobie, Dok é, ze ucoucie smut dna) ay pen oases JAKE odwiedziligmy prat a wutku nie ma niczeg, a godaina W SF ae dal Memteeywaloby wa takie pochodzenie; dopiero zie ton i roawazaniom prayczynowym stale Sie Pokey sne, kad on plynie, Do taklego yearazenia” niekonicczn: straebne sq cudze praeéycia emocjonalne. W tym sens: ga raraflivie dzialaé na nasze stany uczuciowe taki Naiyune jakosei tak samo nazywanych uozué, ktén tune je ri jada sig 2 proedmiotami preyrody czy jakiego$ mili iotami jakieg sq [nam] dane —jak wesolosé wiosennego krajobrazy cna pone deszczowe} pogody, oplakany ste! okoju * res tania sachodat mimowolnie, Osobliwe jet ae wazysthim to, Ze wykazuje tendencje & pins swego punktu wyjécia, tak iz odnofst oneal eal lawinowo: uczucie powstale prz¢ duck) i aa cat ai potrednictwem wyrazu (Av rarisgce, Hine an, Sk #8 YoSnie réwmiet cz ein ra te arta itd, We wanyetkich por? — Ju pray ksztaltowaniu tzw. ,opith ynaja TOP! It, Rosyéénienia wirbd fenomeiw uspbtodceucio” 3 publicane)”, owa weajemnoié kumulujacego sie zarazenia Prowadzi do werbrania calego poruszenia emocjonalnego Pejo szczegélnego stanu, w ktérym dziatajaca masa” tak latwo wychodzi ponad intencje wszystkich jednostek, czynige TZeCzys ktérych Zadna nie ,chce” i [za ktére] gadna nie ,odpowiada”. Mamy tutaj faktycznie do czy- whienia z procesem zarazenia, ktdry 2siebie samego pozwala ‘wyplynaé celom lezacym poza zamiarami wszystkich jednostek *. Chociaz te procesy zaraienia praebiegaja ie tylko ymimowolnie”, leca réwnied ,niebwiadomic” 7 nem 0 opiyanin gras allyl zante” aera w itr onan tse maria w porta pcapaeny reskin’ Epon pa ie dado praia evanch pata esa febealey i aon Pian bbe eich erin ey cae a Per tm pers Ge be Ban Pole de fae Pasa 19) | te mar oN ard, Li nia 150) 12 rel, Maro eine WieaOsich 102,» 72—75: Taw oanalnane, w Hrves pry kat pit ft trdakiesprbleny ae Pes wae wna dentyace w bik tune peach, Wrst aa ot tay nig rorumiee. Ombowieezeplowo dw pon aseyc daleyeh roswatat Te ern laalems jt w aaacae ibis prepa meta Caan ee erwyiledlagy {iatenaywnie tvala Saco w sai trees U deze meter Sobel po tatoceenyn cee dren, pcb, apa, do Ie me aay bike paula. Wes kone signal swt moins cat ani at eer date i mi, pracbraa i wi pss es aarp are tanga ma zanapie leg Ja tre mate on tak koe fteraé ore Fk San ee ai Dyce ten ne bye voli ate powtarany, cali oi sae ee tte ake eye signa tera renin ped ra mot ee jaca wt} ety] jd writin (Auris prmienis Soa ey ied Jas] earaer sdusay, weds wore dover crane Se hc nae pre tm porzaony, ty cleo cot tka Sm daar aie icles, wylcacny ttl x dace: enya = parmasny™ 6c) ee atta aa sarap oy intron to ob Ye nrg At eriam os Iedescowolelg Tab! poet aleiedy moins bepfrda noon 2° een we tbonleZeivceih (lr Daynaair” w sce pada So el eee earn, nels #poreds say Kiss Dr nas caer Etim w neta + en Bloom covets ne CASS 8 7 cae Sr com asucen Dnn bi Rid, tateratonis 2° tha fc Pycbonaip”, Ve i Tanego perykiadu takle) introjekcji obiekt dostarceyia nam analiza melancholi, ktérej rnajbardaiej reveajqeym ale w ocxy powodem jot reales ‘pydé afektywos utraia ukochaneHo sari euclarm 2 pengud J swine sropeitene J w powerinode byé 200% OSA enia. Dzicje sie tak juz RP. wy roarywki", Bdy udajemy sig q myena? badd jakas zabawe x pryjemnes® ee nastroju”, Lece aby sig rozerwa¢: poveds swe riemy tutaj zaraéeni, 2¢ towarzya, cacy He De Jest eakiem jasne, 2¢ Kt, ky shave Thee vidzsiby wok siebie wesole oblicza ie che sig wepBlradowaé, ale, oczekujac na zarazenie aka tylko whsne} rozrywki. Z drugiej strony Swiadomos, noiliwego zaradenia wytwarza takze szczegéIny [ek pres, nim wystepujacy w tych wszystkich praypadkach, w kti rych Ktof stroni od smutnych miejsc lub unika obra, cerpienia (nie jego samego) i usiluje ten obraz. umiekci pora sfera swoich praeéyé, To, # 6w rodzaj zarazenia uczuciowego nie ma zupelnt a Jest chyba zbyt ocaywist tady ae in me A jednak zmuszaja do teg wh asgy tv ator. Calyajemal obser ie przez Herberta Spencera (czeSciowo r6W nied praez Darwina) dotycaae 7 Ist jeje wa ate? Powstania wepBlodeaus feniem uceuciowym, Stale co NsPOlodezucia z zare LL, Rozrbénienia wlrbd fenomendw ywspélodeeucia” 35 ————eeooneuaoaaesccmer_—__~ na ten blad calego kicrunku mySlowego, nie jest deiwne, ze Fryderyk Nietzsche — odwrotnie —zakladajac owo falszywe pojecie wspélodczucia doszedi do zupelnie blednej oceny wspélodczucia, zwlaszcza wspélcierpienia. Praytocze jedno 2 wielu miejse jego wypowiedzi przeciwko wspélcier- ‘pieniu: Samo cierpienie staje sig deicki wspélcierpieniu zaratliwe; nickiedy moze w ten sposbb dojéé do [takicgo] caloéciowego ubytku 2ycia i energii Zyciowe), ze pozostaje on w absurdalnym stosunku do kwantum przyczyny (pray- padek émierci Nazareticzyka)”. ,Ten depresyjny i zarad- liwy instynkt krayzuje te instynkty, ktdre sluzq zachowaniu i wamoteniu wartoéci zycia: zaréwno jako multiplikator nieszezeScia, jak tez jako konserwator wszelkiej biedy jest on giéwnym narzedziem potegowania sie dekadencji” (Antichrist, 7 in.). Jest widocane, Ze tutaj, jak we wszystkich podobnych miejscach, wspélcierpienie pomieszane zostalo z zarazeniem uczuciowym. Samo cierpienie wlasnie nie staje sig zaraéliwe dzigki wspélcierpieniu. Raczej wlasnie tam, gdzie cierpienie staje sig zaraéliwe, wspélcierpienie Jest calkowicie wykluczone; w tej same} bowiem mierze nie jest mi juz dane jako cierpienie drugiego, lecz jako moje cicrpienie, ktére staram sig usuagé w ten spos6b, ié unikam obrazu cierpienia. Nawet tam, gdzie zachodzi zarazenie Przez cierpienie, wlagnie wspélcierpienie cudzego cierpienia njako cudzego” moze usungé to zarazenie— dokladnie w taki sam spos6b, jak odczuwajace praczywanie (nachfih- lendes Erleben) jakiego$ wezesniejszego, przesyconego cier- pieniem przezycia, ktére jeszcze wywiera pewien nacisk na przezywanie teragniejsze, usuwa ten nacisk *. ,,Multi- | To, wczym mote hye seta ecnica .pepehonnliy” ni poega a samyen ewer ‘rein prypomaienia tego, co whumlone, aol na Jeg odreagowants (Abt), Ie oe ‘rm prictywanis wlamego przchreanin,[-Necaloe domaca tj pres gpreese ‘whan preetywasin™)is 1 Rocrtrena wind foment espidcaia™ a nione ani préez Th. Lippsa, ani przez B. Stein. Odezucie ® syloby oven ers jednoéci jest w nich niewat ‘aupelne, a ponadto ne 5 esata 20 Phone 3 ‘e : pracitoze tewaé dlugo, ba, moie utrwalié si¢ (habitell Mona rele AP gajce, Table realne ce leer fy na przeciag calych okteséw Aycia, Peyote 4 Oo iravdciaym wspolodcn Wr aryig na dwa biegunowe typy: idapatyew + heerpa | Tay, To znaczy odczucie jednosei mote doje do ste ym praypadkiem — 26 tak p, Qa tej drodze, Ze cudze Ja zostaje calkowicie ‘wehloniete | Fen earatenia — Jest PFaWd2 Prger wlasne Ja, wlaczone w nie, dla Swiadomosci w swo! ‘stanowienie jednosel (Einsx jvc j jakosciowym uposazeniu, 2 tak powiem, calkowi- ozbawione praw; mode ono tet dojsé do ‘ym indywidvalnym Ja. Je Sanezym, jl tata) nie tylko cud ove Fey proces ezuciowy nieSwiadomic wwada ¢ a wiasny, leer wlanie oudze Ja (we wszelkich jeg Tadnicach postavach) identyfikuje sig 2 Ja. wlasnya _Henyaca jet tu rwnie mimowolna, jak nieSwiadom pedi tego niedusenie chcial sie dopatray "jud we wezuciu estetycenym. Wedlug niego _obserwati onvany wptepami akrobaty w cyrku ma odcauwaé jet ts akbaty reg ruchy wewngtranie wspéldol me pea sudti, 4 tylko realne Ja observ aes ee eee a eer eone Bee Ups pode to YJ aksobaty. Ten posit toce ie powiads ath Stein *. Nie niet “Pe nin, Ning ktobat, ler jester ty ane” intengje i impuilsy rucho * Ktérego jestem swiado wag jxt Gees od mego indywidualne ice te a do Ja fiket robaty, Popa, Keven zostaly dott be cie usunigte p* Stutku w ten spos6b, 2 Ja” (w sensie formalnyri) jestem przex inne Ja (w sensie materialno-indywidualnym) tak Monsternowany, hipnotycenie praykuty i uwieziony, ha miejsce mego formalnego Ja wehodzi cudze Ja indy dualne z iwszystkimi jego istotnymi postawami: Zyje wOw- czas nie we ymnie”, Ieee calkiem w ynim”, tym innym (jak gdyby poprzez niego). Te idealne typy praypadkéw odczucia jednoici — daigki nieograniczonemu aktywnemu pedowi do zarazenia oraz dzieki zupelnemu, wnikajacemu aé do centrum indywidual- nego Ja zarazeniu obejmujacemu byt i jakoiciowe uposa~ denie — odnajduje urzeczywistnione w bardzo rozmaitych rodzajach praypadkéw empirycanych, ktére tutaj zobra~ zowaé moge tylko kilkoma gléwnymi ich odmianami. a) Praypadek takiego odezucia jednosci pojawia sic w bardzo swoistych, jeszcze niczbyt gleboko poznanych identyfikacjach ,,prymitywnego” myslenia, ogladania, czu- cia ludéw pierwotnych [2yjacych] na najnizszym poziomic, Ktére niedawno wnikliwie opisal Lévy-Bruhl *. Naleza do aces + $8 oe dae Fo, Lyi, Dar Dan dr Mat, Wie 198, 1. Water To wd Ll Rin ris chong Poncho Be an dn Fe Poa go 20 toy den Steiner .. stent 4 totemu z egzem, " calonka jaKee Bororo dajat 5 jerwond era jerd) 88 (rare, ee seen jeg totemicanym 2uriey waza Co est race jedi nastePstwem Pre cis ev. Owo identyixowant sie aachodziy oe otek) martwym materialem, np. 2 okrei rl kamieiam (oy nazywaje oudZiint ‘Nolet take Sis identyfikac}a calowicka z jego pra, Tame eadowiek jest nie tylko podobny do niego .by ved prowadzony i jemi podporzadkowany, ale ja Deer tear i tutaj jad on Zarazem Ktdrymé Ze swy pond. Ten opi historycanejidentyfikacji catowi 2 proikiem poprzeda wseystko, co zwie sig ,,kultem prax kéw" ‘Tali -kult iemocjonalne praywiazanie do przodké sno at a (durch) w iam obowiazku kultu itt ; rvsze uyewolenie 2 prymitywnego odczué io wnuke i pradziada oraz valleda, fwiadomd mda pa ons obu Ja. Wydaje mi sig, ae t pov mirege odnuia jednokci— key, 2¢ race wlalciny masie re torycenego czasu jest praediutor ie aan ene nomen autoidentyikaii 2 9B ego odceuca, jedi ena [dochodzi do] wzaje* tea wc al neg eM May) — sta sig PU os auki o reinkamaji bexiy Swiecie rozpow's ‘ona jedynle necbeatiead! ees identyikacji a racjonalize’ re PH A toe tag 7H bes Pl To ‘ ane 4 ee en mcr sag rodzaju wskazuja (arami); kaddy czlo, kt6 Papas. Nie tylko losy totem, wpr0 ‘y tajemniczy sposdb » x bytem, \dekimi kamienian? 5°8° I, Rocrbiiena wh feromeno yesplladcsie®™ a ) Na prawdziwe ,odezucie jednote;” heteropatycznego je religijne misteria antyczne *, Wtrakcie rych uczestniczacy w nich czlowiek (Myste), daieki wwadzeniu w ekstaze, czuje sie rzeczywiscie identycany yyciem i losem boga i bogini, ,staje sie” bogiem. Ucaucie jednoéci dotycay tutaj nie tylko moment6w ist nienia, jakoiciowego uposazenia i zycia Boga (ktérego przedstawia zwierze, np. byk w orficko-dionizyjskich mis- Piviach, albo jakié czlowiek), lecz takte okreSlonego rytmu Tost 2yciowego, ktérego stadia sq ekstatycanie spel- Mone nastepczo (nackoollzogen). U wielu Iudéw sztuka teatralna i aktorska wyrasta jedynie wskutek (aus) stop- niowe) dekadengji tych misteriéw **. Dopiero tutaj eksta~ tycme odczucie jednoci zostaje zdegradowane do czysto symbolicenego wczucia, ) Prawdziwe odezucie jednosci istnije, dalej, tam, gazie stosunck hipnotyzera i hipnotyzowanego jest nie tylko stosunkiem przelotnym, w ktérym sugerowane $4 poseczegélne akty woli i dzialania, lecz staje sie stabilnym, trwalym stosunkiem tego rodzaju, #e obiekt hipnozy zostaje tnoale ,vlaczony” (hineingerissen) we wszystkie indywidual- ne postawy Ja hipnotyzera, myli tylko jego myslami, chee jego wola, wartoéciuje jego wartoSciami, wspélmiluje jego miloScia, wspélnienawidzi jego nienawisela, @ pray tym jest przckonany, it to obce Ja, wraz 2 jego -wsaystkimi postawami, rodzajami i formami aktéw, jest [ego] »wlas- nym” Ja. Podczas gdy w przypadku ‘prymitywnego od- czucia jednofci mamy prawdziwa identyfikacje dotyezaca istnienia (Daseinsidentifizierung), to W praypadku wzra- fin, Fc 02; Mts i amezeyeh Pr lel Be Por, Odo Cate! ©, 5. Die iil Mor ingle dr Cri, eer mai wil lode ppl tach Hey!» ‘etn dit Eewinn Rode, Pee [Seal an Uni ei 194). ee por padabe{rerwatsia) Le Fabena w etowanrn deI, Rozrbinienia eréenenia wirbd fenomendw osplodcusia” = 4 wae prs eet ery, ale calego Konkretnego 2 formule psychologicana stanu bi 2 lege edyaie et anu hi ) kipnoty2 , istniele. jedynic iden, trywaé W tM few hip 1 hipnotycznego motna igosazetia (SOSCiNSidey i ipnozic aktywnos¢ di oe not nl Sieg! tram wszelkich aktow duchowego pots overt JO omoscl odmiennoSci ¢ a 5 oetycmych’ zostaje anmivalion, ay faachowanid) gwiadomo! nnosci egzystens wana, natomiast system witalno-aut aje zneutralizo- ng Stam sm hipnotycen + stanowi jedynie sztug zostaje do wamotone) akt ee a pobudzony seywoany pry aT netawy dsr 1r2e2 to dost, SPC najstarszych funkeji i form adnic w zakresie (nach) yar Pg vamicrz01a) ROWE} poy, MsUaInee uchowego centrum ak thu, a »micjsce” indy. der flogenetycznie stare” cuesci 2. jipnotyrowanego zeslaone rum aktowego ezlowicks 22 Seto az) komory osrodki © més tow sugerlaceg hipuot ieee raed ra nego i preywspélezulnego) sq MW ae orm dyciowe 1 popedowe eee die per hipnoe zosaly fnkejonalnie nod yor ee duchowego ee en Proview carats wiafeiwedct dua aaeanle hipnotyzera: sad, wola, a ee, sea | eowidka pierwotnego zostaja przez hi hipnotyzowanego nie 5 juz ego”, | ate nine {epybieiu stucaie odtworzone; tak [wi ipn, duchowego centrum Lipenee aise ee Téblaniespostreienia i wyobrazenia, rod: ie] nie, jak jeddziee na Koni popedowe siedzacego ponickad vogo oddana ie temo, co przedstawio izaj ckstaty zowanego. Jest tez niewat ee oe hipnoty- prykuciu uwagi, ne w pasywn duchowej, obejmujace] je pliwe, Ze stopnic ustanowienia wi, wamotona _afektywnoSé i 5, obejmujace)jakotciwe uposadene,jednosci iiwarunkowanie treici preedycia (Schi 086 i popede notyzerem saw znaczne} mi azenie, ednoscl z hip- ie ways dokonywane w hipnozie ilder sada nae obiktu hipnony #8 Pear od charakteru wwe raid afta), aon Giatania moga' iinoll# dentyfkowania eee J: Ty ot jong 3 eae do nicodréznia Wietistwo ze wszystkimi chovia Th aan Ca ees 7 innit! da’ etnioeh See cae i [fenomenami]. (Bing jocjonal ryjemnoSé towal spatacenie i (Baiting) « euaym Ja. Tam readkowani sie ee enaal sec podpo- ee ik en jest woli hipnotye nie (nie swiadomic) aaa cca icv a ala nwiara” w obecnos iniemal Lij spre’ pelni mocy sil caeiciowego uzyskania : nofé mp. k ipps, zrodzié sig m cy silnego — jako pier i otoczenia, np. krzesla Ra eerer ie a i pierwotny instynkt popedowy — yoy eh ee eae a cd ane, el weeymanin ee pop S18 dope a pred spostraczenie * tylko wykorz aaa obawe) silnym; zostaje ona (takée normal spélwarunkujacych rednictwem nasta” owej woli yystana, Ze tak powiem, wpraggni¢ta w sluabe (atée semalne) ponmsen ey stabeanie. wor jt Hi samorachewania | amos Dowodem tego Pa a . Ogdlniejsza, ostatee sig ete tzw. ped do podporzadkowania sig moze staé * he ct pa easier navict moze prowadzié donastepst 1 oat ns, ur oa Macho fawnych do tych, jakie mialby tzw. poped samo- faweay. Schopenhauer preytacza nastepuaca ob-{ | iewidrka odezuwa || weta. Wiewi6r [cz Eee se, ¥ i ficera 2 P' a at wean SP zdobye| sre 9 a8 apy ie "do ni it ob, o siebie pr id wiewi ewie WoO Kedre WYP ardzig) zbliza si¢ fey | ys ne te i iat sig oddalaé, ww 1074 paszcze- Obojety! ti 91a me di aw kodca ace a natural ze strony hue nt wr “a 7 sdnie js tu i ig 2wiae pny de jest tuta), czy © sawie, CZY 0 sugesti¢ zw al sy an — A tsygste ma jawics PY O ag, wyzszych osrodkdy| qq t0h4 © 3 wolna) e ezujny’ wiewidrki zost tak uk eu erty’ tyeanym ubpienier waweZ} wrewi6rki — PP a 7 ic praezwyci ae 2 a re on co niknice W astony” APstY jednosé z wezem i dzigki tem! ‘| spontanicenie. ,jednoczy sie” ‘\ anikajac w jego Paszczy.---. a, | : ~Masochizm we wszystkich swoich prymitywniejszych i sul telnijezych formach jest dokladnie [tak samo] jak jeg przeciwieiistwo — sadygm.(z ktérym tak czesto rytmiczni wystepuje na zmiane u jakiegoS indywiduum, w zalezno! od ukladu sit w stosunku do (mit) partnera) — jedyni (podwéjnie) rozbud Lats 2 2 lowang erotyczna wola mocy. Alle) riem réwnied dla masochistéw przedmiotem rozkost i ydwa t ‘ Sei, W “a peeanegy i hetero ait aig puikion! wy 0 i heteropa; iW bu zjawisk Schlder ane, seen is za; ,,To p nics na oKU)- . i a (podobnie jak Z hipnoze powiazac genetyCz -erotyconymi w ten sposob v odcaucia jednosci. Na popa jajace popadnieciu w hip dzenie, powolne przemawiz atakée surowe pokrzykiwan -xGasnace spojrzenie” ae