Gminny program wspierania rodziny

na terenie Miasta Zamość

w latach 2019-2021

Zamość, sierpień 2019 r.

Wstęp
„Program Wspierania Rodziny na terenie miasta Zamość na lata 2019 – 2021”
opracowano w celu realizacji zapisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu
rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2019 r., poz. 1111 ze zm.). Nakłada ona na
samorząd gminny obowiązek podejmowania działań wspierających wobec rodzin
przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych. Problemy
opiekuńczo-wychowawcze są doświadczane przez większość, jeśli nie wszystkie rodziny
z dziećmi i wynikają z naturalnych faz rozwoju rodziny. Trudności te jednak większość rodzin
potrafi pokonać samodzielnie wykorzystując własne możliwości i zasoby, a także korzystając
z powszechnie dostępnych usług i instytucji. Program wspierania rodziny skierowany jest do
tych rodzin, które z racji doświadczanych problemów przekraczających ich zasoby, nie są
w stanie samodzielnie wypełniać funkcji opiekuńczo -wychowawczych wobec dzieci.
Rolą programu jest ponadto usystematyzowanie i zaplanowanie działań wobec rodzin
przez instytucje funkcjonujące na terenie Miasta, które w swych statutowych działaniach
zajmują sie rodziną lub dziećmi. Program wskazuje też na zasoby, jakie mogą być
wykorzystane przez realizatorów programu. Stanowi on naturalną kontynuację działań
podejmowanych w ramach Programu Wspierania Rodziny na terenie miasta Zamość na lata
2016-2018.
Program został opracowany przez Zespół powołany zarządzeniem Prezydenta Miasta
Zamość, w skład którego weszli: przedstawiciel Prezydenta Miasta Zamość, Wydziału Spraw
Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość oraz instytucji,
pracujących z rodzinami doświadczającymi problemów opiekuńczo - wychowawczych,
w tym: Miejskiego Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu, Poradni Psychologiczno -
Pedagogicznej Nr 1, Organizatora Pieczy Zastępczej i Wspierania Rodziny w Zamościu,
przedstawiciel oraz kuratorzy II Zespołu kuratorskiej Służby do Spraw Nieletnich.

I. Podmiot działań - rodzina

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej określa rodzinę jako

podstawową komórkę społeczeństwa i naturalne środowisko rozwoju. Każde dziecko do
prawidłowego rozwoju potrzebuje rodziny, która otacza je miłością, zrozumieniem, zapewnia
poczucie bezpieczeństwa i zaspakaja jego potrzeby, zarówno emocjonalne, jak
i egzystencjalne. W literaturze przedmiotu rodzina interpretowana jest, jako środowisko
interakcji społecznych oraz szczególnych więzi opartych na jedności krwi i związkach
emocjonalnych, środowisko socjalizacji, a także środowisko wychowawcze. To w rodzinie
dziecko uczy się zasad postępowania, jest przygotowywane do pełnienia określonych ról
w życiu dorosłym. Rodzina w sposób świadomy i nieświadomy oddziałuje na osobowość
dziecka, przekazuje mu swój system wartości, tradycje, poglądy, ukierunkowuje jego
aktywność i postępowanie na całe życie. Harmonijny i prawidłowy rozwój dziecka jest
możliwy w prawidłowo funkcjonującej rodzinie. W przypadku jakiejkolwiek
dysfunkcjonalności rodziny dziecko ma prawo do specjalnej ochrony i pomocy państwa.
Wszelkie działania służb i instytucji pracujących na rzecz dobra dziecka i rodziny powinny
być zintegrowane i uwzględniać prawo do zachowania tożsamości dziecka i jego prawa do
utrzymania kontaktów z rodzicami.
Rodzina jest wspólnotą podlegającą zmianom. Dysfunkcje i kryzys w rodzinie
warunkowane są różnymi czynnikami, a wśród tych, które obecnie najbardziej zagrażają
rodzinom wymienia się trudną sytuację ekonomiczną i związane z tym migracje zarobkowe
rodziców, rozluźnienie więzi między rodzicami, a dziećmi i pojawianie się nowych rodzajów
uzależnień. To one niosą ze sobą zagrożenia wpływające na zmiany w strukturze i trwałości
rodzin. Długotrwały brak pracy i perspektyw na nią prowadzą do zubożenia, a to rodzi
kolejne konsekwencje w postaci braku lub bardzo ograniczonego dostęp do różnych obszarów
życia społecznego, w tym zdrowia, edukacji, kultury, czy mieszkalnictwa. Z kolei
dysfunkcjonalność w sferze ekonomiczno – bytowej negatywnie rzutuje na realizację
pozostałych funkcji rodziny, w tym opiekuńczej i wychowawczej. Często jest zarzewiem
zjawisk patologicznych. Ważne jest zatem, by zgodnie z zasadą pomocniczości, udzielić
rodzinie wsparcia, które zapewni nienaruszenie jej integralności, a przede wszystkim zapewni
ochronę wychowującym się w niej dzieciom.
Zgodnie ze wspomnianą ustawą wspieranie rodziny przeżywającej trudności
w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych to zespół planowych działań mających
na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania tych funkcji. Obowiązek ten,
w zakresie ustalonym ustawą, spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na
organach administracji rządowej. Realizują one ten obowiązek w szczególności we
współpracy ze środowiskiem lokalnym, sądami i ich organami pomocniczymi, Policją,
instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związkami
wyznaniowymi oraz organizacjami społecznymi. Praca z rodziną odbywa się poprzez
przydzielenie tam, gdzie jest to wskazane, asystenta rodziny. Ponadto w celu wspierania
rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego.
Praca z rodziną jest prowadzona również w formie:
 konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;
 terapii i mediacji;
 usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych;
 pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;
 organizowaniu dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz
zapobieganie izolacji (grup wsparcia, grup samopomocowych).

I. Diagnoza systemu wsparcia rodziny na terenie miasta Zamość

Zamość jest miastem na prawach powiatu. Według danych GUS w 2017 r. liczył
64354 mieszkańców. W strukturze wiekowej najliczniejszą grupę stanowiły osoby w wieku
produkcyjnym 41769 osób, co stanowi 64,91% populacji, w wieku poprodukcyjnym - 13 955
(21,68 %), a najmniejszy procentowy udział stanowiły osoby w wieku przedprodukcyjnym,
których zarejestrowano 8630, co stanowiło 13,41 % populacji mieszkańców Zamościa.
Mając na uwadze zbadanie sytuacji rodzin funkcjonujących na terenie Zamościa informacje
do opracowania diagnozy zostały zgromadzone głównie w oparciu o dane instytucji
powołanych w mieście do prowadzenia pracy z rodziną tj. Miejskiego Centrum Pomocy
Rodzinie w Zamościu (MCPR) oraz Organizatora Pieczy Zastępczej i Wspierania Rodziny.
Sprawozdawczość MCPR pozwala na określenie skali rodzin wymagających interwencji
socjalnej. Dane w tym zakresie przedstawiono w tabeli nr 1.
Rodziny objęte 2015 2016 r. 2017 r.
opieką MCPR
Liczba rodzin 2471 2406 2184
objętych opieką
ośrodka
Liczba osób w 5726 5449 4811
rodzinach
Liczba rodzin z 843 790 679
dziećmi
W tym rodziny
 z 1 dzieckiem 365 332 280
  z 2 dzieci 304 296 252
 z 3 i więcej 174 162 147
dzieci
Liczba rodzin 281 250 241
niepełnych
Liczba rodzin z 92 87 81
dziećmi, w których
zidentyfikowano
trudności opiekuńczo
– wychowawcze
Liczba rodzin, w 7 8 9
stosunku do których
wnioskowano do
sądu o wgląd w
sytuację rodziny
Liczba rodzin, 11 13 14
wobec których sąd
wydał orzeczenie o
umieszczeniu dzieci
w pieczy
Tab. Nr 1: Rodziny objęte opieką MCPR w latach 2015-2017. Źródło: Sprawozdawczość
własna MCPR.

Analiza danych zawartych w tabeli wskazuje na stały spadek liczby rodzin korzystających ze
świadczeń MCPR, w tym rodzin z dziećmi. Spadek należy zauważyć również we wszystkich
kategoriach odnoszących się zarówno, co do liczby członków rodzin, ich dzietności oraz
rodzin niepełnych. Głównym powodem przyznawania świadczeń z pomocy społecznej są
w dalszym ciągu ubóstwo i bezrobocie, jednakże analiza sprawozdawczości MCPR
w obszarze powodów przyznawania pomocy wskazuje na zmniejszający się odsetek rodzin,
które objęto wsparciem z uwagi na bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych
i prowadzenia gospodarstwa domowego. W 2015 roku stanowił on 9 % ogółu rodzin, w 2016
- 7%, a w 2017 r. - 6%. Powyższe tendencje potwierdzają dane zawarte w tabeli nr 1. Należy
zauważyć, że wzrosła liczba spraw, w których wnioskowano do sądu opiekuńczego o wgląd
w sytuację dziecka celem zabezpieczenia jego potrzeb.
Skalę rodzin z problemem opiekuńczym można oszacować także na podstawie danych
statystycznych kuratorskiej służby sądowej. W 2015 r. na terenie miasta Zamościa
w II Zespole Kuratorskiej Służby Sądowej prowadzonych było 189 nadzorów w sprawach
opiekuńczych (Opm) oraz 124 nadzorów w sprawach nieletnich (Nw). W 2016 r. liczba
prowadzonych nadzorów w sprawach opiekuńczych wzrosła do 196, natomiast do 109 spadła
liczba nadzorów w sprawach nieletnich. W 2017 r. liczba nadzorów w sprawach
opiekuńczych utrzymała się na podobnym poziomie i wyniosła 199, nieznacznie wzrosła też
liczba nadzorów w sprawach nieletnich i osiągnęła poziom 112. W 2018 r. odnotowano
spadek wartości prowadzonych nadzorów. Prowadzono 175 nadzorów, z których 110 to
sprawy rodzin, w których rodzice mają ograniczone wykonywanie władzy rodzicielskiej
poprzez nadzór kuratora, a 65 to sprawy, w których sąd zastosował wobec nieletnich środek
wychowawczy w postaci nadzoru kuratora sądowego. Na terenie miasta funkcjonują
2 ośrodki kuratorskie, w każdym z nich obecnie umieszczonych jest po 13 uczestników.
Rodziny objęte nadzorem kuratora sądowego najczęściej obciążone są następującymi
problemami: uzależnienie od alkoholu oraz środków psychoaktywnych, choroby psychiczne,
zaburzenia psychiczne, niepełnosprawność intelektualna, niezaradność życiowa, przemoc
w rodzinie oraz zaburzone relacje wewnątrzrodzinne. Nieletni objęci nadzorem kuratora
wykazują następujące cechy demoralizacji: nierealizowanie obowiązku szkolnego,
zaniedbywanie obowiązku szkolnego, agresywne zachowania w stosunku do nauczycieli,
niewłaściwe środowisko rówieśnicze, spożywanie alkoholu, palenie papierosów oraz
zażywanie środków psychoaktywnych.
Na potrzeby niniejszego programu została przeprowadzona ankieta diagnostyczna,
której celem była ocena kondycji rodzin funkcjonujących na terenie miasta. Ankieta
skierowana została do przedstawicieli przedszkoli, szkół (podstawowych, gimnazjalnych
i ponadgimnazjanych), poradni psychologiczno- pedagogicznej, pracowników socjalnych
MCPR, Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, placówek wsparcia
dziennego, kuratorów ds. nieletnich. Ogółem wypełniono 102 formularze, w tym:
 29 osób z Miejskiego Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu,
 14 pracowników pieczy instytucjonalnej,
 4 przedstawicieli Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów alkoholowych,
 6 przedstawicieli organizacji pozarządowych realizujących zadania wsparcia rodziny
 40 osób sytemu oświaty (z tego 8 pracowników szkół podstawowych, 4 gimnazjów,
10 szkół ponadgimnazjalnych, 1 poradni psychologiczno-pedagogicznej,
16 przedszkoli).
 9 pracowników kuratorskiej służby sądowej ds. nieletnich
Kwestionariusz ankiety składał się z 7 pytań podzielonych na części tematyczne:
1. Ocena sytuacji materialno - bytowej w rodzinach zamieszkujących Zamość.
2. Ocena najczęściej występujących problemów w rodzinach.
3. Natężenie problemów w rodzinach na terenie miasta Zamość.
4. Ocena przyczyn występujących problemów w rodzinach.
5. Działania zmierzające do zapobiegania lub ograniczenia występujących
problemów.
6. Wskazanie instytucji i organizacji, które przez swoją działalność mają wpływ
na poprawę sytuacji rodzin
Ocenie poddany został problem oraz skala jego ważności/natężenia, stąd możliwe było
zaznaczanie więcej niż jednej odpowiedzi. Do oznaczenia skali nasilenia problemu przyjęto
wskazania na poziomie 4 i 5 w pięciostopniowej skali.
Ankietowane osoby wskazały, że sytuacja materialno-bytowa w rodzinach zamieszkujących
Zamość jest dobra, lecz wymaga wsparcia i pomocy w wypełnianiu niektórych swoich funkcji
oraz, że coraz większa liczba rodzin wymaga systematycznego wsparcia i pomocy. Oba
wskazania zaznaczyło po 46 osób. Tylko 1 osoba oceniła, że rodziny funkcjonują
prawidłowo, natomiast 9 osób nie udzieliło odpowiedzi.
Jako najczęściej występujące problemy w rodzinie ankietowani wskazali:
- brak umiejętności komunikacji – 54 osoby,
- bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych - 49 osób,
- bezrobocie - 43 osoby,
- osłabienie więzi rodzinnych - 36 osób,
- uzależnienia rodziców - 30 osób.
Diagnozowane osoby wskazały także, iż problemami rodzin Zamościa są kolejno: izolacja
i marginalizacja, nieumiejętność prowadzenia gospodarstwa domowego, dziedziczenie
negatywnego stylu życia, demoralizacja dzieci i młodzieży, niepełnosprawność, ubóstwo,
trudności mieszkaniowe, przemoc, długotrwała choroba, oraz uzależnienia dzieci.
Zauważyć należy zbieżność w ocenach ankietowanych z danymi MCPR w zakresie przyczyn
udzielania świadczeń (nie dotyczy to braku umiejętności komunikacyjnych, który jako taki
nie stanowi powodu udzielenia świadczeń z pomocy społecznej, ale może być wskazaniem do
prowadzenia pracy socjalnej).
Oceniając natężenie problemów w rodzinach, aż 51 ankietowanych wskazało na tendencje
utrzymującą się na stałym poziomie, 44 badanych na wzrostową, zaś tylko 2 osoby
stwierdziły, że tendencja jest malejąca. 5 osób nie dokonało oceny natężenia problemów.
Na pytanie dotyczące przyczyn występowania problemów w rodzinach osoby ankietowane
wskazały jako dominujące:
 brak pracy – 101 osób,
 niewydolność opiekuńczo – wychowawczą rodziców – 71 osób,
 uzależnienia - 67 osób,
 zbyt małą ilość czasu poświęconego dzieciom – 66 osób,
 samotne wychowywanie dzieci przez jednego z rodziców – 62 osoby,
 konieczność wyjazdu za granicę w celu poszukiwania pracy przez jednego lub obojga
rodziców –53 osoby.
Ankietowani wymieniali, jako przyczynę problemów w rodzinach, również złą sytuację
materialną, brak poczucia stabilizacji w związkach nieformalnych, brak „nadzoru
społecznego”, anonimowość, brak zainteresowania środowiska lokalnego, zmianę modelu
rodziny z wielopokoleniowej: dziadkowie – rodzice - dzieci, na rodzinę: rodzice –dzieci,
izolację i problemy związane ze sprawowaniem opieki nad chorym lub niepełnosprawnym
członkiem rodziny.
Analizując wyniki ankiet można zauważyć, że system pomocy rodzinie powinien wspierać
rodzinę w wypełnianiu jej funkcji w różnym stopniu, a w niektórych przypadkach objąć ją
kompleksowym wsparciem i pomocą.
W następnej części ankietowani udzielali odpowiedzi na temat działań, jakie należy
podjąć celem zapobiegania lub ograniczenia występowania problemów w rodzinach. Osoby
badane oceniały poszczególne działania, jakie rodzina powinna wypełniać.

Działania zmierzające do wzmocnienia lub nabycia przez rodziców prawidłowych

umiejętności opiekuńczo-wychowawczych.
W tym obszarze ankietowani, jako najważniejsze wskazali działania zmierzające do
wzmocnienia lub nabycia przez rodziców prawidłowych umiejętności opiekuńczo-
wychowawczych w zakresie:
- stosowania właściwych metod wychowawczych – 71 osób,
- kształtowania norm i wartości rodzinnych - 70 osób,
- rozpoznawania problemów i potrzeb rozwojowych dziecka (emocjonalnych, intelektualnych
i fizycznych) - 64 osoby,
- wzmacnianie więzi w rodzinie - 63 osoby,
- konstruktywnego rozwiązywania konfliktów – 61 osób,
- prawidłowej komunikacji w rodzinie – 61 osób,
- organizacji czasu wolnego dla rodziny i dziecka –55 osób,
- pełnienia ról rodzicielskich –55 osób,
- zabezpieczenia właściwej opieki osobie zależnej w rodzinie –52 osoby.

Działania zmierzające do wzmocnienia lub nabycia przez rodziców prawidłowych

umiejętności prowadzenia gospodarstwa domowego.
Jako najważniejsze ankietowani wskazali konieczność podniesienia lub nabycia
następujących umiejętności:
- określenia prawidłowej hierarchii problemów w rodzinie – 61 osób,
- racjonalnego gospodarowania budżetem – 49 osób,
- prawidłowego podziału obowiązków w rodzinie – 49 osób,
- dbania o higienę i zdrowy styl życia członków rodziny – 45 osób,
- przygotowania pełnowartościowych, zróżnicowanych i ekonomicznych posiłków
dostosowanych do wieku i potrzeb dzieci – 44 osoby,
- utrzymywania czystości w domu –35 osób,
- organizowania przestrzeni w domu – 25 osób.

Działania zmierzające do wzmocnienia lub nabycia prawidłowych umiejętności

społecznego funkcjonowania.
W tym pytaniu najwyższą liczbę wskazań uzyskały:
- radzenie sobie z trudnościami - 70 osób,
- komunikacji społecznej - 47 osób,
- korzystania z własnych możliwości i uprawnień - 43 osoby,
- korzystania z zasobów środowiska lokalnego - 31 osób,
- załatwiania spraw urzędowych - 28 osób,
Ponadto w kategorii „inne” wskazano na brak umiejętności konstruktywnej rozmowy.

Działania zmierzające do zabezpieczenia potrzeb materialnych.

Ankietowani wskazali na wzmocnienie następujących obszarów:
- pomoc w formie usług opiekuńczych – 54 osoby,
- pomoc w formie dożywiania dzieci w szkołach i przedszkolach – 54 osoby,
- pomoc rzeczowa – 35 osób,
- pomoc finansowa -18 osób.

Działania zmierzające do zwiększenia zakresu wsparcia i zagospodarowania czasu

wolnego dla dzieci i młodzieży.
Jako najważniejsze w tym obszarze osoby badane wskazały:
- wzmacnianie rodzin w zakresie wspólnego spędzania czasu wolnego - 69 osób,
- rozszerzenie oferty zajęć kulturalno-sportowych w mieście - 66 osób,
- zapewnienie miejsca w placówkach wsparcia dziennego - 54 osoby,
- organizowanie zajęć pozalekcyjnych w szkołach -54 osoby,
- organizowanie zajęć w świetlicach szkolnych - 46 osób.

Działania zmierzające do zmiany sytuacji zawodowej.

Jako najważniejsze ankietowani wskazali:
- szkolenia i staże zawodowe - 56 osób,
- poradnictwo i konsultacje (pomoc w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych, informacje
- 52 osoby,
- skierowanie do KIS – 46 osób.

W odpowiedzi na pytanie dotyczące wskazania instytucji i organizacji, które poprzez swoją

działalność mogą przyczynić się do poprawy sytuacji w rodzinach, najwięcej osób badanych
wskazało MCPR - 89 osób (tj. 87,2% ankietowanych) oraz poradnię psychologiczno-
pedagogiczną – 86 osób (tj. 84,3% ankietowanych). Trzecie miejsce pod względem ilości
wskazań zajęły placówki oświatowe (78,7% ankietowanych), kolejne z ilością 71 wskazań
placówki wsparcia dziennego (69,6%) i OIK (70 wskazań tj. 68,6%). Następnie ankietowani
wskazali kolejno OPZiWR, PUP, kuratorów sądowych, organizacje kościelne i charytatywne,
rodziny wspierające i wolontariat.

Analiza wyników przeprowadzonej ankiety pozwala wnioskować, że sytuacja

materialno-bytowa rodzin w mieście wymaga systematycznego wsparcia i pomocy.
W rodzinach pojawiają się problemy wynikające zarówno z pogarszania się sytuacji
materialnej, jak również z zaburzeń relacji i więzi rodzinnych oraz występowania
negatywnych zjawisk takich jak bezrobocie i uzależnienia. Należy jednocześnie zwrócić
uwagę na fakt, że problemy utrzymują się na tym samym poziomie od kilku lat. Określając
przyczyny występowania problemów ankietowani wskazali zarówno czynniki wewnętrzne
oraz społeczno - ekonomiczne. Wśród czynników wewnętrznych zagrażających
prawidłowemu funkcjonowaniu rodziny wskazano głównie na rozbicie rodziny, niewydolność
wychowawczą rodziców i brak czasu dla dzieci. Sytuacje te wpływają na ogólną atmosferę
życia rodziny, a dziecko nie znajdując oparcia w rodzinie może szukać akceptacji
w środowiskach zdemoralizowanych. Natomiast pośród czynników społeczno -
ekonomicznych największym zagrożeniem kryzysu rodzin jest brak pracy, który może
determinować występowanie innych niepokojących zjawisk, jak chociażby uzależnienia.
Ankietowani wskazali, iż należy podejmować działania przeciwdziałające lub ograniczające
występowanie problemów w zakresie podniesienia kompetencji rodzicielskich, w tym
stosowania przez rodziców właściwych metod wychowawczych, określania prawidłowej
hierarchii potrzeb, nabycie umiejętności radzenia sobie z trudnościami i zabezpieczenie
potrzeb materialnych rodziny. Ważnym aspektem jest także wsparcie w obszarze
zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez uświadamianie i wzmacnianie
rodziców w zakresie wspólnego spędzania czasu wolnego oraz korzystania z zasobów miasta
(oferty zajęć kulturalno- sportowych, zajęcia w placówkach wsparcia dziennego i świetlicach
szkolnych).

Miasto Zamość od 2012 roku realizuje wsparcie dla rodzin z trudnościami opiekuńczo
- wychowawczymi przede wszystkim w oparciu o ustawę z dnia 9 czerwca 2011 roku
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Ustawa ta zakłada dwie podstawowe
formy wsparcia: pracę z rodziną oraz pomoc w opiece i wychowaniu dziecka. Obie zakładają
interdyscyplinarną współpracę podmiotów realizujących pracę z rodziną oraz jej zgodę
i aktywny udział.
Rodziny wymagające wzmożonego wsparcia obejmowane są pomocą asystenta
rodziny. Asystentura rodziny polega na towarzyszeniu rodzinie w poszukiwaniu rozwiązań
trudnej sytuacji życiowej z wykorzystaniem mocnych stron członków rodziny, zasobów
rodziny, społeczności lokalnej i zasobów instytucjonalnych. Głównym celem asystentury jest
podniesienie umiejętności opiekuńczo – wychowawczych rodziców, prowadzenia
gospodarstwa domowego, radzenia sobie z sytuacjami dnia codziennego rodziców lub
opiekunów dzieci. Efektem powinno być osiągnięcie przez rodzinę podstawowego poziomu
stabilności życiowej, który umożliwi jej dalsze wychowywanie dzieci lub powrót dzieci do
rodziny. Asystent rodziny planując pracę w rodzinie obejmuje obszary: wsparcia psychiczno-
emocjonalnego, diagnostyczno-monitorującego, opiekuńcze, doradcze, mediacyjne,
wychowawcze, motywująco –aktywizujące. Liczbę rodzin obejmowanych wsparciem
asystenta rodziny w latach 2015-2017 przedstawia tabela nr 2:

Rok Liczba zatrudnionych Liczba rodzin objętych Liczba dzieci w rodzinie

asystentów rodziny wsparciem
2015 8 61 121
2016 8 55 155
2017 6 63 145
Tab. Nr 2: Liczba rodzin, objętych wsparciem asystenta rodziny w latach 2015-2017.
Źródło: Sprawozdanie z realizacji programu wspierania rodziny na terenie miasta Zamość za
lata 2015- 2017.

Podkreślić należy, iż następuje systematyczny wzrost zatrudnienia asystentów rodzin, co ma

wymierny wpływ na stabilizację pracy z rodziną. W 2012 r. struktura OPZiWR przewidywała
zatrudnienie asystenta na poziomie 1/2 etatu, a obecnie wynosi 5 etatów. Ministerstwo
Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej rokrocznie realizuje program "Asystent i koordynator
rodzinnej pieczy zastępczej", który wspiera gminy w zatrudnianiu asystentów rodzin. Dzięki
pozyskiwanym funduszom zewnętrznym liczba asystentów w okresie realizacji programu
zwiększa się na czas realizacji zadania. Biorąc pod uwagę limit rodzin przypadających na
jednego asystenta - 15, obecne zatrudnienie zabezpiecza potrzeby miasta. Z danych OPZiWR
wynika, że w rodzinach objętych pracą asystenta oprócz trudności opiekuńczo-
wychowawczych najczęściej współwystępowały niskie kompetencje rodzicielskie,
bezrobocie, alkoholizm, problemy zdrowotne. Asystenci wskazywali również na trudności
mieszkaniowe rodzin, ich złą sytuację materialną oraz wychowywanie dzieci w rodzinach
niepełnych. Inne problemy rodzin to bezradność w prowadzeniu gospodarstwa domowego,
niepełnosprawność i przemoc w rodzinie. Dane te są spójne z wynikami przeprowadzonej
ankiety. Efekty pracy asystentów to przede wszystkim poprawa relacji w rodzinie poprzez
zwiększenie zaangażowania rodziców w sprawy szkolno- wychowawcze i wspólne spędzanie
czasu wolnego, usprawnienie komunikacji w rodzinie, utrzymanie abstynencji alkoholowej
rodziców, ekonomiczne gospodarowanie środkami finansowymi oraz podniesienie
kwalifikacji zawodowych, co było możliwe dzięki motywacji do udziału w kursach
zawodowych realizowanych przez MCPR i PUP. Wymiernym efektem pracy asystentów jest
ograniczanie zjawiska kierowania dzieci do pieczy zastępczej.
2015 2016 2017
Liczba dzieci: Rodziny Placówki Rodziny Placówki Rodziny Placówki
zast. op-wych zast. op-wych zast. op-wych
przebywających 59 54 61 54 57 42
w pieczy
zastępczej
Ogółem 113 115 99

umieszczonych w 11 0 9 4 13 1
pieczy
pierwszorazowo
z terenu miasta

w tym noworodki 5 0 1 0 0 0
pozostawione w
szpitalu
ogółem 11 13 14
Tab. Nr 3 Liczba dzieci w pieczy zastępczej w latach 2015 -2017. Źródło: Sprawozdawczość
własna MCPR.

Jak wynika z tabeli nr 3 liczba dzieci przebywających w pieczy zastępczej spada, natomiast
nieznacznie wzrasta liczba dzieci umieszczanych pierwszorazowo w pieczy zastępczej.
Jednocześnie zauważyć należy, iż dzieciom, wobec których sąd orzekł o potrzebie
wychowania w pieczy zastępczej w pierwszej kolejności zapewnia się rodzinne formy opieki,
gdyż są najkorzystniejszym dla dzieci zastępczym środowiskiem wychowawczym. Stąd
systematyczny wzrost liczby dzieci umieszczonych w formach rodzinnych. Od 2015 r. spada
liczba dzieci pozostawianych bezpośrednio po urodzeniu przez matki w szpitalu. Należy
nadmienić, iż w takim przypadku miasto Zamość przejmuje na siebie obowiązek zapewnienia
opieki i wychowania dziecku, niezależnie od miejsca pochodzenia matki dziecka. W latach
2015-2018 na terenie miasta funkcjonowały wszystkie typy rodzin zastępczych, w tym 2
rodziny o charakterze pogotowia rodzinnego.
 Istotnym elementem wsparcia procesu wychowawczego w środowisku rodzinnym jest
praca placówek wsparcia dziennego. Placówki to miejsca, w których dzieci mogą w sposób
bezpieczny i kreatywny spędzić czas wolny. Rolą placówek jest zapewnienie dzieciom
pomocy w nauce, pokonywaniu kryzysów, wspomaganie rozwoju ich zainteresowań.
Placówki mogą być prowadzone w różnych formach. Na terenie miasta obecnie funkcjonuje 9
placówek wsparcia dziennego, prowadzonych przez 3 podmioty niepubliczne tj.:
Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Stowarzyszenie „Otwarte Serca” oraz Stowarzyszenie
„Salvete”. Placówki łączą typy opiekuńcze i specjalistyczne, co oznacza, że oprócz
podstawowych zadań opiekuńczych realizują zajęcia kompensacyjne, korekcyjne,
psychoedukacyjne i psychoprofilaktyczne. Podmioty prowadzące na zlecenie miasta Zamość
placówki zgłaszają różne propozycje dotyczące prowadzonej działalności. Obejmują one
m.in.: rozszerzenie czasu pracy, remont i doposażenie placówek, zwiększenie środków
finansowych przeznaczonych ich funkcjonowanie oraz podnoszenie wynagrodzeń
i kwalifikacji kadry zatrudnionej w placówkach. Na podstawie wizytacji i obserwacji zajęć
można wskazać na niską frekwencję dzieci, co może wynikać ze zbyt mało urozmaiconej
oferty placówek w stosunku do oczekiwań dzieci.
Poza placówkami wsparcia dziennego i pracą asystenta rodziny ustawa o wspieraniu
rodziny i systemie pieczy zastępczej przewiduje wspieranie rodzin przez tzw. rodziny
wspierające. Rolę tę mogą pełnić osoby z bezpośredniego otoczenia dziecka. Rodzina
wspierająca ma pomoc rodzinie w przezwyciężeniu trudności związanych zarówno z opieką
i wychowaniem, ale też w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz kształtowaniu
i wypełnianiu podstawowych ról społecznych. Od momentu wdrożenia ustawy na terenie
miasta Zamość, pomimo podejmowania akcji informacyjnych, nie utworzono żadnej rodziny
wspierającej. Powyższe może wynikać z faktu, iż często w pomocy społecznej występuje
zjawisko dziedziczenia dysfunkcji, co oznacza, że w najbliższym otoczeniu danej rodziny
trudno wskazać osoby, którym można byłoby powierzyć funkcję rodziny wspierającej. Ich
zadanie przejmują zatem asystenci, pracownicy socjalni i placówki wsparcia dziennego. Inną
przyczyną może być niechęć przed sformalizowaniem udzielanej pomocy.
Skutecznemu wspieraniu rodzin służy także poradnictwo dla rodzin oraz prowadzenie
edukacji w zakresie poprawy komunikacji w rodzinie, zwiększenia umiejętności
rodzicielskich, umiejętności rozwiązywania sytuacji kryzysowych. Działaniami takimi należy
objąć w pierwszej kolejności rodziny, w których istnieje zagrożenie odebraniem dziecka. Na
terenie miasta działalność w zakresie poradnictwa realizuje MCPR prowadząc Punkt
Poradnictwa Rodzinnego (m.in. psychologiczne, prawne). Elementy poradnictwa prowadzone
są również w ramach pracy socjalnej. Działalność w sferze poradnictwa prowadzą także
Organizator Pieczy Zastępczej i Wspierania Rodziny, w tym asystenci rodzinni oraz Ośrodek
Interwencji Kryzysowej. Miasto organizuje także punkty bezpłatnego poradnictwa prawnego.
Rodziny zamieszkujące na terenie miasta Zamość mogą korzystać z dodatkowych
form wsparcia m.in. świadczeń rodzinnych oraz Karty Dużej Rodziny, która oferuje szereg
ulg i dodatkowych uprawnień dla jej posiadaczy.
Realizatorami usług na rzecz rodzin są przede wszystkim pracownicy socjalni,
asystencji rodzin i wychowawcy placówek wsparcia dziennego, wspierani przez pedagogów
i psychologów oraz kadrę urzędniczą. Z uwagi na specyfikę pracy i wagę problemów,
z jakimi spotykają się w swojej pracy, osoby pracujące w obszarze wsparcia rodzin są grupą
szczególnie zagrożoną wypaleniem zawodowym. Dlatego niezmiernie ważna jest nie tylko
współpraca służb w celu realizacji tak odpowiedzialnych zadań, ale także zapewnienie
pracownikom możliwości korzystania z superwizji i szkoleń, w tym z zakresu wypalenia
zawodowego.
II. Zasoby instytucjonalne w obszarze wspierania rodziny na terenie miasta Zamość
Nazwa instytucji
Urząd Miasta Zamość
Miejskie Centrum Pomocy
Rodzinie w Zamościu
ul. Lwowska 57
Organizator Pieczy Zastępczej i
Wspierania Rodziny
Zakres działania
 Karta Dużej Rodziny
 opieka nad dziećmi do lat 3
 stypendia dla uczniów
 działania profilaktyczne w ramach programów
przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomanii
 pomoc finansowa, rzeczowa i praca socjalna;
 kierowanie do instytucjonalnych form wsparcia;
 pomoc dla rodzin zastępczych i usamodzielnianych
wychowanków tych rodzin, placówek opiekuńczo –
wychowawczych i innych;
 specjalistyczne poradnictwo rodzinne;
 realizacja zadań związanych z dofinansowaniem
rehabilitacji zawodowej i społecznej osób
niepełnosprawnych;
 realizacja zadań związanych z wypłatą świadczeń
rodzinnych i alimentacyjnych;
 realizacja zadań związanych z przyznawaniem
dodatków mieszkaniowych i dodatków energetycznych
 realizacja rządowych programów osłonowych np.
Program 500+ i Dobry Start;
 realizacja projektów reintegracji społeczno –
zawodowej współfinansowanych ze środków EFS;
 realizacja rządowego programu w zakresie dożywiania
pod nazwą „Posiłek w szkole i w domu” na lata 2019-
2023;
 powiatowy Zespół Orzekania o Niepełnosprawności;
 współpraca z instytucjami i organizacjami
pozarządowymi w zakresie pomocy i integracji
społecznej;
 współpraca z Kościołem i związkami wyznaniowymi;
 współpraca z Poradnią Psychologiczno –
Pedagogiczną Nr 1 w zakresie poradnictwa
psychologicznego, pedagogicznego, logopedycznego
i zawodowego dla dzieci i młodzieży;
 współpraca z pedagogami szkolnymi m.in. w zakresie
dożywiania dzieci, wypoczynku letniego i zimowego,
kwalifikowania dzieci do placówek, pracy socjalnych;
 realizacja zadań w zakresie przeciwdziałania przemocy
w rodzinie, w tym realizacja procedury Niebieskie
Karty
W zakresie wsparcia rodziny:
 prowadzenie poradnictwa (psychologiczne, prawne,
pedagogiczne)
 wsparcie i pomoc asystenta rodzinnego, w tym
zapewnienie możliwości podnoszenia kwalifikacji
przez asystentów
  organizowanie szkoleń i tworzenie warunków do
działania rodzin wspierających
 prowadzenie pracy z rodziną w szczególności
w formie: konsultacji, mediacji, terapii, pomocy
prawnej, organizowania grup wsparcia i grup
samopomocowych
 realizacja programów prozdrowotnych na rzecz dzieci i
młodzieży z rodzin objętych wsparciem

Towarzystwo Przyjaciół Dzieci-  prowadzenie placówek wsparcia dziennego (ul.

Oddział Miejski w Zamościu Orzeszkowej 28, ul. Konopnickiej 6 –, ul.
ul. Staszica 37 Zamojskiego 32 B, ul. Peowiaków 68A i ul. Staszica
37)
 realizacja programów profilaktycznych
 organizowanie wypoczynku dla dzieci
Stowarzyszenie „Otwarte Serca”  prowadzenie placówek wsparcia dziennego
w Zamościu (ul. Zamojskiego 48A, ul. Lwowska, ul. Obronna)
ul. Zamojskiego 48  realizacja programów profilaktycznych
 organizowanie wypoczynku dla dzieci
Stowarzyszenie „Salvete”  prowadzenie Klubu młodzieżowego i pracy
ul. Ormiańska 4 podwórkowej
 działania na rzecz osób niesłyszących
 organizowanie wypoczynku dla dzieci
 realizacja programów profilaktycznych
Ośrodek Interwencji Kryzysowej  pomoc psychologiczna i prawna;
ul. Sadowa 51 a  hostel
 grupa wsparcia dla kobiet ofiar przemocy;
 bezpłatna infolinia;
 realizacja programu korekcyjno – edukacyjnego dla
osób stosujących przemoc;
 mieszkania chronione treningowe dla osób
usamodzielnianych
Zamojskie Centrum Wolontariatu  pomoc i wsparcie dla osób samotnych,
w Zamościu niepełnosprawnych, chorych, pomoc dla dzieci m. in.
ul. Kolegiacka 16 w zakresie odrabiania lekcji i nauki języków obcych;
 szkolenie wolontariuszy;
 pośrednictwo pracy dla wolontariuszy;
 pośrednictwo między instytucjami i wolontariuszami;
PKPS  bezpłatne wydawanie żywności rodzinom o niskim
statusie materialnym
PCK  realizacja usług opiekuńczych w ramach zlecenia
Miasta Zamość
Poradnia Psychologiczno –  pomoc psychologiczna, pedagogiczna i logopedyczna
Pedagogiczna dla dzieci i młodzieży;
 doradztwo w wyborze kierunku kształcenia i zawodu;
 wsparcie psychologiczno – pedagogiczne dla
rodziców oraz nauczycieli związane z wychowaniem i
kształceniem dzieci i młodzieży;
 prowadzenie zajęć terapeutyczno – edukacyjnych
(teatroterapia, zajęcia grupowe dla dzieci

Stowarzyszenie Nowa Szansa
Zespół kuratorski ds. nieletnich
Miejska Komisja Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych
nadpobudliwych psychoruchowo (ADHD);
 zajęcia edukacyjno – terapeutyczne dla dzieci z
trudnościami w czytaniu i pisaniu oraz ogólnymi
trudnościami w nauce;
 treningi skutecznego i efektywnego uczenia się dla
uczniów z gimnazjum i liceum;
 trening umiejętności wychowawczych dla rodziców;
 „Szkoła dla rodziców”, Program wspierania rodziny
10-14;
 interwencja kryzysowa;
 systemowa terapia rodzin, konsultacje i porady
małżeńskie i rodzinne;
 wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i rodziny;
 program przeciwdziałania Agresji w Szkole;
 program ,,Dziecko w Sieci”
 działalność edukacyjna informacyjna i profilaktyczna.
 działania w zakresie przeciwdziała wykluczeniu
społecznemu
 prowadzenie 2 ośrodków kuratorskich
 nadzory w rodzinach
 inicjowanie działań lokalnych w zakresie profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych.
 podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem
przepisów dotyczących zasad promocji i reklamy oraz
sprzedaży i podawania napojów alkoholowych
 opiniowanie projektu Miejskiego Programu
Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych oraz sprawozdań z jego realizacji
 podejmowanie czynności, zmierzających do
orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej
od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w
zakładzie lecznictwa odwykowego.
 kierowanie na badanie przez biegłych, w celu wydania
opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i
wskazania rodzaju zakładu leczniczego.
 podejmowanie interwencji wobec rodziny dotkniętej
przemocą w oparciu o procedurę „Niebieskie Karty”.
 podnoszenie kwalifikacji z zakresu profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych poprzez
uczestnictwo w szkoleniach, kursach i konferencjach

Przedstawione zasoby z pewnością nie stanowią katalogu zamkniętego. Szeroką działalność

na rzecz rodzin prowadzą także szkoły i przedszkola oraz specjalny ośrodek szkolno -
wychowawczy i organizacje pozarządowe działające m.in. na rzecz dzieci i rodzin
z niepełnosprawnościami. Są to m.in. warsztaty tematyczne dla dzieci z rodzicami, szkolenia,
kształtowanie właściwych postaw i zachowań społecznych, konsultacje i poradnictwo dla
rodziców, pomoc psychologiczno – pedagogiczna, diagnoza sytuacji dzieci, imprezy
integracyjne, programy wychowawczo – profilaktyczne, wolontariat szkolny i akcje
pomocowe (Góra grosza, "Pomóż dzieciom przetrwać zimę", zbiórki nakrętek).
III Analiza SWOT systemu wsparcia rodziny
 Mocne strony Słabe strony

 oparcie systemu o służby publiczne -  brak profesjonalnej poradni rodzinnej

długofalowość, stabilność działań, i prowadzonej mediacji w sprawach
profesjonalizm i doświadczenie rodzinnych
 wzrost zatrudnienia asystentów rodziny  niska świadomość rodziców w zakresie
 rozwinięta sieć placówek wsparcia funkcji edukacyjnych i wychowawczych
dziennego  niska świadomość i aktywność społeczna w
 realizacja programów osłonowych zakresie uprawnień i możliwości
i profilaktycznych wynikających z ustawy o wspieraniu
 dostępność do bezpłatnego poradnictwa rodziny
rodzinnego, w tym w zakresie prawa  utrzymujący się poziom umieszczania
rodzinnego dzieci w pieczy zastępczej
 dobra współpraca instytucji i organizacji
działających w obszarze pomocy dziecku
i rodzinie oraz przeciwdziałania przemocy
w rodzinie
 dobra dostępność do usług opiekuńczych
 prowadzenie superwizji pracy socjalnej i
asystentów rodzin

Szanse Zagrożenia

 rozwój form wsparcia - rodziny  brak współpracy rodziny w zakresie

wspierające, grupy wsparcia i potrzeby rozwiązania problemów
samopomocowe, praca placówek w formie opiekuńczo-wychowawczych
podwórkowej  występowanie zachowań ryzykownych
 pozyskiwanie środków pozabudżetowych wśród dzieci i młodzieży - uzależnienia
na realizację zadań wspierania rodziny  zaburzenia emocjonalne i psychiczne dzieci
 stworzenie warunków podnoszenia i młodzieży
kwalifikacji kadr realizujących zadania  nieadekwatna do oczekiwań młodzieży
wspierania rodziny oferta zajęć placówek wsparcia dziennego
 szkolenia z zakresu wypalenia  zaniedbywanie obowiązków opiekuńczo –
zawodowego wychowawczych przez rodziców
 brak informacji o potrzebie udzielenia
wsparcia w rodzinach o dobrym statusie
materialnym

IV. Cele i zadania programu

Cel główny:
Wsparcie rodzin przeżywających trudności w prawidłowym, wypełnianiu funkcji
opiekuńczo-wychowawczych, które w efekcie ma doprowadzić do przywrócenia
prawidłowego funkcjonowania i zapewnienia prawidłowego rozwoju wzrastających
w niej dzieci

Cel I
Wspieranie funkcjonowania rodziny w sferze socjalno- bytowej

Zadania do realizacji:
1. Obejmowanie rodzin pomocą finansową i niematerialną.
2. Zawieranie kontraktów socjalnych z rodzinami zagrożonymi kryzysem.
3. Obejmowanie dzieci dożywianiem w placówkach oświatowych.
4. Zapewnienie rodzinom z dziećmi pomocy w formie usług opiekuńczych
i specjalistycznych.
5. Wsparcie w uzyskaniu zatrudnienia.
6. Motywowanie do podnoszenia kwalifikacji i kompetencji zawodowych.

Realizatorzy:
1. MCPR
2. OPZiWR - asystenci rodzin
- we współpracy ze szkołami, organizacjami pozarządowymi, PUP,

Zakładane efekty:
 poprawa warunków socjalno- bytowych i zabezpieczanie podstawowych potrzeb
rodziny,
 objęcie dzieci dożywianiem w szkołach.

Wskaźniki realizacji:
- liczba rodzin objętych pomocą, formy przyznanej pomocy,
- liczba zawartych kontraktów socjalnych,
- liczba dzieci objętych dożywianiem,
- liczba kierowanych do CIS, KIS podejmujących prace społecznie użyteczne i inne formy
zatrudnienia,
- liczba uczestniczących w kursach i szkoleniach zawodowych.

Cel II
Przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym prowadzącym do działań interwencyjnych
w rodzinie

Zadania do realizacji:
1. Diagnozowanie i monitorowanie sytuacji rodzin z trudnościami opiekuńczo -
wychowawczymi.
2. Występowanie do sądu opiekuńczego o wgląd w sytuację dziecka w sytuacji
zagrożenia jego dobra.
3. Prowadzenie przez kuratorów nadzorów w sprawach opiekuńczych i nieletnich.
4. Zatrudnianie asystentów rodzin i objęcie wsparciem rodzin z trudnościami
 opiekuńczo- wychowawczymi.
5. Objęcie osób w kryzysie psychoterapią.
6. Objęcie terapią psychologiczno- pedagogiczną dzieci.
7. Realizacja programów profilaktycznych i edukacyjnych w placówkach oświatowych.
8. Kierowanie rodziców z problemem uzależnień na terapię oraz do MKRPA.
9. Podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w przypadku zagrożenia
bezpieczeństwa dziecka i rodziny.
10. Monitorowanie przez asystenta funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy
z rodziną.
11. Współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą w zakresie
przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Realizatorzy:
1. MCPR we współpracy m.in. ze szkołami, organizacjami pozarządowymi, kuratorami
2. OPZiWR
3. II zespół kuratorskiej służby sądowej
4. PPP Nr 1, placówki oświatowe

Zakładane efekty:
 utrzymanie spójności rodziny poprzez zapobieganie umieszczeniu dziecka w pieczy
zastępczej bądź placówkach resocjalizacyjnych,
 objęcie rodzin w kryzysie wsparciem asystenta,
 pomoc w wyjściu lub złagadzaniu sytuacji kryzysowej,
 liczba rodzin monitorowanych po zakończeniu pracy z rodziną.

Wskaźniki realizacji:
- liczba rodzin z problemem opiekuńczo - wychowawczym,
- liczba spotkań zespołu monitorującego rodziny,
- liczba wniosków do sądu o wgląd w sytuację rodziny,
- liczba zatrudnionych asystentów i rodzin objętych ich wsparciem,
- liczba rodzin objętych psychoterapią, liczba porad,
- liczba dzieci objętych terapią pedagogiczną i psychologiczną, liczba porad.

Cel III
Zwiększenie kompetencji rodzicielskich, przede wszystkim umiejętności opiekuńczo -
wychowawczych oraz zapewnienie wsparcia dzieciom i młodzieży z rodzin
z trudnościami opiekuńczo -wychowawczymi

Zadania do realizacji:
1. Prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci oraz
działań z zakresu świadomości w zakresie planowania rodziny i jej funkcjonowania.
2. Prowadzenie poradnictwa dla rodzin.
3. Prowadzenie konsultacji małżeńskich i terapii małżeństw/par.
4. Prowadzenie terapii, w tym terapii systemowej.
5. Prowadzenie grup wsparcia.
6. Prowadzenie grup samopomocowych.
7. Prowadzenie treningów i warsztatów dla rodziców.
8. Opracowanie i wdrażanie programów profilaktycznych.
9. Zapewnienie miejsc w placówkach wsparcia dziennego i prowadzenie systematycznej
 pracy z rodzina oraz zapewnienie rozwoju osobowościowego dzieci.
10. Udzielanie pomocy przez rodziny wspierające.
11. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka.

Realizatorzy:
1. MCPR we współpracy z organizacjami pozarządowymi
2. OPZiWR we współpracy ze środowiskiem medycznym
3. PPP Nr 1

Zakładane efekty:

 zwiększenie umiejętności rodzicielskich,

 zwiększenie świadomości dotyczących rozwijania posiadanych kompetencji
rodzicielskich,
 wdrażanie konstruktywnych metod wychowawczych
 kształtowanie umiejętności współpracy ze specjalistami na rzecz rozwoju dziecka
 zmniejszona liczba rodzin z trudnościami opiekuńczo- wychowawczymi

Wskaźniki realizacji:
- liczba grup wsparcia i grup samopomocowych oraz ich uczestników,
- liczba udzielonych porad i konsultacji,
- liczba uczestników programu profilaktycznego,
-liczba uczestników treningów i warsztatów rodzicielskich,
-liczba umów z rodzinami wspierającymi,
- liczba placówek wsparcia dziennego i miejsc dla dzieci.

Cel IV
Podnoszenie kwalifikacji kadr prowadzących pracę z rodziną i doskonalenie
współpracy interdyscyplinarnej

Zadania do realizacji:
1. Udział w szkoleniach, konferencjach, seminariach o tematyce związanej z pomocą
rodzinie.
2. Organizowanie spotkań interdyscyplinarnych dotyczących sytuacji rodzin
wspieranych.
3. Zapewnienie dostępu do superwizji dla kadr systemu wsparcia rodziny.
4. Doskonalenie zawodowe kadr systemu wsparcia rodziny.

Realizatorzy:
1. MCPR
2. OPZIWR
- we współpracy z sądem, kuratorami, szkołami, PPP nr1, placówkami medycznymi,
organizacjami pozarządowymi

Zakładane efekty:
  doskonalenie zawodowe kadr
 zwiększanie współpracy i przepływu informacji niezbędnych do diagnozy
i rozwiązania problemów rodziny
 efektywniejsza pomoc

Wskaźniki realizacji:
- liczba osób uczestniczących w superwizji,
- liczba szkoleń, konferencji i seminariów i osób w nich uczestniczących,
- liczba osób podnoszących kwalifikacje zawodowe,
- liczba spotkań interdyscyplinarnych.

V. Finansowanie programu

- środki budżetu miasta

- fundusze pozyskane w ramach resortowych programów osłonowych
- środki własne organizacji pozarządowych
- inne środki pozabudżetowe (projekty finansowane ze źródeł zewnętrznych)

VI. Monitoring i ewaluacja

Istotnym czynnikiem warunkującym skuteczność wdrażanych w ramach Programu

działań jest współpraca pracowników MCPR, OPZiWR, w tym asystentów rodzin, Policji,
sądu, kuratorów, placówek oświaty i ochrony zdrowia, organizacji pozarządowych oraz
innych podmiotów wchodzących w skład systemu wsparcia rodziny.
Monitorowanie realizacji Programu i osiągania założonych celów będzie odbywać się
w trakcie spotkań zespołu monitorującego, który zostanie powołany przez Prezydenta Miasta
Zamość. W jego w skład będą wchodzić przedstawiciele większości podmiotów
zaangażowanych w realizację Programu. Na spotkania Zespołu w miarę potrzeb będą mogli
być zapraszani przedstawiciele innych podmiotów zaangażowanych w realizację zadań
ujętych w Programie. Istotnym etapem wdrażania Programu będzie możliwość
wprowadzania zmian na podstawie uwag, propozycji i wniosków realizatorów.
Formą monitorowania postępu realizacji założonych zadań będzie
sprawozdawczość podmiotów zaangażowanych w realizację Programu. Zakłada się, iż
sprawozdania z osiągania założonych w Programie wskaźników podmioty odpowiedzialne za
realizację poszczególnych celów będą składać do dnia 31 stycznia każdego roku do
Miejskiego Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu, które jest koordynatorem Programu.
Kompleksowe sprawozdanie z realizacji Programu wspierania rodziny na terenie Miasta
Zamość w latach 2019 – 2021 będzie przedkładane Radzie Miasta Zamość wraz ze
sprawozdaniem rocznym z działalności MCPR.
Ewaluacja ma na celu analizę skuteczności, efektywności i trafności realizacji
Programu. Polega ona na weryfikacji zrealizowanych zadań, w tym stopnia osiągnięcia
poszczególnych wskaźników. Wyniki ewaluacji będą stanowić podstawę do sformułowania
celów i zadań umieszczonych w programie w kolejnych latach.