TS en 61558-1

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 61558-1
Ocak 2008
ICS 29.180
GÜÇ TRANSFORMATÖRLERİ, GÜÇ KAYNAKLARI,

REAKTÖRLER VE BENZERi ÜRÜNLERİN GÜVENLİĞİ -
BÖLÜM 1: GENEL KURALLAR VE DENEYLER
Safety of power transformers, power supplies, reactors and

similar products -
Part 1: General requirements and tests
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 29.180 TÜRK STANDARDI TS EN 61558-1/Ocak 2008
Ön söz
- Bu standard, CENELEC tarafından kabul edilen EN 61558-1 (2005) + Corr.: 2006 standardı esas
alınarak TSE Elektrik İhtisas Grubu’nca TS EN 61558-1 (2004)’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE
Teknik Kurulu’nun 31 Ocak 2008 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına
karar verilmiştir.
- Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
0 Giriş ........................................................................................................................................................ 1
1 Kapsam................................................................................................................................................... 3
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ......................................................................................... 5
3 Terimler ve tarifler ............................................................................................................................... 10
3.1 Transformatörler .................................................................................................................................... 10
3.2 Genel terimler ........................................................................................................................................ 12
3.3 Çalışma ve korumalar ........................................................................................................................... 14
3.4 Devreler ve sargılar ............................................................................................................................... 15
3.5 Beyan değerleri ..................................................................................................................................... 15
3.6 Boşta değerler ....................................................................................................................................... 16
3.7 Yalıtım ................................................................................................................................................... 16
3.8 Dokunma akımı ve koruma toprak iletken akımı ................................................................................... 19
4 Genel kurallar....................................................................................................................................... 20
5 Deneylerle ilgili genel açıklamalar ..................................................................................................... 20
6 Beyan değerleri.................................................................................................................................... 21
7 Sınıflandırma........................................................................................................................................ 22
8 İşaretleme ve diğer bilgiler ................................................................................................................. 22
9 Elektrik çarpmasına karşı koruma..................................................................................................... 28
10 Giriş gerilim ayarlarının değişmesi ................................................................................................... 30
11 Yük altındaki çıkış gerilimi ve çıkış akımı ......................................................................................... 30
12 Boşta çıkış gerilimi.............................................................................................................................. 31
13 Kısa devre gerilimi .............................................................................................................................. 31
14 Isınma ................................................................................................................................................... 31
15 Kısa devre ve aşırı yük koruması....................................................................................................... 35
16 Mekanik dayanım................................................................................................................................. 39
17 Zararlı toz girişine, katı madde ve neme karşı koruma ................................................................... 40
18 Yalıtım direnci, dielektrik dayanımı ve kaçak akım .......................................................................... 44
19 Yapılış ................................................................................................................................................... 47
20 Bileşenler ............................................................................................................................................. 53
21 İç iletkenler........................................................................................................................................... 57
22 Besleme bağlantısı ve diğer bükülgen haricî kablo veya kordonlar .............................................. 57
23 Haricî iletkenler için bağlantı uçları................................................................................................... 62
24 Koruyucu topraklama düzenleri......................................................................................................... 64
25 Vidalar ve bağlantılar .......................................................................................................................... 65
26 Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları, yalıtma aralıkları ve yalıtımdan geçen uzaklıklar .................... 67
27 Isıya, yangına ve yüzeysel kaçaklara karşı dayanıklılık .................................................................. 76
28 Paslanmaya karşı dayanıklılık............................................................................................................ 79
Ek A Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarının ölçülmesi .............................................. 86
Ek B Bir transformatör serisinin deneyden geçirilmesi ........................................................................... 90
Ek C Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları (cr), yalıtma aralıkları (cl) ve yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti) 92
Malzeme grubu II (400 ≤ CTI < 600) .............................................................................................................. 92
Ek D Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları (cr), yalıtma aralıkları (cl) ve yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti) 96
Malzeme grubu I (CTI ≥ 600) ......................................................................................................................... 96
Ek E Kızaran tel deneyi .............................................................................................................................. 100
Ek F Transformatörün bölümleri olan elle çalıştırılan anahtarlar için kurallar .................................... 101
Ek G Yüzeysel kaçak deneyi...................................................................................................................... 103
Ek H Elektronik devreler ............................................................................................................................ 104
H.1 Deneylerle ilgili genel açıklamalar ....................................................................................................... 104
H.2 Kısa devre ve aşırı yük koruması ....................................................................................................... 104

H.3 Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları, yalıtma aralıkları ve yalıtımdan geçen uzaklıklar ........................... 106
Ek I (Boş bırakılmıştır).............................................................................................................................. 108
Ek J Temas akımları için ölçme devresi .................................................................................................. 109
Ek K Çok tabakalı yalıtım olarak kullanım için yalıtılmış sargı telleri ................................................... 110
K.1 Tel yapılışı ........................................................................................................................................... 110
K.2 Uygunluk deneyleri.............................................................................................................................. 110
K.3 Rutin deney (imalât deneyleri)............................................................................................................. 110
Ek L Rutin deneyler (imalât deneyleri)..................................................................................................... 111
L.1 Koruyucu topraklamanın devamlılığı deneyi ....................................................................................... 111
L.2 Boşta çıkış geriliminin kontrolü............................................................................................................ 111
L.3 Dielektrik dayanım deneyi ................................................................................................................... 111
L.4 Koruyucu cihazların montajının kontrolü ............................................................................................. 111
L.5 Gözle muayene ................................................................................................................................... 111
Ek M Madde 19.1 için kılavuz olarak kullanılacak örnekler .................................................................... 112
M.1 Sargı çekirdeği..................................................................................................................................... 112
M.2 Sargılar ................................................................................................................................................ 113
Ek N Deney gerilimlerinin uygulama noktalarına örnekler .................................................................... 115
Ek O (Boş bırakılmıştır) ................................................................................................................................ 117
Ek P Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarını ölçme noktalarına örnekler................. 118
Ek Q Koruma dereceleri için IP numaralarının açıklanması................................................................... 120
Ek R IEC 60664-1 Madde 4.1.1.2.1’deki uygulamanın açıklamaları ....................................................... 122
R.1 Darbe dielektrik deneyi........................................................................................................................ 122
R.2 Örnek:.................................................................................................................................................. 122
Ek S (Boş bırakılmıştır) ................................................................................................................................ 123
Ek T (Boş bırakılmıştır) ................................................................................................................................ 124
Ek U Transformatörlerin isteğe bağlı olarak tw işaretlemesi.................................................................. 125
U.1 Deneyler hakkında genel açıklama (Madde 5’e ilâve) ........................................................................ 125
U.2 Isınma (Madde 14’e ilâve) ................................................................................................................... 125
U.3 Kısa devre ve aşırı yük koruması (Madde 15’e ilâve) ......................................................................... 126
U.4 Transformatör serilerinin deneyden geçirilmesi (Ek B’de yeniden düzenleme) .................................. 127
U.5 Sagılardaki ısıl dayanıklılık deneyi hakkında genel kurallar ve açıklamalar ....................................... 127
Ek V Isıl kesiciler için kullanılan semboller ............................................................................................. 133
Ek W Kaplanmış baskılı devre kartları ...................................................................................................... 134
Kaynaklar...................................................................................................................................................... 135
Tarif edilen terimlerin indeksi..................................................................................................................... 136
Ek ZA Atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara karşılık gelen Avrupa standardları.. 139
Güç transformatörleri, güç kaynakları, reaktörler ve benzeri ürünlerin

güvenliği - Bölüm 1: Genel kurallar ve deneyler
0 Giriş
Bu standard, transformatörlerle ilgili güvenlik kurallarını kapsar. Transformatör terimi kullanıldığında, bu terim
uygulanabildiğinde transformatörleri, reaktörleri ve güç kaynaklarını kapsar.
Bu standard oluşturulurken, mümkün olduğu ölçüde IEC 60364’teki kurallar dikkate alınmıştır. Bu nedenle,
transformatörler söz konusu standardda yer alan tesisas kurallarına göre tesis edilebilir. Bununla birlikte, millî
tesisat yönetmelikleri farklı olabilir.
Bu standardda, muhtemel elektriksel, mekanik ve imalâtçının talimatlarına göre normal şartlarda çalıştırılan
transformatörlerin sebep olduğu yangın hasarlarına karşı uluslararası kabul gören koruma seviyeleri dikkate
alınır. Bu standard uygulamada karşılaşılabilen olağan dışı şartları da kapsar.
Bu standarda uygun bir transformatörün, incelendiğinde ve deneyden geçirildiğinde bu kurallarla kapsanan

güvenlik seviyesini bozan diğer hususlar mevcut ise, bu standardın güvenlik prensiplerine uygun olduğu
kararına varılması gerekmez.
Bu standardda ayrıntıları verilen malzeme ve yapılıştan farklı malzemeler içeren ve farklı biçimlere sahip bir
transformatör, kuralların özüne uygun olarak incelenebilir ve deneye tâbi tutulur. Büyük ölçüde eş değer
bulunursa, bu standardın güvenlik prensiplerine uygun olduğu kararına varılabilir.
Transformatörlerin elektromanyetik uyumluluğu (EMU)’nun güvenlik dışındaki durumları ile ilgili standard,
IEC 62041’dir. Bununla birlikte bu standard, güvenlikle ilgili hususlar ihtiva eden şartlara maruz kalabilen
transformatörlere uygulanabilen deneyleri de kapsar.
Bu standardın amacı, genel olarak bir çok transformatör tipine uygulanabileceği değerlendirilen ve IEC
61558-2’nin ilgili bölümlerinde belirtilebilen kurallar ve deneyleri sağlamaktır. Bu nedenle, bu standardın
yalnızca herhangi bir tipteki transformatör için özel kurallar verdiği düşünülmemelidir. Bu standardın
hükümleri, yalnızca IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde belirtilen ölçüde belirli transformatör tiplerine uygulanır.
Bu standard, rutin deneyleri de içerebilir.
Bu standard ile birlikte IEC 61558-2’nin her bölümü, kapsanan transformatör için gerekli tüm kuralları içerir
ve IEC 61558-2’nin diğer bölümlerine atıfta bulunmaz. IP00 koruma indisli transformatörler ve bağlı
transformatörler için IEC 61558-2’nin ilgili bölümlerine karşılık gelen aynı yapılıştaki (örnek olarak, IEC
61558-2-6’ya göre SELV çıkış devresi ve IEC 61558-2-4’e göre 230 V çıkış devresi) devrelere sahip olmak
mümkündür. Bununla birlikte, trnsformatör IEC 61558-2’nin farklı bölümleri kapsamında ise, makul bir ölçüde
herbir işlev/uygulama için ayrı ayrı IEC 61558-2’nin ilgili bölümü uygulanır. Uygulanabilirse, bir işlevin
diğerine etkisi dikkate alınır.
Belirli bir transformatör veya transformatör grubu için IEC 61558-2’nin uygun bir bölümü yoksa, kurallar ve
deneyler için yol gösterici olarak IEC 61558-2’nin en yakın uygulanabilir bir bölümü kullanılabilir.
IEC 61558-2’nin herhangi bir maddesindeki kurallar için “IEC 61558-1’in bu maddesi uygulanır” biçiminde bir
ifade ile IEC 61558-1’e atıfta bulunulduğu durumda, bu ifade, IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde kapsanan
belirli tipteki transformatöre açıkça uygulanamayacak olan kurallar hariç olmak üzere, IEC 61558-1’in ilgili
maddesindeki tüm kuralların uygulanabildiği anlamındadır.
IEC 61558-2’nin farklı bölümlerinin hazırlanması ile ilgili prensip Şekil 0’da verilmiştir.
Bu standardın ilgili maddeleri (örnek olarak, sargıların ısıl dayanıklılığı ile ilgili maddeler), bir cihazın
bölümünü oluşturulan ve ayrı ayrı deneyden geçirilmeyen transformatörlere de uygulanır.
1
IEC 61558 Prensibi
IEC 61 558-1
Genel kurallar ve deneyler
Genel uygulamalarda Bir temel standarddan Temel standard Anahtarlama modlu güç
kullanılan transformatör ve kaynaklanan özel birleşimlerinden kaynaklanan kaynakları ve reaktörler için
güç kaynakları için temel uygulamalarda kullanılan özel uygulamalarda kullanılan standardlar
standardlar transformatör ve güç transformatör ve güç
kaynakları için temel kaynakları için standardlar
standardlar
Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm

2-1 2-4 2-2 2-3 2-12 2-14 2-16 2-20
Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm

2-6 2-13 2-5 2-7 2-17 2-19
Bölüm Bölüm Bölüm

2-8 2-9 2-23
Bölüm Bölüm
2-10 2-11
Bölüm Bölüm
2-15 2-18
Şekil 0 – IEC 61588 prensibi
2
Alternatif olarak, transformatörlerin ısıl karakteristikleri, Ek U’da belirtilen en küçük ömür süresini sağlayacak
şekilde aşılmaması gereken sargının beyan en yüksek çalışma sıcaklığı (tw sembolü) ile belirlenebilir. İlâve
olarak, Madde 15’te belirtilen olağan dışı şartlara maruz kalan transformatörler için transformatör cihaz
içerisine monte edildiğinde veya bağımsız olarak kullanıldığında belirtilen sıcaklık aşılmamalıdır.
1 Kapsam
Bu standard; güç transformatörleri, güç kaynakları, reaktörler ve benzeri ürünlerin elektrik, ısıl ve mekanik
güvenlik gibi güvenlikle ilgili hususlarını kapsar:
Bu standard; sargıları mahfaza içerisine alınmış veya alınmamış aşağıdaki tiplerde kuru tip transformatörleri,
anahtarlama modlu güç kaynakları dâhil güç kaynakları ve reaktörleri kapsar:
Not 1 - Transformatörler, güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları arasındaki fark aşağıdaki
gibidir :
- Transformatörlerde frekansta değişme olmaz. Bununla birlikte, transformatörler (örnek olarak, sabit
gerilim transformatörleri) 30 kHz değerini aşmayan dâhilî rezonans frekansına sahip olabilir,
- Güç kaynaklarında, dâhilî çalışma frekansı ve dalga biçimi, besleme frekansı ve dalga biçiminden
farklıdır ve dâhilî çalışma frekansı 500 Hz değerini aşmaz (Madde 3.1.19),
- Anahtarlama modlu güç kaynaklarında, dâhilî çalışma frekansı ve dalga biçimi, besleme frekansı ve
dalga biçiminden farklıdır ve dâhilî çalışma frekansı 500 Hz değerini aşar, ancak 100 MHz’i geçmez.
IEC 61558-2’nin ilgili bölümleri, Giriş bölümünde verilmiştir.
a) Sabit veya taşınabilir, tek fazlı veya çok fazlı, hava soğutmalı (doğal veya cebrî), dağıtım şebekesinin bir
bölümünü oluşturmayan ve aşağıdaki karakteristiklerde bağımsız veya bağlı ayırma ve güvenlikli ayırma
transformatörleri:
- Beyan besleme gerilimi 1000 V a.a.’yı aşmayan,
- Beyan besleme frekansı 500 Hz’i aşmayan,
IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde başkaca belirtilmedikçe aşağıdaki değerleri sağlayan;
• Ayırma transformatörleri için:

- Beyan çıkışı tek fazlı transformatörlerde 25 kVA’yı ve çok fazlı transformatörlerde 40 kVA’yı
aşmayan,
- Boşta çıkış gerilimi ve beyan çıkış gerilimi, Millî Tesisat Yönetmeliklerine veya özel bir uygulamaya
uygun olarak, 50 V a.a’yı aşan, ancak 500 V a.a.’yı veya 1000 V a.a’yı aşmayan.
• Güvenlikli ayırma transformatörleri için:

- Beyan çıkışı tek fazlı transformatörlerde 10 kVA’yı ve çok fazlı transformatörlerde 16 kVA’yı
aşmayan,
- Boşta çıkış gerilimi ve beyan çıkış gerilimi, iletkenler arasında veya herhangi bir iletken ile koruma
toprağı arasında, 50 V a.a’yı aşmayan.
Not 1 – Devreler arasında çift veya takviyeli yalıtımın tesisat kuralları veya cihaz özellikleri nedeniyle (örnek
olarak; oyuncaklar, ziller, taşınabilir aletler, el lâmbaları) gerekli olduğu yerlerde, ayırma ve güvenlikli
ayırma transformatörleri kullanılır.
b) Sabit veya taşınabilir, tek fazlı veya çok fazlı, hava soğutmalı (doğal veya cebrî), dağıtım şebekesinin bir
bölümünü oluşturmayan ve aşağıdaki karakteristiklerde bağımsız veya bağlı ayırıcı transformatörler, oto
transformatörler, değişken transformatörler veya reaktörler:
IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde başkaca belirtilmedikçe aşağıdaki değerlerli sağlayan;

- Bağımsız ve bağlı transformatörlerin her ikisi için boşta çıkış gerilimi veya beyan çıkış gerilimi 15 kV
a.a’yı aşmayan ve bağımsız transformatörler için beyan çıkış gerilimi 50 V a.a’dan küçük olmayan,
- Beyan çıkışları aşağıdaki değerleri aşmayan;
- Tek fazlı transformatörler için 1 kVA,
- Tek fazlı reaktörler için 2 kVAR,
- Çok fazlı transformatörler için 5 kVA,
- Çok fazlı reaktörler için 10 kVAR.
3
Not 2 – Devreler arasında çift veya takviyeli yalıtımın tesisat kuralları veya cihaz özellikleri nedeniyle gerekli
olmadığı yerlerde, ayırıcı transformatörleri kullanılır.
Not 3 – Normal olarak, b) bendinde verilen tipteki transformatörlerin, donanımın işlevsel özelliklerinden
dolayı besleme geriliminden farklı gerilimler sağlamak için donanım ile bağlı olması amaçlanır.
Elektrik çarpmasına karşı koruma, gövde gibi donanımın diğer aksamları tarafından sağlanabilir veya
tamamlanabilir. Çıkış devrelerinin bölümleri giriş devresine veya koruma topraklamasına
bağlanabilir.
c) Sabit veya taşınabilir, tek fazlı veya çok fazlı, hava soğutmalı (doğal veya cebrî), dağıtım şebekesinin bir
bölümünü oluşturmayan ve aşağıdaki karakteristiklerde, bir veya daha fazla tip a) veya b) bendinde
verilen tipteki transformatörü içeren bağımsız veya bağlı güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç
kaynakları:
- Dâhilî çalışma frekansları güç kaynakları için 500 Hz’i, anahtarlama modlu güç kaynakları için 100
MHz’i aşmayan,
IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde başkaca belirtilmedikçe aşağıdaki değerleri sağlayan;

• Ayırma transformatörleri içeren güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları için:
- Tek fazlı veya çok fazlı güç kaynakları veya anahtarlama modlu güç kaynakları beyan çıkışı 1 kVA’yı
aşmayan,
- Boşta çıkış gerilimi ve beyan çıkış gerilimi; Millî Tesisat Yönetmeliklerine veya özel bir uygulamaya
bağlı olarak, 50 V a.a’yı veya 120 V dalgacıksız d.a’yı aşan, ancak 500 V a.a.’yı veya 708 V
dalgacıksız d.a’yı ya da 1000 V a.a’yı veya 1415 V dalgacıksız d.a’yı aşmayan.
• Güvenlikli ayırma transformatörleri içeren güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları için:
- Tek fazlı veya çok fazlı güç kaynakları veya anahtarlama modlu güç kaynakları beyan çıkışı 1
kVA’yı aşmayan,
- Boşta çıkış gerilimi ve beyan çıkış gerilimi; iletkenler arasında veya herhangi bir iletken ile koruma
toprağı arasında 50 V a.a’yı veya 120 V dalgacıksız d.a’yı aşmayan.
Not 4 – Devreler arasında çift veya takviyeli yalıtımın tesisat kuralları veya cihaz özellikleri nedeniyle
(örnek olarak; oyuncaklar, ziller, taşınabilir aletler, el lâmbaları) gerekli olduğu yerlerde,
ayırma ve güvenlikli ayırma transformatörleri içeren güç kaynakları ve anahtarlama modlu
güç kaynakları kullanılır.
• Ayırıcı transformatörler, oto transformatörler ve değişken transformatörler içeren güç kaynakları ve

anahtarlama modlu güç kaynakları için:
- Tek fazlı veya çok fazlı güç kaynakları veya anahtarlama modlu güç kaynakları beyan çıkışı 1 kVA’yı
aşmayan,
- Bağımsız ve bağlı transformatörlerin her ikisi için boşta çıkış gerilimi veya beyan çıkış gerilimi 15 kV
a.a’yı aşmayan ve bağımsız transformatörler için beyan çıkış gerilimi 50 V a.a’dan küçük olmayan,
Not 5 – Devreler arasında çift veya takviyeli yalıtımın tesisat kuralları veya cihaz özellikleri nedeniyle
gerekli olmadığı yerlerde, ayırıcı transformatörleri içeren güç kaynakları ve anahtarlama
modlu güç kaynakları kullanılır.
d) Bu standard, beyan çıkışı 1000 VA’yı aşmayan tw işaretli transformatörlere de uygulanabilir. Burada tw
sıcaklığı 140 oC (tw 140)’u aşmaz. Ancak, transformatörlerin tw olarak işaretlenmesi isteğe bağlıdır.
Bu standard; elektronik devreler ihtiva eden transformatörleri, güç kaynaklarını, anahtarlama modlu güç
kaynaklarını ve reaktörleri de kapsar.
Bu standard, transformatör, güç kaynakları, anahtarlama modlu güç kaynakları ve reaktörlerin giriş ve çıkış
bağlantı uçlarına veya prizlerine bağlanması amaçlanan harici devrelere veya bileşenlerine uygulanmaz.
4
Not 6 – Aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

- Araçlarda, gemilerde veya hava taşıtlarında kullanılması amaçlanan transformatörler için ilâve
kurallar (uygulanabilir diğer standardlardan veya millî yönetmeliklerden, vb.) gerekebilir,
- Mahfazayı ve mahfazanın içerisindeki bileşenleri; mantarlar, haşaratlar, karıncalar, güneş
ışımasına karşı koruyucu önlemler ve buzlanma da dikkate alınmalıdır,
- Transformatörün taşınması, depolanması ve çalışması için farklı şartlar da göz önünde
bulundurulmalıdır,
- Tropikal bölgeler gibi özellik gösteren ortamlarda kullanılması amaçlanan transformatörler için
başka uygun standardlar ve millî kurallara uygun olarak ilâve kurallar gerekebilir.
Not 7 – Transformatörlerin gelecekte teknolojik gelişimleri, frekansların üst sınırlarını artırmaya ihtiyaç
duyabilir, bundan sonra; bu standard bir kılavuz doküman olarak kullanılabilir.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standarda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.
EN, ISO, IEC Adı TS No1 Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
IEC 60065 Safety requirements for mains TS 2127 Güvenlik kuralları – Ev ve
operated electronic and related EN 60065 benzeri yerlerde genel
apparatus for household and amaçlar için kullanılan ve
similar general use elektrik şebekesinden
beslenen elektronik ve ilgili
cihazlar
IEC 60068-2-2: Environmental testing - Part 2: TS 2156 Temel çevre şartları deney
Tests - Test B: Dry heat EN 60068-2-2 işlemleri - Bölüm 2: Deneyler
– Deney B: Kuru sıcaklık
IEC 60068-2-6: Environmental testing - Part 2: TS 2090 Çevre şartlarına dayanıklılık
Tests - Test Fc and guidance: EN 60068-2-6 deneyleri - Bölüm 2:
Vibration (sinusoidal) Deneyler - Deney FC:
Titreşim (sinüs biçimli)
IEC 60068-2-32 Environmental testing - Part 2: TS 2206 Çevre şartlarına dayanıklılık
Tests - Test Ed: Free fall EN 60068-2-32 Temel deney metodları -
Bölüm 2: Deneyler - Deney
Ed: Serbest düşme
IEC 60068-2-75 Environmental testing - Part 2: - -
Tests – Test Eh: Hammer tests
IEC 60076-1 Power transformers - Part 1: TS 267 Güç transformatörleri - Bölüm
General EN 60076-1 1: Genel
IEC 60083 Plugs and socket-outlets for - -
domestic and similar general use
standardized in member
countries of IEC
IEC 60085 Thermal evaluation and TS 3336 EN 60085 Elektrik makinaları ve
classification of electrical aygıtlarının yalıtımında
insulaion kullanılan malzemenin
işletimdeki ısıl kararlılık
özelliklerine göre
sınıflandırılması
1
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. ∗ işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
5
EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

IEC 60112 Method for the determination of the TS EN 60112 Katı yalıtım malzemeler - Yüzeysel
proof and the comperative tracking kaçak ile ilgili mukayese ve
indices of solid insulating materials dayanıklılık indislerinin tayini -
Nemli ortam şartlarında
IEC 60127-3 Miniature fuses - Part 3: Sub- TS EN 60127-1 Minyatür sigortalar
miniature fuse-links TS EN 60127-2
TS EN 60127-3
TS EN 60127-4
TS EN 60127-5
TS EN 60127-6
IEC 60216 (all Electrical insulating materials - TS EN 60216-4-2 Elektrik yalıtım malzemeleri – Isıl
parts) Properties of thermal endurance TS EN 60216-5 dayanıklılık özellikleri
TS EN 60216-1*
TS EN 60216-3
TS EN 60216-2
TS EN 60216-6*
TS EN 60216-4-1*
HD 611.5 S1
IEC 60227 (all Polyvinyl chloride insulated cables TS 9756 Kablolar - Termoplastik yalıtımlı –
parts) of rated voltages up to and HD 21.1.S4 Beyan gerilimi en çok 450/750 V
including 450/750 V TS IEC 60227-6* olan - Bölüm 1: Genel özellikler
TS IEC 60227-7*
IEC 60245 (all Rubber insulated cables - Rated TS 9762 HD 22.1.S4 Kablolar- Kauçuk yalıtımlı- Beyan
parts) voltages up to and including TS 9763 HD 22.2.S3 gerilimi en çok 450/750 V olan
450/750 V TS 9764 HD 22.3.S3
TS 9765 HD 22.4.S3
TS IEC 245-5
TS 9767 HD 22.6.S2
TS IEC 60245-7*
IEC 60269 (all Low voltage fuses TS EN 60269 (Bütün Sigortalar - Alçak gerilim
parts) bölümleri) tesisatlarında kullanılan
IEC 60269-2 Low voltage fuses - Part 2: TS EN 60269-2 Sigortalar – Alçak gerilimli – Bölüm
Supplementary requirements for 2: Yetkili personel tarafından
fuses for use by authorized kullanılan sigortalar için ilave
persons (fuses mainly for industrial kurallar (başlıca endüstri
applications) uygulamaları için sigortalar)
IEC 60269-2-1 Low voltage fuses - Part 2: TS HD 630.2.1.S3 Sigortalar- Alçak gerilimi
Supplementary requirements for tesisatlarında kullanılan - Bölüm 1:
fuses for use by authorized Yetkili kişiler tarafından kullanılan
persons (fuses mainly for industrial sigortalar için ilâve kurallar (başlıca
applications) - Sections I to VI: endüstri uygulamaları için
Examples of types of standardized sigortalar) Kısım 1-v: Yetkili kişiler
fuses tarafından kullanılan standart
sigorta tiplerine örnekler-
IEC 60269-3 Low voltage fuses - Part 3: TS HD 60269-3 Sigortalar - Alçak gerilimli - Bölüm
Supplementary requirements for 3: Eğitimsiz kişiler tarafından
fuses for use by unskilled persons kullanılan sigortalar için ilave
(fuses mainly for household and kurallar (başlıca ev ve benzeri
similar applications) yerlerdeki uygulamalar için
sigortalar)
IEC 60269-3-1 Low voltage fuses - Part 3: - -
Supplementary requirements for
fuses for use by unskilled persons
(fuses mainly for household and
similar applications) - Sections I to
IV: examples of types of
standardized fuses
6

IEC 60309 (all Plugs, socket-outlets and TS 7205 EN 60309-1 Fişler, prizler ve ara fiş prizler-
parts) couplers for industrial purposes TS 7206 EN 60309-2 Sanayide kullanılan
TS IEC 60309-3
IEC 60317 (all Specifications for particular TS 8494 EN 60317-1 Sargı telleri – Özellikler
parts) types of winding wires TS 8512 EN 60317-2
TS 11251 EN 60317-3
TS 8495 EN 60317-4
TS 8513 EN 60317-7
TS 8530 EN 60317-8
TS EN 60317-11
TS 8532 EN 60317-12
TS 8533 EN 60317-13
TS 8534 EN 60317-14
TS 8557 EN 60317-15
TS 8558 EN 60317-16
TS 8559 EN 60317-17
TS 8560 EN 60317-18
TS 11427 EN 60317-19
TS 8561 EN 60317-20
TS 8562 EN 60317-21
TS 8563 EN 60317-22
TS 8564 EN 60317-23
TS 8717 EN 60317-24
TS 8718 EN 60317-25
TS 8719 EN 60317-26
TS 8720 EN 60317-27
TS EN 60317-28
TS EN 60317-29
TS EN 60317-30
TS 11639 EN 60317-31
TS 11640 EN 60317-32
TS EN 60317-33
TS EN 60317-34
TS EN 60317-35
TS EN 60317-36
TS EN 60317-37
TS EN 60317-38
TS EN 60317-39
TS EN 60317-40
TS EN 60317-42
TS EN 60317-43
TS EN 60317-44
TS EN 60317-45
TS EN 60317-46
TS EN 60317-47
TS EN 60317-48
TS EN 60317-49
TS EN 60317-50
TS EN 60317-51
TS EN 60317-52
TS EN 60317-53
IEC 60320 (all Appliance couplers for TS 5117 EN 60320-1 Cihaz fiş ve prizleri – Ev tipi ve
parts) household and similar general TS 5300 EN 60320-2-1 benzeri genel amaçlar için
purposes TS EN 60320-2-2
TS EN 60320-2-3
TS EN 60320-2-4*
IEC 60320-2-3 Appliance couplers for TS EN 60320-2-3 Cihaz fiş ve prizi - Genel amaçlar
household and similar general için ev ve benzeri yerlerde
purposes - Part 2-3: Appliance kullanılan Bölüm 2 - 3: Koruma
couplers with a degree of derecesi IPX0’dan yüksek olan
protection higher than IPX0 cihaz fiş ve prizi
7

IEC 60384-14 Fixed capacitors for use in TS 5756 Bölüm özellikleri: Elektromanyetik
electronic equipment - Part 14: EN 132400 girişim bastırmada ve besleme
Sectional specification: Fixed şebekesine bağlamada kullanılan
capacitors for electromagnetic sabit kondansatörler
interference suppression and (değerlendirme seviyesi D)
connection to the supply mains
IEC 60417-DB2 Graphical symbols for use on TS IEC 60417 DATA
equipment BASE*
IEC 60449 Voltage bands for electrical TS HD 193 S2 Binalarda elektrik tesisatı - Gerilim
installations of buildings bantları
IEC 60454 (all Specification for pressure- TS EN 60454-1(Bütün Yalıtıcı Şeritler- Elektriksel Amaçlar
parts) sensitive adhesive tapes for bölümleri) İçin- Basınca Duyarlı Yapışkan
electrical purposes Şeritler
IEC 60529 Degrees of protection provided TS 3033 Mahfazalarda sağlanan koruma
by enclosures (IP Code) EN 60529 dereceleri (IP kodu) (elektrik
donanımlarında)
IEC 60664-1 İnsulation co-ordination for TS EN 60664-1 Yalıtım koordinasyonu – Alçak
equipment within low voltage gerilim sistemlerinde kullanılan
systems - Part 1: Principles, donanımlar için - Bölüm 1: İlkeler,
requirements and tests kurallar ve deneyler
IEC 60664-3 İnsulation co-ordination for TS EN 60664-3 Yalıtım koordinasyonu - Alçak
equipment within low voltage gerilim sistemlerinde kullanılan
systems - Part 3: Use of coating, donanımlar için – Bölüm 3:
plotting or molding for protection Kirlenmeye karşı koruma amacıyla
against pollution kaplama, dolgu veya kalıp
kullanımı
IEC 60691 Thermal-links - Requirements TS EN 60691: 2002 Isıl koruyucular – Özellikler ve
and application guide uygulama kılavuzu
IEC 60695-2- Fire hazard testing - Part 2-10: TS EN 60695-2-10 Yangın tehlikesi deneyi-Bölüm 2-
10 Glowing/hot-wire test methods - 10: kızaran/sıcak telin esas alındığı
Glow-wire apparatus ana deney metotları-Kızaran tel cihazı
common test procedure ve ortak deney işlemi
IEC 60695-2- Fire hazard testing - Part 2-11: TS EN 60695-2-11 Yangın Tehlikesi Deneyi-Bölüm 2-
11 Glowing/hot-wire test methods - 11: Kızaran/Sıcak Telin Esas
Glow-wire flammability test Alındağı Deney metotları-Nihai
method for end product Ürünler için kızaran tel ile
Alevlenebilirlik Deneyi metodu
IEC 60695-10- Fire hazard testing - Part 10-2: TS EN 60695-10-2 Yangın tehlikesi deneyi – Bölüm
2 Abnormal heat - Ball pressure 10-2: Aşırı ısı – Bilye basınç deneyi
test
IEC 60730 (all Automatic electrical controls for TS EN 60730 (bütün Otomatik Kontrol Düzenleri-
parts) household and similar use bölümleri) Elektrikli-Ev ve Benzeri Yerlerde
Kullanılan
IEC 60730-1 Automatic electrical controls for TS 7425 Otomatik kontrol düzenler -
household and similar use – EN 60730-1 Elektrikli - Ev ve benzeri yerlerde
Part 1: General requirements kullanılan - Bölüm 1: Genel kurallar
IEC 60851-3 Winding wires - Test methods: TS 7776 EN 60851-3 Sargı Telleri- Deney Metotları
Part 3: Mechanical properties Bölüm 3: Mekanik Özellikler
Part 5: Electrical properties Bölüm 5: Elektriksel Özellikler
Part 6: Thermal properties Bölüm 6: Isıl Özellikler
2
DB, IEC elektronik veri tabanında anlamındadır.
8

IEC 60884-1 Plugs and socket-outlets for TS IEC 60884-1 Ev ve benzeri yerlerde
household and similar purposes – kullanılan fiş ve prizler –
Part 1: General requirements Bölüm 1: Genel kurallar
IEC 60884-2-4 Plugs and socket-outlets for TS IEC 60884-2-4 Fişler ve prizler – Ev ve benzeri
household and similar purposes – yerlerde kullanılan – Bölüm 2-4:
Part 2: Particular requirements for Çok düşük güvenlik gerilimi ile
plugs and socket-outlets for SELV çalışan fişler ve prizler için özel
kurallar
IEC 60898 (all Electrical accessories – Circuit TS 5018-1 EN 60898-1 Elektrik yardımcı donanımları -
parts) breakers for overcurrent TS EN 60898-2* Devre kesiciler – Ev ve benzeri
protection for household and yerlerde kullanılan aşırı akım
similar installation koruma düzenleri için
IEC 60906-1 IEC system of plugs and socket- TS IEC 60906-1 Fiş ve prizler – IEC sistemi – Ev
outlets for household and similar ve benzeri yerlerde kullanılan –
purposes – Part 1: Plugs and Bölüm 1: 16 A 250 V a.a. fiş ve
socket-outlets 16 A 250 V a.c. prizler
IEC 60906-3 IEC system of plugs and socket- TS IEC 60906-3 Fiş ve prizler – IEC sistemi – Ev
outlets for household and similar ve benzeri yerlerde kullanılan –
purposes – Part 3: SELV plugs Bölüm 3: SELV fiş ve prizler –
and socket-outlets, 16 A 6V, 12 V, 16A 6V, 12V, 24V, 48V a.a. ve
24 V, 48 V, a.c. and d.c. d.a.
IEC 60947-7-1 Low-voltage switchgear and TS EN 60947-7-1 Alçak gerilim anahtarlama
controlgear – Part 7: Ancillary düzeni ve kontrol düzeni- Bölüm
equipment – Section 1: Terminal 7-1: Yardımcı donanım-Bakır
blocks for cupper conductors iletkenler için bağlantı ucu
Birimleri
IEC 60990 Methods of measurement of TS EN 60990 Dokunma akımını ve koruyucu
touch-current and protective iletken akımını ölçme metotları
conductor current
IEC 60998-2-1 Connecting devices for low TS 10487 Bağlama düzenleri (klemensler)
voltage circuits for household and EN 60998-2-1: 97 – Ev ve benzeri yerlerdeki alçak
similar purposes – Part 2-1: gerilim devreleri için – Bölüm 2-
Particular requirements for 1: Vidalı sıkıştırma üniteleri
connecting devices as separate bulunan bağımsız birimler
entities with screw-type clamping hâlindeki bağlama düzenleri için
units özel kurallar
IEC 60998-2-2 Connecting devices for low TS 10488 Bağlama düzenleri (Klemensler)
voltage circuits for household and EN 60998-2-2: 97 – Ev ve benzeri yerlerdeki alçak
similar purposes – Part 2-1: gerilim devreleri için – Bölüm 2-
Particular requirements for 2: Vidasız bağlantı uçları- Özel
connecting devices as separate olarak hazırlanmamış bakır
entities with screwless-type iletkenlerin bağlanması için
clamping units
IEC 60999-1 Connecting devices – Safety TS EN 60999-1 Bağlanma düzenleri
requirements for screw-type and (klemensler)- Elektrikte
screwless-type clamping units for kullanılan bakır iletkenler-
electrical cupper conductors – Güvenlik özellikleri- Vidalı ve
Part 1: General requirements and vidasız tip sıkıştırma üniteleri-
particular requirements for Bölüm 1:0.2 mm²’den 35
conductors from 0,5 mm2 up to 35 mm²’ye (dâhil) kadar iletkenler
mm2 (included) için kullanılan sıkıştırma
üniteleri ile ilgili genel ve belirli
özellikler
IEC 61032 Protection of persons and TS EN 61032 Kişilerin ve donanımın
equipment by enclosures – mahfazalar ile korunması -
Probes for verification Doğrulama için sondalar
9

IEC 61058-1 Switches for appliances – Part 1: TS EN 61058-1 Anahtarlar - Elektrikli cihazlar
General requirements için - Bölüm 1: Genel özellikler
IEC 61140 Protection against electric shock - TS EN 61140 Elektrik çarpmasına karşı
Common aspects for installation koruma – Tesisat ve donanım
and equipment için ortak özellikler
ISO 4046-4 Paper, board, pulp and related TS ISO 4046 Kâğıt, karton, kâğıt hamurları ve
termes – Vocabulary ilgili terimler - Terimler ve tarifler
- Bölüm 4:Kağıt ve karton
cinsleri ve imal edilen ürünler
ISO 8820 (all Road vehicles – Fuse-links
parts)
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı için aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır.
Özel kullanımı amaçlanan transformatörlerin ilâve tarifleri IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde verilmiştir.
Transformatör terimi kullanıldığında, bu, transformatörü ve uygulanabiliyorsa reaktör ve güç beslemesini

kapsar.
Başkaca belirtilmedikçe, “gerilim” ve “akım” terimleri, alternatif gerilim ve akımın etken değerlerini, doğru
gerilim ve akım için karşılık gelen aritmetik ortalama değerleri belirtir.
“Dalgacık olmaması”, d.a. bileşeninin % 10’undan büyük olmayan alışılagelmiş etken dalgacık gerilimidir.
Sıklıkla kullanılan “terimler ve tarifler indeksi” bu standardın sonunda verilmiştir.
3.1 Transformatörler
3.1.1 Güç transformatörü

Elektrik gücünü iletme amacı için elektromanyetik endüksiyon vasıtasıyla alternatif gerilim ve akımlı bir
sistemi genellikle farklı değerlere ve aynı frekansa sahip diğer bir gerilim ve akım sistemine dönüştüren iki
veya daha fazla sargılı cihazın statik parçası.
[IEV 421-01-01].
Not - Frekans terimi dalga biçiminin aynı kaldığını da ifade eder.
3.1.2 Ayırma transformatörü

Giriş ve çıkış sargıları arası koruma aralıklı transformatör.
3.1.3 Güvenlikli yalıtım transformatörü

SELV (çok düşük güvenlikli gerilim) veya PELV (çok düşük korumalı gerilim) devrelerini beslemek üzere
tasarlanmış ayırma transformatörü.
3.1.4 Ayırıcı transformatör

Giriş sargısı(ları) çıkış sargısı(ları)ndan en azından temel yalıtımla ayrılmış transformatör.
3.1.5 Boş bırakılmıştır.
3.1.6 Bağlı transformatör

Özel cihazı veya donanımı veya bunların bir bölümünü beslemek üzere tasarlanmış, gömülü veya özel
kullanım maksatlı transformatör.
3.1.6.1 Gömülü transformatör

Özel bir cihaz veya donanım içine veya bunların bir bölümü içerisine yerleştirilmek üzere tasarlanmış ve
muhafazası elektrik çarpmasına karşı koruma sağlayan bağlı transformatör.
10
3.1.6.2 Özel kullanım maksatlı transformatör

Cihazın veya donanımın içine yerleştirilmeden bunlara sabitlenmiş veya ayrı olarak verilmiş ve muhafazası
elektrik çarpmasına karşı koruma sağlayan bağlı transformatör.
3.1.7 Bağımsız transformatör

Belirlenmemiş cihazları beslemek üzere tasarımlanmış ve elektrik çarpmasına karşı koruma sağlayan ilâve
hiçbir mahfazası olmadan kullanılması öngörülen transformatör.
Not – Bu tip bir transformatör taşınabilir veya sabit bir transformatör olabilir.
3.1.9 Kısa devreye karşı dayanıklı transformatör

Aşırı yüklendiğinde veya kısa devre edildiğinde sıcaklığı belirli sınırları aşmayan ve aşırı yük veya kısa devre
ortadan kalktıktan sonra bu standardın bütün kurallarını karşılamayı sürdüren ve kısa devre ve aşırı yük
durumunda sürekli çalışması gerekmeyen transformatör.
Not – “Bu standardın bütün kurallarını karşılamayı sürdüren” ifadesi, bütün tiplerde kısa devreye karşı
dayanıklı transformatörlerin çalışmayı sürdürdüğü anlamına gelmez.
3.1.9.1 Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatör

Aşırı yüklendiğinde veya kısa devre edildiğinde giriş devresini veya çıkış devresini açan veya giriş
devresindeki veya çıkış devresindeki akımı düşüren bir koruma düzeni ile veya kastî zayıf bir bölüm ile
donatılmış ve aşırı yükün veya kısa devrenin ortadan kalkmasının ardından bu standardın tüm kurallarını
sağlamayı sürdüren kısa devreye karşı dayanıklı transformatör.
3.1.9.1.1 Başlangıç konumuna gelebilen, kendiliğinden başlangıç konumuna gelebilen veya

değiştirilebilir koruma düzenli kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan
transformatör
Başlangıç konumuna geldiğinde veya değiştirildiğinde çalışmasını sürdüren koruma düzeni ile donatılmış
kısa devreye karşı dayanıklı transformatör.
Not – Kendiliğinden başlangıç konumuna gelebilen veya gelmeyen koruma düzenlerine örnekler; sigortalar,
aşırı yük röleleri, ısıl sigortalar, ısıl bağlantı elemanları, ısıl kesiciler ve PTC dirençleri ve otomatik
kesmeli mekanik düzenlerdir.
3.1.9.1.2 Kendiliğinden başlangıç konumuna gelmeyen veya değiştirilemeyen koruma

düzenli kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatör
Aşırı yükün veya kısa devrenin ortadan kalkmasının ardından bu standardın tüm kurallarını sağlamayı
sürdüren ve kısa devrenin ortadan kalkmasından sonra çalışmasını sürdürmeyen, kendiliğinden başlangıç
konumuna gelmeyen veya değiştirilemeyen koruma düzeni ile donatılan veya değiştirilemeyen kastî zayıf
bölümle donatılmış kısa devreye karşı dayanıklı transformatör.
3.1.9.2 Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatör

Aşırı yük veya kısa devreye karşı koruyucu bir düzen ile donatılmamış kısa devreye karşı dayanıklı
transformatör. Yapısal olarak belirtilen sıcaklık sınırlarını aşmayan ve aşırı yük veya kısa devre ortadan
kalktıktan sonra çalışmaya ve bu standardın tüm kurallarını sağlamaya devam eden transformatör.
3.1.10 Kısa devreye dayanıklı olmayan transformatör

Transformatörle birlikte sağlanmayan (ancak transformatör üzerinde belirtilen) bir koruyucu düzen vasıtasıyla
aşırı sıcaklığa karşı korunması amaçlanan ve aşırı yük veya kısa devrenin ortadan kalkmasının ve
uygulanabilirse koruyucu düzenin başlangıç konumuna döndürülmesinin veya değiştirilmesinin ardından bu
standardın tüm kurallarını sağlamaya devam eden transformatör.
3.1.11 Arızaya karşı güvenlikli transformatör

Bir koruma düzeni veya kastî bir zayıf bölüm ile donatılan, aşırı yüklendiğinde veya kısa devre edildiğinde
giriş devresinin kesintiye uğratılmasıyla işlevini kalıcı olarak durduran, ancak kullanıcıya veya çevre
birimlerine hiçbir tehlike oluşturmayan transformatör. Transformatör, aşırı yük veya kısa devrenin ortadan
kalkmasının ardından bu standardın tüm kurallarını karşılamayı sürdürür.
11
Not – “Bu standardın tüm kurallarını karşılamayı sürdürür” ifadesi, arızaya karşı güvenlikli transformatörün ,
orijinal değerlerin % 35’inde dielektrik dayanım deneyinde başarısız olmasından sonra çalışmayı
sürdürdüğü anlamına gelmez (Madde 15.5).
3.1.12 Taşınabilir transformatör

Çalışırken hareket ettirilen veya beslemeye bağlı iken bir yerden diğer bir yere kolaylıkla taşınabilen
transformatör.
3.1.13 Sıva üstü transformatör

Sıva üstü montaj kutusuna monte edilmek üzere tasarımlanan transformatör.
3.1.14 Sabitlenmiş transformatör

İmalâtçı tarafından belirtilen bir konumda bir desteğe bağlı iken kullanılması amaçlanan transformatör.
3.1.15 Sabit transformatör

18 kg’dan fazla bir kütleye sahip olan ve taşıma tutamağı (tutamakları) bulunmayan transformatör veya
sabitlenmiş transformatör.
3.1.16 Elde tutulan transformatör

Normal kullanım sırasında elde tutulması amaçlanan taşınabilir transformatör.
3.1.18 Kuru tip transformatör

Sıvı olmayan dielektrik ortam ve empreyne edilen veya mahfazalanan sargıları içeren transformatör.
3.1.19 Güç kaynağı

Elektriksel gücü tek veya çok fazlı güç çıkışlarına dönüştüren, transformatör (transformatörler) ve elektrik
devresi (devreleri) içeren elektronik düzen. Aynı zamanda giriş devresini çıkış devresinden ayırır ve çıkış
gerilimi ve akımını düzenler ve/veya dönüştürür. Bu düzen, d.a. çıkışı dâhil, özdeş veya farklı dalga
biçimlerinde ve frekanslarda bir veya birden fazla münferit birimden oluşabilir, dâhilî çalışma frekansı ile
dalga biçimi besleme frekansı ve dalga biçiminden farklıdır ve dâhilî çalışma frekansı 500 Hz değerini
aşmaz.
3.1.20 Anahtarlama modlu güç kaynağı

Elektriksel gücü tek veya çok fazlı güç çıkışlarına dönüştüren, transformatör (transformatörler) ve elektrik
devresi (devreleri) içeren elektronik düzen. Aynı zamanda giriş devresini çıkış devresinden ayırır ve çıkış
gerilimi ve akımını düzenler ve/veya dönüştürür. Bu düzen, d.a. çıkışı dâhil, özdeş veya farklı dalga
biçimlerinde ve frekanslarda bir veya birden fazla münferit birimden oluşabilir ve dâhilî çalışma frekansı ve
dalga biçimi besleme frekansı ve dalga biçiminden farklıdır ve dâhilî çalışma frekansı 500 Hz değerini aşar,
ancak 100 MHz’i aşmaz.
3.1.21 Reaktör
Frekansa bağlı bir empedansta bir veya daha fazla sargıdan oluşan, bir manyetik akımın manyetik etkili
çekirdek veya hava boyunca bir manyetik alan oluşturduğu kendiliğinden endüksiyon prensibine göre çalışan
düzen.
Not - Toroid çekirdekli reaktörler de bu tanıma dâhildir.
3.2 Genel terimler
3.2.1 Dış bükülgen kablo veya kordon

Giriş veya çıkış devresine dış bağlantı için olan, aşağıdaki bağlantı yöntemlerinin birine göre transformatöre
sabitlenmiş veya birleştirilmiş bükülgen kablo veya kordon.
- X tipi bağlantı
Normal veya özel olarak hazırlanmış kablo veya kordonun kolaylıkla değiştirilebildiği bir bağlantı
yöntemi.
12
- Y tipi bağlantı
Yalnızca imalâtçı, yetkili servisi veya benzeri kalifiye eleman tarafından değeiştirilmesi amaçlanan
bağlantı yöntemi.
Not – Y tipi bağlantılar, normal bükülgen kablo veya kordonla veya özel kablo veya kordonla kullanılabilir.
- Z tipi bağlantı
Bükülgen kablo veya kordonların, transformatörün bir bölümünün kırılmadan veya zarar vermeden
değiştirilemediği bağlantı yöntemi.
3.2.2 Güç besleme kordonu

Giriş devresinin beslenmesi için kullanılan dış bükülgen kablo veya kordon.
Not – Güç besleme kordonları;

- Transformatöre X, Y veya Z tipi bağlantı ile sabitlenir veya birleştirilir ya da,
- Transformatöre bir cihaz bağlayıcısı ile bağlanır.
3.2.3 Bağlama uçları

Sargıyı transformatörün bir bağlantı ucuna bağlayan sargı sonu.
Not – Bağlama uçları bir iç iletken olarak kabul edilir.
3.2.4 Gövde
Erişilebilir iletken bölümler, şaftlar, tutamaklar, düğmeler, kabzalar ve benzerleri, erişilebilir metal sabitleme
vidaları ve yalıtkan malzemenin erişilebilir yüzeylerinde uygulanan metal folyo.
3.2.5 Erişilebilir bölüm

Transformatörün doğru olarak tesisinden sonra standart deney parmağı ile dokunulabilen bölümler.
3.2.6 Çıkarılabilir bölüm

Bir alet yardımı olmaksızın çıkarılabilen bölüm.
3.2.7 Çıkarılamayan bölüm

Yalnızca bir alet yardımı ile çıkarılabilen bölüm.
3.2.8 Alet
Bir vida veya benzeri tespit düzenlerini kullanmak için gerekli olabilen tornavida, madeni para veya başka bir
nesne.
3.2.9 Mahfaza
Transformatöre, bazı dış etkilere karşı ve her yönde doğrudan temasa karşı koruma sağlayan bölüm.
[IEV 826-03-12:1982].
Not - Dış etkilere örnekler; mekanik darbeler, korozyon, mantar, bakteri, güneş ışıması, buzlanma ve nemdir.
3.2.10 Ara iletken bölüm

Tehlikeli gerilimli bölümler veya gövde ile diğer tehlikeli gerilimli bölümler arasında bulunan erişilemeyen
iletken bölüm.
3.2.11 İletken bölüm

Metal bölümler ve metal bölümlere eş değer iletkenlik derecesine sahip olan metal olmayan bölümler.
3.2.12 Elektronik bileşen

İçerisindeki iletkenliğin, prensip olarak elektronların boşluk, gaz veya yarı iletken boyunca hareket
ettirilmesiyle sağlandığı bölüm.
Not – Neon göstergeler, elektronik bileşenler olarak kabul edilmez.
3.2.13 Elektronik devre

En azından bir elektronik bileşen içeren devre.
13
3.2.15 Elektriksel ayırma

İletken bölümler arasında hava ve/veya katı yalıtım vasıtasıyla ayırma.
3.3 Çalışma ve korumalar
3.3.1 Tüm kutupların ayrılması

Tek bir anahtarlama hareketi ile tüm besleme iletkenlerinin ayrılması işlemi.
Not 1 - Koruyucu toprak iletkeni besleme iletkeni olarak kabul edilmez.
Not 2 - Nötr iletken, besleme iletkeni olarak kabul edilir.
Not 3 - Millî tesisat kuralları, nötr iletkenin ayrılmasını gerektirebilir veya gerektirmeyebilir.
3.3.2 Isıl kesici

Olağan dışı çalışma sırasında, otomatik olarak devreyi açarak veya akımı düşürerek transformatörün veya
bölümlerinin sıcaklığını sınırlayan ve yapılışı nedeniyle kullanıcı tarafından ayarı değiştirilemeyen ısıya
duyarlı düzen.
3.3.3 Kendinden başlangıç konumuna gelen ısıl kesici

Transformatörün ilgili bölümünün yeteri kadar soğumasının veya yükün ayrılmasının ardından akımı eski
değerine otomatik olarak getiren ısıl kesici.
3.3.4 Kendinden başlangıç konumuna gelmeyen ısıl kesici

Akımı eski değerine getirmek için elle yeniden ayarlanması veya bir bölümün değiştirilmesi gerekli olan ısıl
kesici.
3.3.5 Isıl bağlantı elemanı

Yalnızca bir kez çalışan ısıl kesici.
3.3.6 Aşırı yük rölesi

Bir devredeki akım önceden belirlenmiş bir değere ulaştığında açılarak devreyi aşırı yükten koruyan ve açık
konumda kalan, akımla çalışan anahtar.
3.3.7 Kastî zayıf bölüm

Bu standarda uygunluğu bozabilen bir durumun oluşmasını önlemek üzere olağan dışı çalışmada kopması
amaçlanan, aşırı yük koruma düzeni dışındaki bölüm (sigortalar, devre kesiciler, ısıl kesiciler vb.). Böyle bir
bölüm, bir direnç veya kondansatör gibi değiştirilebilir bölüm olabilir veya bir sargıda erişilemeyen zayıf nokta
gibi bir bileşenin değiştirilemeyen bir bölümü olabilir.
3.3.8 Çalışma gerilimi

Yüksüz durumda veya normal çalışma koşullarında, beyan besleme geriliminde herhangi bir yalıtım
üzerinde, geçici rejimler göz ardı edilerek, meydana gelebilecek (yerel olarak) a.a. veya d.a. gerilimin en
yüksek etken değeri.
Not 1 – Bir arada bağlantısı amaçlanmayan sargılar arasındaki yalıtma sistemi göz önüne alındığında
çalışma gerilimi, bu sargıların herhangi biri üzerinde meydana gelen en yüksek gerilim olarak kabul
edilir.
Not 2 - Üç fazlı sistemlerde çalışma gerilimi anma geriliminden farklı olabilir.
3.3.9 Kısa devre gerilimi

Sargılar ortam sıcaklığında iken, kısa devre edilmiş çıkış sargısında, beyan çıkış akımına eşit bir akım
oluşturmak için giriş sargılarına uygulanan gerilim.
Not - Kısa devre gerilimi genellikle beyan besleme geriliminin bir yüzdesi olarak ifade edilir.
14
3.3.10 Çalışma tipi

Belirtilen sürede sabit kalan, bir veya daha fazla yük grubundan oluşan sürekli veya alışılagelmiş periyodik
çalışma.
3.3.10.1 Sürekli çalışma

Sınırsız bir sürede çalışma.
3.3.10.2 Kısa süreli çalışma çevrimi

Soğuk durumdan başlayarak, her bir çalışma periyodu arasındaki aralıkların cihazın yaklaşık olarak ortam
sıcaklığına soğutulması için yeterli olduğu belirli bir süreyle çalışma.
3.3.10.3 Kesintili çalışma çevrimi

Belirli eş çevrim serisindeki çalışma.
3.3.11 Koruma toprak iletkeni (PE)

Güvenlik amacıyla sağlanan iletken, örnek olarak elektrik çarpmasına karşı koruma.
[IEV 195-02-09].
3.4 Devreler ve sargılar
3.4.1 Giriş devresi

Giriş sargısı ve dâhilî devrelerden meydana gelen, beslemeye bağlanması amaçlanan devre.
3.4.2 Çıkış devresi

Çıkış sargısı ve dâhilî devrelerden meydana gelen; dağıtım devresi, cihaz veya diğer donanımın bağlanacağı
devre.
3.4.3 Giriş sargısı

Giriş devresinin sargısı.
3.4.4 Çıkış sargısı

Çıkış devresinin sargısı.
3.4.5 Dâhilî devre

Koruma toprak devresi hariç, ara bağlantılar ve bağlantı uçlarına bağlantılar ve sargılardan meydana gelen
devre.
3.4.6 Yalıtılmış sargı teli

Sargılarda kullanım için Ek K’daki kuralları sağlayan yalıtımlı tel.
3.5 Beyan değerleri
3.5.1 Beyan besleme gerilimi

Transformatörün belirli çalışma koşullarında imalâtçı tarafından transformatör için belirtilen besleme gerilimi
(çok fazlı besleme için fazlar arası gerilim).
3.5.2 Beyan besleme gerilim aralığı

İmalâtçı tarafından transformatör için belirtilen ve alt ve üst sınırları ile ifade edilen besleme gerilim aralığı.
3.5.3 Beyan frekansı

İmalâtçı tarafından transformatörün belirli çalışma koşullarında transformatör için belirtilen frekans.
3.5.3.1 Beyan besleme frekansı

Transformatörün imalâtçı tarafından belirlenen girişteki frekansı.
Not – Besleme frekansı, şebeke frekansıdır.
15
3.5.3.2 Dâhilî çalışma frekansı

Bir transformatörün veya güç kaynağı içerisindeki diğer bileşenlerin çalışma frekansı olarak imalâtçı
tarafından belirlenen en yüksek dâhilî frekansı.
3.5.4 Beyan çıkış akımı

İmalâtçı tarafından transformatörün belirli çalışma koşullarında transformatör için belirtilen, beyan besleme
gerilimi, beyan frekansı ve beyan çıkış geriliminde, beyan güç faktöründeki çıkış akımı.
3.5.5 Beyan çıkış gerilimi

İmalâtçı tarafından transformatörün belirli çalışma koşullarında transformatör için belirtilen, beyan besleme
gerilimi, beyan besleme frekansı ve beyan çıkış akımında, beyan güç faktöründeki çıkış gerilimi (çok fazlı
besleme için fazlar arası gerilim).
3.5.6 Beyan güç faktörü

İmalâtçı tarafından transformatörün belirli çalışma koşullarında transformatör için belirtilen güç faktörü.
3.5.7 Beyan çıkışı

Beyan çıkış gerilimi ile beyan çıkış akımının çarpımı veya üç fazlı transformatörler için beyan çıkış gerilimi ve
beyan çıkış akımının çarpımının 3 katı. Transformatör birden fazla çıkış sargısına veya kademeli bir çıkış
sargısına sahipse, beyan çıkışı, eş zamanlı olarak yüklenebilen böyle devreler için beyan çıkış gerilimi ile
beyan çıkış akımının çarpımının en büyük toplamını gösterir.
3.5.8 Beyan ortam sıcaklığı ta

Normal kullanma şartlarında, transformatörün sürekli olarak çalıştırılabildiği en yüksek sıcaklık.
Not – Beyan ortam sıcaklığı (ta)’nın değeri, transformatörün {ta+10} oC’u aşmayan bir sıcaklıktaki kısa süreli
çalışmasını kapsamaz.
3.5.9 En küçük beyan ortam sıcaklığı ta en küçük

Normal kullanma şartlarında, transformatörün sürekli olarak çalıştırılabildiği en düşük sıcaklık.
3.5.10 tw
Transformatörün sürekli çalışma anında belirtilen işletme ömrüne sahip olabildiği en yüksek sıcaklık olarak
sargı sıcaklığının imalâtçı tarafından belirlendiği, transformatör sargısının en yüksek beyan çalışma sıcaklığı.
3.6 Boşta değerler
3.6.1 Boşta giriş

Çıkışına yük bağlanmadığında, transformatörün beyan besleme frekansında beyan besleme gerilimine
bağlandığındaki giriş değeri.
3.6.2 Boşta çıkış gerilimi

Çıkışına yük bağlanmadığında, transformatörün beyan besleme frekansında beyan besleme gerilimine
bağlandığındaki çıkış gerilimi.
3.7 Yalıtım
3.7.1 Temel yalıtım

Elektrik çarpmasına karşı temel koruma sağlamak için tehlikeli gerilimli bölümlere uygulanan yalıtım.
Not – Temel yalıtımın, örneğin tel emayı gibi özellikle işlevsel amaçlar için kullanılan yalıtımı her zaman
içermesi zorunlu değildir.
[IEC 61140’da Madde 3.10.1, değiştirilmiş].
3.7.2 Ek yalıtım
Elektrik çarpmasına karşı temel yalıtımın yetersiz kaldığı durumda koruma sağlamak amacıyla temel yalıtıma
ek olarak uygulanan bağımsız yalıtım.
16
3.7.3 Çift yalıtım

Hem temel yalıtımı hem de ek yalıtımı içeren yalıtım.
3.7.4 Takviyeli yalıtım

Elektrik çarpmasına karşı çift yalıtıma eş değer bir koruma derecesi sağlayan, tehlikeli gerilimli bölümlere
uygulanan tek bir yalıtım sistemi.
Not – “Yalıtma sistemi” terimi, yalıtımın homojen bir parça olduğunu göstermez. Ek veya temel yalıtım olarak
tek başına deneyden geçirilemeyen birkaç katmanı içerebilir.
3.7.5 I sınıfı transformatör

Elektrik çarpmasına karşı korumanın tek başına temel yalıtımla sağlanmadığı, bunun yanında, erişilebilir
iletken bölümler temel yalıtımın arızalanması durumunda gerilimli hâle gelemeyecek şekilde, bu bölümlerin
bir tesisatta sabit kablolardaki koruyucu topraklama iletkenine bağlantısı için bir koruyucu toprak bağlantı ucu
gibi ek güvenlik tedbirleri içeren transformatör.
Not – I sınıfı transformatör çift veya takviyeli yalıtımlı bölümlere sahip olabilir.
3.7.6 II sınıfı transformatör

Elektrik çarpmasına karşı korumanın tek başına temel yalıtımla sağlanmadığı, bunun yanında, koruyucu
topraklaması için hiçbir düzen olmaksızın veya koruma için tesisat şartları dikkate alınmaksızın çift yalıtım
veya takviyeli yalıtım gibi ilâve güvenlik önlemlerinin sağlandığı transformatör.
Not 1 – II sınıfı bir transformatör, koruyucu toprak devrenin sürekliliğini sağlamak için transformatörün içinde
bulunan ve erişilebilir yüzeylerden II sınıfının kurallarına göre yalıtılmış düzenler ile donatılabilir.
Not 2 – Bazı durumlarda tümü yalıtımlı ve metal mahfazalı II sınıfı transformatörler arasında ayırım yapmak
gerekebilir.
Not 3 – İsim plâkaları, vidalar ve perçinler gibi küçük iletken bölümler hariç, tehlikeli gerilimli bölümlerden en
azından takviyeli yalıtıma eş bir yalıtımla ayrılmış tüm iletken bölümleri örten, yalıtkan malzemeden
kalıcı ve önemli ölçüde sürekli bir mahfazaya sahip transformatöre tümü yalıtımlı II sınıfı
transformatör adı verilir.
Not 4 – Çift yalıtım uygulanabilir olmadığı takviyeli yalıtım kullanılan bölümler hariç, tümüyle çift yalıtımın
kullanıldığı, önemli ölçüde sürekli metal muhafazaya sahip bir transformatöre metal muhafazalı II
sınıfı transformatör denir.
Not 5 – Tümüyle çift yalıtımlı ve/veya takviyeli yalıtımlı bir transformatör, topraklama bağlantı ucuna sahipse
bunun I sınıfı yapısında olduğu kabul edilir.
Not 6 – II sınıfı transformatör, işlevsel topraklama devresiyle donatılabilir.
3.7.7 III sınıfı transformatör

Elektrik çarpmasına karşı korumanın SELV’deki beslemeyi esas aldığı ve SELV’den daha yüksek gerilimlerin
oluşturulmadığı bir transformatör.
Not – I sınıf, II sınıfı veya III sınıfı; giriş sargıları ile çıkış sargıları arasındaki yalıtım sistemini ima etmez.
3.7.8 Yalıtma aralığı

İki iletken bölüm arasında havadaki en kısa uzaklık.
(IEC 60664-1, Madde 1.3.2).
17
Not – Erişilebilir bölümlere olan yalıtma aralığının belirlenmesi için yalıtkan bir mahfazanın erişilebilir yüzeyi,
standard deney parmağı ile dokunulabilen metal bir folyo ile kaplanmış gibi iletken olarak kabul edilir
(Şekil 2).
3.7.9 Yüzeysel kaçak yolu uzunluğu

İki iletken bölüm arasındaki yalıtkan malzemenin yüzeyi boyunca olan (havadan) en kısa uzaklık.
(IEC 60664-1, Madde 1.3.3, değiştirilmiş).
Not – Transformatörün iletken bölümlerinden erişilebilir bölümlere olan yüzeysel kaçak yolu uzunluğunun
belirlenmesi için yalıtkan bir mahfazanın erişilebilir yüzeyi, standard deney parmağı ile dokunulabilen
metal bir folyo ile kaplanmış gibi iletken olarak kabul edilir (Şekil 2).
3.7.10 Kirlenme
Yalıtımın dielektrik dayanımı veya yüzey direncinde bir azalmaya sebep olabilecek ilâve herhangi bir yabancı
madde, katı, sıvı veya gaz.
(IEC 60664-1, Madde 1.3.11).
3.7.11 Mikro çevre

Özellikle yüzeysel kaçak yolu uzunlukları veya yalıtma aralıklarının boyutlarını etkileyen, yalıtımın çok yakın
çevresi.
(IEC 60664-1, Madde 1.3.12.2, değiştirilmiş).
Not – Yalıtım üzerindeki etkiyi, cihazın çevresi değil, yüzeysel kaçak yolu uzunluğu veya yalıtma aralığının
mikro çevresi belirler. Cihazın mikro çevresi cihazın çevresinden daha iyi veya daha kötü olabilir.
İklimsel ve elektromanyetik faktörler ve kirlenmenin oluşması gibi yalıtımı etkileyen tüm faktörleri
kapsar.
3.7.12 Kirlenmenin dereceleri

Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları veya yalıtma aralıklarının değerlendirilmesi için aşağıdaki mikro çevredeki
kirlenme dereceleri kullanılır.
3.7.12.1 Kirlenme derecesi 1 (P1)

Kirlenmenin olmadığı veya yalnızca kuru, iletken olmayan kirlenmenin meydana geldiği kirlenme derecesi.
Kirlenme etkisizdir.

Nadiren, yoğunlaşmadan dolayı oluşan geçici iletkenliğin beklenebileceği durum haricinde, yalnızca iletken
olmayan kirlenmenin meydana geldiği kirlenme derecesi.
Not – Oldukça sıkı bir mahfazaya sahip transformatörlerin, kirlenme derecesi 2’ye sahip olduğu kabul edilir,
sızdırmazlık gerekli değildir.

İletken kirlenmenin meydana geldiği veya yoğunlaşmadan dolayı iletken olması beklenen kuru, iletken
olmayan kirlenmenin meydana geldiği kirlenme derecesi.
3.7.13 Koruyucu ayırma
Temel veya ek yalıtım koruma (temel yalıtıma ilâveten ek yalıtım veya koruyucu ekranlama) veya eş değer
bir koruyucu düzen (örnek olarak takviyeli yalıtım) vasıtasıyla devrelerin ayırılması (IEC 61140, Madde 3.24).
3.7.14 Koruyucu ekranlama

Dış koruyucu toprak iletkeni için olan bağlantı düzenlerine bağlı olan, araya iletken ekran yerleştirilerek
tehlikeli gerilimli bölümlerden ayırma (IEC 61140, Madde 3.22).
3.7.15 ELV (çok düşük gerilim)

İletkenler arasında veya herhangi bir iletken ile toprak arasında 50 V a.a. veya 120 V dalgacıksız d.a’yı
aşmayan gerilim (IEC 60449’da gerilim bandı 1).
18
3.7.16 SELV (güvenlikli çok düşük gerilim)

Şebeke beslemesinden güvenlikli ayırma transformatörü ile ayrılan bir devredeki ELV.
Not 1 – 50 V a.a. veya 120 V dalgacıksız d.a.’dan daha düşük en yüksek gerilim, bazı kurallarda özellikle
gerilimli bölümlerle doğrudan temasa izin verildiği zaman belirtilebilir.
Not 2 – En yüksek tepe değer, anma 120 V dalgacıksız d.a. sistemi için 140 V’u, anma 60 V dalgacıksız d.a.
sistemi için 70 V’u aşmaz.
3.7.17 SELV devresi

Diğer devrelerden koruyucu ayırma ile ayrılmış ve devrenin ya da açıktaki iletken bölümlerin topraklamasıyla
ilgili hiçbir düzene sahip olmayan bir ELV devresi.
3.7.18 PELV devresi (koruyucu çok düşük gerilim)

Diğer devrelerden koruyucu ayırmalı ve işlevsel sebeplerden dolayı topraklanabilir ve/veya açıktaki iletken
bölümleri topraklanabilir olan bir ELV devresi.
Not – Devrelerin topraklandığı ve SELV’e ihtiyaç duyulmayan yerlerde PELV devreleri kullanılır.
3.7.19 FELV devresi (işlevsel çok düşük gerilim)

İşlevsel sebeplerden dolayı ELV gerilimine sahip ve SELV veya PELV’nin şartlarını sağlamayan ELV
devresi.
3.7.20 Gerilimli bölüm

Alışılagelmiş şekilde PEN iletkeni veya PEM iletkeni veya PEL iletkeni hariç, nötr iletkeni dâhil, normal
çalışmada enerjilendirilmesi amaçlanan iletken veya iletken bölüm.
[IEV 195-02-19].
Not – Bu kavramın, elektrik çarpma tehlikesi ile ilgili olması gerekmez.
Not – PEM ve PEL tanımları için IEV 195-02-13 ve IEV195-02-14’e bakılmalıdır.
3.7.21 Tehlikeli gerilimli bölüm

Belirli şartlarda tehlikeli elektrik çarpması oluşturabilen gerilimli bölüm.
[IEV 195-06-05].
Not – Yüksek gerilim durumunda, katı yalıtım üzerinde tehlikeli gerilim bulunabilir. Böyle bir durumda, yüzey
tehlikeli gerilimli bölüm olarak kabul edilir.
[IEC 61140, Madde 3.5].
3.7.22 İşlevsel yalıtım

Genel olarak yalnızca transformatörün uygun işlevi için gerekli olan farklı potansiyellerde bölümler arasındaki
yalıtım.
Not 1 – Transformatörler için uygun işlev, güvenliği etkileyebilir. İşlevsel yaltım, bu standarddaki kurallarla
kontrol edilir, ancak IEC 61558-2’nin ilgili bölümlerinde ilâve kurallar bulunabilir.
Not 2 – İşlevsel yaltım, yalnızca aynı sargıların sarımları arasındaki sargılar içerisinde uygulanabilir.
3.8 Dokunma akımı ve koruma toprak iletken akımı
3.8.1 Dokunma akımı

Bir tesisat veya donanımın bir veya daha fazla erişilebilir bölümlerine dokunulduğunda, insan vücudu veya
hayvan vücudundan geçen elektrik akımı.
(IEV 195-05-21)
3.8.2 Koruma toprak iletken akımı

Koruma toprak iletkeninden geçen akım.
19
Not – Bu akımın, aynı devrede bağlı RCD’lerin (artık akım koruma düzenleri) çalışmasında etkisi olabilir.
4 Genel kurallar
4.1 Transformatörler, imalâtçının talimatlarına göre kullanıldığında, tesis edildiğinde ve bakımı
yapıldığında, normal işletimde meydana gelebilecek dikkatsiz kullanımda bile çevresine veya insanlara
tehlike oluşturmayacak biçimde tasarlanmalı ve imal edilmelidir.
Genellikle, bu kurala uygunluk ilgili tüm deneyler yapılarak kontrol edilir.
4.2 Bağlı transformatörler, ilgili standardı mevcut olan bir cihaz veya donanımda kullanıldığında, çihaz
veya donanımda amaçlanan mevcut şartlarda deneye tâbi tutulabilir.
Transformatör, cihaz veya donanımda amaçlanan mevcut şartlarda deneye tâbi tutulursa, bu standardda yer
alan aşağıdaki maddelerde belirtilen kurallara uygun olmalıdır:
Madde 1, Madde 2, Madde 3, Madde 4, Madde 5.1, Madde 5.2, Madde 5.3, Madde 5.4, Madde 5.5,
Madde 5.6, Madde 5.7, Madde 5.12, Madde 7.1, Madde 7.2, Madde 7.5, Madde 7.6, Madde 8.2,
Madde 8.11, Madde 14.1 (Çizelge 1’de ilk “harici mahfazalar” ifadesi ile başlayan kurallar hariç),
Madde 14.2, Madde 14.3, Madde 15.1 (Çizelge 3’de ilk kutu ile sınırlı), Madde 18.1, Madde 18.2,
Madde 18.3 (Çizelge 8a’da Madde 3 ve Madde 4 hariç), Madde 18.4, Madde 19.1, Madde 19.12,
Madde 20.9, Madde 26.1, Madde 26.2, Madde 26.3, Ek A, Ek C, Ek D, Ek G, Ek L, Ek M, Ek N, Ek P.
Diğer maddeler ilgili mamül standardından alınmalıdır. Mamül standardı geriye kalan maddeleri tam olarak
kapsamazsa, bunun yerine bu transformatör standardının karşılık gelen eksik maddeleri kullanılmalıdır.
5 Deneylerle ilgili genel açıklamalar

5.1 Bu standarda göre deneyler;
- Tip deneyler (Madde 8.15, Madde 9 ilâ Madde 28’de tanımlanan),
- Rutin deneyler (Ek L’de tanımlanan)’dir.
Her transformatör numunesi ilgili tüm deneylere uygun olmalıdır. Deneme süresini kısaltmak ve hasar verici
etkisi olabilen deneylere izin vermek için imalâtçı, orijinal transformatör ile aynı tasarım ve malzemelere
sahip olmak kaydıyla ilâve transformatör ve transformatör bölümlerini sunabilir. Bu deneylerin sonuçları
özdeş bir transformatördeki sonuçlar ile aynı olmalıdır. Uygunluk için deneyin gözle muayene olarak
beklendiği yerlerde, bu deney gerekli tüm hususları içermelidir.
Sökülemeyen bükülgen kablolar veya kordonlar ile kullanılması amaçlanan transformatörler, transformatöre
bağlanmış bükülgen kablo veya kordonlarla deneye tâbi tutulur.
5.2 Deneyler, imalâtçının tesisat talimatlarını dikkate alarak normal kullanımdaki gibi teslim ve tesis edilen
numuneler üzerinde gerçekleştirilir. Madde 14.3, Madde 15.5, Madde 16.4 ve Madde 26.2’deki deneylerin
yapılması gerekli değilse, numune sayısı tüm beyan çıkışlar için bir adettir.
Madde 14.3’teki deneylerin yapılması zorunlu ise, üç adet ilâve numuneye ihtiyaç duyulur. Deneylerin tekrar
edilmesi zorunlu ise ilâve üç adet numuneye daha ihtiyaç duyulur.
Madde 15.5’in deneylerinin yapılması zorunlu ise, bunlar ilâve üç adet numune üzerinde gerçekleştirilir. Bu
numuneler yalnızca Madde 15.5’teki deneyler için kullanılır.
Madde 16.4’teki deneylerin yapılması zorunlu ise, bunlar dört adet ilâve numune üzerinde gerçekleştirilir.
Madde 26.2’deki deneylerin yapılması zorunlu ise, bunlar üç adet ilâve numune üzerinde gerçekleştirilir.
Transformatörlerin içinde var olan koşullarda deneye tâbi tutulan bileşenler için numune sayısı, ilgili
standardın gerektirdiği kadardır.
Bir transformatör serisini deneyden geçirmek için Ek B’ye bakılmalıdır.
Numunelerin tamamı, Madde 14.3’te belirtilen hariç, ilgili tüm deneylere dayanmalıdır.
20
Not 1 – Bağlı transformatörler için donanım standardında, deneye tâbi tutmak için başka numune sayısı
önerilebilir.
Not 2 – Değiştirilemeyen ve başlangıç konumuna döndürülemeyen koruyucu cihazlar için uygunluk, özel
olarak hazırlanmış bir numune üzerinde doğrulanır.
5.3 Deneyler, başkaca belirtilmedikçe, madde sırasına göre yapılır.
5.4 Deney sonuçları ortam havasının sıcaklığından etkilenmezlerse, ortam sıcaklığı genellikle (20 ± 5)
o
C’ta tutulur. Aksi taktirde ve herhangi bir parça tarafından alınan sıcaklık bir sıcaklığa duyarlı cihaz
tarafından sınırlanırsa veya durum değişiminin oluştuğu bir sıcaklık tarafından etkilenirse, ortam sıcaklığı,
kuşku durumunda (23 ± 2) oC veya ta işaretli transformatörler için (ta ± 2) oC’ta tutulur.
Deneyler, normal kullanımda meydana gelebilecek en elverişsiz konumda yerleştirilen transformatör veya
onun herhangi bir hareketli bölümü ile yapılır.
5.5 a.a. için deney gerilimleri genellikle sinüs dalgası biçimindedir ve başkaca belirtilmedikçe 50 Hz veya
60 Hz frekansa sahiptir.
5.6 Birden fazla beyan besleme gerilimi, bir beyan besleme gerilim aralığı veya birden fazla beyan
besleme frekansı için tasarlanan transformatörler, bu standardda başkaca belirtilmedikçe, gerçekleştirilen
deneydeki transformatör için en kötü koşulları sunan besleme gerilimi ve frekansında deneyden geçirilirler.
5.7 Mümkün oldukça ölçmeler, ölçülen değeri önemli ölçüde etkilemeyen cihazlarla yapılır; gerekirse,
etkileri için düzeltmeler yapılır.
5.8 Başkaca belirtilmedikçe, dış bükülgen kablolar veya kordonlar ile kullanılması öngörülen
transformatörler, transformatöre bağlanmış bir kordon(lar) (Madde 3.2.1) ile deneyden geçirilir.
5.9 I sınıfı transformatörler, koruyucu toprak bağlantı ucuna veya koruyucu toprak kontağına bağlanmamış
ve tehlikeli gerilimli bölümlerden koruyucu toprak bağlantı ucuna veya koruyucu toprak kontağına bağlanmış
bir ara iletken bölüm tarafından ayrılmamış erişilebilir iletken bölümlere sahipse, bu bölümler uygunluk için bu
standardda II sınıfı transformatörler için belirtilen uygun kurallar ile kontrol edilir.
5.10 Sıva üstü bir transformatör, yalıtkan maddeden yapılmış uygun bir sıva üstü montaj kutusu ile
deneyden geçirilir. Bu kutu, kontrplaktan yapılmış, 20 mm kalınlıklı, içi mat siyaha boyanmış, montaj kutusu
ile mahfazanın arka duvarı arasındaki mesafe 5 mm olacak şekilde, Şekil 1’de gösterildiği gibi bir
mahfazanın içine yerleştirilir.
5.11 Hiçbir ilgili cihaz veya donanım standardı bulunmayan, özel kullanım için olan transformatörler, beyan
değerleri, tasarlandığı cihaz(lar) veya donanımın güç tüketimi ve güç faktörü olarak kabul edilerek, genel
kullanım için olan transformatörler gibi deneyden geçirilirler.
5.12 Boş bırakılmıştır.
5.13 Son uygulaması bilinmeyen IP00 transformatörler, mahfaza eklemeden deneye tâbi tutulur.
Bu transformatörler için Madde 9 ve Madde 17’deki kurallar uygulanmaz.
5.14 Son uygulaması bilinen IP00 transformatörler, imalâtçının talimatlarına uygun olarak monte edilir ve
deneye tâbi tutulur.
5.15 Madde 18 ve Madde 26’daki deneyler, deniz seviyesinden 2000 m yüksekliği esas alır. Deniz seviyesi
üzerinde 2000 m’yi aşan yüksekliklerde deneye tâbi tutulduğunda, IEC 60664-1, Ek A uygulanır.
6 Beyan değerleri
Transformatörlerin farklı tipleri için beyan değerler, IEC 61558-2’de ilgili bölümlerde ve tw işaretli
transformatörler için Ek U’da verilmiştir.
21
7 Sınıflandırma
7.1 Transformatörlerin sınıflandırılması
Elektrik çarpmasına karşı korumalarına göre:
- I sınıfı transformatörler;
- II sınıfı transformatörler;
- III sınıfı transformatörler.
Not – Gömülü tip transformatörler sınıflandırılmazlar; bunların elektrik çarpmasına karşı koruma dereceleri,
transformatörün içerildiği duruma göre belirlenir.
7.2 Kısa devre korumaya veya olağan dışı kullanıma karşı korumaya göre:
- Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatörler;
- Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatörler;
- Kısa devreye dayanıklı olmayan transformatörler;
- Arızaya karşı güvenlikli transformatörler.
7.3 Mahfaza tarafından sağlanan ve IEC 60529’a uygun olarak belirtilen koruma derecesine göre (IP
kodu), IP1X hariç.
Not – İlâve bilgi için Ek Q’ya bakılmalıdır.
7.4 Hareketliliğe göre:

- Sabit transformatörler;
- Sabitlenmiş transformatörler;
- Taşınabilir transformatörler;
- Elde tutulan transformatörler.
7.5 Çalışma tiplerine göre:

- Sürekli çalışma;
- Kısa süreli çalışma çevrimi;
- Kesintili çalışma çevrimi.
7.6 Amaçlanan kullanıma göre:
7.6.1 Bağlı
- Gömme,
- Özel kullanım için.
7.6.2 Bağımsız
7.7 İsteğe bağlı olarak (yalnızca tw işaretli transformatörler için) sargının en yüksek beyan çalışma
sıcaklığına (tw) göre ve belirli şartlarda tahmin edilen beklenen ömrüne göre:
- 5 yıl sürekli çalışma için tw5
- 10 yıl sürekli çalışma için tw10
- n değerinin yukarıdaki yıl sayısından farklı olması durumunda twn
7.8 Kullanılması amaçlanan çevredeki şartlara göre:

- Normal çevre,
- Özel çevreler (örnek; ark çevresi vb.).
8 İşaretleme ve diğer bilgiler

8.1 Transformatörler aşağıdaki bilgiler ile işaretlenmelidir:
a) Volt cinsinden beyan besleme gerilimi(leri) veya beyan besleme gerilim aralığı(ları);
Bir beyan değer aralığına sahip ve aralığın tümünde ayarlamaya gerek olmaksızın çalışabilen
transformatörler, bir “-” işareti ile ayrılmış olarak aralığın alt ve üst sınırlarıyla işaretlenmelidir.
22
Not 1 – Örnek 115 V-230 V: Transformatör, 115 V ve 230 V arasında herhangi bir değer için uygundur.
Farklı beyan değerlere ve kullanım için kullanıcı veya kurulumcu tarafından belli bir değere ayarlanmak
zorunda olan transformatörler, bir “/” işareti ile ayrılmış olarak farklı değerlerle işaretlenmelidir.
Not 2 – Örnek: 115 V/230 V: Transformatör yalnızca 115 V veya 230 V değerler için uygundur (örnek;
seçici anahtarlı veya farklı bağlantı ucu grupları olan transformatör).
Not 3 – Örnek: 230 V/400 V: Transformatör, yalnızca, tek fazlı kullanım için 230 V ve üç fazlı çalışma
için 400 V olarak belirtilen, 230 V veya 400 V gerilim değerleri için uygundur (örnek; her iki
besleme için bağlantı uçlu transformatör).
b) Volt veya kilovolt cinsinden beyan çıkış gerilimi(leri);
Bir doğrultucu ihtiva eden transformatörler için doğrultucudan sonraki beyan çıkış gerilimi aritmetik
ortalama değer ile veya doğrultucudan önce bir etken değer ile işaretlenmelidir.
Not 4 – Etken değer, aritmetik ortalama değerden, işaretlemede ‘r.m.s.’ kullanılarak ayrılır.
c) Voltamper veya kilovoltamper ve reaktörler için voltamper reaktif veya kilovoltamper reaktif cinsinden
beyan çıkış gücü ile,
Not 5 – Bir doğrultucu içeren transformatörler için çıkış gücü voltamper veya kilovoltamper yerine watt
cinsinden ifade edilebilir.
d) Beyan çıkışını işaretlemenin bir alternatifi olarak amper veya miliamper cinsinden beyan çıkış akımı(ları)
ile,
e) Hertz cinsinden beyan frekansı(ları),
f) 25 VA’nın üzerindeki transformatörler için 1’den farklı ise beyan güç faktörü ile,
g) Alternatif akım için AC, doğru akım çıkışı için DC sembol veya kısaltması,
h) IEC 61558-2’nin ilgili bölümlerinde belirtildiği gibi transformatörlerin türünü belirten sembol; Bir IP00
transformatör veya bağlı transformatör, IEC 61558-2’nin farklı bölümlerine karşılık gelen devrelere
sahipse (örnek; IEC 61558-2-6’ya göre SELV çıkış devresi, IEC 61558-2-4’e göre 230 V çıkış devresi),
ilgili semboller kullanılmalıdır,
i) İmalâtçı veya yetkili satıcının ismi veya tescilli markası;

j) Model veya tip referansı;
k) IEC 60076-1’e göre vektör grubu (gerekli ise üç fazlı transformatörler için);
l) Yalnızca II sınıfı transformatörler için II sınıfı yapılış sembolü;
m) Yalnızca III sınıfı transformatörler için III sınıfı yapılış sembolü;
n) IP00’dan farklı ise koruma indisi IP’nin belirtilmesi;
o) 25 oC’tan farklı ise, en yüksek beyan ortam sıcaklığı ta;
Not 6 – ta’nın değerlerinin, ta ≤ 50 oC için 5 oC ve ta > 50 oC için 10 oC basamaklarında verilmesi önerilir.
p) + 10 oC’tan küçükse ve sıcaklığa duyarlı bir düzen kullanılırsa, en küçük beyan ortam sıcaklığı ta enküçük ,
Not 7 - ta enküçük değerinin 5 oC basamaklarda verilmesi tavsiye edilir.
q) Varsa, çalışma süresi transformatörün yapılışıyla sınırlandırılmadıkça veya IEC 61558-2’nin ilgili
bölümlerinde belirtilen çalışma şartlarına karşılık gelen çalışma çevrimi. Kısa süreli çalışma çevrimi veya
kesintili çalışma çevriminin işaretlemesi normal kullanıma karşılık gelmelidir. Kısa süreli çalışmalı
transformatörler için çalışma süresi, saniye (saniyeler) veya dakika (dakikalar) cinsinden ifade
edilmelidir; Kesintili çalışma çevrimli transformatörün çalışma süresi ve dinlenme süresi, birbirinden “/”
işareti ile ayrılmış olarak, saniye (saniyeler) veya dakika (dakikalar) cinsinden ifade edilmelidir,
r) Sargının en yüksek beyan çalışma sıcaklığının belirtilen değerleri; yalnızca tw işaretli transformatörler
için 5 oC katlarında artış ve beyan beklenen ömrün gösterilmesi,
s) Fan’ın transformatörün bir bölümü olmadığı cebrî hava soğutması ile kullanılacak transformatörler,
“AF” ve takiben m/s cinsinden ifade edilen hava hızı ile işaretlenmelidir,
t) Ek olarak, imalâtçı, satıcıya sunmak için aşağıdaki bilgileri hazırlamalıdır (literatür veya başka şekilde):
- Beyan çıkışı 1000 VA’i aşan sabit transformatörler için beyan besleme geriliminin yüzdesi olarak
ifade edilen kısa devre gerilimi;
23
- Transformatörün elektriksel işlevi.
Not 8 – Transformatör birden fazla çıkış sargısına sahipse, işaretlenecek kısa devre gerilimi çeşitli sargılar
için en düşük değerdir.
Not 9 – Yanlış anlaşılmaya sebebiyet vermemek şartıyla ilâve işaretlemelere izin verilir.
8.2 IP00 koruma indisli transformatörler veya bağlı transformatörler, yalnızca imalâtçı veya yetkili satıcının
ismi (veya tescilli markası) ve tip referansı (katalog referansı) ile işaretlenebilir. Diğer karakteristikler,
transformatörün bilgi föyünde veya transformatör ile verilen imalâtçının talimatlarında verilmelidir.
Not 1 – İmalâtçı veya yetkili satıcının adı ve tip referansı yerine izlenebilir bir kod kullanılabilir.
Bu bilgi, orijinal transformatörün, eş değer bir transformatörle değiştirilebilieceği şekilde olmalıdır.
Not 2 – Eş değer ifadesi, elektriksel, mekanik, boyut ve işlevsel anlamda değiştirilebilirlik özelliklerini belirtir.
8.3 Transformatör, farklı beyan besleme gerilimleri çin ayarlanabilirse, transformatörün ayarlandığı gerilim
kolayca ve açık olarak görülebilir olmalıdır.
8.4 Kademeli veya çoklu çıkış sargılı transformatörler aşağıdakiler ile işaretlenmelidir:
- Transformatör, çıkış geriliminde sık değişimleri içeren özel amaçlar için öngörülmemiş ise, her kademe
veya sargı için beyan çıkış gerilimi ile;
- Her bir kademe veya sargı için beyan çıkışı ile, her kademe veya sargı için beyan çıkışı aynı ise, en az
bir kademe veya sargı ile işaretlenmelidir.
Çeşitli çıkış gerilimleri elde etmek için gerekli olan bağlantı düzenleri, transformatör üzerinde açık biçimde
belirtilmelidir.
8.5 Sigorta ihtiva eden, kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatörler ve
sigortalarla korunmak üzere tasarlanmış, kısa devreye dayanıklı olmayan transformatörler, ek olarak,
uygulanabilir olması durumunda, koruyucu sigorta bağlantısının beyan akımını (amper veya miliamper)
takiben veya öncesinde sigortaların, ilgili yayına uygun olan zaman-akım karakteristiği sembolü ile
işaretlenmelidir.
Sigortalardan farklı değiştirilebilir koruyucu cihazlar içeren, kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından
olmayan transformatörler ve sigortalardan farklı koruyucu cihazlar ile korunması tasarlanmış kısa devreye
dayanıklı olmayan transformatörler, ek olarak, imalâtçının koruyucu cihaz modeli veya tip referansı ile
ve/veya koruyucu cihazın beyan değeri ile işaretlenmelidir.
Not 1- İlâve olarak Ek V’ye uygun bir sembol kullanılabilir.
Not 2 – Değiştirilemeyen koruyucu cihazlı, kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan
transformatörlerin, koruyucu cihazla ilgili ilâve olarak işaretlenmesine gerek yoktur.
İşaretleme, koruyucu cihazın doğru yerleştirilmesini sağlamak için yeterli bilgiye sahip olmalıdır.
Sigortalardan farklı değiştirilebilir koruyucu cihazlar kullanılması durumunda, bunun değiştirilmesi ile ilgili
bilgi, transformatörle birlikte verilen bir talimat föyü veya benzerinde verilmelidir.
8.6 Nötr iletken için özel olarak amaçlanan bağlantı uçları, nötr için olan sembol ile gösterilmelidir.
Topraklama bağlantı uçları, topraklama için olan sembol ile belirtilmelidir.
Giriş ve çıkış sargılarının bağlantı uçları açık biçimde belirtilmelidir.
Bir sargı veya bağlantı ucunun herhangi bir noktası çerçeve veya çekirdeğe bağlanmışsa, bu, ilgili sembol ile
işaretlenmelidir.
24
8.7 Transformatör, tasarımından belli değil ise, transformatörün bağlanacağı şekli açık biçimde gösteren
işaretler ile sunulmalıdır.
8.8 X, Y ve Z tipi bağlantılı transformatörler için talimat föyü aşağıdaki bilgileri veya eş değerini içermelidir:
- Özel olarak hazırlanmış bir kordonu bulunan X tipi bağlantılar için:
“Bu transformatörün dış bükülgen kablo veya kordonu hasar görürse, bu, imalâtçı veya servisinden
temin edilen özel kordon veya donanım ile değiştirilmelidir.”,
- Y tipi bağlantılar için:
“Bu transformatörün dış bükülgen kablo veya kordonu hasar görürse, bu, tehlikeyi önlemek için imalâtçı
veya servis veya benzeri kalifiye kişi tarafından değiştirilmelidir.”
- Z tipi bağlantılar için:
“Bu transformatörün dış bükülgen kablo veya kordonu değiştirilemez; kordon hasar görürse, bu
transformatör hurdaya ayrılmalıdır”.
8.9 Yalnızca dâhilî kullanım için olan transformatörler ilgili sembol ile işaretlenmelidir.
8.10 II sınıfı transformatörler, sembolün teknik bilginin bir parçası olacak ve imalâtçının adı ve diğer
herhangi bir belirteç ile karıştırılmayacak şekilde, örneğin beyan değer plâkası üzerine besleme bilgisinin
yanına yerleştirilen IEC 60417’nin 5172 grafik sembolü ile işaretlenmelidir (IEC 61140, Madde 7.2.3).
Montaj bölümleri ile birlikte II sınıfı transformatörler, imalâtçının montaj talimatlarına göre monte işleminden
sonra II sınıfı yapacağı tüm bölümleri ile sağlanmalı ve II sınıfı sembolü ile işaretlenmelidir. Bundan başka,
transformatör kapaklar olmaksızın monte edilebilirse (örnek, bir dağıtım kutusu üzerinde), etkin bir şekilde II
sınıfı karakteristiklerini sağlayan bölüm üzerinde II sınıfı işareti yerleştirilmelidir (örnek; beslemeye
bağlanacak bağlantı ucu kapağı üzerine).
25
8.11 Semboller donanım üzerinde veya talimatlarda kullanıldıklarında, aşağıdaki gibi olmalıdırlar:
Symbol veya grafik Açıklama veya başlık Tanıtım
sembol
V* Volt
A* Amper
VA veya (VAR)* Volt amper (veya reaktörler için volt amper
reaktif)
W* Watt
Hz* Hertz
PRI Giriş
SEC Çıkış
Doğru akım IEC 60417-5031 (DB:2002-10)
N Nötr
Alternatif akım IEC 60417-5032 (DB:2002-10)
Üç fazlı alternatif akım IEC 60417-5032 -1(DB:2002-10)
Nötr iletkenli üç fazlı alternatif akım IEC 60417-5032 -2(DB:2002-10)
cos ϕ Güç faktörü
II sınıfı donanım IEC 60417-5172(DB:2003-02)
III sınıfı donanım IEC 60417-5180(DB:2003-02)
Sigorta (zaman akım karakteristikleri için IEC 60417-5016(DB:2002-10)

sembol eklenmelidir)
ta En yüksek beyan ortam sıcaklığı
Çerçeve veya şasi (çekirdek bağlantı ucu) IEC 60417-5020(DB:2002-10)
Koruma topraklaması (toprak) IEC 60417-5019(DB:2002-10)
IPXX IP numarası**
Topraklama (Toprak veya işlevsel toprak) IEC 60417-5017(DB:2002-10)
Yalnızca bina içi kullanım IEC 60417-5957(DB:2004-12)
Tw5yyy, Yalnızca 5 yıl beklenen ömürlü tw işaretli

transformatör için
yyy = En yüksek beyan çalışma sıcaklığı
Tw105yyy, Yalnızca 10 yıl beklenen ömürlü tw işaretli
yyy= En yüksek beyan çalışma sıcaklığı
Twxyyy, Yalnızca x yıl beklenen ömürlü tw işaretli
yyy= En yüksek beyan çalışma sıcaklığı
*
Çoklu değerlere izin verilir (örnek, kV, mA....)
**
Bu şemada IP numarasında kullanılan X örnekdeki eksik bir rakamı gösterir, ancak uygulanabilir
ise, uygun numaraların ikisi de transformatör üzerine işaretlenmelidir. IEC 60529’da sözü edilen
ilâve ve tamamlayıcı harfler gerekli ise kullanılabilir.
26
8.12 Düzenleyici cihazlarının ve anahtarlarının farklı konumları; rakamlar, harfler veya diğer görsel ifadeler
ile belirtilmelidir.
Rakamlar farklı konumları belirtmek için kullanılırlarsa, “kapalı” konumu 0 rakamı ile belirtilmeli ve daha
büyük çıkış, giriş vb. için konum daha yüksek bir rakam ile belirtilmelidir.
0 rakamı herhangi başka bir gösterim için kullanılmamalıdır. Kullanılan işaretler dil, ulusal standard vb. gibi
bir bilgi olmaksızın kolayca anlaşılabilir olmalıdır.
8.13 İşaretleme, vidalar veya diğer kolaylıkla çıkarılabilir bölümler üzerine yerleştirilmemelidir.
İşaretleme, aşağıda bahsedilenlerin haricinde, transformatör kullanıma hazır olduğunda açık biçimde
görülebilir olmalıdır.
Bağlantı uçları ile ilgili işaretleme gerekiyorsa, kapağın çıkarılmasının ardından açık biçimde görülecek
şekilde yerleştirilmelidir. İşaretleme giriş ve çıkış bağlantı uçları arasında bir karışıklığa meydan vermeyecek
biçimde olmalıdır.
Değiştirilebilir koruyucu cihazlarla ilgili işaretler, bu cihazların tabanına yakın yere yerleştirilmeli ve herhangi
bir kapak ve koruyucu cihazın çıkarılmasının ardından açık biçimde görülebilmelidir.
8.14 Tesisat veya kullanım için özel önlemler alınması gerekli ise, bunların detayları verilmelidir (katalogta,
veri föyü veya talimat föyünde):
- Kendinden başlangıç konumuna gelmeyen veya değiştirilemeyen koruma düzeni ile donatılan ve
değiştirilemeyen kastî zayıf bölümle donatılmış kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan
transformatör; koruma düzenlerinin kısa devre veya aşırı yükten sonra başlangıç konumuna
gelemeyebileceğini veya değiştirilemeyeceğini açıklayan bilgiye sahip olmalıdır,
- Koruma toprak iletken akımı 10 mA’den daha büyük olan ve süreklı bağlantı için amaçlanan
transformatörlerde, koruma toprak iletken akımı talimatta açıkça belirtilmeli ve tesisatın tesisat
yönetmeliklerine uygun olarak yapılması gerektiği gösterilmelidir,
- Bağlı transformatörler ve IP00 transformatörler için gerilimin % 10 üzeri veya altının beslemede
görülebileceği ve transformatör çıkışının buna göre seçilmesi gerektiğini belirten bir bilgi notu
bulunmalıdır,
- Beyan çıkışı 1000 VA’yı aşan sabit transformatörler için beyan besleme geriliminin yüzde olarak
açıklanan kısa devre gerilimi,
- Transformatörün elektriksel işlevi,
- Transformatör bir cihaz içerisinde gömülü olduğunda, göz önünde bulundurulması gerekli olağan dışı
şartlarda cihaz tasarımı için bilgi olarak, sargı sıcaklık sınırı,
- tw transformatörler için 4500 haricinde belirtilen S sabiti, binler mertebesinde uygun değeri ile S sembolü
(örnek; S, 6000 değerinde ise, “S6”),
Not – S’nin tercih edilen değerleri: 4500, 5000, 6000, 8000, 11000 ve 16000’dir.
- Bir veya daha fazla çıkış sargısı ile seri ve/veya paralel bağlantı için tasarımlanmayan transformatörler
için transformatörün seri/paralel bağlantı için amaçlanmadığı.
Bu kurala uygunluk, Madde 8.1 ilâ Madde 8.14’teki kurallarla kontrol edilir.
8.15 İşaretleme, kalıcı ve kolaylıkla okunabilir olmalıdır.

Bu kurala uygunluk gözle muayene ve işaretin 15 saniye süreyle, suyla ıslatılmış bir parça pamuklu kumaş
ile ve tekrar 15 saniye süreyle, petrol eteri ile ıslatılmış bir parça pamuklu kumaş ile ovulması ile doğrulanır.
Deney için kullanılması gereken petrol eteri, hacmen en fazla % 0,1’lik aromatik özlü, 29 kauributanol
değerli, yaklaşık 65 oC başlangıç kaynama noktalı, yaklaşık 69 oC kuruma noktalı ve 0,68 g/cm3’lük öz kütleli
alifatik çözücü heksandır.
Kalıp, baskı veya kazı ile yapılan işaretler bu deneye tâbi değildir.
Bu standardın tüm deneylerinin ardından, işaretleme kolayca okunabilir olmalı, etiketleri kolayca sökmek
mümkün olmamalıdır ve hiçbir eğilme göstermemelidir.
27
9 Elektrik çarpmasına karşı koruma

Transformatörler, tehlikeli gerilimli bölümler ile temasa karşı yeterli korumaya sahip olacak şekilde yapılmalı,
mahfazaya alınmalı ve kondansatörlerde depolanan yüklerden kaynaklanan elektrik çarpma tehlikesi
bulunmamalıdır.
Bu kurala uygunluk Madde 9.1.1, Madde 9.1.2 ve Madde 9.2’deki deneyler ve gözle muayene ile doğrulanır.
9.1 Tehlikeli gerilimli bölümlerle temasa karşı koruma
9.1.1 Tehlikeli gerilimli bölümlerin belirlenmesi

Bir gerilimli bölüm, çift veya takviyeli yalıtımla beslemeden ayrılmışsa ve transformatör beyan besleme
geriliminde beslendiğinde Madde 9.1.1.1 veya Madde 9.1.1.2’deki kurallar karşılanıyorsa, tehlikeli gerilimli
bölüm değildir.
9.1.1.1 Gerilim 35 V a.a. tepe veya 60 V dalgacıksız d.a. değerini aşmamalıdır.
Bu kurala uygunluk, herhangi iki iletken bölüm arasında yapılan ölçme ile kontrol edilir.
9.1.1.2 Gerilim 35 V (tepe) a.a.’yı veya 60 V dalgacıksız d.a.’yı aşmadığında, dokunma akımı aşağıdaki
değerleri aşmamalıdır:
- a.a. için: 0,7 mA (tepe)
- d.a. için: 2,0 mA.
Bu kurala uygunluk, Ek J’de belirtildiği gibi dokunma akımı ölçülerek kontrol edilir.
İlâve olarak, bir kondansatör gerilimli bölümlere bağlandığında:
9.1.1.2.1 Boşalma, 60 V ve 15 kV arasındaki depolanmış gerilimler için 45 µC’yi aşmamalı, veya
9.1.1.2.2 Boşalma enerjisi, 15 kV’u aşan depolama gerilimleri için 350 mJ’u aşmamalıdır.
Madde 9.1.1.2.1 ve Madde 9.1.1.2.2’ye uygunluk, 2000 Ω değerinde bir yük ile yapılan ölçmelerle kontrol
edilir.
9.1.2 Tehlikeli gerilimli bölümlere erişim

Transformatörler, tehlikeli gerilimli bölümlere erişime karşı yeterli koruma sağlayacak şekilde yapılmalıdır.
I Sınıfı ve II Sınıfı transformatörler, tehlikeli gerilimli bölümlerle kazaen temasa karşı yeterli koruma
sağlayacak şekilde yapılmalı ve mahfaza içerisine alınmalıdır.
I Sınıfı transformatörler için erişilebilir bölümler, en azınden temel yalıtımla tehlikeli gerilimli bölümlerden
ayrılmalıdır.
II Sınıfı transformatörler, temel yalıtıma ve tehlikeli gerilimli bölümlerden yalnızca temel yalıtımla ayrılan
iletken bölümlere erişmeye karşı yeterli koruma sağlayacak şekilde yapılmalı ve mahfaza içerisine
alınmalıdır. Yalnızca çift veya takviyeli yalıtımla tehlikeli gerilimli bölümlerden ayrılan bölümlere erişilebilir.
Tehlikeli gerilimli bölümlere, aşağıdaki durumlar hariç, sökülebilir bölümlerin çıkartılmasından sonra
erişilememelidir:
- Başlıkları B9 ve E10’dan büyük lâmbalar,
- D tipi sigorta tutucular.
Not 1 - IP00 transformatörler, nihaî üründe yer almasından sonra, nihaî ürün standardına uygun olmalıdır.
Sızdırmazlık bileşeninin ve iletken bölümler üzerindeki vernik, emay, kâğıt, pamuk, oksit filmin yalıtıcı
özelliklerinin, tehlikeli gerilimli bölümlere kazara temasa karşı ihtiyaç duyulan korumayı sağlaması
beklenmez.
28
Not 2 – Kendinden sertleşen reçinelerin, tehlikeli gerilimli bölümlere kazara temasa karşı gerekli korumayı
sağlaması beklenmez.
Şaftlar, tutamaklar, çalıştırma kolları, düğmeler ve benzerleri tehlikeli gerilimli bölümler olmamalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ile ve IEC 60529’un ilgili deneyleri ile doğrulanır.
Ayrıca, II sınıfı transformatörlerdeki açıklıklar ve bir topraklama bağlantı ucuna bağlanmış iletken
bölümlerdekinden farklı I sınıfı transformatörlerdeki açıklıklar; Şekil 3’te görülen deney pimi ile deneyden
geçirilir.
Deney parmağı ve deney pimi, önemli bir güç olmadan, mümkün olan tüm konumlardan uygulanır.
Şekil 2’deki deney parmağı, önemli bir güç olmadan, transformatör normal olarak kullanıldığı zemindeki
durumu hariç, olası tüm konumlarda ve kütlesi 40 kg’ı aşan transformatörler eğilmeden uygulanır. Açıklıklar
boyunca, deney parmağı parmağın izin verdiği her derinliğe uygulanır ve herhangi bir konuma takılmadan
önce, takılma esnasında ve sonrasında döndürülür. Açıklık parmağın girmesine izin vermezse, parmak
üzerindeki düz konumdaki güç 20 N’a artırılır. Daha sonra parmak açıklığa girerse, deney, açılı konumdaki
parmak ile tekrarlanır.
Deney parmağı ile, çıplak tehlikeli gerilimli bölümlere veya sadece vernik, emay, kâğıt, pamuk, oksit film veya
sızdırmazlık bileşeni tarafından korunan tehlikeli gerilimli bölümlere dokunmak mümkün olmamalıdır. II sınıfı
transformatörler için tehlikeli gerilimli bölümlerden yalnızca temel yalıtımla ayrılmış iletken bölümlere deney
parmağı ile dokunmak mümkün olmamalıdır.
Çıplak tehlikeli gerilimli bölümlere deney pimi ile dokunmak mümkün olmamalıdır.
Not 3 – Bu kural lâmba başlıklarına veya prizlere uygulanmaz
Not 4 – Kuşku durumunda, 40 V’dan az olmayan gerilim ile bir elektriksel temas göstergesi, bir deney pimi ile
kullanılır.
9.1.3 Tehlikeli olmayan gerilimli bölümlere erişim

Giriş devresinden çift veya takviyeli yalıtımla ayrılan çıkış devresinin tehlikeli ölmayan gerilimli bölümlerine,
aşağıdaki şartlarda erişilebilir:
- 35 V tepe a.a.’yı veya 60 V dalgacıksız d.a.’yı aşmayan boşta çıkış gerilimleri için her iki kutba erişilebilir.
- 35 V tepe a.a.’yı veya 60 V dalgacıksız d.a.’yı aşan ve 250 V a.a’yı aşmayan boşta çıkış gerilimleri için
yalnızca kutuplardan birisine erişilebilir.
9.2 Tehlikeli elektriksel boşalmaya karşı koruma

Birincil besleme fişli transformatörlerde, fiş pimleri, fişin çıkartılmasından 1 s sonra ölçüldüğünde tehlikeli
gerilimli olmamalıdır.
Birincil besleme fişi olmayan transformatörlerde, transformatörün besleme kaynağına bağlanması için
sağlanan bağlantı uçları, besleme kaynağının kesilmesinden 5 s sonra ölçüldüğünde tehlikeli gerilimli
olmamalıdır.
Not 1 – Bu maddenin amacı için fiş bağlantıları ve cihaz girişleri şebeke fişleri olarak dikkate alınır.
Bu kurala uygunluk, aşağıdaki deneyle doğrulanır:
Pimlerin uçları arasındaki anma kapasitansı 0,1 µF değerini aşmazsa, deney yapılmaz.
Transformatörün birincil besleme anahtarı varsa, açık konumda en elverişsiz konumda olmadıkça, kapalı
konumdadır.
Deney, 10 defa veya besleme geriliminin en elverişsiz elektriksel açısında devreyi açan bir düzen ile
yapılmalıdır.
Gerilim, giriş bağlantı uçları arasında veya besleme uçları arasında veya 1 s veya 5 s sonra besleme
kaynağına bağlantı için besleme fişinin pimleri arasında ölçülür.
Gerilim 60 V dalgacıksız d.a.’yı aşarsa boşalma aynı şartlarda ölçülür ve 45 µC değerini aşmamalıdır.
29
10 Giriş gerilim ayarlarının değişmesi

Birden fazla beyan besleme gerilimi olan transformatörler, gerilim ayarı bir aletin yardımı olmaksızın
değiştirilemeyecek şekilde yapılmalıdır.
Not – Örnek olarak; gerilim ayarının değiştirilebilmesinden önce, kapağı çıkarmak için bir alete ihtiyaç
duyuluyorsa, gerilim ayarını ilgilendiren kural karşılanmış sayılır.
Farklı beyan besleme gerilimlerine ayarlanabilen transformatörler, transformatör kullanıma hazır iken,
ayarlandığı gerilim göstericisi transformatör üzerinde kolayca görülebilecek şekilde yapılmalıdır.
Besleme gerilimlerini, bir aralığın orta noktasına karşılık gelen değerin % 10’undan büyük olmayan aralık
içerisine ayarlamak üzere giriş gerilimlerini seçmek (örneğin, kademelerle) için bir düzen ile donatılan fiş
bağlantılı transformatörler, birden fazla besleme gerilimli transformatör olarak kabul edilmezler.
Fiş bağlantılı güvenlikli ayırma transformatörleri, transformatör, daha yüksek işaretli gerilim düşük gerilim
sargısına bağlandığında göstergede izin verilen sınırları aşan bir çıkış gerilimi oluşturma yeteneğinde
olmadıkça, yalnızca bir beyan besleme gerilimine sahip olmalıdır.
Bu kurala uygunluk, ölçme ve gözle muayene ile doğrulanır.
11 Yük altındaki çıkış gerilimi ve çıkış akımı

11.1 Transformatör beyan besleme frekansında beyan besleme gerilimine bağlandığında ve beyan çıkış
geriliminde ve a.a. için beyan güç faktöründe beyan çıkışını veren bir empedans ile yüklendiğinde, çıkış
gerilimi beyan değerden;
a) Tek beyan çıkış gerilimli, kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatörlerin çıkış gerilimi
için % 10’dan,
b) Bbirden fazla beyan çıkış gerilimli, kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatörlerin en
yüksek çıkış gerilimi için % 10’dan,
c) Birden fazla beyan çıkış gerilimli, kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatörlerin
diğer çıkış gerilimleri için % 15’ten,
d) Diğer transformatörlerin çıkış gerilimleri için % 5’ten
daha farklı olmamalıdır.
Doğrultuculu transformatörler için yukarıdaki yüzde değerleri 5 artırılır.
Bu kurala uygunluk, transformatör beyan besleme frekansında beyan besleme gerilimine bağlı ve beyan
çıkış gerilimi ve beyan güç faktöründe beyan çıkışını veren bir empedans ile yüklü iken kararlı durum şartları
oluştuğunda çıkış geriliminin ölçülmesi ile doğrulanır.
Bir doğrultucu ihtiva eden transformatörler için çıkış gerilimi, etkin (k.o.k.) değer özellikle belirtilmemişse
(Madde 8.1), aritmetik ortalama değeri veren bir voltmetre aracılığıyla d.a. devresinin bağlantı uçlarında
ölçülür.
Birden fazla beyan besleme gerilimi olan transformatörler için bu kural, beyan besleme gerilimlerinin her biri
için uygulanabilir.
Çoklu çıkış sargıları olan transformatörler için başkaca belirtilmedikçe, yükler her çoklu bölüme eş zamanlı
olarak uygulanır.
11.2 Bir transformatör beyan çıkışı, beyan çıkış gerilimi, beyan çıkış akımı ve beyan güç faktörü ile
işaretlenirse, bu değerler genel olarak birbirleriyle uyum içinde olmalıdır.
Transformatörün beyan çıkış akımı gösterilmemişse, bu değer, beyan çıkış akımı, beyan çıkışı ve beyan
çıkış geriliminden hesaplanabilir.
Bu kurala uygunluk hesaplama ile doğrulanır.
30
12 Boşta çıkış gerilimi

Transformatörlerin farklı tipleri için boşta çıkış gerilimi sınırlarıyla ilgili kurallar, EN 61558-2 serisinde
verilmektedir.
Bir doğrultucu ihtiva eden transformatörler için doğrultucu bağlantı uçlarına veya sargı uçlarına bağlı ise çıkış
gerilimleri doğrultucunun giriş ve çıkış bağlantı uçlarında ölçülür. Doğrultucunun giriş bağlantı uçlarındaki
ölçüm, bu bağlantılara kullanıcı erişebiliyor ise yapılır. Çıkış gerilimi, devrenin bağlantı uçlarında, etkin (k.o.k
değer özellikle belirtilmemişse (Madde 8.1), aritmetik ortalama değeri veren bir voltmetre ile ölçülür.
13 Kısa devre gerilimi

Kısa devre gerilimi için bir işaret var ise, ölçülen kısa devre gerilimi, işaretlenen değerden % 20’den fazla
sapmamalıdır.
Bu kurala uygunluk, transformatör ortam sıcaklığında iken kısa devre gerilimi ölçülerek doğrulanır.
14 Isınma
14.1 Genel kurallar
Transformatörler ve bunların destekleri, normal kullanımda aşırı sıcaklığa maruz kalmamalıdır.
Sıcaklık, kararlı durum oluştuğunda, aşağıdaki şartlarda belirlenir.
Deney ve ölçmeler, deney sonuçlarını etkilemeyecek boyutlara sahip, hava akımı bulunmayan yerde yapılır.
Transformatör bir ta beyan değerine sahipse, deney ta ± 5 oC’ta yapılır.
Not 1 – Isınma deneyi, yalnızca ta (ve ta en küçük değil) dikkate alınarak yapılır.
Taşınabilir transformatörler mat siyah boyalı kontrplak destek üzerine yerleştirilir. Sabit transformatörler mat
siyah boyalı kontrplak destek üzerine, normal kullanımda olduğu gibi monte edilir. Destek yaklaşık 20 mm
kalınlıktadır ve numunenin destek üzerindeki düşey izdüşümünden en az 200 mm fazla boyutlara sahiptir.
Sabit prizlere sokulması amaçlanan tümleşik pimler ile donatılan transformatörler, Şekil 1’de gösterildiği gibi
bir kutu içine monte edilen bir sıva altı priz içinde, mat siyah boyalı kontrplak destek üzerinde deneye tâbi
tutulur.
Sıva üstü transformatörler Madde 5.10’da tanımlandığı gibi deneyden geçirilir.
IP00’dan farklı bir koruma indisine sahip transformatörler, mahfazaları içinde deneyden geçirilir.
Uygulaması bilinmeyen IP00 koruma indisli transformatörler, Madde 5.13’te tanımlandığı gibi deneyden
geçirilir.
Not 2 – IP00 koruma indisli transformatörler için desteğin sıcaklığı ölçülür, ancak Çizelge1 ve Çizelge 3’te
verilen değerler göz önünde bulundurulmaz.
Y ve Z tipi bağlantılar ve özel olarak hazırlanmış kordonlu X tipi bağlantılar için bağlantı uçları olan
transformatörler, ısınma deneyi gerçekleştirilmeden hemen önce 5 N’luk bir çekme kuvveti uygulanmış
bağlantılara sahip olmalıdır.
Transformatörler beyan besleme gerilimiyle beslenir ve beyan çıkışı geriliminde ve a.a. akım için beyan güç
faktöründe beyan çıkışını veren bir empedans ile yüklenir. Çıkış akımının değeri, kararlı durum elde
edildiğinde ölçülür. Daha sonra besleme gerilimi % 10 artırılır ve çıkış akımı önceden ölçülen aynı değere
ayarlanır. Çıkış akımı, bğımsız transformatör için ayarlanmaz. Bundan sonra, devrede hiçbir değişiklik
yapılmaz. Boşta durum daha elverişsiz bir durum ise, deney bu koşullarda tekrarlanır.
Bağlı transformatörler, cihaz veya diğer donanımın, ilgili talimatlarda belirtilen normal kullanım koşullarında
çalıştırıldığı zaman meydana gelen şartlarda çalıştırılır. Ara beyan değerli transformatörler, kararlı durum
şartları oluşmadıkça ara değerlerde deneyden geçirilir.
Sargıların sıcaklıkları direnç yönteminin değiştirilmesiyle belirlenir.
31
Not 3 – Yöntemlerden biri, her sargıyı ayrı ayrı ölçmeyi ve deneyin sonunda, devre açıldıktan mümkün
olduğunca hemen sonra ve ardından kısa aralıklarla direnç ölçümleri yapılarak, sargıların direncini
belirlemeyi kapsar. Böylece devreyi açma anındaki direnci kesinleştirmek için zamana karşı bir
direnç eğrisi çizilebilir.
Bir sargının sıcaklık artışının değeri
R2 − R1
∆t = ( x + t1 ) − (t 2 − t1 )
R1
eşitliğinden hesaplanır. Burada;

x = 234,5 bakır için;
x = 225 alüminyum için;
∆t : t2 üzerindeki sıcaklık artışı olup, en yüksek sıcaklık değeri ∆t + t2’ye eşittir.
R1 : t1 sıcaklığında, deneyin başlangıcındaki dirençtir.
R2 : Deneyin sonundaki, kararlı durum şartları oluştuğundaki dirençtir.
t1 : Deneyin başlangıcındaki ortam sıcaklığıdır.
t2 : Deneyin sonundaki ortam sıcaklığıdır.
Deneyin başlangıcında sargılar ortam sıcaklığında olmalıdır.
Sargıların sıcaklığını belirlerken, ortam sıcaklığı, sıcaklık okuması etkilenmeyecek şekilde numuneden
uzakta ölçülür. Bu noktada, ortam sıcaklığı deney esnasında 10 oC’tan fazla değişmemelidir. ta
transformatörleri için deney sıcaklığı ∆t + ta değerine eşittir.
Birden fazla giriş veya çıkış sargısı veya kademeli giriş veya çıkış sargısı olan transformatörler için göz
önüne alınacak sonuçlar, en yüksek sıcaklığı gösteren değerlerdir.
Diğer sıcaklıklar, deneydeki bölümün sıcaklığı üzerinde en az etkiye sahip olacak şekilde seçilmiş ve
yerleştirilmiş ısıl çiftler aracılığıyla belirlenir.
Desteklerin yüzeylerinin sıcaklığını belirlemek için kullanılan ısıl çiftler, yüzeye gömülü, 15 mm çapta ve 1
mm kalınlıkta, bakır veya pirinç, küçük karartılmış disklerin arkasına eklenir.
Elektriksel yalıtımın sıcaklığı (sargılarınkinden başka), arızanın, tehlikeli gerilimli bölümlerle erişilebilir iletken
bölümler arasında bir temas sağlayabileceği veya yüzeysel kaçak yolu uzunlukları veya yalıtım aralıklarının
Madde 26’da belirtilen değerlerin altına düştüğü yerlerde yalıtımın yüzeyinde belirlenir. İlâve olarak, ısıl çiftler
yangın tehlikesinden kaçınmak için yalıtma malzemesinin en sıcak noktalarına yerleştirilmelidir.
Deney sırasında sıcaklık, transformatör beyan ortam sıcaklığında (25 oC veya ta) çalıştırıldığında, Çizelge
1’de gösterilen değerleri aşmamalıdır. Deney alanındaki sıcaklığın beyan ortam sıcaklığından farklı olduğu
durumlarda bu fark, Çizelge 1’deki sınırları uygularken ve Madde 27.1 ve Madde 27.4’teki deney
sıcaklıklarını belirlerken dikkate alınmalıdır.
32
Çizelge 1 – Normal kullanımdaki en yüksek sıcaklıkların değerleri
Sıcaklık
Bölümler a o
C
Yalıtım sistemi aşağıdaki gibi ise sargılar (başka bir ifadeyle; bobinler ve sargılarla temasta olan
başka yalıtma malzemeleri):
- A sınıfı malzeme b) 100
- E sınıfı malzeme b) 115
- B sınıfı malzeme b) 120
- F sınıfı malzeme b) 140
- H sınıfı malzeme b) 165
- Başka sınıftan malzeme c) -
Sabit transformatörlerin aşağıdaki malzemeden dış mahfazalarıd) (standard deney parmağı ile
dokunulabilen):
- Metal 70
- Başka malzeme 80
Sabit transformatörlerin dış mahfazalarıd) (standard deney parmağı ile dokunulamayan) 85
Taşınabilir transformatörlerin dış mahfazalarıd), tutamakları ve benzerleri:
- Normal kullanımda bu bölümler sürekli olarak tutuluyorsa (örneğin elde tutulan
transformatörler için):
• Metal, 55
• Başka malzeme 75
- Normal kullanımda bu bölümler sürekli olarak tutulmuyorsa:
• Metal 60
• Başka malzeme 80
Dış iletkenler için bağlantı uçları ve anahtarların bağlantı uçları 70
İç ve dış tesisatın yalıtımlarıe):
- Kauçuk 65
- Polivinil klorür 70
Bozulması güvenliği etkileyebilecek kısımlare):
- Kauçuk (tesisatın yalıtımından başka) 75
- Fenolformaldehit 105
- Üreformaldehit 85
- Emprenye kağıt ve kumaş 85
- Emprenye ahşap 85
- Polivinil klorür (tesisatın yalıtımından başka), polistiren ve benzer termoplastik malzeme 65
- Vernikli bez 75
Destekler 85
Baskı devre kartlarıe):
- Fenol formaldehit, melamin formaldehit, fenol furfurol veya polyester ile yapıştırılmış 105
- Epoksi ile yapıştırılmış 140
a.
Başka malzemeler kullanılırsa, bunlar, bu malzemeler için izin verilen uygunluğu ispatlanmış
değerleri aşan sıcaklıklara maruz bırakılmamalıdır.
b.
Malzeme sınıflandırması IEC 60085 ve IEC 60216’ya göredir; ancak, değerler, bu deneylerde
sıcaklıkların uç değerler yerine ortalama değerler olduklarını hesaba katmak için ayarlanmıştır.
c.
IEC 60085 ve IEC 60216’da belirtilenlerden başka yalıtkan malzemeler kullanılırsa, yalıtım sistemi
Madde 14.3’teki deneylere dayanmalıdır.
d.
Herhangi bir bileşen transformatörün dış yüzeyinin bir parçası ise, bu bileşenin sıcaklığı, uygun dış
mahfaza için belirtilen değeri aşmamalıdır.
e.
Kauçuk ve polivinil klorür yalıtımın dereceleri sırasıyla IEC 60245 ve IEC 60227’de yer almaktadır.
33
Yalıtkan malzemeye temas eden koruyucu düzenlerin ısıtma elemanlarındaki sıcaklık artışı da ölçülmelidir.
Deneyden hemen sonra numune, Madde 18.3’te Çizelge 8a’da belirtildiği gibi ve deney gerilimi yalnızca giriş
ve çıkış devrelerine uygulanarak, bir dielektrik dayanımı deneyine dayanmalıdır.
Deney sırasında ve sonra, elektrik bağlantıları gevşememeli, yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma
aralıkları Madde 26’da belirtilen değerlerden daha aşağı düşmemeli, sızdırmazlık bileşeni erimemeli ve aşırı
yük koruma düzenleri çalışmamalıdır.
14.2 Yalıtım sistemine göre Madde 14.1 veya Madde 14.3’ün uygulanması
Aşağıdaki hususlar sargılara uygulanmalıdır.
14.2.1 İmalâtçı kullanılan yalıtım sisteminin sınıfını belirttiyse, sargının ölçülen sıcaklığı Çizelge 1’deki ilgili
değeri aşmamalıdır (belirtilmesi durumunda ta’nın değeri dikkate alınarak).
14.2.2 İmalâtçı kullanılan yalıtım sisteminin sınıfını belirtmediyse, sargının ölçülen sıcaklığı, A Sınıfı yalıtım
sistemi için Çizelge 1’de verilen değeri aşmamalıdır (belirtilmesi durumunda ta’nın değeri dikkate alınarak).
14.2.3 İmalâtçı kullanılan yalıtım sisteminin sınıfını belirtmediyse ve sargının ölçülen sıcaklığı, A Sınıfı
yalıtım sistemi için Çizelge 1’de verilen değeri aştığında (belirtilmesi durumunda ta’nın değeri dikkate
alınarak), transformatörün gerilimli bölümleri (çekirdek ve sargılar) Madde 14.3’ün deneylerine tâbi tutulur.
Isınma kabininin sıcaklığı, ta değeri hesaba katılarak Çizelge 2’ye göre seçilir. Çizelge 2’de seçilmesi
gereken sıcaklık değeri, hesaplanan sıcaklık değerine yakın olan en yüksek değerdir.
14.3 Yalıtım sisteminin beyan edilmeyen sınıfı için hızlandırılmış yaşlandırma deneyi
Uygulanabilir olduğunda (Madde 14.2, Madde 19.12.3 ve Madde 26.3), transformatörün gerilimli bölümleri
(çekirdek ve sargılar), her çevrimi bir ısı deneyi, bir nem işlemi ve bir titreşim deneyi içeren aşağıdaki
yaşlandırma deneyine tâbi tutulur. Ölçmeler, Madde 14.3.4’e göre yapılır.
Numunelerin sayısı, Madde 5.2’de belirtildiği gibidir. Numuneler 10 deney çevrimine tâbi tutulur.
14.3.1 Isı deneyi

Yalıtım sisteminin tipine bağlı olarak, numuneler, Çizelge 2’ye göre imalâtçının tavsiye ettiği zaman ve
sıcaklık birleşimleri için bir ısıtma kabini içinde tutulur. 10 çevrim aynı birleşim ile gerçekleştirilir.
Isıtma kabinindeki sıcaklık, ± 3 oC’luk bir tolerans içinde tutulur.
Çizelge 2 - Her çevrim için deney sıcaklığı ve deney süresi (gün)
Yalıtım sisteminin ısıl sınıfı için deney süresi

Deney sıcaklığı
o (gün)
C
100 oC 115 oC 120 oC 140 oC 165 oC
220 4
210 7
200 14
190 4
180 7
170 14
160 4
150 4 7
140 7
130 4
120 7
IEC 60085 ve IEC 60216’ya
göre karşılık gelen A E B F H
sınıflandırma
Isı deneylerinden sonra, numunelerin, titreşim yapılmadan önce ortam sıcaklığına soğutulmasına izin verilir.
34
14.3.2 Titreşim
Numuneler normal kullanım konumunda, IEC 60068-2-6’da belirtildiği gibi, mahfazayı çevreleyen kayışlar
aracılığıyla titreşim üretecine bağlanırlar. Titreşimin yönü düşey olup, şiddet değerleri aşağıdaki gibidir:
- Süre: 30 dakika;
- Genlik: 0,35 mm;
- Frekans aralığı: 10 Hz, 55 Hz, 10 Hz;
- Tarama hızı: dakikada yaklaşık 1 oktav.
14.3.3 Nem işlemi

Numuneler iki gün süreyle (48 saat) Madde 17.2’ye göre bir nem işlemine tâbi tutulur.
14.3.4 Ölçmeler
Çevrimden önce ve her bir tam çevrimden sonra, aşağıda belirtilen ölçmeler ve deneyler yapılır:
- Boşta giriş akımı veya omik değeri.
Boşta giriş akımı veya boşta giriş akımının omik bileşeni, başlangıç ölçmesi sırasında elde edilen karşılık
gelen değerden % 30’dan daha büyük olmamalıdır.
- Yalıtım direnci Madde 18.1 ve Madde 18.2’ye göre ölçülür.

- Madde 18.3 ve Madde 18.4’e göre bir dielektrik dayanım deneyi yapılır. Ancak, deney geriliminin
değerleri belirtilen değerlerin % 35’ine düşürülür ve deney süreleri ikiye katlanır.
- Yalnızca 50 Hz veya 60 Hz değerinde beyan besleme frekanslı transformatörler için aşağıdaki deney
yapılır. Dielektrik dayanım deneyinden sonra, bir giriş devresi, beyan besleme frekansının iki katında
beyan besleme geriliminin en az 1,2 katı bir deney gerilimi ile beş dakika süreyle beslenir.
Transformatöre hiçbir yük bağlanmaz. Deney sırasında, varsa çok damarlı sargılar seri olarak bağlanır.
Besleme frekansının iki katından daha büyük bir deney frekansı kullanılabilir; Dakika cinsinden bağlantı
periyodunun süresi, beyan besleme frekansının deney frekansı ile bölümünün 10 katına eşit, ancak 2
dakikadan az değildir.
Yukarıdaki deneyler sırasında, sargının sarımları arasında, giriş ve çıkış devreleri arasında, bitişik giriş veya
çıkış devreleri arasında veya sargılar ile herhangi bir iletken çekirdek arasında yalıtımda hiçbir delinme
olmamalıdır.
10 çevrimin tamamlanmasının ardından bir veya daha fazla numune başarısız olursa, transformatörün
hızlandırılmış yaşlanma deneyini sağlamadığı kabul edilir.
15 Kısa devre ve aşırı yük koruması

15.1 Genel
Transformatörler normal kullanımda meydana gelebilecek kısa devreler veya aşırı yüklerden dolayı güvensiz
durumda olmamalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve Madde 14.1’e göre yapılan deneyin hemen ardından aynı ortam
sıcaklığında ve transformatörün konumu değiştirilmeden, beyan besleme geriliminin 1,1 katında veya kısa
devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatörler için beyan besleme geriliminin 0,9 katı ile
1,1 katı arasındaki herhangi bir besleme gerilimi değerinde gerçekleştirilen aşağıdaki deneylerle doğrulanır.
- Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatörler için Madde 15.2’deki deneyler ile,
- Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatörler için Madde 15.3’teki deneyler ile,
- Kısa devreye dayanıklı olmayan transformatörler için Madde 15.4’teki deneyler ile,
- Arızaya karşı güvenlikli transformatörler için Madde 15.5’teki deneyler ile,
- Doğrultucu içeren transformatörler için Madde 15.2 veya Madde 15.3’teki deneyler, ilki kısa devre
doğrultucunun giriş bağlantı uçlarına uygulanarak ve tekrarında kısa devre doğrultucunun çıkış bağlantı
uçlarına uygulanarak, iki kere yapılarak,
- Birden fazla çıkış sargılı veya kademeli çıkış sargılı transformatörler için sonuçlar en yüksek sıcaklığı
gösteren değerler olarak düşünülür. İlk durumda, aynı zamanda yüklenmesi öngörülen tüm sargılar
beyan çıkış gücü ile yüklenir ve ardından seçilen çıkış sargısı kısa devre edilir.
35
Madde 15.2, Madde 15.3 ve Madde 15.4’teki deneyler için sıcaklıklar, transformatör beyan ortam
sıcaklığında (25 oC veya ta) çalıştırıldığında, Çizelge 3’te verilen değerleri aşmamalıdır. Deney alanındaki
sıcaklığın beyan ortam sıcaklığından farklı olduğu durumlarda, bu fark Çizelge 3’teki sınırları uygularken
hesaba katılmalıdır.
Çizelge 3 – Kısa devre veya aşırı yük durumlarında sıcaklığın en yüksek değerleri
Yalıtım sınıflandırması A E B F H
En yüksek sıcaklık
c
C
Kendinden korumalı sargı
Madde 15.2 150 165 175 190 210
Koruyucu düzen ile korunan sargı:
a) Madde 15.3.2 – Madde 15.3.3 – Madde 15.3.4
- Gerekli süre veya Çizelge 4’te verilen T süresi 200 215 225 240 260
sırasında a
b) Madde 15.3.1
-
İlk saat sırasında, tepe değer 200 215 225 240 260
-
İlk saatten sonra, tepe değer 175 190 200 215 235
-
İlk saatten sonra, aritmetik ortalama değer b 150 165 175 190 210
c) Madde 15.3.5 175 190 200 215 235
Dış mahfazalar (standart deney parmağı ile
dokunulabilen) 105
Tesisatın kauçuk yalıtımı 85
Tesisatın PVC yalıtımı 85
Destekler (çam kontrplak yüzey üzerindeki,

transformatör tarafından kapsanan herhangi bir alan) 105
a)
Göz önünde bulundurulacak en yüksek sıcaklık, transformatörün ısıl ataletinden dolayı deney
sırasında ve sonra erişilen en yüksek sıcaklıktır.
b)
Aritmetik ortalama değer aşağıdaki gibi belirlenir:
Sıcaklığın zamana göre grafiği, transformatörün gücü açılıp kapatılırken, söz konusu deney süresi
için çizilir. Aritmetik ortalama sıcaklık (tA), aşağıdaki formül ile belirlenir:
tA = (ten büyük + ten küçük)/2
Burada:
ten büyük, en yüksek değerlerin ortalaması,
ten küçük, en düşük değerlerin ortalamasıdır.
36
Deney esnasında, transformatör tehlikeli miktarda alev, ergimiş metal, zehirli veya yanıcı gaz yaymamalı ve
sıcaklıklar Çizelge 3’te gösterilen değerleri aşmamalıdır.
Tüm deneyler sırasında ve sonrasında transformatör, Madde 9’a uygun olmalıdır.
Deneylerden sonra, yalıtım sistemi, yaklaşık olarak ortam sıcaklığına soğutulduktan sonra, Madde 18.3’teki
dielektrik dayanım deneyine dayanmalıdır.
Not – Madde 17.2’deki nem işlemi, bu dielektrik dayanım deneyinden önce uygulanmaz.
15.2 Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatörler

Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatörler, kararlı koşullar oluşuncaya kadar çıkış
sargılarının kısa devre edilmesi yoluyla deneyden geçirilir.
15.3 Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatörler

Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatörler, aşağıdaki gibi deneyden geçirilirler:
15.3.1 Çıkış bağlantı uçları kısa devre edilir. Donatılan aşırı yük koruma düzeni, besleme gerilimi beyan
besleme geriliminin 0,9 katı ile 1,1 katı arasındaki herhangi bir değerde iken, sıcaklık Çizelge 3’teki değerleri
aşmadan önce çalışmalıdır.
15.3.2 IEC 60269-2 veya IEC 60269-3’e uygun bir sigorta veya teknik olarak eş değer bir sigorta ile
korunursa, k ve T Çizelge 4’te gösterilen değerler olmak üzere, transformatör T süresi için ve koruyucu
sigorta hattının beyan akımı olarak transformatör üzerine işaretlenen akımın k katına eşit bir akım ile
yüklenir. Sigortadaki akım, deney sırasında sabit tutulmalıdır. Sigorta hattı, ihmal edilebilir empedanstaki bir
hat ile değiştirilir.
Çizelge 4 – Sigortalar için T ve k’nın değerleri
gG için koruma sigorta hattının beyan akım

T
In olarak işaretlenen değerleri
k
h
A
In≤4 1 2,1
4<In<16 1 1,9
16≤In≤63 1 1,6
63<In≤160 2 1,6
160<In≤200 3 1,6
Not 1 – Deneyimsiz insanların kullanımı için olan gG tip B silindirik sigortalar için (IEC 60269-
3-1) ve yetkili kişilerin kullanımı ile ilgili olarak cıvata bağlantılı sigortalar için (IEC
60269-2-1) k’nın değeri In<16 için 1,6’dır.
Not 2 – Deneyimsiz kişilerin kullanımı için olan 16 A’lik beyan akımlı D tipi sigortalar için (IEC
60269-3-1) k’nın değeri 1,9’dur.
15.3.3 IEC 60127’ye uygun minyatür sigortalar ile veya ISO 8820’ye göre kara yolu taşıtlarında kullanılan
bıçaklı tip sigorta bağlantısı ile veya teknik olarak eş değer bir sigorta ile korunuyorsa, transformatörün en
uzun ön ark süresine karşılık gelen bir süre boyunca transformatör uygun deney föyünde belirtilen ilgili akım
ile yüklenir. Sigortadaki akım, deney sırasında sabit tutulmalıdır. Sigorta bağlantısı, ihmal edilebilir
empedanstaki bir hat ile değiştirilir.
Not – Teknik olarak eş değer sigorta, IEC 60127 veya ISO 8820’de belirtilenlerden biriyle aynı akım-zaman
karakteristiğine sahip sigorta bağlantısıdır.
Transformatör IEC 60127’ye uygun minyatür sigortalarla korunmuşsa, kararlı duruma erişilinceye kadar
beyan sigorta akımının 1,5 katına eşit bir akımla ilâve bir aşırı yük deneyi gerçekleştirilmelidir.
15.3.4 IEC 60898’e uygun bir devre kesici ile veya teknik olarak eş değer bir devre kesici ile korunuyorsa,
transformatör, devre kesicinin beyan akımının 1,45 katına eşit bir akım ile IEC 60898’de verilen bir sürede
yüklenir. Sigortadaki akım, deney sırasında sabit tutulmalıdır. Devre kesici, ihmal edilebilir empedanstaki bir
hat ile değiştirilir.
37
15.3.5 Transformatör;
- IEC 60127 veya IEC 60269’a göre bir sigorta veya devre kesiciden farklı bir aşırı yük koruma düzeni
tarafından veya
- kastî bir zayıf bölüm ile
korunuyorsa, transformatör koruma düzeninin çalışmasına sebep olacak en düşük akımın 0,95 katına eşit bir
akım ile kararlı şartlara ulaşıncaya kadar yüklenir. Koruma düzeninin çalışmasına sebep olan en düşük akım,
transformatörü başlangıçta beyan çıkışının % 100’ünde çalıştırılarak ve koruma düzeni çalışıncaya kadar, %
2’lik adımlar hâlinde (her bir adım, kararlı durum sağlanıncaya kadar muhafaza edilir) çıkış akımı azaltılarak
elde edilir.
Koruma düzeni kastî zayıf bir bölüm ise, yukarıdaki deney iki yeni numune üzerinde tekrar edilir. İlk
numunedeki deney sırasında, zayıf bölüm aynı tarzda çalışır ve yukarıdaki gibi yerleştirilir. İkinci numunedeki
deney sırasında, sıcaklık kararlı durum şartında Çizelge 3’teki değerleri aşmamalıdır.
15.4 Kısa devreye dayanıklı olmayan transformatörler

Kısa devreye dayanıklı olmayan transformatörler, Madde 15.3’te belirtildiği gibi, ilgili giriş veya çıkış
devresine tesis edilen ve imalâtçı tarafından belirtilen uygun koruma düzeni ile deneyden geçirilir.
Bağlı, kısa devreye dayanıklı olmayan transformatörler normal kullanımın en elverişsiz şartlarında, giriş veya
çıkış devresinde tesis edilmiş, imalâtçı tarafından belirtilen uygun koruma düzeni ile ve transformatörün
tasarlandığı donanım veya devre tipi için en elverişsiz yük koşullarında deneyden geçirilir. Elverişsiz yük
durumlarına örnekler; sürekli, kısa süreli veya kesintili çalışmadır.
15.5 Arızaya karşı güvenlikli transformatörler
15.5.1 Üç ilâve transformatör yalnızca aşağıdaki deney için kullanılır.
Transformatörün başarısız olduğu bu deney sırasında, kesinti giriş devresinde olmalıdır.
Üç numunenin her biri normal kullanımdaki gibi 20 mm kalınlıklı mat siyah boyalı kontraplak yüzeye monte
edilir ve sıcaklık kararlı duruma gelinceye kadar Madde 14.2’ye göre ısıtılır. Her bir transformatör, Madde
14.2’deki deney sırasında en yüksek sıcaklığı oluşturan çıkış sargısı, başlangıçta beyan çıkış akımının 1,5
katı ile yüklü olarak (veya, bu mümkün değilse, elde edilebilen en büyük çıkış akımı) kararlı durum şartları
oluşuncaya veya bozuluncaya (hangisi önce olursa) kadar beyan giriş geriliminin 1,1 katında çalıştırılır.
Transformatör başarısız olursa, deney sırasında ve sonrasında Madde 15.5.2’de verilen kritere uygun
olmalıdır.
Transformatör başarılı olursa, kararlı durum şartları oluşuncaya kadar geçen süre kaydedilir ve daha sonra
seçilen çıkış sargısı kısa devre edilir. Deney, transformatör başarısız oluncaya kadar sürdürülür. Deneyin bu
bölümü kararlı durum şartlarına ulaşmak için gerekli olan süreden daha uzun süre olmayacak, ancak 5 saati
geçmeyecek şekilde, her bir numune bu işlemi sağlamalıdır.
Transformatörler güvenli bir biçimde başarısız olmalı ve deney sırasında ve sonrasında Madde 15.5.2’de
verilen kriterleri sağlamalıdır.
15.5.2 Madde 15.5.1’deki deneyler sırasında herhangi bir anda:

- Transformatörün standard deney parmağı ile dokunulabilen mahfazasının herhangi bir bölümünün
sıcaklığı 175 oC’u aşmamalıdır;
- Kontrplak desteğin sıcaklığı hiçbir yerde 125 oC’u aşmamalıdır;
- Transformatörler alev, erimiş malzeme, ışıyan parçacıklar veya yalıtkan malzemenin yanıcı damlalarını
yaymamalıdır.
Madde 15.5.1’deki deneylerden ve ortam sıcaklığına soğutulduktan sonra:

- Transformatörler, deney gerilimi Madde 18, Çizelge 8b’deki değerlerin % 35’i olacak şekilde bir dielektrik
dayanım deneyine dayanmalıdır. Deney, transformatörlerin her çeşidi için girişten gövdeye ve ek olarak
güvenlikli yalıtım, yalıtım ve ayırma transformatörleri için girişten çıkışa yapılır.
- Varsa mahfazalarda standard deney parmağının (Şekil 2) çıplak tehlikeli gerilimli bölümlere temas
etmesine izin verecek delikler oluşmamalıdır. Kuşku durumunda, tehlikeli gerilimli bölümler ile temas,
gerilim 40 V’dan az olmayacak şekilde, bir elektriksel temas göstergesi aracılığıyla tespit edilir.
38
Transformatör bu maddenin herhangi bir yerinde başarısız olursa, transformatörün dayanım deneyini
sağlamadığı kabul edilir.
16 Mekanik dayanım
16.1 Genel
Transformatörler yeterli mekanik dayanıma sahip olmalı ve normal kullanımda beklenebilecek sert
kullanımlara dayanacak şekilde yapılmalıdır.
Bu kurala uygunluk, sabit transformatörler için Madde 16.2’deki deneyler ve taşınabilir transformatörler için
Madde 16.2, Madde 16.3 ve Madde 16.4’ten uygun olanları ile doğrulanır.
Deneylerden sonra, transformatör bu standardın anlamı içinde hiçbir hasar göstermemelidir. Özellikle Madde
9.1.2’de belirtildiği gibi kontrol edildiğinde, tehlikeli gerilimli bölümler erişilebilir olmamalıdır. Yalıtkan engeller
hasar görmüş olmamalı ve tutamak, kaldıraç, düğmeler ve benzerleri yerlerinden çıkmamalıdır.
Not 1 – Ciladaki hasar, yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarını Madde 26’da belirtilen
değerlerin altına düşürmeyen küçük çentikler ve elektrik çarpmasına veya neme karşı korumayı kötü
şekilde etkilemeyen küçük yongalar ihmal edilir.
Not 2 – Normal görüş veya büyütmesiz düzeltilmiş görüş ile görünmeyen çatlaklar ve lif takviyeli
dökümlerdeki yüzey çatlakları ve benzerleri ihmal edilir.
Ek olarak, Madde 16.4’teki deneyler ile ilgili olarak, deney esnasında pimlerin eğilmesi ihmal edilir.
16.2 Sabit transformatörler

Kapaklı ve benzeri malzemeli transformatör rijit bir desteğe sıkıca tutturulur ve tutamaklar, kaldıraçlar,
anahtar tokmakları ve benzerleri dâhil, dış kısmın tehlikeli gerilimli bölümleri koruyan ve zayıf olması
muhtemel her noktasına (0,5 ± 0,05) J’luk enerji ile IEC 60068-2-75’deki Eh deneyine göre yaylı bir darbe
çekiciyle, çekicin burnu yüzeye dik şekilde bastırılarak 3 vuruş uygulanır. Darbeleri uygulamadan önce,
tabanın ve kapakların sabitleme vidaları Çizelge 11’de belirtilen değerin 2/3’üne eşit bir döndürme momenti
ile sıkıştırılır.
Önceki darbelerin uygulanması ile herhangi bir kusur oluşup oluşmadığı konusunda şüphe varsa, kusur
ihmal edilir ve üç darbe grubu deneye dayanması gereken yeni bir numunenin aynı yerine uygulanır.
IP00 transformatörlerin bir cihaz veya diğer donanımın içine monte edildiğinde erişilemeyen bölümleri
deneye tâbi tutulmazlar.
16.3 Taşınabilir transformatörler (sabit tesisattaki prizlere takılmak için bütünleşik

pimleri olan taşınabilir transformatörler hariç)
Sabit tesisattaki prizlere takılmak için bütünleşik pimleri olan taşınabilir transformatörler hariç taşınabilir
transformatörler, normal kullanım konumunda tutulur ve daha sonra düz bir beton desteğe yerleştirilmiş en
az 5 mm kalınlıklı düzgün bir çelik plâka üzerine 25 mm yükseklikten düşürülür. Her 5 saniyede 1 düşüşü
aşmayacak bir sıklıkla 100 düşüş gerçekleştirilir.
Yükseklik, numune düşüşürülmeden önce havada tutulurken, numunenin deney yüzeyine en yakın
bölümünden ölçülmelidir.
Numuneyi bırakma yöntemi, bırakma anında en az bozulma ile, havada tutma konumundan serbest düşüşe
geçmesine izin verecek şekilde olmalıdır.
Transformatör, sabit dış bükülgen kablo veya kordon(lar) ile donatılmışsa, bunlar 100 mm’lik bir uzunlukta
kesilirler.
16.4 Sabit tesisattaki prizlere takılmak için bütünleşik pimleri olan taşınabilir
transformatörler
Sabit tesisattaki prizlere takılmak için bütünleşik pimleri olan taşınabilir transformatörler, yeterli mekanik
dayanıma sahip olmalıdır.
39
Bu kurala uygunluk; a), b) ve c) bentlerindeki deneyler ile doğrulanır. a) bendindeki deney, deneylere
dayanması gereken üç numune üzerinde yapılır. b) ve c) bentlerindeki deneylerin ikisi de yeni bir numunede
yapılır.
a) Deney, IEC 60068-2-32’de belirtildiği gibi bir perdah dolabı içinde gerçekleştirilir. Transformatör sabit dış
kordon(lar) ile donatılmışsa, bu kordonlar 100 mm’lik bir uzunlukta kesilir. Her numune tek tek deneyden
geçirilir.
Dolap dakikada 5 dönüş hızında döndürülür, düşüşlerin sayısı:
- Numunenin kütlesi 250 g’ı aşmazsa 50;

- Numunenin kütlesi 250 g’ı aşarsa 25
olacak şekilde, dakikada 10 dönüş gerçekleştirilir.
Deneyden sonra, numunenin bu standarda göre hiçbir hasarı olmamalıdır, ancak çalışabilir olması
gerekmez.
Elektrik çarpmasına karşı koruma etkilenmeyecek şekilde, küçük parçalar kırılabilir.
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları veya yalıtma aralıklarını IEC 60884-1’in Madde 27.1’inde belirtilen
değerlerin altına düşürmeyen, pimlerin bozulması ve cilâdaki hasar ile küçük çentikler ihmal edilir.
b) Pimler önce 1 dakika süreyle bir yönde ve daha sonra 1 dakika süreyle ters yönde 0,4 Nm’lik bir
döndürme momenti uygulandığında dönmemelidir.
Not – Pimlerin dönmesi bu standardın kapsamı içinde güvenliği zayıflatmadığı zaman bu deney
gerçekleştirilmez.
c) Sarsıntı olmaksızın sırayla her bir pime 1 dakika boyunca, pimin boyuna ekseni yönünde Çizelge 5’te
verildiği gibi bir çekme gücü uygulanır.
Çekme kuvveti (70 ± 2) oC’luk sıcaklıktaki bir ısıtma kabini içinde, cihaz ısıtma kabinine yerleştirildikten 1
saat sonra uygulanır.
Çizelge 5 – Pimlere uygulanan çekme kuvveti
Çekme gücü
Eş değer fiş tipinin beyan değeri Kutup sayısı
N
2 40
10 A’e kadar (10 A dâhil) 130/250 V
3 50
10 A üzerinde ve 16 A’e kadar (16 A dâhil) 2 50
130/250 V 3 54
10 A üzerinde ve 16 A’e kadar (16 A dâhil) 3 54
440 V 3’den fazla 70
Bu deneyin amacı için koruyucu topraklama kontakları, sayısına bakılmaksızın tek kutup olarak
değerlendirilir.
Deneyden sonra ve düzen ortam sıcaklığına soğutulduktan sonra, hiçbir pim cihazın gövdesinin içinde 1
mm’den fazla yer değiştirmemelidir.
17 Zararlı toz girişine, katı madde ve neme karşı koruma

17.1 Mahfaza ile sağlanan koruma derecesi (IP kodu)
Transformatörün mahfazası, IP00 olarak işaretlenen ve deneye tâbi tutulanlar hariç, transformatörün
sınıflandırmasına ve transformatör üzerine işaretlenmiş IP numarasına göre toz, katı nesneler ve nemin
girişine karşı koruma derecesinde olmalıdır.
Not – IP kod sisteminin açıklaması Ek Q’da verilmiştir.
40
Bu kurala uygunluk Madde 17.1.1’de belirtilen uygun deneyler ve diğer IP dereceleri için IEC 60529’da
belirtilen uygun deneylerle doğrulanır.
IPX8 hariç olmak üzere, ikinci karakteristik rakamın deneyinden önce transformatör beyan çıkışı koşullarında
devreye alınmalı ve beyan gerilimde kararlı bir çalışma sıcaklığına getirilmelidir.
Deneyde kullanılan su, 15 oC ± 10 oC’luk bir sıcaklıkta olmalıdır.
Transformatörler, ilgili yerde çıkış devresine takılmış uygun bir fiş ile normal kullanımdaki gibi bağlanmalı ve
monte edilmelidir.
Dış bükülgen bir kablo veya kordon ile donatılmamış transformatörler, en elverişsiz tip ve kesit alanı
kullanılarak, Madde 22’de belirtildiği gibi dış elektrik bağlantısı ile donatılırlar.
Madde 17.1.1 A ilâ Madde 17.1.1 J’deki deneyler için gövdesi bir yüzey ile temas hâlinde olarak monte
edilmesi tasarımlanan bir sabitlenmiş transformatör, başkaca belirtilmemişse, tüm büyüklüğü,
transformatörün izdüşümüne eşit bir zemin üzerinde deneye tâbi tutulur.
Tahliye delikleri yoluyla suyun boşaltılması için düzeneklere sahip transformatörler, imalâtçının tesis
talimatnamesinde başkaca belirtilmemişse, en alçak tahliye deliği açık olacak şekilde monte edilmelidir.
Havalandırma açıklıkları deney sırasında açık bırakılmalıdır.
Normal kullanımdaki gibi bağlanmış taşınabilir transformatörler, normal kullanımın en elverişsiz konumunda
yerleştirilmelidir.
Varsa salmastra somunları, Madde 25.6’daki deneylerde salmastra somunlarına uygulananın 2/3’üne eşit bir
döndürme kuvveti ile sıkılmalıdır.
Deneylerin tamamlanmasından sonra, transformatör Madde 18.3’te belirtilen dielektrik gerilim deneyine
dayanmalıdır ve muayenede aşağıdaki hususlar doğrulanmalıdır:
a) Toz geçirmez transformatörlerde, mahfaza içinde talk pudrası birikmesi olmadığı, öyle ki; toz iletken
olursa, yalıtımın bu standardın kurallarını karşılamamasına sebep olacak talk pudrası birikmediği,
b) Toz geçirmez transformatörler için mahfaza içinde talk pudrası birikmediği,
c) Kullanıcı veya çevre için bir tehlike olabilecek, örneğin yüzeysel kaçak yolu uzunluklarını Madde 26’da
belirtilen değerlerin altına düşürebilecek, 15 V a.a. veya 25 V d.a. altındaki SELV hariç gerilimli bölümler
veya yalıtım üzerinde su damlası olmadığı,
d) Damlatmaya, püskürtmeye, sıçratmaya ve basınçlı püskürtmeye karşı dayanıklı olan transformatörlerde
güvenliği zayıflatacak biçimde mahfaza içinde su birikmesi olmadığı,
e) Su geçirmez transformatörün mahfazası içine girmiş su zerresi olmadığı,
f) Katı nesne geçirmez transformatörler için ilgili deney probu ile transformatör mahfazası içine hiçbir giriş
olmadığı.
17.1.1 Mahfazalı transformatörlerdeki deneyler

A. Katı madde geçirmez transformatörler (ilk karakteristik IP rakamı 2), IEC 60529’da belirtilen standart
deney parmağı ve Madde 9 ve Madde 26’nın kurallarına göre Şekil 3’te belirtilen deney pimi ile deneye
tâbi tutulur.
B. Katı madde geçirmez transformatörler (ilk karakteristik rakamları 3 ve 4), IEC 61032’nin deney probu C
veya deney probu D’ye uygun olan bir prop ile mümkün olan her noktada (contalar hariç) aşağıdaki gibi
bir güç uygulanarak deneye tâbi tutulmalıdır.
Çizelge 6 – Katı madde geçirmez transformatör deneyi
IEC 61032’ye göre Prop tel çapı

Uygulama kuvveti
deney probu mm
İlk IP rakamı 3 C 2,50+0, 05 3 N ± % 10

+0 , 05
İlk IP rakamı 4 D 1 0 1 N ± % 10
Prop telinin ucu, uzunluğuna dik açıyla kesilmeli ve çapaksız olmalıdır.
41
C. Toz geçirmez transformatörler (ilk karakteristik IP rakamı 5), içine talk pudrasının bir hava akımı yoluyla
havada uçuşturulduğu, IEC 60529 Şekil 2’de gösterilene benzer bir toz odasında deneye tâbi tutulur,
deney esnasında IEC 60529 Şekil 2’de görülen vakum pompası bağlanmayarak, söz konusu toz odası
hacminin her metre küpü için 2 kg toz içermelidir. Kullanılan talk pudrası, anma tel çapı 50 µm ve teller
arasındaki anma geçiş uzaklığı 75 µm olan kare örgülü bir elek içinden geçmeli ve parçacık boyutları en
az ağırlıkça % 50’si 5 µm’den az olmak üzere 1 µm’ye kadar (dâhil) boyutlarda olmalıdır. 20 deneyden
daha fazlası için kullanılmış olmamalıdır.
Deney aşağıdaki gibi gerçekleştirilmelidir:

a) Transformatör toz odasının dışında tutulur ve çalışma sıcaklığına ulaşıncaya kadar beyan çıkışında
çalıştırılır;
b) Transformatör, çalışıyorken, en az bozulma ile toz odası içine yerleştirilir;
c) Toz odasının kapısı kapatılır;
d) Talk pudrasının havada uçuşmasını sağlayan fan/üfleyici çalıştırılır;
e) 1 dakika sonra transformatör durdurulur ve talk pudrası havada asılıyken 3 saat süreyle soğumaya
bırakılır.
Not 1 – Fan/üfleyicinin çalıştırılması ile transformatörün kapatılması arasındaki 1 dakikalık süre, daha
küçük transformatörler için en önemli durum olan ilk soğuma sırasında transformatör
çevresinde talk pudrasının tamamen asılı olmasını sağlamak içindir. Transformatör ilk olarak
deney odasının aşırı ısınmamasını sağlamak için yukarıda a) bendindeki gibi çalıştırılır.
Not 2 – Deneyin bu işlemi, IEC 60529’da Kategori 1’e karşılık gelir.
D. Toz geçirmez transformatörler (ilk karakteristik IP rakamı 6) yukarıdaki C maddesinde belirtildiği gibi
deneyden geçirilir.
E. Damlamaya karşı korumalı transformatörler (ikinci karakteristik IP rakamı 1), IEC 60529’da Şekil 3’te
gösterilen bir cihaz aracılığıyla, transformatörün üst kısmının 200 mm yüksekliğinden düşey olarak
yağan 3 mm/dakikalık yapay yağışa 10 dakika süre ile maruz tutulurlar.
F. Damlamaya karşı korumalı transformatörler (ikinci karakteristik IP rakamı 2), 15o’ye kadar herhangi bir
açıda eğilir ve IEC 60529’da Şekil 3’te gösterilen bir cihaz aracılığıyla, transformatörün üst kısmının 200
mm yüksekliğinden düşey olarak yağan 3 mm/dakikalık yapay yağışa 10 dakika süre ile maruz tutulurlar.
G. Püskürtmeye dayanıklı transformatörlere (ikinci karakteristik IP rakamı 3), IEC 60529’da Şekil 4’te
gösterilen bir püskürtme cihazı aracılığıyla 10 dakika süreyle su püskürtülür. Yarı dairesel tüpün yarıçapı
mümkün olduğunca küçük ve transformatörün konumu ve boyutu ile uyumlu olmalıdır.
Tüp, su fıskiyeleri dairenin merkezine yönlenecek şekilde delinmeli ve cihaz içindeki su basıncı yaklaşık
80 kN/m2 olmalıdır.
Tüpün, bir tam salınımı (2 x 120o) için süre yaklaşık 4 saniye olacak şekilde, düşeyin her iki yanına 60o
olmak üzere 120o’lik bir açı ile salınım yapması sağlanmalıdır.
Transformatör tüpün ekseni üzerine monte edilmelidir. Böylece transformatörün uçları yeterli şekilde
fıskiyelerin kapsama alanı içerisinde tutulur. Transformatör deney sırasında kendi düşey ekseni etrafında
IEC 60529’da belirtildiği gibi döndürülmelidir.
Bu 10 dakikalık sürenin ardından, transformatör kapatılmalı ve su püskürtmesi ilâve bir 10 dakika daha
devam ederken, doğal olarak soğumaya bırakılmalıdır.
H. Sıçramaya karşı dayanıklı transformatörlere (ikinci karakteristik IP rakamı 4), IEC 60529’un Şekil 4’ünde
gösterilen ve F bendinde tanımlanan püskürtme düzeneği aracılığıyla 10 dakika süreyle her yönden su
püskürtülür. Transformatör, uçları yeterli şekilde fıskiyelerin kapsama alanı içerisinde olması için tüpün
ekseni altında monte edilmelidir.
Tüpün, bir tam salınımı (2 x 360o) için süre yaklaşık 12 saniye olacak şekilde, düşeyin her iki yanında 180o
olmak üzere yaklaşık 360o’lik bir açı ile salınım yapması sağlanmalıdır. Transformatör deney sırasında kendi
düşey ekseni etrafında IEC 60529’da belirtildiği gibi döndürülmelidir.
42
Deneydeki donanım için kullanılan destek, bir engel olarak davranmasını önlemek için ızgara biçiminde
olmalıdır. Bu 10 dakikalık sürenin ardından, transformatör kapatılmalı ve su püskürtmesi ilâve bir 10 dakika
daha devam ederken, doğal olarak soğumaya bırakılmalıdır.
İ. Basınçlı püskürtmeye dayanıklı transformatörler kapatılır ve hemen sonra D’ boyutu 6,3 mm olmak üzere
IEC 60529, Şekil 6’da gösterilen boyut ve biçime sahip ağızlıklı bir hortum vasıtasıyla tüm yönlerden 15
dakika süreyle bir su püskürtmesine tâbi tutulur. Ağızlık numuneden 3 m uzakta tutulmalıdır.
Su akış hızı (debisi) yaklaşık 12,5 L/dakika olmalıdır.
J. Yüksek basınçlı püskürtmeye dayanıklı transformatörler kapatılır ve hemen sonra D’ boyutu 12 mm

olmak üzere IEC 60529, Şekil 6’da gösterilen boyut ve biçime sahip ağızlıklı bir hortum vasıtasıyla tüm
yönlerden 3 dakika süreyle bir su püskürtmesine tâbi tutulur. Ağızlık numuneden 3 m uzakta tutulmalıdır.
Su debisi yaklaşık 100 L/dakika olmalıdır.
K. Su geçirmez transformatörler (ikinci karakteristik IP rakamı 7) kapatılır ve hemen sonra transformatörün

üst kısmının üzerinde en az 150 mm su olacak şekilde ve en alt kısmı su seviyesinden en az 1 m
aşağıda olacak şekilde 30 dakika süreyle suya daldırılır. Transformatörler bu konumda kendi tespit
düzenleriyle tutulmalıdır.
Not – Su altında çalışması tasarlanan transformatörler için bu işlem yeterince ağır değildir.
L. Basınçlı suya dayanıklı transformatörler (ikinci karakteristik IP rakamı 8), transformatör mahfazasının
sıcaklığının deney tankındaki suyun sıcaklığını 5 oC ilâ 10 oC arasında aşması için çalıştırma ile veya
diğer uygun yöntemler ile ısıtılır.
Transformatör daha sonra kapatılmalı ve en büyük beyan daldırma derinliğine karşılık gelen basıncın 1,3
katı bir su basıncına 30 dakikalık bir süre için maruz bırakılmalıdır.
17.2 Nem işlemi

Transformatörler, normal kullanımda meydana gelebilecek nem koşullarına karşı dayanıklı olmalıdır.
Bu kurala uygunluk Madde 18’deki deneylerin hemen ardından bu maddede tanımlanan nem işlemi ile
doğrulanır.
Beslemeye sabit bağlantısı öngörülen transformatörler, kabloları takılı, ancak kablo girişleri açık olarak
deneye tâbi tutulur. Bir çok açılmaya hazır açıklık varsa ve mahfazanın farklı bölümlerinde yerleştirilirse, en
elverişsiz durumu veren açılır. Dış bükülgen bir kablo veya kordon ile kullanılması tasarlanan
transformatörler, kordon ve kordon girişleri doğru olarak takılmış biçimde deneyden geçirilirler.
Bir aletin yardımı olmadan çıkarılabilen elektriksel bileşenler, kapaklar ve diğer bölümler çıkartılır ve gerekli
ise ana bölüm ile nem işlemine tâbi tutulur.
Nem işlemi, bağıl nemi % 91 ile % 95 arasında tutulan hava içeren bir nem odasında gerçekleştirilir.
Numunenin yerleştirilebileceği her yerde havanın sıcaklığı 20 oC ile 30 oC arasındaki herhangi uygun t
değerinin 1 oC toleransı içinde tutulur.
Nem odasına yerleştirilmeden önce numune, t ve (t + 4) oC arasında bir sıcaklığa getirilir.
Numune, oda içerisinde:

- IP20 veya daha düşük koruma indisli transformatörler için iki gün (48 saat),
- Diğer koruma indisli transformatörler için yedi gün (168 saat)
süreyle tutulur.
Çoğu durumda numuneler, belirtilen sıcaklığa, nem işleminden önce en az 4 saat bu sıcaklıkta tutularak
getirilebilir.
43
Not - % 91 ile % 95 arasındaki bağıl nem, çözelti nem odası içerisinde hava ile yeterli temas yüzeyine sahip
olacak şekilde, suda doygun sodyum sülfat (Na2SO4) veya potasyum nitrat (KNO3) yerleştirerek elde
edilebilir. Oda içerisinde belirtilen koşulları elde etmek için havanın sabit devir daimini sağlamak ve
genellikle ısıl olarak yalıtılmış oda kullanmak gereklidir.
Bu işlemden ve Madde 18’deki deneylerden sonra, transformatör bu standardın kapsamı içinde hiçbir hasar
göstermemelidir.
18 Yalıtım direnci, dielektrik dayanımı ve kaçak akım

18.1 Genel
Transformatörlerin yalıtım direnci, dielektrik dayanımı ve kaçak akımı yeterli olmalıdır.
Bu kurala uygunluk çıkarılmış olan parçaların yeniden takılmasının ardından numunenin belirtilen sıcaklığa
getirildiği oda veya nem odası içinde Madde 17.2’deki deneyden hemen sonra yapılan Madde 18.2’den
Madde 18.5’e kadar olan deneyler ile doğrulanır.
18.2 Yalıtım direnci

Yalıtım direnci Çizelge 7’de gösterilenden daha az olmamalıdır.
Yalıtım direnci, ölçme işlemi gerilimin uygulanmasından 1 dakika sonra olacak şekilde, uygulanan yaklaşık
500 V’luk bir d.a. gerilim ile ölçülür.
Çizelge 7 – Yalıtım direncinin değerleri
Yalıtım direnci
Deneyden geçirilecek yalıtım
MΩ
Tehlikeli gerilimli bölümler ile gövde arasında:
- Temel yalıtım için 2
- Takviyeli yalıtım için. 7
Giriş devreleri ile çıkış devreleri arasında (temel yalıtım) 2
Giriş devreleri ile çıkış devreleri arasında (çift veya takviyeli yalıtım) 5
Her bir giriş devresi ve birlikte bağlanmış diğer tüm giriş devreleri arasında 2
Her bir çıkış devresi ve birlikte bağlanmış diğer tüm çıkış devreleri arasında 2
Tehlikeli gerilimli bölümler ile II sınıfı transformatörlerin tehlikeli gerilimli 2
bölümlerden yalnızca temel yalıtımla ayrılmış iletken bölümleri arasında
II sınıfı transformatörlerin tehlikeli gerilimli bölümlerden yalnızca temel 5
yalıtımla ayrılmış iletkenli bölümleri ile gövde arasında
II sınıfı transformatörlerin yalıtkan malzemenin mahfazasının iç ve dış yüzeyi 7
ile temas hâlindeki iki metal yaprak arasında
18.3 Dielektrik dayanım deneyi

Madde 18.2’deki deneyden hemen sonra, yalıtım 50/60 Hz’deki yaklaşık sinüs dalgası biçimli bir dielektrik
dayanım gerilimine 1 dakika süre ile tâbi tutulur. Dielektrik dayanımı deney geriliminin değeri ve uygulama
noktaları Çizelge 8a’da verilmiştir.
Dirençler, kondansatörler ve diğer bileşenler deney gerçekleştirilmeden önce ayrılırlar.
44
Çizelge 8a – Dielektrik dayanım deney gerilimleri çizelgesi
Çalışma gerilimi
Dielektrik dayanım deney geriliminin uygulanması a Vb
<50 150 300 600 1000
1) Giriş devrelerinin gerilimli bölümleri ile çıkış 250 1400 2100 25002750
devrelerinin gerilimli bölümleri arasında (temel
yalıtım)
2) Giriş devrelerinin gerilimli bölümleri ile çıkış 500 2800 4200 5000 5500
devrelerinin gerilimli bölümleri arasında (çift veya
takviyeli yalıtım)
3) Aşağıdakiler arasındaki temel veya takviyeli 250 1400 2100 2500 2750
yalıtımın üzeri:
a) Farklı polaritedeki gerilimli bölümler,
- Aynı sargı içinde: deney yapılmaz (yalnızca
işlevsel yalıtım),
- Sargıdan başka: Deney uygulanır,
b) Gerilimli bölümler ile koruma topraklamasına
bağlanması amaçlanmışsa gövde,
c) Erişilebilir iletken bölümler ile giriş manşonuna,
kordon korumasına ve ankrajına veya
benzerinin içine sokulmuş bükülgen kablo veya
kordon (veya kordonun çevresine sarılmış
metal yaprak) ile aynı çaplı bir metal çubuk,
d) Gerilimli bölümler ile bir ara iletken bölüm,
e) Ara iletken bölümler ile gövde,
f) Her bir giriş devresi ile birlikte bağlanan diğer
tüm giriş devreleri.
4) Gövde ile gerilimli bölümler arasında takviyeli 500 2800 4200 5000 5500
yalıtım üzeri
a
Madde 19.12.3 b) ve Madde 26.2.4.1’de deney b)’ye göre yapılışlar için gerilimler 1,25 faktörü ile
çarpılır. Madde 26.2.4.2’ye göre yapılışlar için gerilimler 1,35 faktörü ile çarpılır.
b
Çalışma geriliminin orta değerleri için dielektrik dayanım deney geriliminin değerleri çizelgedeki
değerler arasında enterpolasyon ile bulunur.
Korona etkileri ve benzer olaylar ihmal edilerek, deney esnasında yalıtkan malzemeler ve/veya sistemde
hiçbir atlama veya delinme meydana gelmemelidir. Deney gerilimlerinin uygulanmasına yönelik örnekleri
gösteren şemalar Ek N’de gösterilmiştir.
Kullanılacak deney metodunun ayrıntıları IEC 61180-1 ve IEC 61180-2’de verilmiştir.
Deney için kullanılan yüksek gerilim transformatörü, çıkış bağlantı uçları kısa devre edildiği zaman en az 200
mA’lik bir akımı besleme kabiliyetinde olmalıdır.
Giriş ve çıkış devreleri arasına uygulanan dielektrik geriliminin, diğer yalıtım üzerinde aşırı zorlama
yapmamasına dikkat edilmelidir. İmalâtçı tarafından, giriş devresinden çekirdeğe ve çekirdekten çıkış
devresine gibi giriş ve çıkış devreleri arasında bir çift yalıtım sisteminin var olduğu belirtilmemişse, her yalıtım
Çizelge 8a, Madde 3’teki deney gerilimine göre ayrı ayrı deneye tâbi tutulur. Aynı husus, giriş ile gövde
arasındaki çift yalıtıma da uygulanır.
Takviyeli yalıtım ve çift yalıtımın ikisini de içeren II sınıfı durumları için takviyeli yalıtıma uygulanan gerilimin
temel veya ek yalıtıma aşırı zorlama yapmamasına dikkat edilmelidir.
18.4 Sargılar arasında ve içindeki yalıtım

Madde 18.3’deki deneyden sonra, bir giriş devresi, beyan besleme frekansının iki katında, beyan besleme
geriliminin iki katına eşit bir gerilime 5 dakika bağlanır. Transformatöre hiçbir yük bağlanmaz. Deney
sırasında, varsa çok damarlı sargılar seri olarak bağlanır. Bu deney yalnızca beyan besleme frekansı 500 Hz
altında olan transformatörlere uygulanabilir.
45
Bağlantının süresi dakika olarak beyan besleme frekansının 10 katının deney frekansına bölünmesiyle elde
edilen değer olacak şekilde ancak, 2 dakikadan az olmamak şartıyla, çift besleme frekansından daha yüksek
bir deney frekansı kullanılabilir.
Deney sırasında, bir sargının sarımları arasında, giriş ve çıkış devreleri arasında, komşu giriş veya çıkış
devreleri arasında veya sargılar ile herhangi iletken çekirdek arasında yalıtımda delinme olmamalıdır.
18.5 Temas akımı ve koruma toprak iletken akımı

Temas akımı ve koruma toprak iletken akımı, Madde 18.5.1 ve Madde 18.5.2’de açıklandığı gibi ölçülür.
Değişken transformatörler veya kademeli transformatörler için en elverişsiz ayar seçilmelidir. Birden fazla
giriş veya çıkış sargısı olan transformatörlerde, en uygun birleşim seçilmelidir.
Burada açıklanan ölçme metodu, transformatörün bir yıldız TN veya TT sisteminde kullanıldığı, bir başka
ifadeyle transformatör hat (L) ve nötr arasına bağlı olduğu, durumda uygulanır. Diğer sistemler için IEC
60990’ın ilgili bölümlerine bakılmalıdır.
Çok fazlı bağlantılar durumunda aynı işlem kullanılır, ancak ölçme (ölçmeler) tek seferde bir fazda yapılır.
Her bir faz için aynı sınırlar uygulanır.
Temas akımı ve koruma toprak iletken akımı, Madde 14’te açıklandığı gibi yüklü taransformatör ile ölçülür ve
ölçmeler kararlı durum şartlarında yapılır.
Not – Gereksiz deney işleminden kaçınmak için bu deneyin Madde 14’teki ısınma deneyi ile bağlantılı
olarak yapılması tavsiye edilir.
18.5.1 Temas akımı

Yalıtkan malzemeden imal edilen mahfazalar durumunda, 10 cm x 20 cm büyüklüğünde metal bir yaprak,
erişilebilir yüzeylerle temasta olacak şekilde yerleştirilir ve ölçme bu yaprak üzerinde yapılır. Sınıf I
transformatördeki sınıf II yalıtkan bölümlerde, temas akımı eş zamanlı olarak bu iki bölümde ölçülmelidir.
Ölçme sırasında, Şekil 8a’ya uygun bir deney devresi kullanılmalıdır. Deney devresi bir ayırma
transformatörü ihtiva etmeli ve ölçme devresine bağlı nötr iletken, güvenlik nedeniyle güvenilir olarak
topraklanmalıdır. Sınıf II transformatörler için koruma toprak iletkeni ihmal edilir. Belirtilen ölçme devresi, Ek
J, Şekil J.1’de açıklanan devredir. Bununla birlikte, 30 kHz üzerindeki frekanslar ilgiliyse, temas akımının
ölçülmesi, Şekil J.1’deki ölçmeye ilâve olarak elektrikle yanma etkisi ile ilgili ölçmeyi de içermelidir. Yanma
etkisi için ağırlıklandırılmamış temas akımının etken değeri ilgilidir. Ağırlıklandırılmamış temas akımı, Ek J,
Şekil J.1’deki 500 Ω direnç üzerinde ölçülen U1 etken değerden hesaplanır.
Bağlantı ucu A elektrodu, sırasıyla her bir erişilebilir bölüme uygulanmalıdır.
Bağlantı ucu A elektrodunun her uygulaması için bağlantı ucu B elektrodu toprağa uygulanmalı ve sonra
sırasıyla her bir erişilebilir bölüme uygulanmalıdır.
Ölçmeler :
Temas akımı her iki konumda p anahtarı ile e ve n anahtarlarının aşağıdaki birleşimlerinda ölçülür:
- n ve e anahtarları açık kopnumda,
- n anahtarı kapalı konumda, e anahtarı açık konumda,
- n anahtarı açık konumda, e anahtarı kapalı konumda.
Bağlantı ucu A ve B elektrotlarının her uygulamasında ve p, e ve n anahtarlarının her birleşiminda, ölçülen

temas akımı Şekil 8b’dekine eşit veya daha küçük olmalıdır.
18.5.2 Koruma toprak iletken akımı

Koruma toprak iletken akımı, Madde 14’te açıklandığı gibi bağlı transformatör ile ölçülür. İlâve olarak ihmal
edilebilir empedanslı (0,5 Ω‘dan az) bir ampermetre, transformatörün toprak bağlantı ucu ile koruma toprak
iletkeni arasına bağlanır.
Koruma toprak iletken akımı (akımları), aşağıdaki değerleri aşmamalıdır:
46
Çizelge 8b – Akımlar için sınırlar
Kaçak akım tipi Beyan akımı En yüksek sınır (etken)

Temas akımı: - 0,5 mA
IEC 60083’e göre bir fiş ile

donatılan tüm sınıf I ve sınıf II
transformatörler
Koruma iletken akımı: ≤4A 2 mA
- Beyan değeri 32 A’e kadar > 4 A ancak ≤ 10 A 0,5 mA/A
(dâhil) tek veya çok fazlı fiş ile > 10 A 5 mA
donatılmış sınıf I transformatörler
- Sürekli bağlantı için amaçlanan ≤7A 3,5 mA

sınıf I transformatörler > 7 A ancak ≤ 20 A 0,5 mA/A
> 20 A 10 mA
Ölçme sırasında gözlemlenecek değer tepe değeridir. Tepe değeri, iyi kalitede bir osiloskop kullanılarak,
gerçek etken değere dönüştürülebilir.
Not – Temas akımı ve koruma iletkeni akımının ölçülmesiyle ilgili ilâve açıklamalar, IEC 60990 ve IEC 61140
(Madde 7.5)’da bulunabilir.
19 Yapılış
19.1 Giriş ve çıkış devreleri, IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde belirtildiği gibi birbirinden elektriksel olarak
ayrılmalıdır. Yapılış, bilerek yapılanlar hariç, bu devreler arasında doğrudan ve dolaylı olarak diğer iletken
bölümler üzerinden hiçbir bağlantı olasılığı bulunmayacak şekilde olmalıdır.
19.2 Selüloid gibi kuvvetli şekilde yanan malzemeler, transformatörlerin yapılışında kullanılmamalıdır.
Pamuk, ipek, kâğıt ve benzeri lifli malzemeler, emprenye edilmedikçe yalıtım olarak kullanılmamalıdır.
Balmumu ve benzer emprenye malzemeler, göçmesi (migrasyonu) uygun biçimde engellenmedikçe

kullanılmamalıdır.
Bu kurala uygunluk, gözle muayene ve şiddetli şekilde yanan malzemelerle ilgili şüphe durumunda, 550 oC’ta
Madde 27.3’te belirtilen kızaran tel deneyi ile doğrulanır.
Not – Yalıtkan malzeme, malzemenin lifleri arasındaki aralıklar uygun bir yalıtkan ile tam olarak doldurulmuş
ise (başka bir ifade ile; epoksi reçine, vernik vb.) doymuş olarak kabul edilir.
Doymuş olsa bile, ahşap, tamamlayıcı veya takviyeli yalıtım olarak kullanılmamalıdır.
19.3 Taşınabilir transformatörler, kısa devreye karşı dayanıklı veya arızaya karşı güvenlikli transformatör
olmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ile doğrulanır.
19.4 II sınıfı transformatörlerde, erişilebilir metal bölümler ile kanallar veya besleme iletkeninin metal kılıfları
arasındaki teması önlemek için önlemler alınmalıdır.
19.5 Ek yalıtım veya takviyeli yalıtım olarak çalışan ve rutin çalışmasından sonra yeniden takma sırasında
ihmal edilebilen II sınıfı transformatörlerin bölümleri;
- Ciddî şekilde hasarlanmaksızın çıkarılamayacak biçimde tespit edilmiş; veya
- Yanlış konumda yerleştirilemeyecek ve bu hususlar yerine getirilmezse, transformatör çalışamaz veya
açıkca tamamlanmamış hâle getirilecek şekilde tasarlanmalıdır
47
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve el ile yapılan deney ile doğrulanır.
Not 1 – Ancak manşonlar, pozitif yöntemler ile konumunda tutulursa, iç tesisat üzerinde ek yalıtım olarak
kullanılabilir.
Not 2 – Bir manşon yalnızca kırarak veya keserek çıkarılabiliyorsa veya her iki taraftan kenetlenmiş ise
pozitif yöntem ile sabitlenmiş olarak kabul edilir.
Not 3 – Rutin çalışma işlemi, eklemenin türü izin verdiğinde anahtarların, koruyucu cihazların ve güç
besleme kordonlarının değişimini kapsar.
Not 4 – Vernik kaplamalı veya Madde 19.10’daki deneye dayanmayan bir kaplama biçimindeki malzemeli
metal mahfazalar bu kuralların amacı için yeterli olarak kabul edilmezler.
19.6 I sınıfı ve II sınıfı transformatörler, herhangi bir tel, vida, somun, pul, yay veya benzer bölümler
gevşerse veya konumlarından düşerse, bunlar normal kullanımda, ek yalıtım veya takviyeli yalıtım üzerindeki
yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarını veya giriş veya çıkış bağlantı uçları arasındaki uzaklığı
Madde 26’da belirtilen değerin % 50’sinden daha aza düşürmeye elverişli olmayacak şekilde yapılmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene, ölçme ve elle yapılan deney ile doğrulanır.
Not – Bu kuralın amacı için:

- İki bağımsız tertibatın aynı zamanda gevşek olacağı beklenmez;
- Kilitleyici pullarla sağlanan vida veya somunlar yoluyla sabitlenen parçalara, bu vidaların veya
somunların besleme bükülgen kablo veya kordonunun değişimi veya diğer rutin çalışma işlemi
sırasında çıkarılmaması sağlanmak şartıyla, gevşeme olasılığı olmadığı kabul edilir;
- Lehimleme ile bağlanan iletkenler, uca yakın yerde lehimden bağımsız olarak, kancalama gibi
düzenlerle tutulmadıkça, yeterli derecede sabitlenmiş olarak kabul edilmezler;
- IEC 60998-2-2’ye uyan vidasız bağlantı uçlarının, herhangi ek düzenler olmaksızın iletkenin yeterli
sabitlemesini sağladığı kabul edilir;
- Bağlantı uçlarına bağlanmış tellerin, bağlantı ucu yanında uygun tipte bir ek sabitleme sağlanmadıkça,
yeterli derecede güvenlikli olduğu kabul edilmez; bükülü iletkenler durumunda bu ek sabitleme
yalnızca iletkeni değil yalıtımı da bağlar;
- Kısa, sert teller, bağlantı ucu vidası gevşetildiğinde yerinde kalmayı sürdürürse, bağlantı ucundan
çıkmaya müsaait olarak kabul edilmez.
19.7 Erişilebilir metal bölümlere dirençler veya kondansatörler ile bağlanan iletken bölümler, tehlikeli
gerilimli bölümlerden çift yalıtım veya takviyeli yalıtım ile ayrılmalıdır.
Bu kurala uygunluk, çift yalıtım veya takviyeli yalıtım için olan ilgili tüm kurallar ve deneyler ile doğrulanır.
19.8 Çift veya takviyeli yalıtımla ayrılmış iletken bölümler, örnek olarak gerilimli bölümler ve gövde veya
birincil ve ikincil devreler, empedansları transformatörün ömrü süresince önemli ölçüde değişmeyecek en az
iki bileşenden oluşmak kaydıyla, dirençler veya Y2 kondansatörlerle köprülenir (iletken köprü).
Dirençler kullanılırsa, bunlar IEC 60065’teki Madde 14.1’de (a) deneyindeki kurallara uygun olmalıdır.
Kondansatörler kullanılırsa, bunlar IEC 60384-14’teki kurallara uygun olmalıdır.
İki kondansatörün seri bağlandığı yerlerde, her bir çift, uçlarında toplam çalışma gerilimi için değer almalıdır
ve aynı anma kapasitans değerine sahip olmalıdır. Bu tip iki bileşenden herhangi biri kısa devre veya açık
devre edilirse, Madde 9’da belirtilen değerler aşılmamalıdır.
İlâve olarak, çalışma gerilimi 250 V’u aşmazsa, çift veya takviyeli yalıtımla ayrılan iletken bölümler (örnek
olarak gerilimli bölümler ve gövde veya birincil ve ikincil devreler), IEC 60384-14’teki ilgili kuralları sağlayan
tek bir Y1 kondansatör ile köprülenebilir.
Not – Y1 kondansatörünün, takviyeli yalıtıma sahip olduğu kabul edilir.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve ölçme ile doğrulanır.
48
19.9 Giriş ve çıkış sargılarını ayıran yalıtkan malzeme ve II sınıfı transformatörlerde ek yalıtım olarak
kullanılan doğal veya sentetik kauçuğun bölümleri yaşlanmaya karşı dirençli olmalı veya çatlaklar meydana
gelse bile yüzeysel kaçak yolu uzunluklarını Madde 26’da belirtilen değerlerin altına düşürmeyecek şekilde
düzenlenmeli ve boyutlandırılmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ile, ölçme ile ve kauçuğun yaşlanma özellikleriyle ilgili şüphe durumunda
aşağıdaki deney ile doğrulanır.
Kauçuk bölümler bir oksijen ortamında basınç altında yaşlandırılır. Numuneler, bombanın etkin kapasitesi,
numunelerin hacminin en az 10 katı olmak üzere, bir oksijen bombası içine serbestçe asılır. Bomba, % 97
+7
saflıktan az olmayan ticari oksijen ile ( 210 0 ) N/cm2’lik bir basınca kadar doldurulur.
+1
Numuneler bomba içinde ( 70 0 ) oC’luk bir sıcaklıkta 4 gün (96 saat) tutulur. Hemen ardından, numuneler
bombadan çıkarılır ve doğrudan gün ışığından korunarak en az 16 saat ortam sıcaklığına bırakılır.
Deneyden sonra, numuneler muayene edilir ve normal görüşle veya büyütmesiz normal görüşle hiçbir çatlak
görülmemelidir.
Not – Kauçuktan başka malzemelerle ilgili şüphe durumunda, alternatif bir metot kullanılmalıdır (Madde 14.3
ve Madde 26.3).
Oksijen bombasının kullanımı, dikkatle tutulmazsa, tehlike arz eder. Anî oksijen nedeniyle infilâk tehlikesini
ortadan kaldırmak için tüm önlemler alınmalıdır.
19.10 Tehlikeli gerilimli bölümlerin kazara temasa karşı koruması yalıtkan bir kaplama ile sağlandığında, bu
kaplama aşağıdaki deneylere dayanmalıdır.
a) Yaşlandırma deneyi:
Kaplanmış bölüm, (70 ± 2) oC’luk bir sıcaklıkta 7 günlük (168 saat) bir süre için IEC 60068-2-2’nin bölüm
1’inde (deney Ba) belirtilen şartlara tâbi tutulur.
Bu işlemden sonra, bu bölüm ortam sıcaklığına soğumaya bırakılır ve gözle muayenede kaplamanın
gevşemediği veya ana malzemeden büzülmediği görülmelidir.
b) Darbe deneyi:
Bölüm daha sonra 4 saat süre için (-10 ± 2) oC’luk bir sıcaklıkta şartlandırılır. Hâlâ bu sıcaklıkta iken,
kaplamanın zayıf olması muhtemel her yeri IEC 60068-2-75’e göre bir yayla çalıştırılan darbe çekiciyle
(0,5 ± 0,05) J enerjili bir darbeye tâbi tutulur.
Bu deneyden sonra, kaplama zarar görmemelidir. Özellikle, normal görüşle veya büyütmesiz düzeltilmiş
görüşle hiçbir çatlak görülmemelidir.
c) Çizik deneyi:
Son olarak, normal çalışma koşullarında ulaşılan en yüksek sıcaklıktaki bölüm bir çizik deneyine tâbi
tutulur. Çizikler, başı (0,25 ± 0,02) mm’lik yarıçap ile yuvarlatılmış, tepe açısı 40o ve koni şekilli ucu olan,
sertleştirilmiş çelik bir iğne ile yapılır.
Çizikler, Şekil 4’te gösterildiği gibi, iğne yüzey üzerinde yaklaşık 20 mm/saniyelik bir hızla çekilerek
yapılır. İğne, ekseni üzerine uygulanan güç (10 ± 0,5) N olacak şekilde yüklenir. Çizikler en az 5 mm
aralıklıdır ve numunenin kenarından en az 5 mm mesafededir.
Bu deneyden sonra, kaplama gevşememeli ve de delinmemelidir ve deney gerilimi temel malzeme ve

katmanla temas hâlindeki metal bir folyo arasına uygulanan, Madde 18’de belirtilen bir dielektrik
dayanımı deneyine dayanmalıdır.
Not – Deneyler, kaplanmış bölümün ayrı bir numunesi üzerinde yapılabilir.
49
19.11 Tutamaklar, çalıştırma kolları, düğmeler ve benzer bölümler yalıtılmış malzemeden yapılmış olmalı
veya yeterli şekilde ek yalıtım ile kaplanmış olmalı veya bunların milleri veya sabitleyicileri bir yalıtım hatası
durumunda gerilimli olmaya müsait ise millerinden veya sabitleyicilerinden böyle bir yalıtım ile ayrılmış
olmalıdır.
Bu kurala uygunluk, gözle muayene ve gerekli ise, ek yalıtım için belirtilen kurallar ile doğrulanır.
19.12 Sargı yapılışı
19.12.1 Transformatörlerin tüm tiplerinde;

- Giriş veya çıkış sargılarının veya sarımlarının gereksiz yer değiştirmesini;
- Dış bağlantılar için olan iç iletkenler veya tellerin gereksiz yer değiştirmesini;
- Tellerin kopması veya bağlantıların gevşemesi durumunda, sargıların veya iç iletkenlerin gereksiz yer
değiştirmesini;
önlemek için tedbirler alınmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve Madde 16’daki deneyler ile doğrulanır.
Her sargının son sarımının yer değiştirmesi önlenmelidir.
Not 1 – Önleme yöntemi;

- şerit, uygun yapıştırma maddesi veya telin bağlanması;
- veya süreç teknolojisi
olabilir.
Not 2 – Gerekli ise, kısa bir dönüşün oluşumu nedeniyle olan kaçak akım kayıplarını önlemek için koruyucu
bir ekran, iki kenarı eş zamanlı olarak birbirine dokunmayacak ve demir bir çekirdeğe temas
etmeyecek şekilde ayarlanmalıdır.
19.12.2 Yalıtım olarak tırtıllı bandın kullanıldığı yerlerde, farklı katmanların tırtıllarının üst üste çakıştığı farz
edilir. Yalıtımdan geçen uzaklık için tırtılın kullanıldığı yere yerleştirilmiş tırtıllı bantlı ilâve bir katman ve
tırtılsız bir ilâve katman kullanılırsa, Çizelge 13, Çizelge C.1 ve Çizelge D.1’in azaltılmış değerleri
kullanılabilir.
Not 1 – Madde M.2.1 b)’de bir örnek verilmiştir.
Yanaksız bobinlerin (flanşsız bobinler) kullanıldığı yerlerde, her katmanın son sarımlarının yer değiştirmesi
önlenmelidir.
Not 2 – Örneğin, her bir katman kendi sarım ucunun dışına çıkmış yeterli yalıtım malzemesi ile birleştirilebilir
ve ayrıca;
- Sargı(lar), esas olarak boşlukları dolduran ve son sarımları etkili biçimde sızdırmaz yapan, sıcak
fırınlama veya soğukta sertleşen malzeme ile emprenyelenebilir, veya
- Sargı(lar), yalıtkan malzeme veya süreç teknolojisi aracılığıyla bir arada tutulabilir.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve Madde 16, Madde 17 ve Madde 18’deki deneyler ile doğrulanır.
19.12.3 Temel veya takviyeli yalıtım sağlayan bir yalıtım sistemindeki yalıtılmış sargı telleri, aşağıdaki
kuralları karşılamalıdır.
a) Sargı teli üzerindeki yalıtımın, ilâve birleşik yalıtım olmadan sarılı bir bileşende temel yalıtım sağlamak
için kullanıldığı yerlerde:
- Yalıtılmış tel (örneğin polimid veya eş değer kalitede yalıtım) Ek K’ya uygun olmalıdır;
- Bir yalıtılmış sargı telinin yalıtımı en az iki katman içermelidir.
b) Sargı teli üzerindeki yalıtımın, sarılı bir bölüm içinde takviyeli yalıtım sağlamak için kullanıldığı yerlerde:
- Yalıtılmış tel (örneğin polimid veya eş değer kalitede yalıtım) Ek K’ya uymalıdır;
- Bir yalıtılmış sargı telinin yalıtımı en az üç katman içermelidir;
- Yalıtım, 1,25 faktörü ile çarpılan bir deney geriliminde gerçekleştirilen, Madde 18.3’ün ilgili dielektrik
dayanım deneyine tâbi tutulur.
50
Yalıtılmış sargı telinin;

- Metal veya demir çelirdek üzerine, veya
- Emay tel üzerine veya
- Emay tel altına
saıldığı yerlerde, ek yalıtım için Çizelge 13’te verilen dti değerine uygun ilâve bir yalıtım, yalıtılmış teller
veya çekirdek arasında veya yalıtılmış teller ile emay teller arasında sağlanmalıdır.
Not – Bu kural, yalıtılmış sargı tellerine uygulanacak mekanik üretim gerilmesini dikkate alır.
Transformatörün imalâtçısı, sargı telinin Madde K.3’teki gibi % 100 rutin dielektrik dayanım deneyine tâbi
tutulduğunu göstermelidir.
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları ile ilgili hiçbir kural, yalıtılmış sargı tellerine uygulanmaz.
Takviyeli yalıtım sağlayan sargılar için Çizelge 13’te, 2) c) kutusundaki, Çizelge C.1’deki ve Çizelge D.1’deki
değer gerekmez.
Bu kurala uygunluk, bölümün gözle muayenesi ve tel imalâtçısının beyanı ile doğrulanmalıdır.
19.13 Tutamaklar, çalıştırma kolları ve benzer bölümler, normal kullanımda meydana gelebilecek ısınma,
titreşim vb. hususların bir sonucu olarak gevşememeleri için güvenilir bir biçimde sabitlenmelidir.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve Madde 14 ve Madde 16’daki deneyler ile doğrulanır.
19.14 Elektrik çarpmasına karşı koruma sağlayan kapaklar sıkıca sabitlenmelidir. Sabitleme, biri en az bir
alet kullanımını gerektiren, en az iki bağımsız yolla yapılmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve el ile yapılan deney ile doğrulanır.
Not 1 – Kapak, gerekli sabitleme yöntemlerinden birini oluşturan çentik veya oluk gibi bir düzen içerebilir.
Not 2 – Vidalar, bir alet kullanımını gerektiren düzen olarak kullanılabilir, ancak tırtıllı somunlar veya vidalar,
sızdırmazlık için önlemleri dahi olsa uygun değildir.
19.15 Sabit prizlere sokulması öngörülen, pimli olarak sağlanan transformatörler, bu prizler üzerinde
gereksiz zorlamaya maruz kalmamalıdır.
Bu kurala uygunluk, priz, prizin takma yüzeyinin 8 mm arkasındaki kontak tüplerinin merkez çizgisinden
geçen yatay eksen etrafında döndürülerek, transformatörün IEC 60083’e göre olan sabit bir prize normal
kullanımdaki gibi takılmasıyla doğrulanır.
Takma yüzünü düşey düzlemde tutmak için prize uygulanması zorunlu olan ilâve döndürme momenti 0,25
Nm’yi aşmamalıdır.
19.16 200 VA’i aşmayan bir beyan çıkış gücüne sahip taşınabilir transformatörlerin, koruma indisi IP20
veya daha büyük olmalıdır. Koruma indisi IPX0 olan transformatörlerde, bu transformatörlerin yalnızca bina
içi kullanımı için amaçlandığı, kullanma talimatlarında belirtilmelidir.
200 VA’i aşan ancak tek fazlı transformatörler için 2,5 kVA’yı veya çok fazlı transformatörler için 6,3 kVA’yı
aşmayan beyan çıkış gücüne sahip taşınabilir transformatörler, IPX4 veya daha büyük bir koruma indisine
sahip olmalıdır.
Tek fazlı transformatörler için 2,5 kVA’yı veya çok fazlı transformatörler için 6,3 kVA’yı aşan beyan çıkış
gücüne sahip taşınabilir transformatörler, IP21 veya daha büyük bir koruma indisine sahip olmalıdır.
19.17 IPX1’den IPX6’ya kadar (dâhil) koruma indisine sahip transformatörler, en az 5 mm çaplı veya 20
mm2 alanlı, en az 3 mm genişlikli etkin bir tahliye deliğine sahip olmalıdır.
Transformatör, sargıları ve çekirdek ve tüm yalıtımsız gerilimli bölümler dâhil, tamamen dolgu malzemesi
içerisine gömülmüş ise, tahliye deliğine ihtiyaç duyulmaz.
51
19.18 IPX1’den daha büyük bir koruma indisine sahip transformatörler, varsa, döküm şeklindeki fiş ile
sunulmalıdır.
19.19 Bükülgen bir kablo veya kordon vasıtasıyla bağlantı için tasarlanmış I sınıfı taşınabilir
transformatörler, topraklama iletkenli çıkarılamaz bir bükülgen kablo veya kordon ile ve topraklama kontaklı
bir fiş ile sunulmalıdır.
I sınıfı sabit transformatör çıkarılamaz bükülgen kablo veya kordon ile donatılırsa, kablo veya kordon,
koruma toprak iletkenine sahip olmalı ve fişte ise koruma toprak teması bulunmalıdır.
Madde 19.16’dan Madde 19.19’a kadar verilen kurallara uygunluk gözle muayene ile, ölçme ile ve Madde
17.1’deki deneyler ile doğrulanır.
19.20 SELV ve PELV devrelerinin gerilimli bölümleri birbirlerinden ve diğer devrelerden elektriksel olarak
ayrılmalıdır. İlgili çalışma gerilimi hesaba katılarak, aşağıdaki kurallar karşılanmalıdır:
- SELV çıkış devreleri, SELV ve PELV devrelerinin haricinde diğer tüm devrelerden, çift veya takviyeli
yalıtımla elektriksel olarak ayrılmalıdır.
- SELV çıkış devreleri, diğer SELV ve PELV devrelerden temel yalıtımla elektriksel olarak ayrılmalıdır.
Not 1 – Bu kural PELV devresinin toprağa bağlantısını hariç tutmaz.
Bu kurala uygunluk, SELV devreleri için Madde 19.20.1’e ve PELV devreleri için Madde 19.20.2’ye
uyumluluk ile doğrulanır.
19.20.1 SELV devrelerinin gerilimli bölümleri; koruyucu toprağa, gerilimli bölümlere veya diğer devrelerin
bölümünü oluşturan koruyucu toprak iletkenlerine bağlanmamalıdır.
SELV devrelerinin açıkta bulunan iletken bölümleri;

- Koruyucu toprağa, veya
- Başka bir devrenin koruyucu toprak iletkenlerine veya açıkta bulunan iletken bölümlere
bağlanmamalıdır.
Anma gerilimi 25 V a.a. veya 60 V dalgacıksız d.a.’yı aşarsa, doğrudan temasa karşı koruma, Çizelge 8a’ya
göre çift veya takviyeli yalıtım için olan bir deney gerilimine dayanabilen yalıtımla sağlanmalıdır.
Anma gerilim 25 V a.a. veya 60 V dalgacıksız d.a.’yı aşmazsa, doğrudan temasa karşı koruma genellikle
gereksizdir. Ancak bu, dış etkilerin bazı durumlarında gerekli olabilir (IEC 61558-2’nin ilgili bölümlerine
bakılmalıdır).
19.20.2 PELV devreleri için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır:
Doğrudan temasa karşı koruma, Çizelge 8a’ya göre çift veya takviyeli yalıtım için olan bir deney gerilimine
dayanabilen bir yalıtımla sağlanmalıdır.
Not – Bu kural, PELV devrelerinin, 25 V a.a. veya 60 V dalgacıksız d.a.’nın altındaki gerilimler için dahi
yalıtılması gerektiğini belirtir. Toprağa doğrudan bağlanan gerilimli bölümler hariç tutulmuştur.
19.21 FELV devreleri için hem doğrudan hem de dolaylı temasa karşı korumayı sağlamak için aşağıdaki
şartlar sağlanmalıdır.
Not – Bu tür şartlar, örneğin, devre daha yüksek gerilimdeki devrelere nazaran yetersiz şekilde yalıtılmış
düzenler (transformatörler, röleler, uzaktan kontrol anahtarları, kontaktörler gibi) içerdiğinde
sağlanabilir.
Dolaylı temasa karşı koruma, pirimer devre için gereken en düşük deney gerilimine karşılık gelen yalıtımla
sağlanmalıdır.
52
19.22 II sınıfı transformatörler koruyucu topraklama için olan düzenler ile donatılmamalıdır.
Ancak, çevrim içerisinde kullanımı amaçlanan sabitlenmiş bir II sınıfı transformatör, bağlantı ucu erişilebilir
iletken bölümlerden II sınıfı yalıtım ile yalıtılmış olmak şartıyla, transformatör içinde sonlandırılmayan bir
topraklama iletkeninin elektriksel devamlılığını sağlamak için bir iç bağlantı ucuna sahip olabilir.
19.23 III sınıfı transformatörler koruyucu topraklama düzenleri ile donatılmamalıdır.

20 Bileşenler
Anahtarlar, fişler, sigortalar, duylar, kondansatörler ve bükülgen kablo veya kordonlar gibi bileşenler
uygulanabildiği sürece ilgili IEC standardına uyumlu olmalıdır.
Transformatörün içinde bulunan veya birlikte sunulan bileşenler, transformatörün bölümü olarak bu
standardın tüm deneylerine tâbi tutulur.
İlgili bileşen için IEC standardına uygunluk, kesin olarak bu standardın kurallarına uygunluğu sağlamaz.
Bu bileşenlerin deneyden geçirilmesi, genellikle, ilgili standarda göre, ayrı olarak, aşağıdaki gibi
gerçekleştirilir:
- Münferit beyan değerlerle işaretlenmiş bileşenler, hücum akımı dâhil, transformatörlerde meydana gelen
durumları sağlandığını kanıtlamak için kontrol edilir. Bileşen daha sonra, numunelerin sayısı ilgili
standardda ihtiyaç duyulan kadar olacak şekilde, işaretine uygun olarak deneyden geçirilir;
- Münferit beyan değerlerle işaretlenmemiş bileşenler, numunelerin sayısı ilgili standardda genellikle
ihtiyaç duyulan kadar olacak şekilde, hücum akımı dâhil, transformatörlerde meydana gelen şartlarda
deneyden geçirilir;
- İlgili bileşen için hiçbir IEC standardının bulunmadığı durumda veya bileşenin işaretlenmediği durumda
veya bileşenin, işaretine uygun olarak kullanılmadığı yerde bileşen, numunelerin sayısı genellikle benzer
bir tanımda ihtiyaç duyulan kadar olacak şekilde, transformatörde meydana gelen şartlarda deneyden
geçirilir.
20.1 Şebeke beslemesi için olan cihaz bağlayıcıları, IPX0 transformatörler için IEC 60320 serisi
standardlara, diğer transformatörler için IEC 60320-2-3 veya IEC 60309’a uyumlu olmalıdır.
20.2 Transformatör ile deneyden geçirilmedikçe, otomatik kontrol düzenleri IEC 60730 serisi ve IEC 61558-
2’nin ilgili bölümlerine uygun olmalıdır.
20.3 Isıl bağlantılar uygulanabildiği ölçüde IEC 60691’e uyumlu olmalıdır.
20.4 Transformatör düzeneğinin bölümünü oluşturan anahtarlar, Ek F ile uyumlu olmalıdır.

İlâve olarak transformatörü beslemeden ayırmak için amaçlanan anahtarlar, tüm kutupları ayırmalı ve ilgili
aşırı gerilim kategorisinde tam bağlantı kesilmesini sağlamalıdır. Tüm kutup ayırma ve tam bağlantı kesilmesi
ile ilgili bu kurallar, beslemeye bükülgen bir kablo veya kordon ve bir fiş yoluyla bağlanması tasarlanan
transformatörlere veya kullanma klavuzunda ayırma için olan araçların sabit tesisat içinde dâhil edilmesi
gerektiğini belirten transformatörlere uygulanmaz.
20.5 Tesis kuralları, gerilimler ve frekanslarla ilgili giriş devresi için kullanılabilen bir prize doğrudan bağlantı
için amaçlanan bir fiş ile çıkış devresindeki prizler arasında güvenliği bozucu uyumsuzluk olmamalıdır.
53
SELV sistemlerinin fiş ve prizleri, IEC 60906-3 ve IEC 60884-2-4’e uygun olmalıdır. Ancak, 72 W değerini
aşmayan bir güçte, beyan akımı ≤ 3A ve en yüksek beyan gerilimi 24 V a.a. veya 60 V d.a. olan SELV
sistemleri için fiş ve prizler aşağıdaki kurallara uygun olmalıdır:
- Fişler diğer standard gerilim sistemlerinin prizlerine takılamamalıdır;

- Prizler diğer standard gerilim fişlerinin takılmasına uygun olmamalıdır;
- Prizler bir koruyucu topraklama kontağına sahip olmamalıdır.
Not – IEC 60906-3 yalnızca 6 V, 12 V, 24 V ve 48 V’u kapsadığından, ara besleme gerilimli transformatörler
en yakın üst gerilime dayanmalıdır. Diğer fiş ve priz sistemlerine, yalnızca bağlı transformatörler için
izin verilir.
PELV sistemleri için fişler ve prizler aşağıdaki kurallara uygun olmalıdır:

- Fişler diğer standard gerilim sistemlerinin prizlerine takılamamalıdır;
- Prizler diğer standard gerilim sistemlerinin fişlerinin takılmasına uygun olmamalıdır;
- Prizler bir koruyucu topraklama kontağına sahip olmamalıdır.
Bu husus, işlevsel yapıştırma kontağı içeren prizlerin kullanımına engel değildir.
FELV sistemlerinin fişleri ve prizleri aşağıdaki kurallara uygun olmalıdır:

- Fişler diğer standard gerilim sistemlerinin prizlerine takılamamalıdır; ve
- Prizler diğer standard gerilim sistemlerinin fişlerinin takılmasına uygun olmamalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve elle yapılan deney ile doğrulanır.
20.6 Isıl kesiciler, ısıl bağlantı elemanları, aşırı yük röleleri, sigortalar ve diğer aşırı yük koruma cihazları
yeterli kesme kapasitesine sahip olmalıdır.
Isıl kesicilerin kesme kapasitesinin uygunluğu, Madde 20.7 ve Madde 20.8’in ilgili deneyleri ile doğrulanır.
Isıl bağlantı elemanlarının kesme kapasitesinin uygunluğu, Madde 20.8’in ilgili deneyi ile doğrulanır.
Sigortanın kesme kapasitesi, ilgili sigorta standardına uygun olmalıdır.
20.6.1 IEC 60127 ve IEC 60269’a göre sigortaların, beyan değerin 1,1 katını aşmayan bir akım ile sürekli
olarak yüklenmesine izin verilir.
20.7 Isıl kesiciler, Madde 20.7.1.1 ve Madde 20.7.2’ye veya Madde 20.7.1.2 ve Madde 20.7.2’ye uygun
olmalıdır.
20.7.1 Özellikler IEC 60730-1’e göredir.
20.7.1.1 Isıl kesiciler ayrı bileşenler olarak deneye tâbi tutulduğunda, IEC 60730-1’deki uygun kurallar ve
deneylerle uyumlu olmalıdır.
Bu standardın amacı için aşağıdakiler uygulanır:

a) Isıl kesici 1 tipi veya 2 tipi olmalıdır (IEC 60730-1, Madde 6.4).
b) Isıl kesici en azından mikro ayırmaya (1C tipi veya 2C tipi) (IEC 60730-1, Madde 6.4.3.3 ve Madde 6.9.3)
veya mikro bağlantı kesilmeye (1B tipi veya 2B tipi) (IEC 60730-1, Madde 6.4.3.2 ve Madde 6.9.2) sahip
olmalıdır.
c) Isıl kesici, kontakların bir hatanın sürekliliğine karşı açılması engellenemeyen açmasız bir mekanizmaya
(1E tipi ve 2E tipi) (IEC 60730-1, Madde 6.4.3.5) sahip olmalıdır.
d) Otomatik hareketin çevrim sayısı;
- Kendinden başlangıç konumuna getirilebilir ısıl kesiciler için 3000 çevrim;
- Bir alet kullanımı olmadan elle başlangıç konumuna getirilebilen, kendinden başlangıç konumuna
getirilemeyen ısıl kesiciler için 300 çevrim (IEC 60730-1, Madde 6.11.10);
- Transformatörün bağlantısı kesildiğinde, başlangıç konumuna getirilebilen, kendinden başlangıç
konumuna getirilemeyen ısıl kesiciler için 300 çevrim (IEC 60730-1, Madde 6.11.10);
- Yalnızca bir alet kullanımıyla başlangıç konumuna getirilebilen, kendinden başlangıç konumuna
getirilemeyen ısıl kesiciler için 30 çevrim (IEC 60730-1, Madde 6.11.11);
olmalıdır.
54
e) Isıl kesici, yalıtkan bölümler üzerinde uzun süreli bir elektriksel baskı için tasarlanmış olarak deneye tâbi
tutulmalıdır (IEC 60730-1, Madde 6.14.2).
f) Isıl kesicilerin;
- Beyan değerlerine (IEC 60730-1, Madde 5); ve
- Aşağıda belirtilen sınıflarına göre
karakteristikleri cihazın normal çalışma şartlarında ve arızalı şartlarındaki uygulamaları için uygun
olmalıdır (örnek; çıkış bağlantı uçları için kısa devre)
1) Beslemenin yapısı (IEC 60730-1, Madde 6.1),
2) Kontrol edilecek yükün tipi (IEC 60730-1, Madde 6.2),
3) Katı cisimlerin ve tozun girişine karşı mahfazalar tarafından sağlanan koruma derecesi (IEC
60730-1, Madde 6.5.1),
4) Suyun zararlı girişine karşı mahfazalar tarafından sağlanan koruma derecesi (IEC 60730-1, Madde
6.5.2),
5) Kirlenme derecesi (IEC 60730-1, Madde 6.5.3),
6) Mukayeseli yüzeysel kaçak yolu indisi (IEC 60730-1, Madde 6.13),
7) En yüksek ortam sıcaklık sınırı (IEC 60730-1, Madde 6.7).
20.7.1.2 Isıl kesici, transformatörün bir bölümü olarak deneyden geçirildiğinde;

- En azından IEC 60730-1’e göre mikro ayırmaya (1C tipi veya 2C tipi) veya mikro bağlantı kesilmeye (1B
tipi veya 2B tipi) sahip olmalıdır;
- Transformatör normal çalışma koşullarında 35 oC’luk veya ilgili yerlerde ta + 10 oC’luk bir ortam
sıcaklığında çalıştırıldığı zaman ısıl kesicinin ortam sıcaklığına karşılık gelen bir sıcaklıkta 300 saat
süreyle yaşlandırılmalıdır;
- İlgili arıza koşul(lar)unu tesis ederek, ayrı bir bileşen olarak deneyden geçirilen ısıl kesiciler için olan,
Madde 20.7.1.1’de belirtildiği gibi bir dizi otomatik hareket çevrimine tâbi tutulmalıdır.
Deneyler üç numune üzerinde gerçekleştirilir.
Not – Bir numune, ısıl kesici ile birleşik bir transformatörden oluşur.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve verilen sırada belirtilen deneyler ile doğrulanır.
Bu deneyler sırasında, hiçbir devamlı ark meydana gelmemeli ve diğer sebeplerden dolayı hiçbir hasar
oluşmamalıdır.
Deneyden sonra, ısıl kesici bu standardın anlamı içinde hiçbir hasar göstermemelidir; özellikle,
mahfazasında hiçbir bozulma, yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarında hiçbir azalma,
elektriksel bağlantılarda ve mekaniksel tertibatında hiçbir gevşeme göstermemelidir.
20.7.2 Isıl kesiciler, yeterli kesme kapasitesinde olmalıdır.
20.7.2.1 Kendiliğinden başlangıç konumuna gelmeyen ısıl kesicili bir transformatör, beyan giriş geriliminin
1,1 katında beslenir ve çıkış bağlantı uçları ısıl kesiciler çalışıncaya kadar kısa devre edilir. Daha sonra
besleme gerilimi, transformatör yaklaşık olarak oda sıcaklığına soğuyuncaya kadar kesilir. Bundan sonra,
besleme gerilimi bağlanır (çıkış bağlantı uçları hâlâ kısa devredir).
Bu çalışma çevrimi, aşağıda verilen şartlarda gerçekleştirilir:

- ta enküçük işaretsiz transformatörler için 25 oC ± 10 oC oda sıcaklığında 3 kez,
- ta enküçük işaretli transformatörler için en düşük ortam sıcaklığında 3 kez.
Transformatör, çıkış devreleri kısa devre iken, beyan besleme geriliminin 1,1 katına 48 saat (2 gün) süreyle
bağlanır.
20.7.2.2 Kendiliğinden başlangıç konumuna gelen ısıl kesicili bir transformatör, çıkış bağlantı uçları kısa
devre iken, beyan giriş geriliminin 1,1 katında beslenir.
Bu çalışma, aşağıda verilen şartlarda gerçekleştirilir:

- ta enküçük işaretsiz transformatörler için 25 oC ± 10 oC ortam sıcaklığında 48 saat,
- ta enküçük işaretli transformatörler için 25 oC ± 10 oC ortam sıcaklığında 24 saat ve en düşük ortam
sıcaklığı ta‘da 24 saat.
55
Bu kurala uygunluk, gözle muayene ve verilen sırada belirtilen deneylerle doğrulanır.
Bu deneyler sırasında, hiçbir kalıcı ark oluşmamalıdır.
Bu deneyden sonra, transformatör,

- Madde 18’deki deneye dayanmalı,
- bu standardın kapsamı bakımından hasar görülmemeli,
- çalışır olmalıdır.
20.7.3 Dolaylı ısıtma tipinde bir PTC direnci bu standardda, kendinden başlangıç konumuna getirilemeyen
bir ısıl kesici olarak kabul edilir.
Bu kurala uygunluk aşağıdaki deney ile doğrulanır:
Transformatör, çıkış bağlantı uçları kısa devre iken, beyan giriş geriliminin 1,1 katına 48 saat (2 gün) süreyle
bağlanır.
- 48 saatten sonra, transformatör yaklaşık ortam sıcaklığına soğutulmalıdır; bu deney transformatör

imalâtçısının beyan ettiği en yüksek ortam sıcaklığında 5 kez tekrarlanır.
- Aynı deney çevrimi, transformatör imalâtçısının beyan ettiği en düşük ortam sıcaklığı ve beyan giriş
geriliminin 0,9 katı hariç, tekrarlanmalıdır.
Transformatörün yüklü durumda olduğu çevrim bölümü sırasında, PTC çalıştırılmalı ve besleme devresinin
açık konuma getirilmesine kadar yüksek empedans konumunda kalmalıdır. Deneyin sonunda, transformatör
Madde 18’deki deneye dayanmalı, hiçbir hasar göstermemeli ve bu standardın anlamı içinde doğru şekilde
çalışmalıdır.
20.8 Isıl bağlantılar aşağıdaki kurallardan birine uygun olmalıdır.
20.8.1 Isıl bağlantılar, ayrı bileşenler olarak deneyden geçirildiğinde, IEC 60691’in kuralları ve deneylerine
uygun olmalıdır.
Isıl bağlantı IEC 60691’e göre deneyden geçirilirse aşağıdakiler uygulanır:

- Elektriksel şartlar (IEC 60691, Madde 6.1);
- Isıl şartlar (IEC 60691, Madde 6.2);
- Isıl bağlantının beyan değerleri (IEC 60691, Madde 8 b)); ve
- Emprenye sıvılar veya temizleyici çözücülerde, sızdırmazlık bileşiklerinin uygunluğu (IEC 60691, Madde
8 c));
ile ilgili karakteristikleri, normal çalışma koşullarındaki ve kısa devre ve aşırı yük koşullarındaki cihazda
uygulama için uygun olmalıdır.
Bu kurala uygunluk IEC 60691’in deney özelliklerine göre, gözle muayene ile ve ölçmeyle doğrulanır.
20.8.2 Isıl bağlantı, transformatörün bir bölümü olarak deneyden geçirildiğinde:

- Transformatör 35 oC ortam sıcaklığında veya ilgili olan yerde, ta + 10 oC’ta, normal çalışma koşullarında
çalıştırıldığında, ısıl bağlantının ortam sıcaklığına karşılık gelen bir sıcaklıkta 300 saat süre ile
yaşlandırılmalıdır;
- Isıl bağlantının çalışmasına sebep olan transformatörün arıza şartlarına maruz tutulmalıdır. Deney
sırasında, hiçbir sürekli ark ve bu standardın anlamı içinde hiçbir hasar meydana gelmemelidir;
- Ayırma üzerindeki gerilimin iki katına dayanabilme ve ayırma üzerindeki gerilimin iki katına eşit bir d.a.
gerilimi ile ölçüldüğünde en az 0,2 M Ω luk bir yalıtım direncine sahip olmalıdır.
Deney 3 defa yapılır; hiçbir arızaya izin verilmez. Bu deney, arızaya karşı güvenlikli transformatörlere
uygulanmaz.
Isıl bağlantı her deneyden sonra kısmen veya tamamen değiştirilir.
Isıl bağlantının değiştirilemediği yerlerde, deney üç yeni numune üzerinde yapılır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve verilen sırada belirtilen deneyler ile doğrulanır.
56
20.9 Kendinden başlangıç konumuna gelen cihazlar, bu standarddaki deneyler sırasında ve sonra, bunların
çalışmalarından doğan mekanik, elektriksel veya başka hiçbir tehlike olmadıkça kullanılmamaıdır.
Bu kurala uygunluk, gözle muayene ile doğrulanır.
20.10 Bir lehimleme işlemi ile başlangıç konumuna getirilmesi amaçlanan ısıl kesiciler, aşırı yük koruması
için kullanılmamalıdır.
20.11 Aşırı yük koruma cihazları, besleme gerilimi uygulandığında çalışmamalıdır.

Bu kurala uygunluk aşağıdaki deney ile doğrulanır.
Boştaki transformatör beyan besleme geriliminin 1,1 katına eşit bir gerilime bağlanır. Daha sonra, besleme
gerilimi yaklaşık 10 saniyelik aralıklarda veya hücum akımı en yüksek değerde olacak şekilde gerilim
dalgasındaki bir noktada 20 defa açılır ve kapatılır.
Not – Anahtarın açma ve kapaması, bir düzen, besleme geriliminin en elverişsiz elektriksel açısında
anahtarlanması için kullanılırsa, yalnızca iki kez yapılabilir.
Besleme kaynağı, hücum akımının bir sonucu olarak, gerilimdeki düşüş % 2’yi aşmayacak biçimde olmalıdır.
21 İç iletkenler
21.1 Transformatörün farklı bölümleri arasındaki iç bağlantı ve elektriksel bağlantılar yeterli şekilde
korunmalı veya mahfaza içerisine alınmalıdır.
İletken yolları düzgün olmalı ve iletkenin yalıtımına zarar verebilecek keskin köşeler, çapaklar, pürüzler
bulunmamalıdır.
21.2 Arasından yalıtılmış tellerin geçtiği, levha biçimindeki metaldeki ağızlar 1,5 mm’den az olmayan bir
yarıçapla yuvarlatılmış kenarlara sahip olmalı veya ağızlar yalıtkan malzemeden geçiş izalatörü ile
donatılmalıdır.
21.3 Çıplak iletkenler, birinden diğerine ve mahfazadan olan uzaklıkları yeter derecede kalacak şekilde
sabitlenmelidir.
Madde 21.1’den Madde 21.3’e kadar olan kurallara uygunluk gözle muayene ile doğrulanır.
21.4 İç bağlantı, dış teller giriş veya çıkış bağlantı uçlarına bağlandığında, gevşek olarak çalıştırılmamalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve Madde 23.3’teki deney ile doğrulanır.
21.5 Normal kullanımda, Madde 14.2’de verilen sınır değerleri aşan bir sıcaklığa maruz tutulan yalıtılmış
iletkenler, ısıya dirençli ve neö çekici (hygroscopic) olmayan malzemeden bir yalıtıma sahip olmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ile ve gerekli ise ilâve deneyler ile doğrulanır; sıcaklık Madde 14.2’deki
deney sırasında belirlenir.
22 Besleme bağlantısı ve diğer bükülgen haricî kablo veya kordonlar

22.1 Madde 22’de atıfta bulunulan tüm kablolar, bükülgen kordonlar ve bağlantı düzenleri, bağlandıkları
transformatörün beyan değerleri için uygun yeterli akım ve gerilim beyan değerlerine sahip olmalıdır.
22.2 Giriş ve çıkış bağlantısı için ayrı giriş yerleri sağlanmalıdır.
57
Dış iletkenler için olan giriş ve çıkış ağızları, kordonun koruyucu kılıfı hasar görme riski olmaksızın
sokulabilecek şekilde tasarlanmalıdır.
Bükülgen kablo veya kordonlar için olan giriş ve çıkış ağızları yalıtkan malzemeden olmalı veya işletimde
beklenen koşullar altındaki yaşlandırma etkilerinden bozulmayan yalıtkan malzemenin geçiş izalatörü ile
sağlanmalıdır. Geçiş izalatörlerinin ağızları kordona zararı engelleyecek biçimde şekillendirilmelidir.
Dış iletkenler için olan geçiş izalatörleri güvenli biçimde sabitlenmiş olmalı ve monte edildiği malzeme
tarafından hasar verilmeye müsait olmamalıdır.
Geçiş izalatörleri, bir kordon muhafazasının bölümünü oluşturmuyorsa doğal kauçuktan olmamalıdır.
Not – Bu kurallar çıkarılabilir geçiş izalatörlerinin kullanımını engellemez.
22.3 Sabitlenmiş transformatörler, transformatör normal yolla desteğine sabitlendikten sonra dış bağlantının
sert veya bükülgen iletkenini bağlamak mümkün olacak şekilde tasarlanmalıdır.
Sabitlenmiş tesisata sürekli olarak bağlanması amaçlananların haricindeki transformatörler, giriş tarafında bir
cihaz girişi ile donatılabilir.
Transformatör içindeki teller için olan boşluk, iletkenlerin kolayca sokulmasına ve bağlanmasına izin vermeye
ve varsa kaplamanın iletkenlere ve bunların yalıtımına zarar verme riski olmadan yerleştirilmesine izin
vermelidir.
Dış besleme tellerini, yalıtımları, çıkış devresinin gerilimli bölümleri dâhil, ilgili telden farklı bir polaritedeki
tehlikeli gerilimli bölümlerle temas etmeden bağlantı uçlarına bağlamak mümkün olmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve bağlantı uçlarının beyan bağlama kapasitesine karşılık gelen en
büyük kesit alanlı iletkenlerle yapılan bir tesis deneyi ile doğrulanır.
22.4 Güç besleme kordonlu taşınabilir transformatörler için kordon uzunluğu;

- 0,5 mm2’lik bir kesit alanı için 2 m’yi aşmamalı,
- 0,5 mm2’den büyük kesit alanı için 2 m’yi aşmalıdır.
22.5 Koruma indisi IPX0 olan transformatörler ile koruma indisi IPX0’dan büyük olan yalnızca bina içi
kullanım için olan transformatörlerin güç besleme kordonları aşağıdaki gibi olmalıdır:
- Kütlesi 3 kg’ı aşmayan transformatörler için hafif polivinil klorür kaplı bükülgen kablo veya kordonlardan
(60227 IEC 52) veya adî sert kauçuk kaplanmış bükülgen kablo veya kordonlardan (60245 IEC 53) daha
hafif olmamalıdır.
Kütlesi 3 kg’ı aşan transformatörler için adî polivinil klorür kaplı bükülgen kablo veya kordonlardan (60227
IEC 53) veya adî sert kauçuk kaplanmış bükülgen kablo veya kordonlardan (60245 IEC 53) daha hafif
olmamalıdır.
Koruma indisi IPX0’dan büyük olan transformatörlerin güç besleme kordonları, yalnızca bina içi kullanım için
olan transformatörler hariç, polikloropran kaplı kordon olmalı ve adî polikloropran kaplı kordondan (60245
IEC 57) hafif olmamalıdır.
22.6 Güç besleme kordonları, transformatör beyan çıkış gücünde 16 A’i aşmayan bir giriş akımına sahip tek
fazlı taşınabilir bir transformatör olmak kaydıyla, IEC 60320’e göre cihaz bağlayıcılarla ile donatılmış bir
kordon seti olabilir.
22.7 Dış bükülgen kablo veya kordonların anma kesit alanı Çizelge 9’da gösterilenden daha az
olmamalıdır.
58
Çizelge 9 – Dış bükülgen kablo veya kordonların anma kesit alanı
Beyan çıkışında giriş veya çıkış akımı, I Anma kesit alanları

A mm2
a
I≤3 0,5
3<I≤6 0,75
6 < I ≤ 10 1
10 < I ≤ 16 1,5
16 < I ≤ 25 2,5
25 < I ≤ 32 4
32 < I ≤ 40 6
40 < I ≤ 63 10
Not – Japonya’da, anma kesit alanı 0,5 mm2 olan kordonlara, harici
güç besleme kordonu olarak izin verilmez.
a
Bu kordonlar, kordon veya kordon muhafazasının transformatöre
girdiği nokta ile fişe giriş arasındaki uzunlukları 2 m’yi aşmazsa güç
besleme kordonları olarak kullanılabilir.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve ölçme ile doğrulanır.
22.8 I sınıfı transformatörlerin her bir güç besleme kordonu, transformatörün topraklama bağlantı ucuna ve
varsa prizin topraklama kontağına bağlanmış yeşil/sarı renkli bir çekirdek ile sunulmalıdır.
Beyan çıkışında 16 A’i aşmayan bir giriş akımına sahip tek fazlı taşınabilir transformatörlerin güç besleme
kordonları IEC 60083 veya IEC 60906-1 ile uyumlu bir priz ile sunulmalıdır. Diğer taşınabilir transformatörler
IEC 60309 ile uyumlu bir priz ile sunulabilir.
22.9 Dış bükülgen kablo veya kordonlar, transformatöre, IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde başkaca
belirtilmedikçe, X, Y veya Z tipi bağlantı ile bağlanmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve gerekli ise, elle yapılan deney ile doğrulanır.
22.9.1 Z tipi bağlantılar için transformatörün mahfazası ile dış bükülgen kablo veya kordonun birlikte
dökülmesi kordonun yalıtımını etkilememelidir.
22.9.2 Giriş ağızları, dış bükülgen kablo veya kordonun koruyucu kabına zarar verme riski olmadan
yerleştirilebilecek şekilde tasarlanmalı ve biçimlendirilmelidir veya bir giriş manşonu ile sunulmalıdır.
Muhafaza ile iletken arasındaki yalıtım iletkenin yalıtımından ve ek olarak:

- I sınıfı transformatörler için en azından temel yalıtımdan;
- II sınıfı transformatörler için en azından çift veya takviyeli yalıtımdan
oluşmalıdır.
Not 1 – En azından IEC 60227 veya IEC 60245’e uyan bir kordona eş değer bir dış bükülgen kablo veya
kordonun kılıfı temel yalıtım olarak kabul edilir.
Not 2 – Bir yalıtkan malzemenin iç kılıfı, ilgili kuralları sağlarsa, yalnızca ek yalıtım olarak kabul edilir.
Not 3 – Bir yalıtkan malzemeden muhafaza, iki ayrı yalıtkanın gerekli olmadığı takviyeli yalıtım olarak kabul
edilir.
59
22.9.3 Giriş manşonları;

- Dış bükülgen kablo veya kordona zarar vermeyi önleyecek şekilde biçimlendirilmelidir;
- Güvenilir biçimde sabitlenmelidir;
- Bir alet yardımı olmadan çıkarılamamalıdır;
- Sınıfı transformatörler için Y tipi, Z tipi ve özel kordonlu X tipi bağlantılar için dış bükülgen kablo veya
kordonun kauçuk kılıfının birleşik bir bölümünü oluşturması hariç, doğal kauçuktan olmamalıdır.
22.9.4 Çalışma sırasında hareket ettirilen kordonlarla birlikte sunulan transformatörler, kordonun
transformatöre girdiği yerdeki aşırı esnemeye karşı kordonu yeterli şekilde koruyacak biçimde yapılmalıdır.
Varsa kordon koruyucuları yalıtkan malzemeden olmalı ve güvenli bir şekilde sabitlenmelidir.
Bu kurala uygunluk Şekil 7’de görüldüğü gibi salınım yapan bir birimi bulunan cihaz üzerinde yapılan
aşağıdaki deney ile doğrulanır.
Kordon girişini, varsa kordon mahafazasını ve dış bükülgen kablo veya kordonu içeren transformatör bölümü
salınım yapan üyeye sabitlenir; böylece, salınım yapan üye izlediği yolun ortasında olduğu zaman, kordonun
kordon muhafazasına veya girişe girdiği yerdeki ekseni düşeydir ve salınımın ekseninden geçer. Yassı
kordonların kesitinin ana ekseni, salınım eksenine paralel olmalıdır.
Kordon, uygulanan kuvvet;

- 0,75 mm2’den fazla bir kesit alanına sahip kordonlar için 10 N;
- Diğer kordonlar için 5 N
olacak şekilde yüklenir.
Şekil 7’de görülen, salınım ekseni ile kordon muhafazasının transformatöre girdiği nokta arasındaki A
uzaklığı, salınım yapan üye tam diğeri boyunca hareket ettiğinde, kordon ve yük en düşük yanal hareketi
yapacak şekilde ayarlanır.
Z tipi bağlantılar için bükme sayısı 20000 ve diğer bağlantılar için 10000 olacak şekilde, salınım yapan birim
90o’lik (düşeye göre her iki yanda 45o) bir açı boyunca hareket ettirilir. Bükülme hızı dakikada 60’dır.
Not 1 – Bir bükülme 90o’lik bir harekettir.
Kordon ve ilgili parçaları, yassı bir kordon yerleştirilmediyse, bükülme sayısının yarısından sonra 90o’lik bir
açı ile döndürülürler.
Deney sırasında, iletkenler beyan gerilimde, söz konusu olan devrenin en büyük beyan akımı ile yüklenirler.
Not 2 – Akım, topraklama iletkeni üzerinden geçirilmez.

Deneyde aşağıdakiler meydana gelmemelidir:
- İletkenler arasında kısa devre;
- Herhangi bir iletken örgülerinin % 10’undan fazlasının dökülmesi;
- İletkenin bağlantı ucundan ayrılması;
- Herhangi bir kordon koruyucusunun gevşemesi;
- Bu standardın anlamı içinde, kordon veya kordon korumasının hasarı;
- Kırık örgülerin yalıtımı delmesi ve erişilebilir olması.
Not 3 – İletkenler, koruyucu topraklama iletkenlerini kapsar.
Not 4 – Akım söz konusu olan devrenin beyan en büyük akımının iki katına eşit bir değeri aşarsa, kordonun
iletkenleri arasında bir kısa devre meydana gelmiş kabul edilir.
22.9.5 Dış bükülgen kablo veya kordon ile kullanılması amaçlanan sabit transformatörler ve taşınabilir
transformatörler, iletkenleri, transformatör içinde bağlandıkları yerlerde, burulma dâhil zorlamadan kurtulacak
ve iletkenlerin yalıtımlarını aşınmadan koruyacak kordon bağlayıcılarına sahip olmalıdır.
60
X tipi bağlantılar için bilezikler, dış bükülgen kablo veya kordon olarak kullanılabilen her tipteki ve boyuttaki
kabloları ve kordonları kenetlemek için düzenekler bulunmazsa, taşınabilir transformatörlerde kordon
bağlayıcıları olarak kullanılmamalıdır. Döküm tasarımlarıda, kordonu düğümleme veya uçları iple bağlama
gibi üretim yöntemlerine izin verilmez; boğumlara veya benzeri düzenlere, dış bükülgen kablo veya kordonun
yerleşiminin açık olması şartıyla izin verilir.
X tipi bağlantılar için kordon bağlantısı;
- Kordonun değiştirilmesi kolaylıkla mümkün olacak şekilde;

- Gerilmenin gevşemesi ve bükülmenin önlenmesi işlemlerinin yapılma biçimi açık olacak şekilde;
- Transformatör, sadece bir tip kablo veya kordon takılabilecek şekilde tasarlanmamışsa, kordonun farklı
tiplerinin bağlantısı uygun olacak şekilde;
- Tüm bükülgen kablo veya kordon, varsa kaplamasıyla, kordon bağlantısı içine yerleştirilmeye uygun
olacak şekilde;
- Kordona hasar vermeyecek ve normal kullanımda sıkıldığında veya gevşetildiğinde hasar görmeyecek
şekilde;
- Kordon, kordon bağlantısının tutturma vidalarına, bu vidalar erişilebilir ise veya erişilebilir iletken
bölümlere temasta ise, dokunulamayacak şekilde
tasarlanmalı ve yerleştirilmelidir.
Y tipi, Z tipi ve özel kordonlu X tipi bağlantılar için dış bükülgen kablo veya kordonun çekirdekleri erişilebilir
ileken bölümlerden I sınıfı transformatörler için temel yalıtımın kurallarını sağlayan yalıtımla ve II sınıfı
transformatörler için ek yalıtımın kurallarını sağlayan yalıtım ile yalıtılmalıdır.
Bu yalıtım:
- Kordon bağlantısına sabitlenmiş ayrı bir yalıtım engeli;
- Kordona sabitlenmiş özel bir kılıfı; veya
- I sınıfı tarnsformatörler için kılıflı bir kordonun kılıfını
içerebilir.
Y tipi ve özel kordonlu X tipi bağlantılar için kordon bağlayıcıları:
- Dış bükülgen kablo veya kordonun değiştirilmesi bu standarda uygunluğa zarar vermeyecek şekilde;
- Tüm bükülgen kablo veya kordon, varsa kaplamasıyla, kordon bağlantısı içine yerleştirilmeye uygun
olacak şekilde;
- Kordona hasar vermeyecek ve normal kullanımda sıkıldığında veya gevşetildiğinde hasar görmeyecek
şekilde; ve
- Kordon, kordon bağlantısının tutturma vidalarına, bu vidalar erişilebilir ise veya erişilebilir iletken
bölümlere temasta ise, dokunulamayacak şekilde
tasarlanmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve aşağıdaki deneyler ile doğrulanır.
Özel kordonlu hariç, X tipi bağlantılar için transformatöre, uygun bir dış bükülgen kablo veya kordon takılır.
İletkenler bağlantı uçlarına sokulmalı, varsa bağlantı ucu vidaları, iletkenlerin konumlarını kolayca
değiştirmelerini önlemek için yeteri kadar sıkıştırılmalıdır. Kordon bağlayıcısı, tutturma vidaları Çizelge 11’de
belirtilenin 2/3’üne eşit bir döndürme momenti ile sıkılarak normal şekilde kullanılmalıdır.
Transformatör sadece bir tip kordon bağlanabilecek şekilde tasarlanmamış ise, deneyler önce Çizelge 9’da
belirtilen en küçük kesit alanlı kordonun izin verilen en ince tipi ile ve daha sonra belirtilen en büyük kesit
alanlı kordonun bir sonraki daha ağır tipi ile yapılır.
Y tipi, Z tipi ve özel kordonlu X tipi bağlantılar için transformatör uygun bir kordon ile deneye tâbi tutulur.
Kordonu, kordon veya transformatörün iç bölümleri zarar görebilecek derecede transformatörün içine itmek
mümkün olmamalıdır.
Daha sonra kordon 25 defa Çizelge 10’da görülen değerde bir çekme kuvvetine tâbi tutulur. Çekme kuvveti,
her defası 1 saniye olarak, sarsmadan en elverişsiz yönde uygulanır.
61
Çekme deneylerinin hemen ardından, kordon 1 dakika süreyle Çizelge 10’da görülen döndürme momenti
değerine tâbi tutulur.
Çizelge 10 – Sabit ve taşınabilir transformatörler için dış bükülgen kablo

veya kordona uygulanan çekme ve döndürme momenti
Transformatörün kütlesi (m) Çekme Döndürme momenti

kg N Nm
m≤1 30 0,1
1<m≤4 60 0,25
4<m 100 0,35
Kordonlar deneyler sırasında zarar görmemelidir.
Deneylerden sonra, kordon, boyuna 2 mm’den fazla yer değiştirmemeli ve iletkenler bağlantı uçlarında 1
mm’den daha fazla bir mesafe üzerinde hareket etmemeli ve bağlantıda farkedilir bir gerilme oluşmamalıdır.
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları Madde 26’da belirtilen değerlerin altına düşmemelidir.
Boyuna yer değiştirmenin ölçülmesi için deneyden önce çekmeye maruz tutulacak kordon üzerine, kordon
bağlayıcısı veya diğer uygun bir noktadan yaklaşık 20 mm’lik bir uzaklıkta bir işaret konmalıdır.
Deneylerden sonra, kordon hâlâ çekmeye maruz tutulurken, kordon üzerindeki işaretin kordon bağlayıcısı
veya diğer noktaya göre yer değiştirmesi ölçülür.
22.9.6 Transformatörün içinde sağlanan besleme kabloları veya dış bükülgen kablo veya kordon için olan
boşluk:
a) Sabit tesisata bağlantı için ve X tipi ve Y tipi bağlantılar için:

- Varsa kapağı takmadan önce iletkenlerin doğru bağlandığını ve yerleştirildiğini kontrol etmeye izin
verecek şekilde tasarlanmalıdır;
- Varsa kapak, iletkenlere ve yalıtımlarına zarar verme riski olmadan yerleştirilebilecek şekilde
tasarlanmalıdır;
- Taşınabilir transformatörlerde, X tipi ve Y tipi bağlantılar için kordon, iletkenden kopmayacak uçlarla
sunulmamışsa, bağlantı ucundan ayrılabilecek iletkenin yalıtılmamış sonu erişilebilir iletken bölümler
ile temas etmeyecek şekilde tasarlanmalıdır ve
b) Sabit tesisata bağlantı için ve X tipi bağlantılar için ek olarak:

- İletkenlerin kolaylıkla sokulmasına ve bağlanmasına izin verecek şekilde olmalıdır, ve
- Varsa dış iletkenler için olan bağlantı uçlarına erişim imkânı veren kapaklar yalnızca bir alet yardımıyla
çıkarılabilecek şekilde tasarlanmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve elle yapılan deneyler ile doğrulanır.
23 Haricî iletkenler için bağlantı uçları

23.1 Sabit tesisata sürekli olarak bağlı olması amaçlanan transformatörler ve Y tipi veya Z tipi bağlantılı dış
bükülgen kordonlar ile sunulanların haricindeki transformatörler, bağlantının vidalar, somunlar veya eş değer
etkili düzenler vasıtasıyla yapıldığı bağlantı uçları ile sunulmalıdır.
Transformatörün tamamlayıcı bölümü olan bağlantı uçları, transformatörün içinde mevcut koşullar altında
IEC 60999-1’e uygun olmalıdır.
Diğer bağlantı uçları:

- IEC 60998-2-1, IEC 60998-2-2 veya IEC 60947-7-1’e göre ayrı ayrı kontrol edilmeli ve işaretlerine uygun
olarak kullanılmalı, ya da
- Transformatörün içinde mevcut koşullarda IEC 60999-1’e göre kontrol edilmelidir.
62
X tipi bağlantılı transformatörler için iletken, lehimli ek yerinden koparsa tehlikeli gerilimli bölümler ile diğer
iletken bölümler arasındaki yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtım aralıklarının Madde 26’da belirtilen
değerlerin % 50’sinin daha altına düşmemesi için engeller sağlanmazsa, iletkenleri yerinde tutmak için
bağlantının tek başına lehime bırakılmayacak şekilde iletkenin yerleştirilmesi ve sabitlenmesi şartıyla, lehimli
bağlantılar dış iletkenler için kullanılabilirler.
Y tipi ve Z tipi bağlantılı transformatörlerde, dış iletkenler için lehimli, kaynaklı, kıvırmalı ve benzeri
bağlantılar kullanılabilir.
II sınıfı transformatörler için iletken lehimli veya kaynaklı ek yerinden koparsa veya kıvırmalı bağlantıdan
çıkarsa, tehlikeli gerilimli bölümler ile diğer metal bölümler arasındaki yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve
yalıtım aralıklarının Madde 26’da belirtilen değerin % 50’sinin daha altına düşmemesi için engeller
sağlanmadıkça, iletkenleri yerinde tutmak için bağlantı tek başına lehime, kıvırmaya veya kaynağa
bırakılmayacak şekilde iletken yerleştirilmeli ve sabitlenmelidir.
Not – Genellikle, lehimleme öncesindeki kanca biçimli bükme işlemi, arasından iletkenin geçtiği delik aşırı
derecede geniş olmamak şartıyla, bir bükülgen kablo veya kordonun iletkenini konumunda tutmak için
uygun bir yöntem olarak kabul edilir.
23.2 Y tipi, Z tipi ve özel kordonlu X tipi bağlantılar için olan bağlantı uçları amacına uygun olmalıdır.
Madde 23.1 ve Madde 23.2’nin kurallarına uygunluk, gözle muayene ve Madde 14.2’deki deneyden hemen
önce bağlantıya 5 N’luk bir çekme uygulanarak doğrulanır.
23.3 Y veya Z tipi bağlantıların haricindeki bağlantı uçları kenetleme düzenleri sıkıldığı veya gevşetildiği
zaman, bağlantı uçları gevşek durumda çalışmayacak, iç bağlantılar baskıya maruz kalmayacak ve yüzeysel
kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları Madde 26’da belirtilen değerlerin altına düşmeyecek şekilde
sabitlenmelidir.
23.4 Y veya Z tipi bağlantıların haricindeki bağlantı uçları, metal yüzeyler arasındaki iletkeni yeterli kontak
basıncı ile ve iletkene zarar vermeden kenetleyecek şekilde tasarlanmalıdır.
Madde 23.3 ve Madde 23.4’ün kurallarına uygunluk gözle muayene ve bağlantı ucunun beyan bağlama
kapasitesine karşılık gelen en büyük kesit alanlı bir iletkeni, uygulanan döndürme momenti Madde 25’de
belirtilen döndürme momentinin 2/3’üne eşit olacak şekilde, 10 defa bağlama ve gevşetmenin ardından
yapılan ölçme ile doğrulanır.
Not – Diğer herhangi bir kenetleme düzeni olmadan, sızdırmazlık bileşeni ile tutturma yeterli olarak kabul
edilmez. Ancak, kendinden sertleşen reçineler normal kullanımda bükülmeye maruz kalmayan bağlantı
uçlarını kilitlemek için kullanılabilir.
23.5 Sabit iletkenlere bağlanmak için sunulan bağlantı uçları ve X tipi bağlantılı bağlantı uçları bunların
farklı polaritedeki ve varsa topraklama bağlantı uçlarına yakın yerleştirilmelidir.
23.6 Bağlantı ucu blokları ve benzeri düzenler, bunların tehlikeli gerilimli bölümleri erişilebilir olmasa bile, bir
alet yardımı olmaksızın erişilememelidir.
23.7 X tipi bağlantılı transformatörlerin bağlantıları veya bağlantı uçları, iletkenler yerleştirildiğinde örgülü
iletkenin bir teli kaçarsa, gerilimli bölümler ile erişilebilir iletken bölümler arasında ve II sınıfı transformatörler
olması durumunda gerilimli bölümler ile erişilebilir iletken bölümlerden yalnızca ek yalıtımla ayrılmış iletken
bölümler arasında tehlikeli bağlantı riski bulunmayacak şekilde yerleştirilmeli ve korunmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve aşağıdaki deney ile doğrulanır.
Madde 22’de belirtildiği gibi anma kesit alanlı bir bükülgen iletkenin ucundan yalıtımın 8 mm’si sıyrılır.
İletkenin bir teli serbest bırakılır ve diğer teller bağlantı ucunun içine tamamen sokulur ve sıkıştırılır.
63
Serbest tel gerideki yalıtımı yaralamadan mümkün olan her yönde, ancak keskin bükülme yapmaksızın
bükülür. Gerilimli bir bağlantı ucuna bağlanmış bir iletkenin serbest teli erişilebilir iletken bölümlerle temas
etmemelidir. II sınıfı transformatörler için erişilebilir iletken bölümlerden yalnızca temel veya ek yalıtımla
ayrılmış iletken bölümlere dokunmamalıdır. Bir topraklama bağlantı ucuna bağlanmış iletkenin serbest teli
hiçbir tehlikeli gerilimli bölüme dokunmamalıdır.
23.8 Basınç plâkasız bağlantı uçları, akım 25 A’i aşarsa en az iki sıkıştırma vidası ile donatılmalıdır.
23.9 Koruma toprak iletkenlerinin bağlantısı için kullanılan bağlantı uçlarının vidalarının dışındaki bağlantı
ucu vidaları, erişilebilir iletken bölümlerle temas etmemelidir. Vidalar mümkün olduğu kadar gevşetildiğinde, II
sınıfı transformatörler için erişilebilir iletken bölümlerden yalnızca temel veya ek yalıtımla ayrılmış iletken
bölümlere dokunmamalıdır.
Bu kurala uygunluk Madde 23.2’deki deney sırasında gözle muayene ile doğrulanır.
24 Koruyucu topraklama düzenleri

24.1 Bir yalıtım delinmesi durumunda gerilimli hâle gelebilen I sınıfı transformatörlerin erişilebilir iletken
bölümleri, transformatörün içindeki bir koruma toprak bağlantı ucuna kalıcı ve güvenli biçimde bağlanmalıdır.
II sınıfı transformatörlerde transformatörün topraklaması için hiçbir düzen bulunmamalıdır.
Not – Erişilebilir iletken bölümler tehlikeli gerilimli bölümlerden koruma topraklaması bağlantı ucuna
bağlanmış iletken bölümler ile ekranlanırsa veya bunlar tehlikeli gerilimli bölümlerden çift yalıtım veya
takviyeli yalıtım ile ayrılırsa, bu erişilebilir iletken bölümlerinin bu kuralın amacı için bir yalıtım delinmesi
durumunda gerilim altında kalma ihtimalinin olduğu kabul edilmez.
24.2 Sabit bağlantıya bağlanmaya uygun olan koruma topraklama bağlantı uçları ve X tipi bağlantılı koruma
topraklam bağlantı uçları, Madde 23’ün kurallarına uygun olmalıdır. Bunların sıkıştırma düzenleri kazara
gevşemeye karşı yeterli derecede kilitlenmiş olmalı ve bunları bir alet olmadan gevşetmek mümkün
olmamalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene, elle yapılan deney ve Madde 23’deki deneyler ile doğrulanır.
Not – Özellikle, sütun tipi bazı bağlantı uçları, dikkatsizce çıkarılması mümkün olmayacak uygun bir esnek
bölüm kullanılması gibi özel önlemler gerektirebilir.
24.3 Koruma topraklaması bağlantı ucunun tüm bölümlerinin, bu bölümler ile topraklama iletkeninin bakırı
veya bu bölümlerle temas hâlindeki diğer metaller arasındaki temastan kaynaklanan hiçbir korozyon tehlikesi
bulunmamalıdır.
Koruma topraklaması bağlantı ucunun gövdesi, alüminyum veya alüminyum alaşımı iskeletin veya
mahfazanın bir bölümü ise, bakır ile alüminyum veya bunun alaşımları arasındaki temastan kaynaklanan
korozyon tehlikesini önlemek için tedbirler alınmalıdır.
Koruma topraklaması bağlantı ucunun gövdesi, metal çerçeve veya mahfazanın bir bölümü değilse, pirinç
veya korozyona daha az dayanıklı olmayan başka bir metalden olmalıdır, metal çerçeve veya mahfazanın bir
bölümü ise vida veya civatalar pirinç veya korozyona eşit dayanıklı başka bir metalden olmalıdır.
24.4 Koruma topraklaması bağlantı ucu ile buna bağlanması gerekli olan bölümler arasındaki bağlantı
düşük dirençli olmalıdır.
Bu kurala uygunluk aşağıdaki deney ile doğrulanır.
64
Bir a.a. kaynaktan elde edilen, 12 V’u aşmayan bir boşta gerilime ve hangisi büyük olacaksa beyan giriş
akımının 1,5 katına veya 25 A’e eşit bir akım, koruma topraklaması bağlantı ucu ile erişilebilir iletken
bölümlerin her biri arasından sırayla 1 dakika süreyle geçirilir.
Not 1 – Beyan giriş akımı, beyan çıkışının beyan besleme gerilimine veya çok fazlı transformatörler için
beyan besleme geriliminin n katına bölümü olarak hesaplanır.
Koruma topraklaması bağlantı ucu ile erişilebilir iletken bölüm arasındaki gerilim düşümü ölçülür ve akım ile
bu gerilim düşümünden direnç hesaplanır.
Hiçbir durumda direnç 0,1 Ω ’u aşmamalıdır.
Şüphe durumunda, 1 dakika sonra deney, kararlı durum şartları oluşuncaya kadar yapılır.
Not 2 – Ölçme probunun ucu ile deneydeki iletken bölüm arasındaki kontak direncinin, deney sonuçlarını
etkilememesine dikkat edilmelidir.
Not 3 – Besleme bükülgen kablo veya kordonun direnci, deneyde uygunluk için kullanılırsa, direnç ölçümüne
dâhil edilmez.
Not 4 – IP00 transformatörlerin çekirdekleri erişilemez olarak kabul edilir.
24.5 Dış bükülgen kablo veya kordonlu I sınıfı transformatörler için bağlantı uçlarının düzeni veya kordon
tespit düzeni (ankraj) ile bağlantı uçları arasındaki iletkenlerin uzunluğu, kordon, kordon tespit düzeneğinden
koparsa, akım taşıyan iletkenlerin topraklama iletkeninden önce gerginleşecek şekilde olmalıdır.
25 Vidalar ve bağlantılar
25.1 Elektriksel veya diğer vidalı bağlantılar normal kullanma sırasında oluşan mekanik zorlamalara
dayanmalıdır.
Kontak basıncını ileten vidalar ve kullanıcı tarafından sıkılması muhtemel ve 2,8 mm’den daha az bir anma
çapa sahip vidalar metalin içine vidalanmalıdır.
Vidalar çinko veya alüminyum gibi yumuşak veya akmaya eğilimli metalden olmamalıdır.
Yalıtkan malzemeden yapılan vidalar herhangi bir elektriksel bağlantı için kullanılmamalıdır.
Vidalar, metal bir vida ile değiştirildiğinde giriş ve çıkış devresi arasındaki temel yalıtımı, ek yalıtımı veya
takviyeli yalıtımı bozabilecekse yalıtkan malzemeden olmamalıdır. Bir güç besleme kordonunu değiştirirken
çıkarılabilen vidalar, bunların metal bir vida ile değiştirlmesi temel yalıtıma zarar verebilecekse yalıtkan
malzemeden olmamalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve kontak basıncını ileten veya kullanıcı tarafından sıkılması muhtemel
vidalar ve somunlar için aşağıdaki deney ile doğrulanır.
Vidalar veya somunlar:

- Yalıtkan malzemeden bir dişli yuvasına geçen vidalar için 10 defa;
- Somunlar ve diğer vidalar için 5 defa
sıkıştırılır ve gevşetilir.
Yalıtkan malzemeden bir dişli yuvasına geçen vida her defasında tamamen çıkartılır ve yeniden takılır.
Bağlantı ucu vidalarını ve somunlarını deneye tâbi tutarken, Çizelge 9’da belirtilen en geniş kesit alanlı
bükülgen kablo veya kordon, bağlantı ucuna yerleştirilir. Bu, her sıkıştırmadan önce yeniden yerleştirilir.
Deney, Çizelge 11’de gösterildiği gibi bir döndürme momenti uygulanarak ve aşağıdakilere göre uygun sütun
seçilerek, uygun bir deney tornavidası, somun anahtarı veya anahtar yardımıyla yapılır.
65
a) Başsız metal vidalar için sıkıştırılan vida delikten dışarı çıkmazsa ..............................I
b) Diğer metal vidalar ve somunlar için ............................................................................II
c) Yalıtkan malzemeden vidalar için:

- Dişüstü çapı anahtar ağzı boyutunu aşan altıgen başlıklı, veya
- Bir anahtar için dişüstü çapının 0,83 katından az olmayan anahtar ağzı boyutlu bir girintili ve silindirik
başlıklı, veya
- Boyları dişüstü çapının 1,5 katını aşan yarıklı veya çapraz yarıklı başlıklı .............II
d) Yalıtkan malzemeden diğer vidalar için .......................................................................III
Çizelge 11 – Vidalara ve bağlantılara uygulanacak moment
Vidanın anma çapı (R) Döndürme momenti

Nm
mm I II III
R ≤ 2,8 0,2 0,4 0,4
2,8 < R ≤ 3,0 0,25 0,5 0,5
3,0 < R ≤ 3,2 0,3 0,6 0,6
3,2 < R ≤ 3,6 0,4 0,8 0,6
3,6 < R ≤ 4,1 0,7 1,2 0,6
4,1 < R ≤ 4,7 0,8 1,8 0,9
4,7 < R ≤ 5,3 0,8 2,0 1,0
5,3 < R ≤ 6,0 - 2,5 1,25
Vida veya somun her gevşetildiğinde iletken hareket ettirilir.
Deney sırasında, vidalı bağlantıların sonraki kullanımlarını bozacak hiçbir hasar oluşmamalıdır.
Not 1 – Kullanıcı tarafından sıkıştırılması muhtemel vidalar veya somunlar, X tipi bağlantı için güç besleme
kordonlarını değiştirirken kullanılması amaçlanan vidaları kapsar.
Not 2 – Deney tornavidasının bıçağının şekli deneye tâbi tutulacak vidanın başına uymalıdır. Vidalar ve
somunlar darbeli olarak sıkıştırılmamalıdır.
25.2 Yalıtkan malzemeye geçen vidalar en azından 3 mm artı hangisi daha kısa ise vida anma çapının
1/3’ü veya 8 mm’lik bir geçme uzunluğuna sahip olmalıdır.
Vidanın, vida deliği veya somuna doğru girişi sağlanmalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve uygulanan döndürme momenti belirtilen değerin 1,2 katına arttırılması
şartıyla, Madde 25.1’deki deney ile doğrulanır.
Not – Doğru giriş kuralı, vidanın eğri şekilde girmesi engellenirse sağlanmış sayılır (örnek olarak; vida, tespit
edilecek bölüm ile klavuzlanarak, vida dişinde girinti yapılarak veya klavuz diş çıkarılarak).
25.3 Yalıtkan malzemede olabilecek herhangi bir büzülme veya şekil bozulmasını gidermek için metal
bölümlerde yeterli esneklik olmadıkça, elektriksel bağlantılar, kontak basıncını seramik veya saf mika
dışındaki yalıtkan malzeme üzerinden iletmeyecek şekilde tasarlanmalıdır.
25.4 Diş açan vidalar (levha metal vidalar), birbirleriyle doğrudan temas hâlinde olan akım taşıyan bölümleri
tespit etmedikçe ve uygun bir kilitleme düzeni ile donatılmadıkça akım taşıyan bölümlerin bağlantılarında
Diş kesme vidaları, tam standard bir makina vida dişi biçimi oluşturmadıkları sürece, akım taşıyan bölümlerin
bağlantısı için kullanılmamalıdır. Ancak, bu tür vidaların kullanıcı veya tesisatçı tarafından sökülüp takılması
muhtemelse, önceden çekiçleyerek elde edilen malzeme üzerinde diş açılmadıkça kullanılmamalıdır.
Topraklamanın devamlılığını sağlamak için kullanıldığında, diş kesen ve diş açan vidalar normal kullanımda
bağlantıyı bozmaya gerek olmayacak ve her bir bağlantı için en az iki vida kullanılacak şekilde olmalıdır.
Madde 25.3 ve Madde 25.4’ün kurallarına uygunluk gözle muayene ile doğrulanır.
66
25.5 Transformatörün farklı bölümleri arasında mekanik bir bağlantı oluşturan vidalar, bu bağlantı akım
geçiriyorsa veya koruma topraklaması devresinin bölümünü oluşturuyorsa, gevşemeye karşı kilitlenmelidir.
Akım geçiren bağlantılarda kullanılan perçinler, bu bağlantılar normal kullanımda bükülmeye maruz kalıyorsa
gevşemeye karşı kilitlenmelidir.
Not 1 – Yaylı pullar ve benzerleri yeterli kilitleme sağlayabilir.
Not 2 – Perçinler için dairesel olmayan bir pim veya uygun bir çentik yeterli olabilir.
Not 3 – Isınınca yumuşayan sızdırmazlık bileşeni, yalnızca, normal kullanımda bükülmeye maruz kalmayan
vida bağlantıları için yeterli kilitleme sağlar.
25.6 Vidalı salmastralar aşağıdaki deneye uymalıdır:

Vidalı salmastralar, ambalâjın iç çapının altında en yakın tam milimetreye eşit bir çapı olan silindirik bir metal
çubuk ile tutturulmalıdır. Daha sonra salmastralar, salmastranın ekseninden 250 mm uzakta bir noktada 1
dakika süreyle, somun anahtarıyla uygulanan kuvvet ,Çizelge 12’de gösterildiği gibi olacak şekilde uygun bir
somun anahtarı ile sıkıştırılır.
Çizelge 12 – Salmastralardaki döndürme momenti deneyi
Kuvvet
Deney çubuğunun çapı (R) Metal Döküm
salmastralar malzemeden
mm salmastralar
N N
R ≤ 14 25 15
14 < R ≤ 20 30 20
20 < R 40 30
Deneyden sonra, transformatör ve salmastralarda hiçbir hasar görülmemelidir.
26 Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları, yalıtma aralıkları ve yalıtımdan

geçen uzaklıklar
26.1 Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları, yalıtma aralıkları ve yalıtımdan geçen uzaklıklar IIIa grubu yalıtkan
malzemeler (IEC 60664-1) için olan, Çizelge 13’te gösterilen değerlerden az olmamalıdır.
Bu kurala uygunluk Madde 26.2 ve Madde 26.3’ün kurallarına göre yapılan ölçmeyle doğrulanır.
Not 1 – I ve II grubu malzemeler için Ek C ve Ek D’ye bakılmalıdır.
Not 2 – Çizelge 13, Çizelge C.1 ve Çizelge D.1 yalnızca 30 kHz ve altındaki frekanslar için uygulanabilir.
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları sabit bağlantıya bağlamak için olan ve X tipi bağlantı
için olan, bağlantı ucunun beyan bağlama kapasitesine karşılık gelen en büyük ve en küçük boyutlu iletkenli
besleme kablo veya kordonlarıyla ölçülür. Y tipi, Z tipi ve özel kordonlu X tipi bağlantılar için verilen besleme
kablo ve kordonları kullanılır.
Tırtıllı bantların tabakalarının kullanıldığı yerlerde, yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları için
değerler, tırtıl farklı tabakalar arasında çakışmış gibi belirlenir.
Not 4 – Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarının ölçüm yöntemlerinin örneklerini gösteren
diyagramlar Ek A’da verilmiştir.
Not 5 – Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarının ölçüm noktalarının örneklerini gösteren
diyagramlar Ek P’de verilmiştir.
67
Not 6 – Malzeme gruplarının ayrılmasını belirlemek için gerekli olan deneylerin ayrıntıları Ek G’de verilmiştir.
Not 7 – Çizelge 13, Çizelge C.1 ve Çizelge D.1, temel yalıtım için aşırı gerilim kategori II’yi, çift veya takviyeli
yalıtım için aşırı gerilim kategori III’ü dikkate alır.
Bu standardın kapsamı içinde, arızanın, tehlikeye sebep olabileceği yerlerde baskılı iletkenler için değerler,
baskılı iletkenin IEC 60664-3’ün kurallarına uyması durumu hariç, Çizelge 13, Çizelge C.1 ve Çizelge
D.1’deki gerilimli bölümler için olan azaltılmamış değerlerle aynı olmalıdır.
Kirlenme, örneğin iletken toz veya yağmur ya da kardan dolayı yüksek ve devamlı iletkenlik oluşturursa,
kirlenme derecesi 3 için verilen yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları 1,6 mm’lik en düşük
yalıtma aralığı ve Ek A’daki X’in 4 mm için olan değeri ile ilâve olarak arttırılır.
26.2 Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları (cr)

Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları, Çizelge 13, Çizelge C.1 ve Çizelge D.1’de verilmiştir.
26.2.1 Yapışkan bant ile kaplanmış sargılar

Bir bobin makarasının flânşlarına yapışkan bant ile kaplanmış sargılar için yüzeysel kaçak yolu
uzunluklarının değerleri yapışkan bant ile kaplanmış yüzey boyunca göz önüne alınır. Azaltılan değerler,
aşağıdaki şartlar yerine getirilmek kaydıyla, kirlenme derecesi I (P1) için ifade edilen değerlerdir:
- Tüm yalıtkan malzemeler IEC 60085 ve IEC 60216’ya göre sınıflandırılmak şartıyla,
- IEC 60664-1’de Madde 4.1.1.2.1’deki darbe gerilim dielektrik deneyi sağlanmak kaydıyla,
- Madde 26.2.3’deki A deneyi karşılandığında.
Yalıtma aralıkları değerleri gerekli değildir.
26.2.2 Yapıştırılmamış yalıtkan bölümler

Yapıştırılmadan oluşturulan kullanımı kolay bölme duvar içeren yalıtkan engelin kullanıldığı yerlerde,
yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları ek boyunca ölçülür. Söz konusu ek, IEC 60454’e göre
bir yapışkan bant ile kaplanırsa, imalât sırasında bandın katlanma riskini azaltmak için duvarın her bir
tarafında bir kat yapışkan bant gerekir.
Kullanılan malzemeler, IEC 60085 ve IEC 60216’ya göre sınıflandırılmalıdır.
Kirlenme derecesi I (P1) için ifade edilen değerler uygulanmaz.
26.2.3 Yapıştırılmış yalıtkan bölümler

Yapıştırılmış bölümleri veya birlikte yapıştırılmış bölümleri olan transformatörler için ek yerleri boyunca en
küçük yüzeysel kaçak yolu uzunluğu ve yalıtma aralığı gerekmez. Yalnızca yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti)
için değerler uygulanır. Bu durumda, IEC 60664-1’de Madde 4.1.1.2.1’deki darbe gerilim dielektrik deneyi de
karşılanmalıdır.
Bölümlerin yeterli şekilde yapıştırılmış olup olmadığını kontrol etmek için aşağıdaki deneyler uygun şekilde
gerçekleştirilir:
• Deney A
Sargı telleri emprenye edilmeyen veya potalama işlemine tâbi tutulmayan yalıtılmamış tellerle değiştirilmiş,
özel olarak hazırlanmış üç adet numune gereklidir. Sargılar, deneye tâbi tutulması gereken yapıştırılmış ek
dışında, giriş ve çıkış sargıları arasında atlama ihtimali olmayacak şekilde yapılmalıdır.
Numuneler aşağıdaki ısı çevrimine 10 defa tâbi tutulur:
En az 85 oC olmak üzere normal kullanım artı 10 K’de ölçülen en yüksek sargı sıcaklığı
± 2 oC’ta 68 saat
25 oC ± 2 oC’ta 1 saat
68
Daha sonra üç numunenin ikisi, 1,35’lik bir faktörle çarpılmış deney gerilimi dışında, Madde 17.2’deki nem
işlemine (48 saat işlem) ve Madde 18.3’ün ilgili dielektrik dayanım deneyine tâbi tutulur.
Üç numuneden biri, 1,35’lik bir faktörle çarpılmış deney gerilimi dışında, ısıl çevrim deneyi sırasında en
yüksek sıcaklıkta son periyodun hemen sonrasında, Madde 18.3’teki ilgili dielektrik dayanım deneyine tâbi
tutulmalıdır.
Not – Yapıştırılmış bölümler için numunelere uygulanan deney gerilimi, yüzeyler birlikte yapıştırılmadıysa,
delinmenin meydana gelmesini sağlamak için normal deney geriliminden daha yüksek olmalıdır.
26.2.4 Mahfazalı bölümler (örnek, emprenye veya potalama işlemi ile)
26.2.4.1 Bölümleri toz ve nemin girişine karşı mahfazaya alınmış veya hermetik olarak sızdırmazlığı
sağlanmış olan ve aşağıdaki deneyleri sağlayan transformatörler için gerekli en küçük yüzeysel kaçak yolu
uzunlukları, kirlenme derecesi 1 (P1) için belirtilen azaltılmış değerler olabilir. Bu durumda, IEC 60664-1’de
Madde 4.1.1.2.1’deki darbe gerilim dieletrik deneyi de karşılanmalıdır.
Yalıtma aralıkları değerleri gerekmez.
Bölümlerin yeterli şekilde potalanmış veya emprenye edilmiş olup olmadığını kontrol etmek için aşağıdaki
deneyler uygun şekilde gerçekleştirilir:
• Deney B
Potalama veya emprenye işlemini deneye tâbi tutmak için hazırlanmış üç adet numune gereklidir. Potalama
veya emprenye işleminin kullanıldığı bileşenler için ek yerinin güvenilirliği, numuneler yalnızca doğrudan ek
yerine uygulanan dielektrik deneyine tâbi tutularak kontrol edilir.
En az 85 oC olmak üzere normal kullanım artı 10 K’de ölçülen en yüksek sargı sıcaklığı
± 2 oC’ta 68 saat
Her ısıl çevrim deneyi sırasında 50 Hz veya 60 Hz’deki çalışma gerilimi değerinin iki katı bir gerilim,
numunelerin azaltılmış değerlerinin uygulandığı sargıları arasına uygulanır.
Daha sonra üç numunenin ikisi Madde 17.2’deki nem işlemine (48 saat işlem) ve 1,25’lik bir faktörle
çarpılmış gerilimde yapılan Madde 18.3’ün ilgili dielektrik dayanım deneyine tâbi tutulur.
Üç numuneden biri ısıl çevrim deneyi sırasında en yüksek sıcaklıkta son periyodun hemen sonunda, 1,25’lik
bir faktörle çarpılmış bir gerilimde yapılan Madde 18.3’teki ilgili dielektrik dayanım deneyine tâbi tutulur.
26.2.4.2 Bölümleri toz ve nemin girişine karşı mahfazaya alınmış veya hermetik olarak sızdırmazlığı
sağlanmış olan ve aşağıdaki deneyleri sağlayan transformatörler için en küçük yüzeysel kaçak yolu
uzunlukları ve yalıtma aralıkları gerekmez. Yalnızca yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti) için değerler uygulanır.
Bu durumda, IEC 60664-1’de Madde 4.1.1.2.1’deki darbe gerilim dielektrik deneyi de karşılanmalıdır.
Bölümlerin yeterli şekilde potalanmış veya emprenye edilmiş olup olmadığını kontrol etmek için aşağıdaki
deneyler uygun şekilde gerçekleştirilir:
• Deney C
Potalama veya emprenye işlemini deneye tâbi tutmak için üç adet numune kullanılmalıdır.
Yalıtkan bileşenlerin iletken bölümler arasında katı yalıtım oluşturduğu bileşenler için kaplama yapılmış
bileşenler deneye tâbi tutulmalıdır. Yalıtım bileşeninde çatlak ve boşluk olmamalıdır.
69
En az 85 oC olmak üzere normal kullanım artı 10K’de ölçülen en yüksek sargı sıcaklığı;
±2 oC’ta 68 saat
Her ısıl çevrim deneyi sırasında 50 Hz veya 60 Hz’deki çalışma gerilimi değerinin iki katı bir gerilim,
numunelerin azaltılmış değerlerinin uygulandığı sargıları arasına uygulanır.
Daha sonra üç numunenin ikisi Madde 17.2’deki nem işlemine (48 saat işlem) ve 1,35’lik bir faktörle
çarpılmış gerilimde yapılan Madde 18.3’ün ilgili dielektrik dayanım deneyine tâbi tutulur.
Üç numuneden biri ısıl çevrim deneyi sırasında en yüksek sıcaklıkta son periyodun hemen sonunda, 1,35’lik
bir faktörle çarpılmış bir gerilimde yapılan Madde 18.3’teki ilgili dielektrik dayanım deneyine tâbi tutulur.
26.3 Yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti)

Yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti), yalnızca Çizelge 13, Çizelge C.1 ve Çizelge D.1’in kutu 2b, 2c ve 7’de
görüldüğü gibi ek, çift veya takviyeli yalıtım için gereklidir.
Yalıtım, IEC 60085 ve IEC 60216’da verildiği gibi malzeme sınıfını veya Madde 14.3’deki deneyi
sağlamalıdır.
Not – Yalıtım 14.3’teki deneye uygunsa, malzemenin yeterli mekanik dayanıma sahip olduğu ve
yaşlanmaya dayanıklı olduğu kabul edilir.
Yalıtımdan geçen uzaklıklarla ilgili kurallar, önceden belirtilen uzaklığın yalnızca katı veya ince tabaka yalıtım
ile olması gerektiğini ifade etmez. Söz konusu uzaklık, katı veya ince tabaka yalıtımı artı belirtilen yalıtma
aralığı uzaklığının kalınlığını içerebilir.
d
26.3.1 Katı yalıtım durumunda, çizelgelerde gereken değerler, indisi ile işaretlenir. IEC 60085 ve IEC
60216’a göre sınıflandırılan malzemelerde, 25 V üzerindeki çalışma geriliminde, takviyeli yalıtım için 0,4 ile
çarpılmış en az 0,2 mm ve ek yalıtım için 0,1 mm olan yalıtımdan geçen uzaklıklar, Madde 14.3’deki deney
sağlanırsa kullanılabilir.
26.3.2 Yalıtımın ince yalıtkan malzeme tabakalarından olması durumunda, yalıtım, her yerde en azından
gerekli sayıda tabaka ve dti bulunacak şekilde aşağıdaki gibi olmalıdır.
- Tabakalar ayrılmaz ise (birlikte yapıştırılmış):

• 3 tabaka gereklidir,
• Kompozit tabakanın tamamı, Madde 26.3.3’teki mandrel deneyine uygun olmalıdır (150 N’luk çekme
kuvveti),
• Çizelge 13, Çizelge C.1 ve Çizelge D.1’deki dti için gerekli değerler, e indisi ile işaretlenir.
- Tabakalar ayrılır ise:

• 2 tabaka gereklidir; ayrı tırtıllı tabakalar için ilâve bir tabaka (tırtıllı band) ve tırtılı sabitlenmemiş bir
tabaka (örnek yapışkan) gereklidir,
• Her bir tabaka, Madde 26.3.3’teki mandrel deneyine uygun olmalıdır (50 N’luk çekme kuvveti),
- Tabakalar ayrılır ise (alternatif):

• En az 3 tabaka gereklidir; ayrı tırtıllı tabakalar için ilâve bir tabaka (tırtıllı bant) ve tırtılı sabitlenmemiş
bir tabaka (örnek yapışkan) gereklidir,
• Tabaka sayısının üçte ikisi, Madde 26.3.3’teki mandrel deneyine uygun olmalıdır (100 N’luk çekme
kuvveti),
Not – Farklı tırtıl tiplerinin biri diğeri ile üst üste gelebildiği kabul edildiğinden, tırtıllı katmanların kullanılması
durumunda, ek katmanlar gereklidir.
70
IEC 60085 ve IEC 60216’a göre sınıflandırılan malzemelerde, Madde 14.3’teki deney sağlanırsa, yalıtımdan
geçen uzaklıklar için hiçbir kural gerekmez.
Çizelge 13, Çizelge C.1 ve Çizelge D.1’in kutu 2 ve 7’deki köşeli parantez içerisindeki şekiller aşağıdaki gibi
kullanılmalıdır:
- 100 VA’den büyük bir beyan çıkışına sahip transformatörler için köşeli parantezlerin içindeki şekiller
uygulanır;
- 25 VA’den 100 VA’e (dâhil) kadar bir beyan çıkışına sahip transformatörler için köşeli parantezler
içindeki şekiller, değerlerinin 3’te 2’sine azaltılabilir;
- 25 VA’den daha düşük bir beyan çıkışına sahip transformatörler için köşeli parantezler içindeki şekiller,
değerlerinin 3’te 1’ine azaltılabilir.
26.3.3 Mandrel deneyi için 70 mm genişlikli ince levhâlârdan üç ayrı deney numunesi, imalâtçı tarafından
sağlanmalıdır.
Deney, Şekil 6’da görüldüğü gibi çelik, nikel kaplama veya düzgün yüzey cilâlı pirinçten yapılmış bir mandrel
üzerine sabitlenen ince tabaka numune ile gerçekleştirilmelidir.
0,035 mm ± 0,005 mm kalınlıklı metal bir folyo (alüminyum veya bakır), numunenin yüzeyine yakın olarak
yerleştirilmeli ve 1 N’luk bir çekme kuvvetine tâbi tutulmalıdır. Metal folyo, numunenin sınırlarından 20 mm
uzakta olacak şekilde ve mandrel son konumunda iken, numunenin bulunduğu kenarları en azından 10 mm
örtecek şekilde yerleştirilmelidir.
Numune, serbest ucunda uygun bir kenetleme düzeni ile konumunda tutulur ve aşağıdaki kuvvetlere maruz
brakılır:
- Ayrılmaz birkaç tabakadan oluşan numune için 150 N’luk bir çekme kuvvetine,
- Üçte ikisi ayrılan tabakadan (tırtıllı veya tırtılsız) oluşan numune için 100 N’luk bir çekme kuvvetine, ve
- Tek tabakadan (tırtıllı veya tırtılsız) oluşan numune için 50 N’luk bir çekme kuvvetine.
Mandrel, sarsılma olmaksızın yavaşça ileriye ve geriye doğru üç defa 230o döndürülür. Numune dönme
sırasında kenetleme düzeninde kırılırsa, deney tekrar edilir. Bir veya daha fazla numune başka bir yerden
kırılırsa deney başarısız kabul edilir. Mandrel son konumda iken, son konumun bulunduğu anı takip eden
dakika içinde, Madde 18.3’te belirtildiği gibi mandrel ile metal folyo arasına, aşağıda belirtildiği gibi dielektrik
dayanım deney gerilimi uygulanmalıdır.
- Ayrılmaz birçok tabakadan (en az üç tabaka) oluşan numune için en az 5 kV değerinde deney
geriliminden veya Madde 18.3’teki uygun deney geriliminin 1,35 katından büyük olanı,
- En azından üçte ikisi ayrılan tabakadan oluşan numune için en az 5 kV değerinde deney geriliminden
veya Madde 18.3’teki uygun deney geriliminin 1,25 katından büyük olanı,
- İki ayrılabilir tabakadan birisinden oluşan numune için en az 5 kV değerinde deney geriliminden veya
Madde 18.3’deki uygun deney geriliminin 1,25 katından büyük olanı.
Deney sırasında, korona etkileri ve benzer olaylar ihmal edilerek, hiçbir atlama veya delinme meydana
gelmemelidir.
71
Çizelge 13 – Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları (cr), yalıtma aralıkları (cl) ve yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti)
Malzeme grubu IIIa (175 ≤ CTI< 400 )
Not – Aşağıdaki çizelge bir çok sayfadan oluşmaktadır. Notlar ve dip notlar için çizelgenin son sayfasına bakılmalıdır.
Ölçüler mm’dir.
Çalışma gerilimlerib)
Ölçme
V
Sargı Sargı
Yalıtımın tipi ≥ 25
emayı emayı 100 150 300 600 1000
≤ 50
boyuncaa) haricindeki
P2 P3 P2 P3 cl cr cl cr cl cr cl cr cl cr cl cr
1) Giriş ve çıkış a) Giriş devrelerinin gerilimli bölümleri X 0,2 1,2 0,5 1,4 1,5 1,6 3,0 3,0 5,5 6,0 8,0 10,0
devreleri ile çıkış devrelerinin gerilimli bölümleri X 0,8 1,9 0,8 2,2 1,5 2,5 3,0 4,7 5,5 9,5 8,0 16,0
arasındaki arasındaki yüzeysel kaçak yolu X 0,2 1,2 0,2 1,4 0,5 1,6 1,5 3,0 3,0 6,0 5,5 10,0
yalıtım (temel uzunlukları ve yalıtma aralıkları X 0,8 1,9 0,8 2,2 0,8 2,5 1,5 4,7 3,0 9,5 5,5 16,0
yalıtım)
Azaltılmış değerler, Madde 26.2’ye - 0,18 - 0,25 - 0,3 - 0,7 - 1,7 - 3,2
bakılmalıdır (P1)
b) Giriş veya çıkış devreleri ile dti dti dti dti dti dti
topraklanmış bir metal ekran arasındaki X X X X Kalınlık için kural yoktur
yalıtımdan geçen uzaklıklar
c) Giriş ve çıkış devreleri arasındaki X X X X Kalınlık için kural yoktur
yalıtım (çift uzunlukları ve yalıtma aralıkları X 0,8 2,2 0,8 3,2 1,5 4,7 3,0 9,5 5,5 19,2 8,0 32,0
veya takviyeli
yalıtım) Azaltılmış değerler, Madde 26.2’ye - 0,25 - 0,4 - 0,7 - 1,7 - 4,0 - 7,5
topraklanmış bir metal ekran arasındaki
X X X X 0,1 d 0,2 d 0,25 d 0,5 d 0,7 d 1,0 d
yalıtımdan geçen uzaklıklar, Madde
26.3’e bakılmalıdır [0,05]e [0,07] e [0,08] e [0,16] e [0,19] e [0,25] e
c) Giriş ve çıkış devreleri arasındaki X X X X
0,2 d 0,3 d 0,5 d 1,0 d 1,5 d 2,0 d
[0,1]e [0,1]e [0,15]e [0,3]e [0,4]e [0,5]e
26.3’e bakılmalıdır
72
Çizelge 13 (devam) Ölçüler mm’dir.

b
Çalışma gerilimleri
Ölçme
V
Yalıtımın tipi Sargı Sargı
≥ 25
emayı emayı 100 150 300 600 1000
≤ 50
boyuncaa haricindeki
3) Komşu giriş Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve X X 0,2 1,2 0,2 1,4 0,2 1,6 0,5 3,0 1,5 6,0 3,0 10
devreleri arasındaki yalıtma aralıkları X X 0,8 1,9 0,8 2,2 0,8 3,1 0,8 4,7 1,5 9,5 3,0 16
yalıtım veya komşu
çıkış devreleri
arasındaki yalıtımc,g
4) Giriş ve çıkış
devreleri için olan a) 6 A’e kadar (6 A dâhil) X X X X 3,0 3,6 4,0 6,0 9,0 12,5
vidalı bağlantı uçları
arasındaki hariç, dış
kablolar ve
kordonların b) 6 A ilâ 16 A arası (16 A dâhil) X X X X 5,0 6,0 7,0 10,0 13,0 16,0
bağlantıları için olan
uçlar arasında
yüzeysel kaçak yolu
c) 16 A’den büyük X X X X 10,0 11,0 12,0 14,0 17,0 20,0
uzunlukları ve
yalıtma aralıkları
a) Farklı polaritenin gerilimli bölümleri
5) Temel veya ek b) Koruma topraklamasına bağlanması X 0,2 1,2 0,5 1,4 1,5 1,6 3,0 3,0 5,5 6,0 8,0 10,0
yalıtımh amaçlanmışsa gövde ile gerilimli bölümler
c) Giriş manşonuna, ankrajına ve benzerine X 0,8 1,9 0,8 2,2 1,5 2,5 3,0 4,7 5,5 9,5 8,0 16,0
takılan bükülgen kablo veya kordonla aynı
çaplı metal çubuk (veya çevresine metal
folyo sarılmış kordon) ile erişilebilir metal X 0,2 1,2 0,2 1,4 0,5 1,6 1,5 2,9 3,0 6,0 5,5 10,0
bölümler
d) Gerilimli bölümler ile bir ara iletken bölüm X 0,8 1,9 0,8 2,2 0,8 2,5 1,5 4,7 3,0 9,5 5,5 16,0
e) Bir ara iletken bölüm ile gövde
arasındaki
- Azaltılmış değerler, Madde 26.2’ye
bakılmalıdır (P1) - 0,18 - 0,25 - 0,3 - 0,7 - 1,7 - 3,2
73
Çizelge 13 (devam)
Ölçüler mm’dir.
Çalışma gerilimlerib
Ölçme
V
Sargı Sargı
emayı emayı 100 150 300 600 1000
≤ 50
6) Takviyeli Gövde ile gerilimli bölümler arasında veya X 0,5 1,4 1,5 2,0 3,0 3,0 5,5 6,0 8,0 12,0 14,0 20,0
veya çift yalıtım standard tarafından gerekli olan yerlerde X 0,8 2,2 1,5 3,2 3,0 4,7 5,5 9,5 8,0 19,2 14,0 32,0
(giriş ve çıkış sargıları arasındaki yalıtım X 0,2 1,4 0,5 2,0 1,5 3,0 3,0 6,0 5,5 12,0 8,0 20,0
hariç)
X 0,8 2,2 0,8 3,2 1,5 4,7 3,0 9,5 5,5 19,2 8,0 32,0
Geçici rejim gerilimlerine karşı ilâve X X 0,2 1,4 0,2 2,0 0,5 3,0 1,5 6,0 3,0 12,0 5,5 20,0
önlemler ile korunursa çıkış devresinin X X 0,8 2,2 0,8 3,2 0,8 4,7 1,5 9,5 3,0 19,2 5,5 32,0
gerilimli bölümleri ile gövde arasındaki
7) Yalıtımdan a) Temel yalıtımf X X X X Kalınlık için kural yoktur
geçen uzaklık
dti dti dti dti dti dti
b) Ek yalıtımf X X X X 0,1 d 0,15 d 0,25 d
0,5 d 0,75 d 1,0 d
[0,05]e [0,05] e [0,08] e
[0,15] e [0,20] e [0,25] e
c) Takviyeli yalıtım (giriş ve çıkış sargıları X X X X 0,2 d 0,3 d 0,5 d
1,0 d 1,5 d 2,0 d
arasındaki yalıtım hariç) [0,1]e [0,1]e [0,15] e
[0,3]e [0,4]e [0,5]e
Not 1 – Malzeme Grubu II için Ek C’ye, Malzeme Grubu I için Ek D’ye bakılmalıdır.
Not 2 – P1 = kirlenme derecesi 1 P2 = kirlenme derecesi 2 P3 = kirlenme derecesi 3
Not 3 – Çizelgenin bir sütununda bir sayı, bir tire (-) işareti ile değiştirildiğinde, bu herhangi bir değerin gerekmediği anlamına gelir.
Not 4 – Bu çizelgede yalıtma aralıklarının en küçük değeri, deniz seviyesinden 2000 m yükseklikte havada uygulanabilir.
74
a.
En azından bir sarımın sargı teli IEC 60317’de derece 1’e uygunsa, sargı teli emayı boyunca ölçme.
b.
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları ve yalıtımdan geçen uzaklıkların değerleri, çalışma gerilimlerinin ara değerleri için çizelgedeki değerler
arasında enterpolasyon yapılarak bulunabilir. Çizelge 8a’daki gerilim deneyi yeterli olarak kabul edildiğinden, 25 V’un altındaki çalışma gerilimleri için hiçbir
değer gerekmez.
c.
Bu değerler aşağıdaki durumlara uygulanmaz:
- Birlikte bağlanacak sargıların sonu aynı potansiyelde olmak şartıyla, sürekli olarak birlikte bağlanması amaçlanan sargı grupları arasında veya her bir
sargının içinde,
- Deney geriliminin 300V’u aşmadığı yerlerde ve sargıların seri veya paralel bir düzende bağlanması (örneğin, giriş gerilimi 110/220 V) amaçlansa bile,
sargı tellerinin en azından IEC 60317’de derece 1’e uygun olan yerlerde.
d.
Katı yalıtım için.
e.
İnce tabakalar içeren yalıtım durumunda.
f.
Giriş ve çıkış sargıları arasında çift yalıtıma gerek duyulduğunda, yalıtımdan geçen toplam kalınlık doğrudan veya metal bölümler üzerinden ölçüldüğünde,
yalıtımlı teller hariç (Madde 19.12), kutu 2c)’de gösterilen ile aynı olmalıdır.
g.
SELV devreleri ile SELV veya PELV haricindeki bitişik devreler arasındaki yalıtım için bu kutudaki değerler, 6 ve 7 numaralı kutulardaki değerler ile
değiştirilmelidir (Madde 19.1’e göre).
h.
Temel yalıtım veya ek yalıtımın fiziksel delinmesi durumunda, yalıtımın kalınlığı yalıtma aralığına eklenir.
75
27 Isıya, yangına ve yüzeysel kaçaklara karşı dayanıklılık

Bu standarddaki kurallar ve deneylerde olduğu gibi aynı şiddet seviyelerine sahip ilgili IEC standardlarına,
kurallara ve deneylere göre önceden deneyden geçirilen bileşenler için aşağıdaki deneyler yapılmayabilir.
27.1 Isıya karşı dayanıklılık

Yalıtkan malzemeden yapılan transformatörün tüm bölümleri, ısıya karşı dayanıklı olmalıdır.
Aşağıdaki deneyler, Madde 19.9’a göre deneye tâbi tutulması gereken doğal veya sentetik kauçuktan
yapılan bölümlere uygulanmaz. İlâve olarak deneyler seramik malzemeden yapılmış bölümlere uygulanmaz.
Bu kurala uygunluk, uygulanabildiğinde Şekil 4’teki cihaz vasıtasıyla, Madde 27.1.1 ve Madde 27.1.2’ye göre
yalıtkan malzemeden yapılmış bölümler bir bilye basınç deneyine tâbi tutularak doğrulanır.
Beyan akımı ≤3 A ve beyan gerilimi ≤24 V a.a. veya ≤60 V d.a. olan ve gücü 72 W değerini aşmayan
kablolar ve küçük bağlayıcılar için deney gerçekleştirilmez.
Deney, aşağıda belirtilen sıcaklıkta bir ısıtma odasında yapılmalıdır.
Not 1 – Bilye basınç deneyi işleminin ayrıntısı, IEC 60695-10-2’de açıklanmıştır.
Deneye tâbi tutulacak bölümün yüzeyi, yatay konumda yerleştirilir ve 5 mm çaplı çelik bir bilye, 20 N’luk bir
kuvvetle bu yüzeye bastırılır.
1 saat sonra, bilye numuneden ayrılır, ardından numune soğuk su içine daldırılarak 10 saniye içinde yaklaşık
olarak ortam sıcaklığına soğutulur. Biyenin sebep olduğu çökmenin çapı ölçülür ve bu 2 mm’yi aşmamalıdır.
27.1.1 Harici erişilebilir bölümler

Yalıtkan malzemeden harici erişilebilir bölümler, ısıya karşı dayanıklı olmalıdır.
Bu kurala uygunluk, aşağıdaki deneyle doğrulanır.
Deney, hangisi yüksek ise (70 ± 2) oC’luk bir sıcaklıkta veya T, Madde 14.2’deki deney sırasında ilgili
bölümün sıcaklığı olmak üzere, (T + 15 ± 2) oC’luk bir sıcaklıkta yapılır.
İlgili bölümün sıcaklığı, normal olarak mahfazanın içinde oluşan, en sıcak noktada ölçülmelidir.
Not 1 – 15 oC’luk sabit, emniyet payıdır.
27.1.2 İç bölümler
Akım taşıyan bölümleri konumunda tutan yalıtkan malzemeden iç bölümler, ısıya karşı dayanıklı olmalıdır.
Bu kurala uygunluk, aşağıdaki deneyle doğrulanır.
Deney, hangisi yüksek ise (125 ± 2) oC’luk bir sıcaklıkta veya T, Madde 14.2’deki deney sırasında ilgili
bölümün sıcaklığı olmak üzere, (T + 15 ± 2) oC’luk bir sıcaklıkta yapılır.
Not 1 – 15 oC’luk sabit, emniyet payıdır.
Not 2 – Deney, seramik malzeme, bobinler veya camdan bölümler üzerinde yapılmaz.
27.2 Arıza şartlarında olağan dışı ısıya karşı dayanıklılık

Koruma derecesi IP20 veya daha yüksek olan transformatörlerin yalıtım sistemi, sarglar arasındaki yalıtım
delinmesinden dolayı, arıza şartlarında bir tutuşturma kaynağı gibi davranmamalı, tehlikeli gerilimli bölümlere
erişilmemelidir.
Bu kurala uygunluk Madde 27.2.1 ve Madde 27.2.2’deki deneyler ile doğrulanır. Bu deney, Madde 15.5’te
kapsandığı gibi arızaya karşı güvenlikli transformatörlerde gerekli değildir.
76
Bu deney için özel olarak hazırlanmış bir veya iki adet ilâve numune gerekir. Sargı (sargılardaki) kısa devre,
yapısal olabilir veya imalâtçı tarafından sağlanan sargıya (sargılara) bağlı uçlar kısa devre edilerek mümkün
olabilir.
Transformatör giriş devresinde ısıl bir koruyucu düzenle donatılırsa, kısa devre çıkış deresinde yapılmalı
veya tersi durum sağlanmalıdır.
Transformatör giriş ve çıkış devresinin ikisinde de ısıl bir koruyucu düzenle donatılırsa, kısa devre iki ayrı
numunedeki her bir sargıda yapılmalıdır.
Kısa devre sargının ortasında yapılmalıdır. İki sargıdan fazla durumda, kısa devre, ısıl olarak ısıl kontroldan
en uzaktaki sargıda yapılmalıdır.
Kısa devre edilecek sarımların yüzdesi, beyan besleme geriliminin yüzdesi olarak ifade edilen kısa devre
gerilimine yaklaşık olarak eşit olmalıdır. Kısa devreli numune aşağıdaki gibi kontrol edilmelidir. Boştaki
transformatör ortam sıcaklığında beyan giriş geriliminin 1,1 katı ile beslenmeli ve ölçülen giriş gücü (watt), ±
% 20 toleransla beyan çıkışının değerine eşit olmalıdır. Ölçme sırasında hiçbir ayarlama yapılmamalıdır.
27.2.1 Taşınabilir transformatörler Madde 14.2’de tanımlandığı gibi mat siyah boyalı bir kontrplak destek
üzerine yerleştirilmelidir.
Gömülü olarak kullanılacak şekilde tasarımlanmamış sabit transformatörler, normal kullanımdaki en

elverişsiz konumda Madde 14.2’de tanımlandığı gibi mat siyah boyalı kontrplak desteğe monte edilmelidir.
En elverişsiz kullanım konumu düşeyde veya tavanda ise, sabit transformatör ve destek bu konumda
yaklaşık 10 mm kalınlıklı ve tek bir tabakadan kâğıt mendil kaplı, bir parça beyaz çam plâkanın (200 ± 5)
mm üzerine yerleştirilir.
Bu deney için giriş devresi, beyan akımı transformatörün beyan akımının 10 katı, ancak en az 16 A’lik bir
sigorta veya devre kesici ile korunmalıdır.
Transformatör, uygulanabilir olduğunda koruyucu cihazları ile yukarıda belirtildiği gibi 15 gün süreyle yüksüz
olarak deneye tâbi tutulur. Sonuçta, devrede mutlak bir kesinti olmalıdır. Bu süreden sonra mutlak bir kesinti
meydana gelmezsa, besleme devreden ayrılır.
Kendinden başlangıç konumuna dönebilir cihazlı transformatörler için tüm bu koruyucu cihazlar kısa devre
edilir.
Varsa kendinden başlangıç konumuna gelmeyen veya değiştirilebilir cihaz devreyi keserse, besleme
devreden ayrılır ve transformatör 2 saat süreyle soğumaya bırakılır. Daha sonra koruma cihazı başlangıç
konumuna döndürülür veya değiştirilir; cihaz devreyi kesinceye kadar veya transformatörde bir kesinti
meydana gelinceye kadar besleme devreye bağlanır. Transformatörde hiçbir kesinti meydana gelmezse,
kendinden başlangıç konumuna dönebilen koruyucu cihaz durumunda 30 çevrim, veya değiştirilebilir cihaz
durumunda 10 çevrim yapılır. Her çevrim, koruyucu cihaz devreyi kesinceye kadar transformatörü beslemeyi
ve güç devreden ayrı olarak 2 saat süreyle kalmayı içerir.
Deney sırasında hiçbir alev meydana gelmemeli ve transformatör, çevredekiler için bir tutuşma kaynağı
olarak davranmamalıdır. Desteğin sıcaklığı 125 oC’u aşmamalıdır. Sabit transformatör düşey konumda veya
tavanda yerleştirilirse, varsa yanan damlalar kağıt mendili tutuşturmamalı veya çam plâkayı yakmamalıdır.
27.2.2 Madde 27.2.1’deki deneyden sonra ve transformatör ortam sıcaklığına soğutulduktan sonra
aşağıdakiler uygulanır:
a) Giriş devresinde mutlak bir kesinti meydana gelen transformatörler, deney gerilimi Madde 18’deki
Çizelge 8a’ya göre olan değerlerin % 35’i olmak üzere, bir dielektrik dayanım deneyine dayanmalıdır.
b) Çevrim deneyinden sonra hiçbir mutlak kesinti meydana gelmeyen transformatörler, Madde 18’deki
Çizelgi 8a’ya göre olan deney gerilimlerine dayanmalıdır.
Koruma indisi IP20 veya daha büyük olan transformatörler, standard deney parmağının, kaydadeğer bir
kuvvet uygulanmaksızın tehlikeli gerilimli bölümlere dokunmasına izin vermemelidir. Kuşku durumunda,
gerilim 40 V’dan az olmayacak şekilde, tehlikeli gerilimli bölümler ile temas durumu, bir elektriksel temas
göstergesi vasıtasıyla belirtilir. Bir numune deneyi geçmezse, tüm deney başarısız olur.
77
27.3 Yangına dayanıklılık

Yalıtkan malzemeden yapılmış transformatörün tüm bölümleri, tutuşmaya ve alevin yayılmasına karşı
dayanıklı olmalıdır.
Bu kural, tutuşma ihtimali bulunan dekoratif süslere, düğmelere veya diğer bölümlere veya transformatörün
içinden başlayan alevin yayılmasına uygulanmaz.
Bu kurala uygunluk, yalıtkan malzemeden yapılmış bölümler, IEC 60695-2-10 ve Ek E’de belirtilen kızaran
tel deneyine tâbi tutularak doğrulanır.
Deney, tam bir transformatörde yapılmalıdır Bu mümkün olmazsa, deneyden geçirilecek bölümün uygun bir
numunesi kullanılmalıdır.
Deneyi gerçekleştirmek için gerekirse, bir mahfazanın bölümleri çıkarılabilir veya uygun bir numune
kesilebilir. Ancak, standard deney şartlarının, biçim, havalandırma, ısıl gerilme ve olası alevlerin etkileri,
yanan parçacıklar veya numunenin etrafına düşen kızaran parçacıklardan dolayı, normal kullanımda oluşan
şartlardan önemli ölçüde farklı olmamasına dikkat edilmelidir.
Numunede oluşan herhangi bir alev veya kızarma, kızaran telin geri çekilmesini müteakip 30 saniye içinde
sönmelidir. Yanan veya eriyen damlalar, ISO 4046-4’te Madde 4.187’de belirtildiği gibi numunenin (200 ± 5)
mm altında yatay olarak yayılmış kâğıt mendili tutuşturmamalıdır.
Yalnızca bir numune deneye tâbi tutulmalıdır. Sonuçlarla ilgili kuşku durumunda, deney iki ilâve numune ile
tekrarlanır, bunların ikisi de deneyi geçmelidir.
27.3.1 Harici erişilebilir bölümler

Yalıtkan malzemelerden harici bölümler, tutuşmaya ve alevin yayılmasına karşı dayanıklı olmalıdır.
Bu kurala uygunluk, mahfazalar ve diğer harici erişilebilir bölümler kızaran telin sıcaklığı aşağıdaki gibi
olacak şekilde kızaran tel deneyine tâbi tutularak doğrulanır.
- Mahfazalar için 650 oC

- Akım taşıyan bölümleri konumunda tutan (konumunu muhafaza eden) bölümler ve normal çalışma
sırasında 0,2 A’ya kadar akım taşıyan dış iletkenlerin bağlantı uçları için 650 oC
sırasında 0,2 A’yı aşan akım taşıyan sabit bağlantılı (örnek, lehimleme) dış iletkenlerin bağlantı uçları için
750 oC
sırasında 0,2 A’yı aşan akım taşıyan sabit bağlantılı olmayan dış iletkenlerin bağlantı uçları için 850 oC
Kalınlığı 0,2 mm’ye kadar olan ince levhâ biçimindeki folyalar için kızaran tel deneyleri gerekmez.
27.3.2 İç bölümler
Akım taşıyan bölümleri konumunda tutan (konumunu muhafaza eden) yalıtkan bölümler, tutuşmaya ve alevin
yayılmaına karşı dayanıklı olmalıdır.
Bu kurala uygunluk, yalıtkan malzemeden bölümler kızaran telin sıcaklığı aşağıdaki gibi olacak şekilde
kızaran tel deneyine tâbi tutularak doğrulanır:
- Akım taşıyan bölümleri konumunda tutmayan (konumunu muhafaza etmeyen) iç yalıtkan malzemeler
için 550 oC,
- Sargı oluşturucu (bobinler) için 650 oC,
sırasında 0,2 A’ya kadar akım taşıyan dış iletkenlerin bağlantı uçları için 650 oC,
sırasında 0,2 A’yı aşan akım taşıyan sabit bağlantılı (örnek, lehimleme) dış iletkenlerin bağlantı uçları
için 750 oC,
sırasında 0,2 A’yı aşan akım taşıyan sabit bağlantılı olmayan dış iletkenlerin bağlantı uçları için 850 oC.
Kalınlığı 0,2 mm’ye kadar olan ince levhâ biçimindeki folyalar için kızaran tel deneyleri gerekmez.
78
27.4 Yüzeysel kaçaklara dayanıklılık

IPX0’dan farklı bir IP işaretli transformatörler için akım taşıyan bölümleri konumunda tutan yalıtkan bölümler,
kirlenme derecesi 3’e maruz tutulursa, en azından malzeme grubu IIIa’ya karşılık gelen yüzeysel kaçağa
karşı dayanıklı olmalıdır.
Seramikten farklı malzemeler için bu kurala uygunluk Ek G’deki deneyler ile doğrulanır.
Elektrotlar arasında hiçbir atlama veya delinme, toplam 50 damla düşmeden önce meydana gelmemelidir.
28 Paslanmaya karşı dayanıklılık

Paslanması hâlinde, transformatörün güvensiz olmasına sebep olabilen demirli bölümler, paslanmaya karşı
yeterli şekilde korunmalıdır.
Not 1– Bu kural demir çekirdeklerin dış yüzeylerine yüzeylerine de uygulanır, ancak bu durumda vernik
kaplama ile yapılan korumanın yeterli olduğu kabul edilir.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve kuşku durumunda aşağıdaki deney ile doğrulanır.
Trikloretan içine 10 dakika süreyle daldırma ile deneye tâbi tutulacak bölümlerden gres yağının tümü
çıkarılır. Daha sonra bölümler (20 ± 5) oC’luk bir sıcaklıktaki suda % 10’luk amonyum klorür çözeltisi içine 10
dakika süreyle daldırılır. Kurutmadan, ancak damlaları silkeledikten sonra bölümler, (20 ± 5) oC’luk bir
sıcaklıktaki nem ile doyurulmuş hava içeren bir hücre içine 10 dakika süreyle yerleştirilir.
Tüm bölümler (100 ± 5) oC’luk sıcaklıktaki bir ısı odası içinde 10 dakika süreyle kurutulduktan sonra, bu
bölümlerin yüzeylerinde hiçbir paslanma izi görülmemelidir.
Not 2 – Keskin kenarlardaki pas izleri ve silinmeyle giderilebilir sarımsı filmler ihmal edilir.
79
Şekil 1 – Gömme tip transformatör için montaj kutusu (Madde 5.10)
80
Malzeme: Başkaca belirtilmedikçe metal

Milimetre cinsinden doğrusal boyutlar
Belirli toleranssız boyutlardaki toleranslar:
açılarda: 0/-10’
doğrusal boyutlarda:
0
- 25 mm’ye kadar:
− 0,05
- 25 mm üzerinde: ±0,2
Her iki eklem de, aynı düzlemde ve aynı doğrultuda 0’dan +10o’ye kadar bir tolerans ile 90o’lik bir açı
boyunca harekete izin vermelidir.
Şekil 2 – Standard deney parmağı (Madde 9.1.2, Madde 15.5.2 ve IEC 61032 deney probu B)
81
Boyutlar milimetre’dir.
Şekil 3 – Deney pimi (Madde 9.2 ve IEC 61032 deney probu 13)
Not – Pim, deneye tâbi tutulan numuneye dik olan ABCD düzlemindedir.
Şekil 4 – Yalıtkan kaplı katmanlar için aşınma dayanımı deneyi
82
Şekil 5 – Bilye basınç düzeneği (Madde 27.1)
Şekil 6a – Mandrel
Şekil 6b – Mandrelin konumu
83
Şekil 6c – Kağıt üzerindeki metal folyonun konumu
Şekil 6 – İnce levha tabakalar hâlindeki yalıtkan malzemenin mekanik dayanımını kontrol etmek için deney
düzeni (Madde 26.3)
Şekil 7 – Esnetme deney düzeneği (Madde 22.9.4)
84
Şekil 8 – Deney konfigürasyonu: Yıldız TN veya TT sisteminde tek fazlı donanım
85
Ek A
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarının ölçülmesi
1’den 10’a kadar olan örneklerde belirtilen olukların X genişliği tüm örneklere aşağıdaki gibi kirlenme
derecesinin bir işlevi olarak uygulanır:
Olukların X genişliği:
Kirlenme derecesi En küçük değerler
mm
1 0,25
2 1,0
3 1,5
Not – İlgili yalıtma aralığı 3 mm’den daha küçük ise, en küçük oluk
genişliği bu mesafenin üçte birine düşürülebilir.
Yüzeysel kaçak yolu uzunluklarını ve yalıtma aralıklarını ölçme yöntemleri 1’den 10’a kadar örneklerde
gösterilmiştir. Bu durumlar, boşluklar ve oluklar veya yalıtımın tüpleri arasında farklılık göstermez.
Aşağıdaki varsayımlar yapılır:

- Herhangi bir girintinin belirtilen X genişliğine eşit bir uzunluğa sahip bir yalıtkan bağlantı ile köprülendiği
kabul edilir ve en elverişsiz konumda yerleştirilir (örnek 3);
- Bir oluk üzerindeki mesafenin belirtilen X genişliğine eşit veya daha uzun olduğu yerlerde, yüzeysel
kaçak yolu uzunluğu oluğun dış çevresi üzerinden ölçülür (örnek 2);
- Birbirlerine göre farklı konumda kabul edilen bölümler arasında ölçülen yüzeysel kaçak yolu uzunlukları
ve yalıtma aralıkları, bu bölümler en elverişsiz konumlarında iken ölçülür.
86
Örnek 1
Durum: İncelenen yol X mm’den daha az genişlikli herhangi bir derinlikte birbirine paralel veya yaklaşan
kenarlı bir oluk içerir.
Kural: Yüzeysel kaçak yolu uzunluğu ve yalıtma aralığı, yukarıda gösterildiği gibi doğrudan oluk üzerinden
ölçülür.
Örnek 2
Durum: İncelenen yol herhangi bir delikli ve X mm veya daha fazla genişlikli paralel kenarlı bir oluk içerir.
Kural: Yalıtma aralığı görüş hattı mesafesidir. Yüzeysel kaçak yolu, oluğun dış çevresini takip eder.
Örnek 3
Durum: İncelenen yol, iç açısı 80o’den az olan ve genişliği X mm’den daha büyük bir V-şekilli oluk içerir.
Kural: Yalıtma aralığı görüş hattı mesafesidir. Yüzeysel kaçak yolu, oluğun dış çevresini takip eder, ancak
oluğun tabanında X mm’lik bir uzunlukta kısa devre oluşturur.
87
Örnek 4
Durum: İncelenen yol bir yiv içerir.
Kural: Yalıtma aralığı yivin tepesinin üzerindeki havadan, doğrudan en kısa yoldur. Yüzeysel kaçak yolu,
yivin dış çevresini takip eder.
Örnek 5
Durum: İncelenen yol, her iki tarafta genişliği X mm’den daha az oluklu bir yapıştırılmamış ek yeri içerir.
Kural: Yüzeysel kaçak yolu uzunluğu ve yalıtma aralığı yolu, gösterilen görüş hattı mesafesidir.
Örnek 6
Durum: İncelenen yol, her iki tarafta genişliği X mm veya daha fazla olan oluklu, yapıştırılmamış bir ek yeri
içerir.
Kural: Yalıtma aralığı görüş hattı mesafesidir. Yüzeysel kaçak yolu, oluğun dış çevresini takip eder.
88
Örnek 9
Vida başı ile girintinin duvarı arasındaki boşluk, hesaba katılmayacak kadar dardır.
Örnek 10
Vida başı ile girintinin duvarı arasındaki boşluk, hesaba katmak için yeteri kadar geniştir.
89
Ek B
Bir transformatör serisinin deneyden geçirilmesi
Bu ekteki kurallarda, bir transformatör serisinin deneye tâbi tutulmasını kolaylaştırmak amaçlanmıştır.
B.1 Bir transformatör serisi deneyden geçirilecekse, deneye tâbi tutulacak numune sayısı azaltılabilir.
Transformatörler:
a) Aynı aileden ise, başka bir ifadeyle IEC 61558-2’nin aynı kısmı tarafından kapsanıyorsa;
b) Aynı yapılışa sahipse, yani:
1) Aynı numune aralığından ve aynı malzemeden yapılmış tabaka veya çekirdeğe sahipse,
2) Aynı tip sarım teknolojisi kullanılmışsa (örneğin, eşmerkezli veya iki çember, aynı yalıtım sistemi),
3) Aynı montaj teknolojisi kullanılmışsa (örneğin, açık tip, kapalı tip, yalıtılmış kapsül içine alınmış tip,
emprenyeli, kalıp şeklinde vb.),
4) Aşırı yüke karşı aynı tip koruma kullanılmışsa (örneğin, sigortalar, ısıl kesici vb.),
5) Aynı frekans aralığında ise;
c) Aynı en düşük ve en yüksek ortam sıcaklığı için tasarlanmışsa
bir seri olarak kabul edilir.
Transformatörün yukarıda açıklanan kurallar ile diğer tüm hususlara uyması şartıyla, aşağıdaki
parametrelerde değişikliğe izin verilir:
- Giriş gerilim aralığı;

- Çıkış gerilim aralığı;
- Kademe ve/veya sargı sayısı;
- Belirtilen frekans aralığındaki frekans;
- Beyan çıkış gücü.
B.2 Yukarıda tanımlandığı gibi bir transformatör serisini deneye tâbi tutma durumunda ihtiyaç duyulan
numune sayısı:
a) 1), 2) ve 3) parametreleri için: Deneyden geçirilecek aile içinde en elverişsiz durumu temsil etmek için
seçilen 4’ten fazla olmayan en az 2 adet numune;
Not 1 – Numuneler aşağıdaki kurallara göre seçilmelidir:

- En yüksek gerilim ve en düşük kademe sayılı, en düşük beyan çıkış güçlüden biri;
- En düşük gerilim ve en düşük kademe sayılı, en yüksek beyan çıkış güçlüden biri;
- Komşu sargılar arasında en yüksek gerilim farklı, en yüksek kademe sayılı ve en düşük
beyan çıkış güçlüden biri;
- Orta gerilim ve orta kademe sayılı, orta beyan çıkış güçlüden biri;
- En düşük gerilim ve en yüksek sargı sayılı, en yüksek beyan çıkış güçlüden biri.
Yalnızca iki numune seçildiğinde ilk iki alternatif kullanılmalıdır.
b) Parametre 4) için: Aralık içindeki en düşük frekanstan bir numune ve kuşku durumunda, aralık içindeki
en yüksek frekanstan bir numune;
Not 2 – Mümkünse, numune, parametre 1), 2) ve 3) için seçilen ikinci numune olabilir.
c) Parametre 5) için: Aralığın sınırlarından seçilen en az iki numune.
Not 3 – Numuneler aşağıdaki kurallara göre seçilmelidir:

- Transformatör akımının değeri ve varsa ilgili koruyucu cihazın akımının değeri arasındaki
yüzde olarak farkı en yüksek olan, beyan çıkış gücü en düşük olandan biri;
- Transformatör akımının değeri ve varsa ilgili koruyucu cihazın akımının değeri arasındaki
yüzde olarak farkı en yüksek olan, en yüksek beyan çıkış güçlüden biri;
90
- Sargı ve çekirdeğin sıcaklığının en elverişsiz durumunu temsil eden bir numune;

- Mahfazanın sıcaklık artışının en elverişsiz durumunu temsil eden bir numune;
Herhangi bir durumda en elverişsiz durumun kapsandığından emin olmak için imalâtçı, normal şartlarda en
yüksek kayba sahip serilerdeki tipi belirtmelidir; söz konusu bu tip, deneye tâbi tutulacak numunelerden biri
olarak seçilmelidir.
Yukarıdaki durumlar en az iki numune tarafından kapsanabilir.
Her numune için örnek sayısı:

- Numuneler, parametre 5)’te ilk ikisi olacak şekilde, seri için toplam üç numuneden yalnızca ikisine ihtiyaç
duyulan Madde 14.3’teki deney;
- Numuneler, parametre 5)’te ilk ikisi olacak şekilde, seri için toplam üç numuneden yalnızca ikisine ihtiyaç
duyulan Madde 15.5’teki deney;
- En ağır tip seçilmek üzere, seri için toplam yalnızca üç numuneye ihtiyaç duyulan Madde 16.4’teki deney
hariç olmak üzere Madde 5.2 ile uyumlu olmalıdır.
B.3 Her tabaka veya çekirdek boyutunun en az iki numunesi, yapısal yalıtma aralıkları, mekanik
dayanıklılık vb. için sağlanmalıdır.
Not – Madde B.3’te ihtiyaç duyulan numuneler Madde B.2’de kullanılan numuneleri içermelidir.
91
Ek C
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları (cr), yalıtma aralıkları (cl) ve yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti)
Malzeme grubu II (400 ≤ CTI < 600)
Çizelge C.1 – Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları (cr), yalıtma aralıkları (cl) ve yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti) - Malzeme grubu II (400 ≤ CTI < 600)
Not – Aşağıdaki çizelge bir çok sayfadan oluşmaktadır. Notlar ve dip notlar için çizelgenin son sayfasına bakılmalıdır. Ölçüler mm’dir.
Ölçme
V
Sargı Sargı
emayı emayı 100 150 300 600 1000
a) ≤ 50
boyunca haricindeki
yalıtım (temel uzunlukları ve yalıtma aralıkları X 0,8 1,7 0,8 2,0 0,8 2,2 1,5 4,2 3,0 8,6 5,5 14,0
yalıtım)
veya takviyeli
X X X X 0,1 d
0,2 d
0,25 d
0,5 d
0,7 d
1,0 d
yalıtımdan geçen uzaklıklar, Madde e e e e e
26.3’e bakılmalıdır [0,05] [0,07] [0,08] [0,16] [0,19] [0,25] e
0,2 d 0,3 d 0,5 d 1,0 d 1,5 d 2,0 d
[0,1]e [0,1]e [0,15]e [0,3]e [0,4]e [0,5]e
92
Çizelge C.1 (devam)

Ölçme
V
Yalıtımın tipi Sargı Sargı
≥ 25
emayı emayı 100 150 300 600 1000
≤ 50
3) Komşu giriş Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve X X 0,2 0,85 0,2 1,0 0,2 1,1 0,5 2,1 1,5 4,3 3,0 7,1
devreleri arasındaki yalıtma aralıkları X X 0,8 1,7 0,8 2,0 0,8 2,2 0,8 4,2 1,5 8,6 3,0 14,0
çıkış devreleri
arasındaki yalıtımc,g
4) Giriş ve çıkış
devreleri için olan a) 6 A’e kadar (6 A dâhil) X X X X 3,0 3,6 4,0 6,0 9,0 12,5
kablolar ve
kordonların b) 6 A ilâ 16 A arası (16 A dâhil) X X X X 5,0 6,0 7,0 10,0 13,0 16,0
uçlar arasında
c) 16 A’den yukarı X X X X 10,0 11,0 12,0 14,0 17,0 20,0
uzunlukları ve
yalıtma aralıkları
5) Temel veya ek a) Farklı polariteden gerilimli bölümler
yalıtım X 0,2 0,9 0,5 1,0 1,5 1,5 3,0 3,0 5,5 5,5 8,0 8,0
b) Koruma topraklamasına bağlanması
amaçlanmışsa gövde ile gerilimli bölümler
takılan bükülgen kablo veya kordonla aynı
çaplı metal çubuk (veya çevresine metal
folyo sarılmış kordon) ile erişilebilir iletken X 0,2 0,9 0,2 1,0 0,5 1,1 1,5 2,1 3,0 4,3 5,5 7,1
bölümler
d) Gerilimli bölümler ile bir ara iletken bölüm X 0,8 1,7 0,8 2,0 0,8 2,2 1,5 4,2 3,0 8,6 5,5 14,0
e) Bir ara iletken bölüm ile gövde
arasındaki.
Azaltılmış değerler, Madde 26.2’ye
bakılmalıdır (P1) - 0,03 - 0,1 - 0,24 - 0,7 - 1,7 - 3,2
93
Çizelge C.1 (devam)

Ölçme
V
Sargı Sargı
emayı emayı 100 150 300 600 1000
≤ 50
hariç)
X 0,8 2,0 0,8 3,0 1,5 4,2 3,0 8,6 5,5 17,2 8,0 28,0
Geçici gerilimlere karşı ilâve önlemler ile X X 0,2 1,0 0,2 1,5 0,5 2,1 1,5 4,3 3,0 8,6 5,5 14,0
korunursa çıkış devresinin gerilimli bölümleri X X 0,8 2,0 0,8 3,0 0,8 4,2 1,5 8,6 3,0 17,2 5,5 28,0
ile gövde arasındaki
geçen uzaklık
b) Ek yalıtımf X X X X 0,1 d
0,15 d
0,25 d
0,5 d 0,75 d 1,0 d
e e e
[0,05] [0,05] [0,08] [0,15] e [0,20] e [0,25] e
d d d
c) Takviyeli yalıtım (giriş ve çıkış sargıları X X X X 0,2 0,3 0,5 1,0 d 1,5 d 2,0 d
e e e
arasındaki yalıtım hariç) [0,1] [0,1] [0,15] [0,3]e [0,4]e [0,5]e
Not 1 – Malzeme Grubu III için Çizelge 13’e, Malzeme Grubu I için Ek D’ye bakılmalıdır.
Not 3 – Çizelgenin bir sütununda bir sayı, bir tire (-) işareti ile değiştirildiğinde, bu herhangi bir değere ihtiyaç duyulmadığı anlamına gelir.
94
a.
Sargı teli en azından IEC 60317’de derece 1’e uygunsa, sargı teli emayı boyunca ölçme.
b.
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları ve yalıtımdan geçen uzaklıkların değerleri, çalışma gerilimlerinin orta değerleri için çizelgedeki değerler
değere ihtiyaç duyulmaz.
c.
- Birlikte bağlanacak sargıların sonu aynı potansiyelde olmak şartıyla, sürekli olarak birlikte bağlanması amaçlanan sargı grupları arasında veya her bir
sargının içinde,
- Deney geriliminin 300V’u aşmadığı yerlerde ve sargıların seri veya paralel bir düzende bağlanması (örneğin, giriş gerilimi 110/220 V) amaçlansa bile,
d.
e.
f.
yalıtımlı teller hariç (Madde 19.12) kutu 2C’ta gösterilen ile aynı olmalıdır.
g.
h.
95
Ek D
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları (cr), yalıtma aralıkları (cl) ve yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti)
Malzeme grubu I (CTI ≥ 600)
Çizelge D.1 – Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları (cr), yalıtma aralıkları (cl) ve yalıtımdan geçen uzaklıklar (dti) - Malzeme grubu I (CTI ≥ 600)
Not – Aşağıdaki çizelge bir çok sayfadan oluşmaktadır. Notlar ve dip notlar için çizelgenin son sayfasına bakılmalıdır. Ölçüler mm’dir.
Ölçme
V
Sargı Sargı
emayı emayı 100 150 300 600 1000
a) ≤ 50
boyunca haricindeki
yalıtım (temel uzunlukları ve yalıtma aralıkları X 0,8 1,5 0,8 1,8 0,8 2,0 1,5 3,9 3,0 7,7 5 12,5
yalıtım)
veya takviyeli
X X X X 0,1 d
0,2 d
0,25 d
0,5 d
0,7 d
1,0 d
yalıtımdan geçen uzaklıklar, Madde e e e e e
26.3’e bakılmalıdır [0,05] [0,07] [0,08] [0,16] [0,19] [0,25] e
0,2 d 0,3 d 0,25 d 0,5 d 0,7 d 1,0 d
[0,05]e [0,07]e [0,08]e [0,16]e [0,19]e [0,25]e
96
Çizelge D.1 (devam)

b
Çalışma gerilimleri
Ölçme
V
Yalıtımın tipi Sargı emayı Sargı emayı ≥ 25
a 100 150 300 600 1000
boyunca haricindeki ≤ 50
3) Komşu giriş Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma X X 0,2 0,6 0,2 0,7 0,2 0,8 0,5 1,5 1,5 3,0 3,0 5,0
devreleri arasındaki aralıkları X X 0,8 1,5 0,8 1,8 0,8 2,0 0,8 3,9 1,5 7,7 3,0 12,5
çıkış devreleri
c,g
arasındaki yalıtım Azaltılmış değerler, Madde 26.2’ye bakılmalıdır
(P1) - 0,18 - 0,25 - 0,3 - 0,7 - 1,7 - 3,2
4) Giriş ve çıkış a) 6 A’e kadar (6 A dâhil) X X X X 3,0 3,6 4,0 6,0 9,0 12,5
devreleri için olan b) 6 A ilâ 16 A arası (16 A dâhil) X X X X 5,0 6,0 7,0 10,0 13,0 16,0
kablolar ve kordonların
c) 16 A’den yukarı X X X X 10,0 11,0 12,0 14,0 17,0 20,0
uçlar arasında
uzunlukları ve yalıtma
aralıkları
5) Temel veya ek a) Farklı polaritenin gerilimli bölümler X 0,2 0,6 0,5 0,7 1,5 1,5 3,0 3,0 5,5 5,5 8,0 8,0
yalıtım b) Koruma topraklamasına bağlanması X 0,8 1,5 0,8 1,8 1,5 2,0 3,0 3,9 5,5 7,7 8,0 12,5
amaçlanmışsa gövde ile gerilimli bölümler X 0,2 0,6 0,2 0,7 0,5 0,8 1,5 1,5 3,0 3,0 5,5 5,5
takılan bükülgen kablo veya kordonla aynı çaplı
metal çubuk (veya çevresine metal folyo sarılmış
kordon) ile erişilebilir iletken bölümler
d) Gerilimli bölümler ile bir ara iletken bölüm
e) Bir ara iletken bölüm ile gövde - 0,03 - 0,1 - 0,24 - 0,7 - 1,7 - 3,2
arasındaki
- Azaltılmış değerler, Madde 26.2’ye bakılmalıdır
(P1)
97
Çizelge D.1 (devam)

Ölçme
V
Sargı Sargı
emayı emayı 100 150 300 600 1000
≤ 50
hariç)
X 0,8 1,8 0,8 2,5 1,5 3,9 3,0 7,7 5,5 16,0 8,0 25,0
Geçici gerilimlere karşı ilâve önlemler ile X X 0,2 0,7 0,2 1,0 0,5 1,5 1,5 3,0 3,0 6,0 5,5 10,0
korunursa çıkış devresinin gerilimli bölümleri X X 0,8 1,8 0,8 2,5 0,5 3,9 1,5 7,7 3,0 16,0 5,5 25,0
ile gövde arasındaki
geçen uzaklık
b) Ek yalıtımf X X X X 0,1 d 0,15 d 0,25 d
0,5 d 0,75 d 1,0 d
[0,05]e [0,05] e [0,08] e
[0,15] e [0,20] e [0,25] e
c) Takviyeli yalıtım (giriş ve çıkış sargıları X X X X 0,2 d 0,3 d 0,5 d
1,0 d 1,5 d 2,0 d
arasındaki yalıtım hariç) [0,1]e [0,1]e [0,15] e
[0,3]e [0,4]e [0,5]e
Not 1 – Malzeme Grubu IIIa için Çizelge 13’e, Malzeme Grubu II için Ek C’ye bakılmalıdır.
Not 3 – Çizelgenin bir sütununda bir sayı, bir tire (-) işareti ile değiştirildiğinde, bu herhangi bir değere ihtiyaç duyulmadığı anlamına gelir.
98
a.
Sargı teli en azından IEC 60317’de derece 1’e uygunsa, sargı teli emayı boyunca ölçme.
b.
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları ve yalıtımdan geçen uzaklıkların değerleri, çalışma gerilimlerinin orta değerleri için çizelgedeki değerler
değere ihtiyaç duyulmaz.
c.
a. Birlikte bağlanacak sargıların sonu aynı potansiyelde olmak şartıyla, sürekli olarak birlikte bağlanması amaçlanan sargı grupları arasında veya her bir
sargının içinde,
b. Deney geriliminin 300V’u aşmadığı yerlerde ve sargıların seri veya paralel bir düzende bağlanması (örneğin, giriş gerilimi 110/220 V) amaçlansa bile,
d.
e.
f.
yalıtımlı teller hariç (Madde 19.12) kutu 2C’ta gösterilen ile aynı olmalıdır.
g.
h.
99
Ek E
Kızaran tel deneyi
Kızaran tel deneyi IEC 60695-2-10 ve IEC 60695-2-11’e uygun olarak gerçekleştirilir.
Bu standardın amacı için aşağıdakiler IEC 60695-2-11’in ilgili maddelerine atıf yapılarak uygulanır.
E.1 Şiddet
Kızaran telin ucunun sıcaklığının Madde 27.3’de belirtilen sıcaklığı dışında, IEC 60695-2-11’de Madde
6’daki “Şiddet” bölümündeki kurallar uygulanır.
E.2 Şartlandırma
IEC 60695-2-11’de Madde 8’deki “Şartlandrma” bölümündeki kurallar uygulanır, ancak ön şartlandırma
gereklidir.
E.3 Deney işlemi

IEC 60695-2-11’de Madde 10’daki “Deney İşlemi” bölümündeki kurallar, Madde 10.1’e aşağıdaki paragraf
eklenerek uygulanır.
Mümkünse, kızaran telin ucu düz yüzeylere uygulanır ve oluklara, tırnaklara, dar girintilere veya keskin
kenarlara uygulanmaz.
100
Ek F
Transformatörün bölümleri olan elle çalıştırılan anahtarlar için kurallar
F.1 Genel
Tranformatörlere birleşik olan veya içerisinde bulunan anahtarlara uygulanan deneyler, Madde F.2 veya
Madde F.3’te belirtildiği gibi, IEC 61058-1’e uygun olarak yapılır.
Elle işletilen mekanik anahtarlar, Madde F.2 veya Madde F.3’te verilen kuralları karşılamalıdır.
F.2 Ayrı bir bileşen olarak deneyden geçirilen anahtarlar

Ayrı bir bileşen olarak deneyden geçirilen anahtar, aşağıdaki gibi düzenlenen IEC 61058-1’deki kurallara ve
deneylere uygun olmalıdır:
- Madde 7.1.6.2: Anahtar ilgili kirlenme derecesi durumlarındaki kullanıma uygun olmalıdır,
- Madde 7.1.9.3: Anahtar ısıya ve yangına dayanıklılıkla ilgili olarak kategori D’de olmalıdır
İlâve olarak, IEC 61058-1’de açıklandığı gibi anahtarların karakteristikleri, aşağıdaki hususlar dikkate
alınarak normal çalışmada anahtarların işlevine uygun olmalıdır:
a) Madde 6: Anahtarın beyan değerine;

b) Anahtarların aşağıda belirtildiği gibi sınıflandırmasına;
- Madde 7.1.1: Beslemenin doğasına,

- Madde 7.1.2: Anahtar tarafından kontrol edilecek yükün tipine,
- Madde 7.1.3: Ortam hava sıcaklığına.
Anahtar ikincil devredeki prizi (prizleri) enerjilendirir veya enerjisini keserse, Çizelge F.1’deki prizin (prizlerin)
beyan çıkış akımı ve beyan tepe hücum akımı, Madde F.3.2’de belirtildiği gibi dikkate alınmalıdır.
Bu kurala uygunluk IEC 61058-1’deki deney özelliklerine göre gözle muayene ve ölçme ile doğrulanır.
F.3 Transformatörün bölümü olarak deneyden geçirilen anahtarlar

Normal işletim koşullarında çalışan transformatörün bir parçası olarak deneyden geçirilen anahtar, Madde
F.3.1, Madde F.3.2 ve Madde F.3.3’ün kurallarını karşılamalıdır.
F.3.1 Anahtar aşırı yıpranma veya diğer zararlı etkiler olmaksızın normal kullanımda meydana gelen
elektriksel, ısıl ve mekanik zorlamaya dayanmalı, anahtarlar için IEC 61058-1’de Madde 13.3’e uygun bir
mekanizmaya sahip olmalıdır.
Bu kurala uygunluk IEC 61058-1’deki Madde 13.1’e göre ve aşağıdaki dayanma deneyi ile doğrulanır:
Anahtar, IEC 61058-1’de Madde 17.2.4’te belirtilen ivmelendirilmiş hızdaki artırılmış gerilim deneyi hariç
olmak üzere, cihazın normal işletim koşulları ile verilen elektriksel ve ısıl koşullarda IEC 61058-1’deki Madde
17.1.2’ye göre bir dizide 10000 çevrimlik bir işletime tâbi tutulur.
Deney üç numune üzerinde yapılır, hiçbir arızaya izin verilmez.
F.3.2 Anahtar ikincil devredeki prizi (prizleri) enerjilendirir veya enerjisini keserse, dayanım deneyi Şekil
10’u dikkate alarak, IEC 61058-1’de Şekil 9’da gösterilen devreden oluşan, prize (prizlere) bağlanmış ilâve
bir yük ile yapılır.
İlâve yükün beyan akımı I, priz(ler)in işaretlemesine karşılık gelmelidir (Madde 8.1, fıkra d)). İlâve yükün tepe
hücum akımı Çizelge F.1’de gösterildiği gibi bir değerde olmalıdır.
101
Çizelge F.1 - İlâve yükün tepe hücum akımı
Priz(ler)in beyan
Tepe hücum akımı
akımı, I
A A
I ≤ 0,5 20
0,5 < I ≤ 1,0 50
1,0 < I 100
Priz(ler), çekilebilen akım ile işaretlenirse, bu değer(ler) priz(ler)in beyan akımı için seçilir.
Priz(ler) çekilebilen güç ile işaretlenirse, prizin beyan akımı bu değer(ler)den hesaplanır.
Deneyden sonra, anahtar bu standardın kapsamı içinde hiçbir hasar göstermemelidir. Özellikle
mahfazasında herhangi bir bozulma, yalıtma aralıkları ve yüzeysel kaçak yolu uzunluklarında hiçbir azalma
ve mekanik sabitlemeli elektriksel bağlantılarda hiçbir gevşeme oluşmamalıdır.
Bu kurala uygunluk gözle muayene ve verilen sırada, sırayla Madde F.3.3 ve Madde F.3.4’te belirtilen
deneyler ile doğrulanır.
F.3.3 Anahtar normal kullanımda, aşırı sıcaklıklara ulaşmayacak şekilde yapılmalıdır. Kullanılan
malzemeler, anahtarın performansı, cihaz tarafından verilen koşullardaki normal kullanımda işletimden
olumsuz şekilde etkilenmeyecek biçimde olmalıdır. Özellikle, malzeme ve kontaklar ile bağlantı uçlarının
tasarımları, bunların oksitlenmesi veya diğer bozulmaları anahtarın çalışmasını ve performansını olumsuz
şekilde etkilemeyecek biçimde olmalıdır.
Bu kurala uygunluk normal çalışma koşullarında ve varsa Madde F.3’e göre tepe hücum akımı dâhil şebeke
priz(ler)inin beyan akımı dikkate alınarak, IEC 61058-1’de Madde 16.2.2 d), i) ve m)’ye göre devre kapalı
(ON) konumunda doğrulanır.
F.3.4 Anahtar yeterli dielektrik dayanımına sahip olmalıdır.

Bu kurala uygunluk aşağıdaki deneylerle doğrulanır.
Anahtar, önceden nem işlemine maruz tutulmadan, deney gerilimi Madde 18.3’te belirtilen ilgili deney
geriliminin % 75’ine azaltılarak, ancak 500 V k.o.k. (700 V tepe)’den az olmayacak şekilde Madde 18.3’te
belirtildiği gibi bir dielektrik dayanım deneyine dayanmalıdır.
- Deney gerilimi, devre kapalı konumda tehlikeli gerilimli bölümler ile erişilebilir iletken bölümler arasına ve
ek olarak, çok kutuplu anahtar durumunda kutuplar arasına uygulanır.
- Deney gerilimi, devre açık konumda her kontak boşluğu arasına uygulanır. Deney sırasında, kontak
boşluğuna paralel dirençler ve kondansatörler ayırılabilir.
102
Ek G
Yüzeysel kaçak deneyi
G.1 Genel
Transformatörlerdeki yüzeysel kaçak deneyleri, aşağıdaki gibi IEC 60112’ye uygun olarak yapılır.
Bu standardın amacı için malzemeler mukayeseli yüzeysel kaçak indislerine (CTI) göre aşağıdaki gibi üç
guruba ayrılır:
Malzeme grubu I 600 < (CTI)

Malzeme grubu II 400 < (CTI) < 600
Malzeme grubu IIIa 175 < (CTI) < 400
Malzeme gruplarının ayrılması IEC 60112’ye uygun olarak yapılan mukayeseli yüzeysel kaçak indisi
deneyine uygunluk ile belirlenir.
Deney üç ayrı numune üzerinde veya ilgili bileşenden kesilmiş üç parça üzerinde, elektrotların temiz, doğru
olarak biçimlendirilmiş ve her deneye başlamadan önce doğru olarak konumlandırılmış olmasına dikkat
edilerek yapılır. Kuşku durumunda deney, gerekli ise yeni bir numune üzerinde tekrarlanır.
Bu standardın amacı için aşağıdakiler IEC 60112’nin maddelerine atıfta bulunularak uygulanır.
G.2 Deney numunesi

IEC 60112’de Madde 3’teki “Deney Numunesi” bölümündeki kurallar, ilk paragrafın son cümlesi dışında,
uygulanır.
G.3 Deney cihazı

IEC 60112’de Madde 5’teki “Deney Cihazı” bölümündeki kurallar, aşağıda belirtilenler dışında uygulanır.
- Madde 5.1’deki Not uygulanmaz.

- Madde 5.3’teki Not 4 uygulanmaz.
- Madde 5.4’te belirtildiği gibi deney çözümü A kullanılır.
G.4 İşlem
IEC 60112’de Madde 6’daki “İşlem” bölümündeki kurallar, aşağıda belirtilenler dışında uygulanır.
- Madde 6.2’deki CTI deneyi için Madde 3’teki Not 2 ve Not 3 de uygulanır.
- Madde 6.3 uygulanmaz.
103
Ek H
Elektronik devreler
Elektronik devreler içeren transformatörler için Madde 5, Madde 15 ve Madde 26’ya ilâve olarak aşağıdaki
kurallar uygulanır.
H.1 Deneylerle ilgili genel açıklamalar (Madde 5’e ilâve)
H.1.1 Bu standardın tüm maddeleri, bu ekte ve özel transformatörler için Bölüm 2’de yeniden düzenlendiği
gibi elektronik devrelere uygulanır.
H.1.2 Art arda deneylerden kaynaklanan zorlama birikiminden kaçınılır. Bileşenleri değiştirmek veya ilâve
numuneler kullanmak gerekebilir.
Not – İlâve numunelerin sayısı, ilgili devrelerin değerlendirilmesi ile en düşükte tutulmalıdır.
H.2 Kısa devre ve aşırı yük koruması (Madde 15’e ilâve)
H.2.1 Elektronik devreler, bir arıza durumunda transformatörü elektrik çarpması, yangın tehlikesi veya
tehlikeli yanlış çalışmayla ilgili güvensiz hâle getirmeyeceği şekilde tasarlanmalı ve uygulanmalıdır.
Bu kurala uygunluk, H.2.2’de belirtilen şartlara uygun olmazsa, bütün devreler veya devrelerin bölümleri,
H.2.3’de belirtilen aıza durumlarının değerlendirilmesi ile doğrulanır.
Herhangi bir arıza durumunda transformatörün güvenliği bir sigorta hattının çalışmasına bağlıysa, Madde
H.2.4’teki deney yapılır.
Her deney sırasında ve sonrasında, sıcaklıklar Madde 15.1’deki Çizelge 3’te belirtilen değerleri aşmamalı ve
transformatör Madde 15.1’de belirtilen durumlara uygun olmalıdır.
Bir baskı devre kartının iletkeni açık devre olursa, transformatörün aşağıdaki 6 durumun tamamını sağlaması
şartıyla, özel deneye dayandığı kabul edilir:
- Baskı devre kartı FV1’deki kurallarla uyumludur;

- Kesilmiş iletkenlerin kılıfları her iki taraftan 2 mm’den fazla soyulmamıştır;
- Kesinti, Madde H.2.2’de belirtildiği gibi bir alçak güç devresindedir ve ayrıca kesinti üzerindeki gerilim 50
V’u aşmamalıdır;
- Transformatör, kesilmiş iletkenler köprülenmiş olarak bu maddenin kurallarına uyar;
- Diğer hiçbir iletken 5 mm’den daha fazla bir uzunlukta serbest kalmamıştır;
- Herhangi soyulmuş veya gevşemiş iletken tehlikeli gerilimli bölümler ile erişilebilir bölümler arasındaki
yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarını Madde 26’da belirtilen değerlerin altına düşürmez.
Not 1 – Deneylerin herhangi birinden sonra bileşenleri değiştirmek gerekmezse, Madde 18.3’teki dielektrik
dayanım deneyinin, yalnızca elektronik devre üzerindeki son deneyden sonra yapılmasına ihtiyaç
duyulur.
Not 2 – Genelde, transformatörün ve devre şemasının muayenesi, simule edilmesi zorunlu olan arıza
durumlarını açığa çıkarır ve böylece deney işlemi en elverişsiz sonucu vermesi beklenebilen bu
durumlarla sınırlandırılabilir.
H.2.2 Madde H.2.3’te belirtilen a)’dan f)’ye kadar olan arıza koşulları, aşağıdaki durumların her ikisinin de
karşılandığı devrelere veya devrelerin bölümlerine uygulanmaz:
- Elektronik devre aşağıda belirtildiği gibi bir alçak güç devresidir;
- Transformatörün diğer bölümlerindeki elektrik çarpmasına, yangın tehlikesine, mekanik tehlikelere veya
tehlikeli yanlış çalışmaya karşı koruma, elektronik devrenin doğru çalışmasına bağlı değildir.
104
Bir alçak güç devresi aşağıdaki gibi belirlenir (Çizelge H.1’de bir örnek verilmiştir):
Transformatör beyan gerilimde çalıştırılır ve en yüksek direncine ayarlanmış bir değişken direnç, incelenecek
nokta ile besleme kaynağının zıt kutbu arasına bağlanır.
Daha sonra direnç, tükettiği güç en yükseğe ulaşıncaya kadar düşürülür. Bu dirence sağlanan en yüksek
gücün 5 saniye sonunda 15 W’ı aşmadığı, beslemeye en yakın herhangi bir noktası düşük güç noktası
olarak adlandırılır. Besleme kaynağına bir düşük güç noktasından daha uzak olan devre bölümü alçak güç
devresi olarak kabul edilir.
Not 1 – Ölçmeler, besleme kaynağının yalnızca bir kutbundan, tercihen en az düşük güç noktalarını
verenden yapılır.
Düşük güç noktalarını belirlerken, besleme kaynağına yakın olan noktalardan başlanması tavsiye edilir.
Not 2 – Değişken direnç tarafından tüketilen güç, bir wattmetre ile ölçülür.
H.2.3 Aşağıdaki arıza durumları kabul edilir ve gerekli ise, birer birer uygulanır. Bunların sonucu olan
arızalar dikkate alınır:
a) Değerleri Madde 26’da belirtilenlerden daha az ise, farklı polariteden gerilimli bölümler arasındaki
yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarının kısa devresi.
b) Herhangi bir bileşenin bağlantı uçlarında açık devre.
c) IEC 60384-14’e uygun değilse, kondansatörlerin kısa devresi.
d) Tümleşik devreden farklı bir elektronik bileşeninin herhangi iki bağlantı ucunun kısa devresi. Bu arıza
durumu bir optik bağlayıcınin iki devresi arasına uygulanmaz.
e) Bir tümleşik devre içerisinde kısa devre veya açık devre. Bu durumda transformatörün muhtemel tehlikeli
durumları, güvenliğin böyle bir bileşenin doğru olarak çalışmasına bağlı olmadığından emin olmak için
değerlendirilir.
Tümleşik devrenin muhtemel bütün çıkış işaretleri sonuçta dikkate alınır. Özel bir çıkış sinyalinin
beklenmeyen bir şekilde meydana geldiği görülebilirse, ilgili arıza kabul edilmez.
Not 1 – Mikro işlemciler, tümleşik devreler olarak deneyden geçirilir.
Not 2 – Tristörler veya triyaklar gibi yarı iletken bileşenlerin arıza durumları b) ve d)’ye tabidir.
f) Ayrıca, her alçak güç devresi, düşük güç noktasının, ölçümlerin yapıldığı besleme kutbuna
bağlanmasıyla kısa devre edilir.
Arıza durumlarının simulâsyonu için transformatör beyan besleme geriliminin 0,94 katı ile 1,06 katı
arasındaki herhangi bir besleme geriliminde çalıştırılır.
Arıza durumlarının herhangi birinin simüle edildiği yerde, deneye kararlı durum şartları oluşuncaya kadar
devam edilir.
Her durumda, transformatörün içinde beslemede kesinti meydana gelirse, deney sona erdirilir.
Transformatör, Madde 15’e uygunluğu sağlamak için çalışan bir elektronik devre içerirse, ilgili deney, simule
edilen tek bir arıza ile yukarıda a)’dan e)’ye kadar belirtildiği gibi tekrar edilir.
Arıza durumu e), devre diğer yöntemlerle değerlendirilemezse, mahfaza içine alınmış ve benzeri bileşenlere
uygulanır.
Pozitif sıcaklık katsayılı (PTC) dirençler ve negatif sıcaklık katsayılı (NTC) dirençler, bunların imalâtçılarının
bildirdiği özelliklerde kullanılırsa kısa devre edilmez.
H.2.4 Madde H.2.3’te belirtilen arıza durumlarının herhangi biri için transformatörün güvenliği bir sigorta
hattının çalışmasına bağlıysa, deney, sigorta değiştirme elemanının bir ampermetre ile değiştirilmesiyle
tekrar edilir.
Kuşku durumunda, sigorta değiştirme elemanının en yüksek direnci, akım belirlenirken hesaba katılmalıdır.
IEC 60127-3’e uygun minyatür sigorta değiştirme elemanı için aşağıdakiler uygulanır.
105
Ölçülen akım, sigorta değiştirme elemanının beyan akımının 2,1 katını aşmazsa, devre yeterli korunmuş
olarak kabul edilmez ve deney, sigorta değiştirme elemanı kısa devre edilerek tekrar edilir.
Akım, en az sigorta değiştirme elemanının beyan akımının 2,75 katı ise, devre yeterli korunmuş olarak kabul
edilir.
Ölçülen akım, sigorta değiştirme elemanının beyan akımının 2,1 katını aşar, ancak 2,75 katını aşmazsa,
sigorta değiştirme elemanı kısa devre edilir ve deney:
- Hızlı hareket eden sigortalar için hangisi daha kısa ise, ilgili süre veya 30 dakika için;
- Zaman gecikmeli sigorta değiştirme elemanı için hangisi daha kısa ise, ilgili süre veya iki dakika için
yapılır.
Not – Sigorta değiştirme elemanının bir koruyucu cihaz olarak davranıp davranmadığının doğrulanması, IEC
60127-3’te belirtilen sigortalama karakteristiklerine bağlıdır; bu husus ayrıca sigorta değiştirme
elemanının en yüksek direncini hesaplamak için gerekli olan bilgiyi de verir.
IEC 60127-3’e uyanların dışındaki sigortalar için deney, Madde 15.3.2’den Madde 15.3.5’e kadar olan
maddelerde belirtildiği gibi yapılır.
H.3 Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları, yalıtma aralıkları ve yalıtımdan geçen

uzaklıklar (Madde 26’ya ilâve)
H.3.1 Yalnızca temel yalıtımla ayrılmış, farklı polaritedeki gerilimli bölümler için yüzeysel kaçak yolu
uzunlukları ve yalıtma aralıkları sırayla kısa devre edilirse, Madde H.2’deki kuralların sağlanması şartıyla,
Madde 26’da belirtilenlerden daha küçük yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarına izin verilir.
Optik bağlayıcılar içindeki yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıkları, her bir yalıtım yeterli şekilde
sızdırmaz ise ve malzemenin kendi katmanları arasındaki hava çıkarılmış ise, ölçülmez.
Mikro çevreyi korumak veya temel yalıtım sağlamak için baskılı devre kartlarında kaplama kullanılırsa, Ek W
uygulanır. IEC 60664-3, Madde 4’te gerekli daha küçük uzunluklar uygulanabilir (tip 1 koruma: P1 değeri; tip
2 yalıtıma koruma uzaklığı).
Hücrelenmiş transformatörlerde çevrim deneyleri için Madde 26.2’ye bakılmalıdır.
H.3.2 Optik bağlayıcılar için şartlandırma işlemi, optik bağlayıcı Madde 14 veya Madde 15’in deneyleri
sırasında meydana gelen en ağır durumda çalıştırılmak üzere, bu deneyler sırasında optik bağlayıcının
yüzeyinde ölçülen en yüksek sıcaklığı 50 K’i aşan bir sıcaklıkta gerçekleştirilir.
106
D, dış yüke verilen en yüksek gücün 15 W’ı aştığı, besleme kaynağından en uzak noktadır.
A ve B, dış yüke verilen en yüksek gücün 15 W’ı aşmadığı, besleme kaynağına en yakın noktadır. Bu
noktalar düşük güçlü noktalardır.
A ve B noktaları ayrı ayrı C’ye kısa devre edilir.
Madde H.2.3’te belirtilen arıza a)’dan e)’ye arıza durumları tek tek Z1, Z2, Z3, Z6 ve Z7’ye uygulanır.
Şekil H.1 – Düşük güç noktalı bir elektronik devre örneği (Madde H.2.2)
107
Ek I
(Boş bırakılmıştır)
108
Ek J
Temas akımları için ölçme devresi
(IEC 60990, Şekil 4’ten alınmıştır)
Gerçek etken (k.o.k.) okuma Giriş kapasitansı ≤ 200 pF

Belirsizlik: ≤%2 Besleme frekansı aralığı 15 Hz’den 1 MHz’e
Giriş direnci: 0,1 M Ω
Şekil J.1 – Temas akımları için ölçme devresi
109
Ek K
Çok tabakalı yalıtım olarak kullanım için yalıtılmış sargı telleri
Bu ekte, ilave birleştirilmiş yalıtımsız sarılı bölümlerde temel, ek veya takviyeli yalıtım sağlamak için
kullanılabilen, polimid film veya eş değer yalıtım ile yalıtılmış sargı teller açıklanmaktadır.
Not – Polimidin bazı özelliklerinin tipik değerleri bilgi için aşağıda verilmiştir. Bu değerlere bağlılık bu
standardın kapsamı değildir.
- Dielektrik dayanımı 180 kV/mm

- Dielektrik sabiti 3,5
- Dağılma faktörü 1 kHz’te 0,003
- Yalıtım direnci 105 M Ω
- Yüzey direnci % 50 bağıl nemde 1016 Ω
- Katlama dayanımı 104 çevrim
K.1 Tel yapılışı

Sargı teli iki veya daha fazla katman ile yalıtılmalıdır. Spiral olarak sarılmış bant katmanları durumunda,
çapraz sarımlı katmanlar kullanılmalıdır. Bu katmanların üst üste gelmesi, sarılı bölümün imalâtı esnasında
sürekli üst üste gelmeyi sağlamak için yeterli olmalıdır.
Bandın bu şekilde katmanları, katmanlar arasındaki yüzeysel kaçak yollarını yok etmek için yalıtılmalıdır.
K.2 Uygunluk deneyleri

Tel, aşağıdaki K.2.1 ilâ K.2.5’teki 5 tip deneyini geçmelidir.
K.2.1 Dielektrik dayanımı

Her durumda hangisi daha büyükse, bu standardın Çizelge 8a’daki uygun gerilimden daha az olmayan, veya
iki katman durumunda 3kV’luk, üç katman durumunda 5,5 kV’luk bir deney gerilimi ile, Madde 18.3’teki ile
aynı süre için uygulanan, IEC 60851-5’deki deney 13 uygulanır.
K.2.2 Bağlılık ve bükülgenlik

Beyan ortam sıcaklığında yapılan IEC 60851-3 Madde 5.1’deki deney 8 ve takiben Madde K.2.1’deki
dielektrik dayanım deneyi yapılır.
K.2.3 Isı şoku

IEC 60851-6 Madde 3.2 veya Madde 3.1.1’deki deney 9 ve takiben dielektrik dayanım deneyi K.2.1
uygulanır.
K.2.4 Kıvırma sonrasında dielektrik dayanımının muhafazası

IEC 60851-5 Madde 4.5’deki deney 13 ve takiben dielektrik dayanım deneyi K.2.1 yapılır.
K.2.5 Aşınmaya karşı dayanıklılık

IEC 60851-3’teki deney 11 uygulanabilir.
K.3 Rutin deney (imalât deneyleri)

Tel, her durumda hangisi daha büyükse, bu standardın Çizelge 8a’daki uygun gerilimlerden az olmayan veya
iki katman durumunda 3 kV, üç katman durumunda 5,5 kV’luk bir deney gerilimi ile, IEC 60851-5’e uygun
olarak % 100 dielektrik dayanım deneyine, tel imalâtçısı tarafından tâbi tutulmalıdır.
110
Ek L
Rutin deneyler (imalât deneyleri)
Bu ekte açıklanan deneylerde, güvenlik söz konusu olduğu sürece, malzeme veya imalâttaki kabul edilemez
değişimleri açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Bu deneylerde transformatörün güvenilirliğini ve özelliklerini
bozmamak amaçlanmıştır ve imalâtçısı tarafından her transformatörde imalâttan sonra yapılmalıdır. Gözle
muayene, imalâtçının üretim sistemiyle, ürünlerin % 100’ünde aşağıdaki hususlardan emin olmayı kontrol
etmektir.
Bu deneyler, imalât hattı sıcaklığında yapılmalıdır.
İmalâtçı tarafından kazanılan tecrübeye dayanarak, her transformatörün bu standardın deneylerine dayanan
numunelere uygunluğunu sağlamak için ilâve deneyler yapılmak zorunda olabilir.
Rutin deneyler, imalât sonunda yapılmalıdır. Bununla birlikte, aynı güvenlik derecesini sağladığının
gösterilebilmesi şartıyla, bu deneyler önceki aşamalarda yapılabilir.
L.1 Koruyucu topraklamanın devamlılığı deneyi

I sınıfı transformatörler için boşta gerilimi 12 V’u aşmayan bir kaynaktan sürülen en az 10 A’lik bir akım,
koruyucu topraklama bağlantı ucu ile güvenlik gerekcesiyle topraklanmak zorunda olan erişilebilir iletken
bölümlerin her biri arasından sırayla geçirilir.
Bu deney sırasında, koruyucu topraklama bağlantı ucu ile ilgili erişilebilir iletken bölümler arasında hiçbir
bağlantı kesilmesi veya akımda büyük bir düşüş meydana gelmemelidir.
L.2 Boşta çıkış geriliminin kontrolü

Boşta çıkış gerilimi, imalâtçı tarafından beyan edilen değere ve toleransa uygun olmalı ve ilâve olarak IEC
61558-2’nin ilgili bölümlerinde gereken en büyük boşta çıkış gerilimini aşmamalıdır.
L.3 Dielektrik dayanım deneyi

Deney, ortam sıcaklığında ve Madde 17.2’deki nem deneyi olmaksızın Madde 18.3’teki Çizelge 8a’ya göre
yapılır.
Belirtilen deney gerilimi 1 saniye için uygulanır.
Deneyler:
a) Giriş devrelerinin gerilimli bölümleri ile transformatörün erişilebilir iletken bölümleri arasında;
b) Giriş devreleri ile çıkış devreleri arasında;
yapılır.
Deney sırasında hiçbir atlama veya delinme meydana gelmemelidir.
Yüksek yalıtım seviyeli transformatörler ve çalışma gerilimi 1000 V’dan yüksek ayırma transformatörleri için
ek deneyler gerekebilir.
L.4 Koruyucu cihazların montajının kontrolü

Varsa bir koruyucu cihazın çalışması, cihazın transformatörün içinde hatalı montajı sebebiyle
engellenmemelidir.
L.5 Gözle muayene

Gözle muayene, tüm gerekli ve ilgili işaretlemelerin sağlandığını doğrulamalıdır.
111
Ek M
(Bilgi için)
Madde 19.1 için kılavuz olarak kullanılacak örnekler
M.1 Sargı çekirdeği
M.1.1 Eş merkezli tip
Boru şeklinde sargı Birden fazla sargı Aralıklı parçalı sargı

Bir sargı çekirdeği
çekirdeği çekirdeği çekirdeği
I sınıfı (II) I sınıfı (II) I/II sınıfı I sınıfı (II)
M.1.2 Yan yana tip
Boru şeklinde sargı çekirdeği Bir sargı çekirdeği Birden fazla sargı çekirdeği
I sınıfı (II) I/II sınıfı I/II sınıfı
1 Ek yalıtım için belirtilen kalınlıkta bir tüp veya en az üç katmanlı bant (Madde 26)
2 Madde 26’da ek yalıtım için belirtildiği gibi kalınlığın oluşturulan bölümü
112
M.2 Sargılar
M.2.1 Ekransız
I sınıfı (II) I sınıfı (II)
M.2.1 a) M.2.1 b)
r*: Belirtilen kalınlıklı bir parça veya en az üç katman bant.

r**: Belirtilen kalınlıklı bir parça + bir yapışkan bant veya yalıtım saplama veya en az üç katman bant
+, örneğin, bir yapışkan bant veya en az dört katman tırtıllı bant.
3 Yer değiştirmesi engellenmiş sargının son sarımı.
Örneğin, yapışkan bağ şeridi veya bir bağlama düzeni.
Yalıtkan malzemeyle sarılmış giriş veya çıkış Yalıtkan malzemeyle sarılmış giriş veya çıkış
(cr yok)
I sınıfı (II) I sınıfı (II)
M.2.1.c) M.2.1.d)
Not – II sınıfı yapılış için kısaltmalar parantez içerisinde verilir.
113
M.2.2 Ekranlı
I sınıfı I sınıfı
I sınıfı yapılış için
cr = Yüzeysel kaçak yolu uzunluğu

cl = Yalıtma aralığı
b = Temel yalıtım
s = Ek yalıtım
r = Takviyeli yalıtım veya çift yalıtım
P = Giriş veya ilk sargı
S = Çıkış veya ikinci sargı
114
Ek N
(Bilgi için)
Deney gerilimlerinin uygulama noktalarına örnekler
Not – Daireler içindeki sayılar, Çizelge 8a’daki belli maddelere atıf yapar. Yapılışın veya düzenle ilgili başka
yöntemler kullanılabilir.
Örnek 1 Örnek 2
I sınıfı yapılışta transformatör Topraklanmış metal ekranlı, I sınıfı yapılışta transformatör
115
Örnek 3 - Metal mahfazalı II sınıfı yapılışta transformatör

a) Gövdeye bağlanmış çekirdek b) Gövdeye bağlanmamış çekirdek
Örnek 4
Yalıtkan malzemeden mahfazalı, II sınıfı yapılışta transformatör
116
Ek O
117
Ek P
(Bilgi için)
Yüzeysel kaçak yolu uzunlukları ve yalıtma aralıklarını ölçme noktalarına

örnekler
Not – Daireler içindeki sayılar, Çizelge 13, Çizelge C.1 ve Çizelge D.1’deki belli maddelere atıf yapar. Yapılış
veya düzen için başka yöntemler kullanılabilir.
Örnek 1 - I sınıfı yapılışta transformatör

I sınıfı yapılışta transformatör
Örnek 2
Topraklanmış metal ekranlı, I sınıfı yapılışta

transformatör
118
Örnek 3 - Metal mahfazalı, II sınıfı yapılışta transformatör

Örnek 4
Yalıtkan malzemeden mahfazalı, II

sınıfı yapılışta transformatör
119
Ek Q
(Bilgi için)
Koruma dereceleri için IP numaralarının açıklanması
Tam ayrıntılar için aşağıdakilerin seçildiği IEC 60529’a bakılmalıdır.
Q.1 Sınıflandırmanın bu sistemi tarafından kapsanan koruma tipi aşağıdaki gibidir:

a) İnsanları, gerilimli bölümlerle temasa veya bunlara yaklaşmaya ve mahfazanın içindeki hareketli
bölümlerle (düzgün dönen miller veya benzerleri dışında) temasa karşı koruma;
b) Donanımı, katı yabancı cisimlerin girişine karşı koruma.
Q.2 Mahfazanın içindeki donanımı, suyun zararlı girişine karşı koruma.

Koruma derecelerini gösteren işaret, karakteristik harfler IP ve bunu takiben sırayla Çizelge Q.1 ve Q.2’de
belirtilen durumlara uygunluğu gösteren iki rakamdan (karakteristik rakamlar) oluşur. İlk rakam yukarıdaki a)
şıkkında tanımlanan koruma derecesini ve ikinci rakam yukarıdaki b) şıkkında tanımlanan koruma derecesini
gösterir.
Çizelge Q.1 – İlk karakterisitik rakamla gösterilen edilen koruma dereceleri
İlk Koruma derecesi

karakteristik
Kısa tanım Mahfazadan çıkarılacak nesnenin özet bilgisi
rakam
0 Korunmasız Özel koruma yoktur
1 50 mm’den daha büyük katı El gibi, vücudun geniş bir yüzeyi (ancak tedbirli
cisimlere karşı korumalı erişime karşı hiçbir koruma yoktur). Çapı 50 mm’yi
aşan katı cisimler
2 12,5 mm’den daha büyük katı Uzunluğu 80 mm’yi aşmayan parmaklar veya
cisimlere karşı korumalı benzeri cisimler. Çapı 12,5 mm’yi aşan katı cisimler
3 2,5 mm’den daha büyük katı 2,5 mm’den daha büyük çap veya kalınlıklı aletler,
cisimlere karşı korumalı teller, vb. Çapı 2,5 mm’yi aşan katı cisimler
4 1,0 mm’den daha büyük katı 1,0 mm’den daha büyük kalınlıklı teller veya şeritler.
cisimlere karşı korumalı Çapı 1,0 mm’yi aşan katı cisimler
5 Toza karşı korumalı Tozun girişi tümüyle önlenmez fakat toz, cihazın
çalışmasına zarar verecek miktarda girmez
6 Toz sızdırmaz Toz girişi yoktur
120
Çizelge Q.2 – İkinci rakamla gösterilen koruma dereceleri
İkinci Koruma derecesi

karakteristik
Kısa tanım Mahfaza ile sağlanan koruma tipinin ayrıntıları
rakam
0 Korumasız Özel koruma yoktur
1 Damlayan suya karşı Damlayan su (düşey olarak düşen damlalar) hiçbir zararlı
korumalı etkiye sahip olmamalıdır
2 Mahfaza 15o’ye kadar Düşey olarak damlayan su, mahfaza normal konumundan
eğildiğinde damlayan 15o’ye kadar herhangi bir açıda eğildiğinde hiçbir zararlı
suya karşı korumalı etkiye sahip değildir
3 Püsküren suya karşı Düşeyden 60o’ye kadar bir açıda, herhangi bir yönden
korumalı püskürtülen su hiçbir zararlı etkiye sahip olmamalıdır
Düşeyden 60o’ye kadar bir açıda, püskürtülerek düşen su
hiçbir zararlı etkiye sahip olmamalıdır
4 Sıçrayan suya karşı Herhangi bir yönden mahfazaya karşı sıçratılan su hiçbir
korumalı zararlı etkiye sahip olmamalıdır
5 Su fıskiyelerine karşı Herhangi bir yönden mahfazaya karşı bir hortum başından
korumalı fırlatılan su hiçbir zararlı etkiye sahip olmamalıdır
6 Güçlü su fıskiyelerine Güçlü fıskiyelerden fırlatılan su mahfazaya zararlı
karşı korumalı miktarda girmemelidir
7 Suya kısa süreli Mahfazaya, belirtilen basınç ve zaman şartlarında kısa
daldırmanın etkilerine süreli suya daldırıldığında, zararlı bir miktarda suyun girişi
karşı korumalı mümkün olmamalıdır
8 Suya sürekli daldırmanın Cihaz, imalâtçı tarafından belirtilmesi gereken şartlarda
etkilerine karşı korumalı sürekli olarak suya daldırılmak için uygundur.a
a
Normalde, bu, cihazın hermetik olarak sızdırmaz olduğu anlamına gelir. Ancak, belli cihaz tiplerinde
bu, suyun yalnızca hiçbir zararlı etki oluşturmayacak şekilde girebileceği anlamına gelir.
121
Ek R
IEC 60664-1 Madde 4.1.1.2.1’deki uygulamanın açıklamaları

(Madde 26.2’ye bakılmalıdır)
R.1 Darbe dielektrik deneyi

- Dalga biçimi: 1,2/50 µs
- Her polaritede üç darbe
- Darbeler arasındaki aralık en az 1 s
- IEC 60664-1, Çizelge 5’e göre darbe gerilimi
- IEC 60664-1, Çizelge 1’e göre çalışma gerilimi ve aşırı gerilim kategorisine göre darbe dayanım gerilimi
- Çift veya takviyeli yalıtım için IEC 60664-1, Madde 2.1.1.2’ye göre kullanılacak bir sonraki en büyük
değer (IEC 60664-1, Madde 3.1.5’e bakılmalıdır). Bu değer ile, IEC 60664-1, Çizelge 5’teki uygulanabilir
darbe gerilimi bulunabilir.
R.2 Örnek:
Çalışma gerilimi: 300 V (k.o.k), kategori III
Çizelge 1’e göre: 4000 V (beyan darbe gerilimi)
Çift yalıtım 6000 V (Madde 2.1.1.2’ye göre bir sonraki en büyük beyan darbe gerilimi)
Çizelge 5’e göre (6000 V) = 7,3 kV (beyan deney gerilimi)
Çizelge R.1 - IEC 60664-1, Madde 4.1.1.2.1’e göre beyan deney gerilimi
Aşırı gerilim kategorisi III Aşırı gerilim kategorisi II

Çalışma gerilimi Çift veya takviyeli Temel yalıtım Çift veya takviyeli Temel yalıtım
yalıtım yalıtım
V a.a. V a.a. V a.a. V a.a. V a.a.
50 1750 910 910 550
100 2950 1750 1750 910
150 4800 2950 2950 1750
300 7300 4800 4800 2950
600 9800 7300 7300 4800
1000 14800 9800 9800 7300
Çalışma geriliminin ara değerleri için deney geriliminin değerleri, listelenen değerler arasında
enterpolasyonla bulunur.
Örnek:
AC 230 V 6130 V 3940 V 3940 V 2390 V
Not – Aşırı gerilim kategorilerinin tarifleri, IEC 60664-1, Madde 2.2.2.1’de f) fıkrasında verilmiştir.
Genel kullanım transformatörleri, aşırı gerilim III ketegorisindedir.
Evlerde bulunan cihazlarda kullanılan transformatörler, aşırı gerilim II ketegorisindedir.
122
Ek S
123
Ek T
124
Ek U
(Bilgi için)
Transformatörlerin isteğe bağlı olarak tw işaretlemesi

tw işaretli transformtörler için ilâve olarak aşağıdaki kurallar uygulanır.
Deneysel verilere dayanarak, tw deneyi yalnızca beyan çıkışı 1000 VA’e kadar olan transformatörlere
uygulanabilir. Benzer biçimde en yüksek tw sıcaklığı 140 oC’a sınırlandırılmıştır.
Beyan en yüksek tw çalışma sıcaklığını kontrol etmek için bu standardda, standart metot olarak 30 günlük bir
dayanım deneyi süresi belirlenir. tw işaretinin bulunduğu diğer standardlarda, başka deney süreleri
kullanılabilir.
Bu standard, tw deneylerinde 4500 haricinde S sabitlerinin kullanılmasına müsaade eder. Aksi istenmedikçe,
tranformatörlerin dayanım deneyi, 4500 değerinde Madde U.5.2’de verilen sabite dayandırılır. Belirtilen
deneylerle doğrulanabilirse, imalâtçı başka değerlerin kullanılmasını isteyebilir.
tw işaretli transformtörlerin sargıları, yeterli ısıl dayanıma sahip olmalıdır.
Bu kurala uygunluk, belirtilen farklı maddelerde gösterilen değişikliklerin uygulanmasıyla ve açıklanan

deneylerin yapılmasıyla kontrol edilir.
U.1 Deneyler hakkında genel açıklama (Madde 5’e ilâve)

Madde 5.2’ye, aşağıda verilenler, üçüncü ve dördüncü paragraflar olarak ilâve edilir.
tw işaretli transformatörler için tip deneyi, tip deneyine sunulan sekiz adet transformatörden oluşan bir
numunede yapılır. Yedi transformatör dayanım deneyi için ve birisi ise diğer deneyler içindir. Uygunluk
deneyinin şartları için Madde 14.4’e bakılmalıdır.
tw deneyleri, Madde U.5’te belirtilen şartlarda yapılır. Genel olarak bütün deneyler, her bir transformatör tipi
için veya benzer transformatörlerin bulunduğu aralıkta, aralıktaki her bir beyan çıkışı ya da imalâtçı ile
mutabık kalınan aralıktan seçilen örnek için yapılır. Aynı yapılışta, ancak farklı karakteristikte transformatörler
onay için birlikte sunulduğunda veya imalâtçı ya da diğer yetkililerden alınan deney raporları deney istasyonu
tarafından kabul edildiğinde, Madde U.5.2’ye göre 4500’den farklı sabit S değerinin kullanılması dâhil,
Madde 14.4’e uygun dayanım deneyi için numune sayısında azaltmaya veya hatta bu deneylerin
çıkartılmasına izin verilir.
Madde 5.2’deki beşinci paragraf, aşağıdaki gibi değiştirilmiştir:
“Madde 26.2’deki deneylerin yapılması zorunlu ise, bunlar Madde 14.3 ve Madde 4.4’teki üç adet ilâve
numune üzerinde gerçekleştirilir”.
U.2 Isınma (Madde 14’e ilâve)

Madde 14’ün başlığı, “Isınma ve dayanıklılık” olarak değiştirilir.
Madde 14.1’de ilk cümle aşağıdaki gibi değiştirilir:
“Transformatörler ve bunların destekleri, normal kullanımda aşırı sıcaklığa maruz kalmamalı ve sargılar
yeterli ısıl korumaya sahip olmalıdır”.
Madde 14.1’in ikinci paragrafı, aşağıdaki gibi düzenlenmiştir:
“Bu kurala uygunluk, Çizelge 1’deki sıcaklığın aşılmaması gerektiğinde, Madde 4.2’deki deneyle doğrulanır.
Uygulanabildiğinde, sargıların ısıl dayanımı, Madde 14.3 veya Madde 14.4’teki deneylerle kontrol edilir.
Ayrıca aşağıdaki şartlar, tw işaretli olmayan transformatörlerin sargılarına uygulanır. Madde 14.4’teki
kurallara uygun olan sargılardaki malzemeler, sınıflandırılmış malzeme olarak dikkate alınır”.
125
Madde 14.1’in dokuzuncu paragrafının sonuna, aşağıdaki cümle ilâve edilir:
“tw işaretli sargının ortalama sıcaklığının blirlenmesi için deney gerilimi artırılmamalıdır”.
Çizelge 1’de, aşağıdaki ifade ilk “-“ olarak ilâve edilir.
Bölümler Sıcaklık oC
- tw işaretli tw
Aşağıda verilen Madde 14.4, yeni paragraf olarak ilâve edilir:
14.4 Isıl dayanıklılık

tw işaretli transformatörlerin sargıları, yeterli ısıl dayanıma sahip olmalıdır.
Bu kurala uygunluk aşağıdaki deneyle doğulanır.
Transformatörlerin sargıları, Madde U.5’te belirtilen ısıl dayanım deneyine tâbi tutulur. Deney, Madde 11.1’e
göre ölçmeye tâbi tutulan yedi adet yeni transformatörde yapılır. Bunlar, ilâve deney işlemi için
Bu deney, cihazın bir bölümünü oluşturan ve ayrı olarak deneye tâbi tutulamayacak transformatörlere de
uygulanabilir; bu şekilde birleşik transformatörler tw işaretli transformatörler olarak gösterilir.
Isıl şartlar, deneyin gerçekci süresi imalâtçı tarafından belirtildiği gibi ayarlanmalıdır. Herhangi bir bilgi
verilmezse, bu süre 30 gün olmalıdır.
Deneyden sonra, transformatörler oda sıcaklığına döndüğünde, aşağıdaki kuralları sağlamalıdır:
a) Çıkış gerilimi, deneyden önce ölçülen değerden, Madde 11.1’deki ilgili transformatör tipi için verilen
yüzdeden fazla değişmemelidir.
Not – Bu deney, transformatör ayarında herhangi bir elverişsiz değişimi belirtmek içindir.
b) Güvenlikli ayırma, ayırma ve ayırıcı transformatörler için giriş ve çıkış sargısı (sargıları) arasında ve
diğer tüm transformatör tipleri için sargı (sargılar) ile transformatör mahfazası/gövdesi arasında 500 V
d.a.’da ölçülen yalıtım direnci, 1 MΩ‘dan az olmamalıdır.
c) Transformatör, deney gerilimi Madde 18’de Çizelge 8a’da belirtilen değerlerin % 35’i olacak şekilde,
dielektrik dayanım deneyine dayanmalıdır. Deney gerilimi yukarıda b) bendinde belirtildiği gibi uygulanır.
En az yedi transformatörden altısı bu kuralları sağlarsa, deney sonucu başarılı olarak kabul edilir. İki
transformatörden fazlası deneyde başarısız olursa, deneyin başarısız olduğu kabul edilir.
İki adet başarısızlık durumunda, deney yedi transformatör ile tekrarlanır ve bu transformatörlerin hiçbirisinin
başarısızlığına izin verilmez.
U.3 Kısa devre ve aşırı yük koruması (Madde 15’e ilâve)

Çizelge 3’ün sağ tarafına, yeni bir sütun olarak aşağıdaki ilâve edilir:
Yalıtım sınıfı tw
Mevcut metin değiştirilmeden Madde U.1’e
muhafaza edilir bakılmalıdır
Aşağıdaki yeni Çizelge U.1 ilâve edilir.
126
Çizelge U.1 – 30 günlük dayanım deneyine ve 10 yıllık ömür beklentisine tâbi tutulan
transformatörler için kısa devre veya aşırı gerilim şartlarında ve beyan geriliminin
% 110’unda sargıların en yüksek sıcaklıklarına örnekler
S sabiti En yüksek sıcaklık oC

S4.5 S5 S6 S8 S11 S16
tw = 90 için 171 161 147 131 119 110
95 178 168 154 138 125 115
100 186 176 161 144 131 121
105 194 183 168 150 137 126

110 201 190 175 156 143 132
115 209 198 181 163 149 137
120 217 205 188 169 154 143

125 224 212 195 175 160 149
130 232 220 202 182 166 154
135 240 227 209 188 172 160

140 248 235 216 195 178 166
Transformatörde başkaca belirtilmedikçe, Sütun S4.5’te belirtilen sınırlayıcı
sıcaklıklar uygulanır.
5 yıllık beklenen bir ömür için en yüksek sıcaklıklar, Madde U.5.1’deki (U.2) bağıntısı
kullanılarak bulunabilir.
U.4 Transformatör serilerinin deneyden geçirilmesi (Ek B’de yeniden düzenleme)

Ek B aşağıdaki gibi değiştirilir:
Madde B.1
c) fıkrasında ilk “-“ aşağıdaki ile değiştirilmiştir:
c) İlgili ise, aynı tw işaretlemesi için aynı en düşük ve en yüksek ortam sıcaklığı için tasarlanmışsa
Madde B.2
Aşağıda verilen yeni d) fıkrası ilâve edilir.
d) tw işaretli transformatörler için yukarıdaki parametreler, ısıl dayanım deneyinde kullanılan numuneler en
yüksek akım yoğunluğuna (başka bir ifadeyle; bakır iletken alanın mm2’si başına en yüksek akım) sahip
serilerin tipinden olacak şekilde, ilâve ile uygulanır.
U.5 Sagılardaki ısıl dayanıklılık deneyi hakkında genel kurallar ve açıklamalar
U.5.1 Isıl dayanıklılık deneyi
Bu deney, uygun bir etüvde yapılır.
Transformatör, normal kullanıma benzer biçimde elektriksel olarak işlevini yerine getirmeli ve deneye tâbi
tutulmaması gereken kondansatörler, bileşenler veya diğer yardımcı donanımlar durumunda, bunların
bağlantısı kesilmeli, ancak etüv dışında yeniden devreye bağlantısı yapılmalıdır.
Koruyucu düzen içeren transformatörler, koruyucu kısa devre edilerek, sargılardaki ısıl dayanıklılık deneyine
uygun olmalıdır.
Not 1 – Örnek olarak, koruyucuların kısa devre edilmesinin ve deneye tâbi tutulmaması gereken
kondansatörler, bileşenler veya diğer yardımcı donanımların bağlantısının kesilmesinin gerekmesi
durumunda, imalâtçının; bu bölümler kısa devre edilmiş veya çıkartılmış ve uygulanabilirse
gerekli ilâve bağlantılar transformatörden çıkartılmış olarak özel transformatörler sağlaması
tavsiye edilir.
Genel olarak, normal çalışma şartlarını elde etmek için transformatör beyan çıkışı ile deneyden geçirilir.
127
Etüve yedi transformatör yerleştirilir ve devrelerin her birine beyan gerilimi uygulanır.
Daha sonra etüv termostatı; etüvün iç sıcaklığı, transformatörlerin her birisindeki en sıcak sargısının sıcaklığı
yaklaşık olarak Madde U.2’de verilen hedef değere eşit olacak bir değere ulaşacak şekilde ayarlanır.
Çizelge U.2 – 30 günlük dayanım deneyine ve 10 yıllık ömür beklentisine tâbi tutulan
transformatörler için teorik deney sıcaklıkları
S sabiti Teorik deney sıcaklığı t oC

S4.5 S5 S6 S8 S11 S16
tw = 90 için 163 155 142 128 117 108
95 171 168 149 134 123 113
100 178 169 156 140 128 119
105 185 176 162 146 134 125

110 193 183 169 152 140 130
115 200 190 175 159 146 136
120 207 197 182 165 152 141

125 215 204 189 171 157 147
130 222 211 196 177 163 152
135 230 219 202 184 169 158

140 238 226 209 190 175 163
Transformatörde başkaca belirtilmedikçe, Sütun S4.5’te belirtilen teorik deney
sıcaklıkları uygulanır. Sütun S4.5’te belirtilenden başka bir sabit kullanılması
durumunda, Made U.5.2’ye göre doğrulanmalıdır.
5 yıllık beklenen bir ömür için teorik deney sıcaklıkları, U.2 bağıntısı kullanılarak
bulunabilir.
4 saat sonra sargının gerçek sıcaklığı, “dirençteki değişim” metodu ile belirlenir ve gerekirse etüv termostatı
yaklaşık olarak mümkün olduğunca hedef deney sıcaklığına yeniden ayarlanır. Bundan sonra, termostatlar ±
2 °C içerisinde doğru değerde muhafaza edecek şekilde, etüvdeki hava sıcaklığının günlük okuması alınır.
Sargı sıcaklıkları 24 saatten sonra yeniden ölçülür ve herhangi bir tansformatör için son deney süresi (U.2)
bağıntısından belirlenir. Şekil U.1’de bu husus grafik biçiminde gösterilmiştir. Deneydeki transformatörlerin
herhangi birisinin en sıcak sarımının gerçek sıcaklığı ile teorik değeri arasındaki izin verilebilir fark, son
deney süresi en azından hedef deney süresine eşit olacak, ancak iki katından fazla olmayacak şekilde bir
değerde omalıdır.
Not 2 - Sargı sıcaklıklarının “dirençteki değişim” metoduyla ölçülmesi için (U.1) bağıntısı uygulanabilir:
R2
t2 = (234,5 + t1 ) − 234,5 (U.1)
R1
Burada;
t1 = Başlangıç sıcaklığı (°C),
t2 = Son sıcaklık (°C),
R1 = t1 sıcaklığındaki direnç,
R2 = t2 sıcaklığındaki direnç.
234,5 sabiti bakır sargılarla ilgili olup, alüminyum için bu değer 225 olmalıdır.
24 saatte ölçmeden sonra, sargı sıcaklığını sabit tutmak için girişimde bulunulmamalıdır. Yalnızca ortam
hava sıcaklığı, termostat kontrolü ile kararlı duruma getirilmelidir.
Her bir transfomatör için deney süresi, transformatörün beslemeye bağlandığı anda başlar. Deneyin sonunda
ilgili transformatörün bağlantısı beslemeden çıkartılır, ancak diğer transformatörlerdeki deney
tamamlanıncaya kadar etüvden çıkartılmaz.
128
Not 3 – Çizelge U.2’de verilen teorik deney sıcaklıkları, en yüksek beyan çalışma sıcaklığı tw’daki 10 yıllık
sürekli çalışma ömrüne karşılık gelir.
Bu süreler, aşağıdaki bağıntıdan hesaplanır (Şekil U.B1’e bakılmalıdır):
1 1 
log L = log L0 + S  −  (U.2)
 T Tw 
Burada;
L Hedef dayanım deneyi ömrü, gün oalarak (30)

Lo 3652 gün (10 yıl)
T Teorik deney sıcaklığı (t+273) K
Tw En yüksek beyan çalışma sıcaklığı (tw+273) K
S Transformatörün tasarımına ve kullanılan malzemeye bağlı sabit. Aksi belirtilmezse, S’nin değeri 4500
olarak alınır, ancak ilgili deneylerle doğrulanırsa, imalâtçı başka değerlerin kullanımını
isteyebilir.
Sonuç olarak, dayanım deneyi, 10 yıldan veya en yüksek beyan sargı sıcaklığında seçilen beklenen
ömürden çok daha kısa bir sürede gerçekleştirilebilir.
U.5.2 tw deneylerinde 4500’den başka S sabitlerinin kullanılması
U.5.2.1 Bu Ek’te belirtilen deneyler, imalâtçının 4500’den başka beyan edilen S değerini sağlaması için
amaçlanmıştır.
Balast dayanım deneylerinde kullanım için teorik deney sıcaklığı T, Madde U.5.1’de (U.2) bağıntısından
hesaplanır.
Aksi belirtilmezse, S’nin değeri 4500 olarak alınmalıdır, ancak aşağıda verilen a) ve b) işlemleriyle
doğrulanabilirse, imalâtçı Çizelge U.2’deki herhangi bir değerin kullanımını isteyebilir.
Belirli bir transformatör için 4500’den başka bir sabitin kullanılması a) ve b) işlemlerine dayalı olarak
doğrulanırsa, söz konusu transformatör ve aynı yapılış ve malzeme kullanılan diğer transformatörler için
dayanım deneylerinde kullanılabilir.
U.5.2.2 İşlem a)
İmalâtçı, 30’dan az olmamak üzere yeterli sayıda numuneye dayandırarak, söz konusu transformatör
tasarımı için sargı sıcaklığı ile ilgili deneysel veri sunabilir.
Bu verilerden, T’yi log L’ye ilişkilendiren regresyon çizgisi, bununla ilgili güven hatlarının % 95’i ile birlikte
hesaplanır.
Daha sonra düz bir hat, 10 gün ve 120 gün absisinden, sırasıyla güven hatlarının % 95’inin üst ve altını
kesecek şekilde çizilir. Tipik bir gösterim için Şekil U.2’ye bakılmalıdır. Bu hattın eğiminin tersi, S’nin beyan
edilen değerinden büyük veya eşit ise, eşitlik güven sınırlarının % 95’i içerisinde kanıtlanmıştır. Başarısızlık
kriteri için işlem b)’ye bakılmalıdır.
Not 1 – 10 gün ve 120 gün noktaları, güven hatlarının uygulanması için gerekli en küçük aralıkları temsil
eder. Diğer noktalar, benzer veya daha büyük aralığı kapsamak kaydıyla kullanılabilir.
Not 2 – İlgili teknikler ve güven sınırlarındaki regresyon çizgilerinin hesaplanması metoduna ilişkin bilgi IEC
60216’da verilmiştir.
U.5.2.3 İşlem b)
Deney yetkilisi, dayanım deneyi için gerekli olanlara ilâve olarak, rastgele yedişerli iki gruba ayrılmış olarak,
imalâtçı tarafından sunulan 14 yeni transformatörü deneye tâbi tutmalıdır. İmalâtçı; beyan edilen S değerini
ve 10 günlük anma ortalama transformatör ömrünü sağlamak için gerekli T1 deney sıcaklığını, en azından
120 günlük anma ortalama transformatör ömrü için (U.2) bağıntısının aşağıdaki biçiminde beyan edilen S
değeri ve T1 kullanılarak hesaplanan karşılık gelen T2 deney sıcaklığı ile birlikte belirtmelidir.
129
1 1 1 120 1 1 1079
= + log veya = + (U.3)
T2 T1 S 10 T2 T1 S
Burada;
T1 = 10 gün için teorik deney sıcaklığı, K
T2 = 120 gün için teorik deney sıcaklığı, K
S = Beyan edilen sabit
Daha sonra dayanım deneyleri, sırasıyla T1 teorik sıcaklığı (Deney 1) ve T2 (Deney 2)’ye dayanarak, yedi
transformatörlü iki grupta Madde U.5.1’deki temel metot kullanılarak gerçekleştirilir.
Akımın, deneyin başlamasından sonra 24 saatte ölçülen başlangıç değerinden % 15’ten daha fazla sapması
durumunda, deney daha düşük bir sıcaklıkta tekrar edilir. Deney süresi, Madde U.5.1’deki (U.2) bağıntısı
yardımıyla hesaplanır. Etüvdeki çalışma sırasında aşağıdaki durumlarda transformatörün başarısız olduğu
kabul edilir:
a) Transformatörün açık devre olması,
b) 24 saatten sonra ölçülen başlangıç besleme akımının % 150 ilâ % 200’lük akım aralığındaki hızlı çalışan
bir sigoranın çalışmasıyla gösterildiği gibi, yalıtımda delinme oluşması.
Süresi 10 güne veya daha uzun süreye eşit Deney 1, bütün transformatörler başarısız oluncaya ve ortalama
ömür L1, T1 sıcaklığında münferit ömür logaritmasının ortalmasından hesap edilinceye kadar devam eder.
Buradan, T2 sıcaklığındaki karşılık gelen ortalama ömür L2, (U.2) bağıntısının başka bir düzenlemesi (bağıntı
U.4) yardımıyla hesaplanır:
 S 1 1
L2 = L1 exp  −  (U.4)
 log e T2 T1 
Burada;
L1 Ortalama ömür
L2 Karşılık gelen ortalama ömür (T2 için ortalama ömür)
T1 10 gün için teorik deney sıcaklığı, K
T2 120 gün için teorik deney sıcaklığı, K
S Beyan edilen sabit
Not 1 – Bir veya daha fazla transformatörün başarısızlığının, deneydeki geriye kalan transformatörlerin
sıcaklığını etkilemediğine dikkat edilmelidir.
Deney 2, T2 sıcaklığında ortalama ömür L2’yi aşıncaya kadar devam eder; bu sonuç numune için sabitin en
azından beyan edildiğini imâ eder. Deney 2’de bütün numuneler, ortalama ömür L2’ye ulaşmadan önce
başarısız olursa, numuneler için beyan edilen sabit doğrulanmamıştır.
Deney ömrü, beyan edilen S sabiti kullanılarak gerçek deney sıcaklığından teorik deney sıcaklığına
normalize edilmelidir.
Not 2 – Bütün transformatörler başarısız oluncaya kadar, genellikle Deney 2’ye devam edilmesi gerekmez.
Deneyin gerekli süresinin hesaplanması basittir, ancak bir başarısızlık oluştuğunda güncellenmesi
gerekir.
Transformatörlerin sıcaklığa duyarlı malzemeler içermesi durumunda, 10 günlük anma transformatör ömrü
uygun olmayabilir. Bu durumlarda, 30 günlük uygun dayanım deneyi süresinden kısa olması kaydıyla,
imalâtçı daha uzun ömür kullanabilir. Bu durumda, daha uzun anma transformatör ömrü, en azından kısa
sürenin on katıdır (örnek olarak; 15/150 gün, 18/180 gün, vb.).
Bu eğriler, yalnızca bilgi içindir ve 4500 değerinde S sabiti kullanılarak (2) bağıntısını gösterir (Ek U.1’e
bakılmalıdır).
130
Şekil U.1 – Sargı sıcaklığı ile dayanım deneyi süresi arasındaki ilişki
131
Şekil U.2 – Beyan edilen S değerinin değerlendirilmesi
132
Ek V
(Bilgi için)
Isıl kesiciler için kullanılan semboller
V.1 Giriş
Bu ekin amacı, cihaz imalâtçısına ve son kullanıcıya ısıl kesicinin çalışmasından sonra transformatörü
başlangıç konumuna getirmek için izlenecek yolla ilgili bilgi vermektir.
Semboller kullanıldığında, bunlar, bilgilendirme amaçlıdır. Gelecekte, bunlar bilindiğinde ve kabul edildiğinde,
amaç bunları zorunlu kılmaktır.
V.2 Semboller, kullanıldıklarında, transformatör üzerine yerleştirilirler. Bunlar hem bağımsız, hem de bağlı
transformatörlere uygulanır.
Aşağıdaki çizimler kullanılmalıdır.
Not – θ , cihazın sıcaklık ile çalıştırıldığını göstermek için kullanılan semboldür.

V.2.1 Kendinden başlangıç konumuna dönmeyen ısıl kesici (Madde 3.3.4)
V.2.1.1 Elle işletim ile eski hâline getirilir
V.2.1.2 Beslemenin ayrılması ile eski hâline getirilir
V.2.1.3 Isıl bağlantı (Madde 3.3.5)
V.2.2 Kendinden başlangıç konumuna dönen ısıl kesici (Madde 3.3.3)
133
Ek W
Kaplanmış baskılı devre kartları
Baskılı devre kartlarının koruyucu kaplamalarının deneyi, aşağıdaki değşikliklerle IEC 60664-3’e göre
gerçekleştirilir.
W.1 Genel
IEC 60664-3’te Madde 5.1’deki kurallar uygulanır, ancak imalât örnekleri kullanıldığında, baskılı devre
kartından üç örnek deneye tâbi tutulur.
W.2 Soğuk
IEC 60664-3’te Madde 5.7.1’deki deney, -25 oC’ta yapılır.
W.3 Sıcaklığın hızlı değişimi

IEC 60664-3’te Madde 5.7.3’teki kurallarda, şiddet 1 belirtilir.
W.4 İlâve deneyler

IEC 60664-3’te Madde 5.9’daki kurallar uygulanmaz.
134
Kaynaklar
HD 472 S1:1999 (değiştirilmiş) IEC standard voltages
IEC 60050-195:1988, International Electrotechnical Vocabulary (IEV) – Part 195: Earthing

and protection against electric shock
IEC 60050-421:1990, International Electrotechnical Vocabulary (IEV) – Chapter 421: Power

transformers and reactors
IEC 60050-826:1982, International Electrotechnical Vocabulary (IEV) – Part 826: Electrical

installations of buildings
EN 60051 series (değiştirilmemiş) Direct acting indicating analogue electrical measuring instruments
and their accessories
IEC 60364-4-41:2001, Electrical installations of buildings – Part 4-41: protection for safety –
Protection against electrical shock
EN 60584-1:1995 (değiştirilmemiş) Thermocouples – Part 1: Reference tables
EN 60738-1:1999 (değiştirilmemiş) Thermistors – Directly heated positive step-function temperature

coefficient – Part 1: Generic specification
EN 60998-1: 2004 (değiştirilmiş) Connecting devices for low voltage circuit for household and similar
purposes – Part 1: General requirements
EN 61000-3-2:2000 (değiştirilmiş) Electromagnetic compatibility (EMC) – Part 3-2: Limits – Limits for
harmonic current emissions (equipment input current ≤ 16 A per
phase)
EN 61000-3-3:1995 (değiştirilmemiş), Electromagnetic compatibility (EMC) – Part 3: Limits – Sections 3:

Limitations of voltage fluctuations and flicker in low-voltage power
supply systems for equipment with rated current ≤ 16 A
EN 62041:2003 (değiştirilmemiş) Power transformers, power supply units, reactors and similar
products – EMC requirements
CISPR 11: 2003, Industrial, scientific and medical (ISM) radio-frequency equipment -
Electromagnetic disturbance characteristics - Limits and methods of
measurement
EN 62041 series (değiştirilmemiş) Electromagnetic compatibility – Requirements for household

appliances, electric tools and similar apparatus
ISO 3: 1973, Preferred numbers – Series of preferred numbers
IEEE 101: 1987, IEEE quide for the statistical analysis of thermal life test data
135
Tarif edilen terimlerin indeksi
A Sayfa
Alet 13
Anahtarlama modlu güç kaynağı 12
Ara iletken bölüm 13
Arızaya karşı güvenlikli transformatör 12
Aşırı yük rölesi 14
Ayırma transformatörü 10
Ayırıcı transformatör 11
B
Bağımsız transformatör 11
Bağlı transformatör 11
Başlangıç konumuna gelebilen, kendiliğinden başlangıç konumuna gelebilen veya 11
değiştirilebilir koruma düzenli kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmaya
transformatör
Bağlama uçları 13
Beyan değerleri 15
Beyan besleme gerilimi 15
Beyan besleme gerilim aralığı 16
Beyan besleme frekansı 16
Beyan çıkış akımı 16
Beyan çıkış gerilimi 16
Beyan çıkışı 16
Beyan frekansı 16
Beyan güç faktörü 16
Beyan ortam sıcaklığı 16
Boşta çıkış gerilimi 16
Boşta değerler 16
Boşta giriş 16
C
Çalışma gerilimi 14
Çalışma tipi 15
Çalışma ve korumalar 14
Çıkarılabilir bölüm 13
Çıkarılamayan bölüm 13
Çıkış devresi 15
Çıkış sargısı 15
Çift yalıtım 17
D
Dâhilî çalışma frekansı 16
Dâhilî devre 15
Devreler ve sargılar 15
Dış bükülgen kablo veya kordon 13
Dokunma akımı 20
Dokunma akımı ve koruma toprak iletken akımı 20
E
Ek yalıtım 17
Elde tutulan transformatör 12
Elektriksel ayırma 14
Elektronik bileşen 14
Elektronik devre 19
ELV (çok düşük gerilim) 16
En küçük beyan ortam sıcaklığı ta en küçük 13
Erişilebilir bölüm
136
FELV devresi (işlevsel çok düşük gerilim) 19
G
Gerilimli bölüm 19
Giriş devresi 15
Giriş sargısı 15
Gömülü transformatör 11
Gövde 13
Güç besleme kordonu 13
Güç kaynağı 12
Güç transformatörü 10
Güvenlikli yalıtım transformatörü 10
I, İ
Isıl bağlantı elemanı 14
Isıl kesici 14
İletken bölüm 14
İşlevsel yalıtım 19
K
Kendiliğinden başlangıç konumuna gelmeyen veya değiştirilemeyen koruma düzenli kısa 11
devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatör
Kastî zayıf bölüm 14
Kendinden başlangıç konumuna gelen ısıl kesici 14
Kendinden başlangıç konumuna gelmeyen ısıl kesici 14
Kesintili çalışma çevrimi 15
Kısa devre gerilimi 15
Kısa devreye karşı dayanıklı transformatör 11
Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatör 11
Kısa devreye dayanıklı olmayan transformatör 12
Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatörüreli çalışma çevrimi 11
Kısa süreli çalışma çevrimi 15
Kirlenme 18
Kirlenmenin dereceleri 18
Kirlenme derecesi 1 (P1) 18
Koruma toprak iletkeni (PE) 15
Koruma toprak iletken akımı 20
Koruyucu ayırma 19
Koruyucu ekranlama 19
Kuru tip transformatör 12
M
Mahfaza 13
Mikro çevre 18
P
PELV devresi (koruyucu çok düşük gerilim) 19
S
Sabit transformatör- 12
Sabitlenmiş transformatör 12
SELV (güvenlikli çok düşük gerilim) 19
SELV devresi 19
Sıva üstü transformatör 12
Sürekli çalışma 15
137
T
Takviyeli yalıtım 17
Taşınabilir transformatör 12
Tehlikeli gerilimli bölüm 19
Temel yalıtım 17
Transformatörler 10
Tüm kutupların ayrılması 14
tW 16
Ö 11
Özel kullanım maksatlı transformatör
R
Reaktör 12
Y
Yalıtma aralığı 18
Yalıtılmış sargı teli 15
Yalıtım 17
Yüzeysel kaçak yolu uzunluğu 18
X,Y,Z
X tipi bağlantı 13
Y tipi bağlantı 13
Z tipi bağlantı 13
I,II,III
I sınıfı transformatör 17
II sınıfı transformatör 17
III sınıfı transformatör 18
138
Ek ZA
Atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara karşılık gelen

Avrupa standardları
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde ilgili standardın
en son baskısı kullanılır.
Uluslararası bir standardda, CENELEC tarafından (mod) ile gösterilen ortak değişiklikler yapıldığında, ilgili
EN/HD uygulanır.
IEC, ISO No Tarih Standardın Adı EN/HD Tarih

IEC 60065 2001 Audio, video and similar electronic EN 60065 2002
(mod) apparatus - Safety requirements
IEC 60068-2-2 1974 Basic environmental testing procedures EN 60068-2- 1993

Part 2: Tests - Tests B: Dry heat 21)
IEC 60068-2-6) - 2) Part 2: Tests - Test Fc: Vibration EN 60068-2-6 1995 3)
(sinusoidal)
IEC 60068-2-32 - 2) Part 2: Tests - Test Ed: Free fall (Procedure 1) EN 60068-2- 1993 3)
32
IEC 60068-2-75 - 2) Part 2-75: Tests - Test Eh: Hammer tests EN 60068-2- 1997 3)
75
IEC 60076-1 - 2) Power transformers Part 1: General EN 60076-1 1997 3)
(mod) + A11 1997
+ A12 2002
IEC/TR 60083 - 2)Plugs and socket-outlets for domestic and similar - -
general use standardized in member countries of
IEC
IEC 60085 1984 Thermal evaluation and classification of HD 566 S1 4) 1990
electrical insulation
IEC 60112 2003 Method for the determination of the proof and the EN 60112 2003
comparative tracking indices of solid insulating
materials
IEC 60127-3 - 2) Miniature fuses, Part 3: Sub-miniature fuse-links EN 60127-3 1996 3)
+ corr. June 1996
IEC 60216 Series Electrical insulating materials - Thermal EN 60216 Series
endurance properties
IEC 60227 5) Series Polyvinyl chloride insulated cables of rated - -
voltages up to and including 450/750 V
IEC 60245 6) Series Rubber insulated cables - Rated voltages up to - -
and including 450/750 V
1)
EN 60068-2-2:1993; A Düzenlemesini içerir: 1976’dan IEC 60068-2-2:1974’e kadar.
2)
Tarihsiz referans.
3)
Yayım tarihinde geçerli baskı.
4)
EN 60085:2004; IEC 60085:2004 esas alınarak HD 566 S1 yerine geçmiştir.
5)
Bunun yerine, IEC 60227 serisi ile ilgili, ancak doğrudan eş değer olmayan HD 21 serisi uygulanır.
6)
Bunun yerine, IEC 60245 serisi ile ilgili, ancak doğrudan eş değer olmayan HD 22 serisi uygulanır.
139

IEC 60269 (mod) Series Low-voltage fuses EN/HD 60269 series
- 2)
IEC 60269-2 Part 2: Supplementary requirements for EN 60269-2 1995 3)
fuses for use by authorized persons (fuses
mainly for industrial application)
IEC 60269-2-1 - 2) Part 2-1: Supplementary requirements for fuses for HD 60269-2-1 2005 3)
(mod) use by authorized persons (fuses mainly for
industrial application)
Sections I to VI: Examples of types of
standardized fuses
IEC 60269-3 - 2) Part 3: Supplementary requirements for EN 60269-3 1995 3)
fuses for use by unskilled persons (fuses
mainly for household and similar
applications)
IEC 60269-3-1 - 2) Part 3-1: Supplementary requirements for fuses for HD 60269-3-1 2004 3)
(mod) use by unskilled persons (fuses mainly for
household and similar applications)
Sections I to IV: Examples of types of standardized
fuses
IEC 60309 Series Plugs, socket-outlets and couplers for industrial EN 60309 Series
purposes
IEC 60317 Series Specifications for particular types of winding wires EN 60317 Series
IEC 60320 Series Appliance couplers for household and similar EN 60320 Series
general purposes
IEC 60320-2-3 - 2) Part 2-3: Appliance coupler with a degree of EN 60320-2-3 1998 3)
protection higher than IPX0
IEC 60384-14 - 2) Fixed capacitors for use in electronic equipment EN 60384-14 2005 3)
Part 14: Sectional specification – Fixed capacitors
for electromagnetic interference suppression and
connection to the supply mains
IEC 60417 Data Graphical symbols for use on equipment - -
base
IEC 60449 1973 Voltage bands for electrical installations of HD 193 S2 7) 1982
buildings
IEC 60454 Series Specifications for pressure-sensitive adhesive EN 60454 Series
tapes for electrical purposes
IEC 60529 1989 Degrees of protection provided by EN 60529 1991
enclosures (IP Code) + corr. May 1993
IEC 60664-1 1992 Insulation coordination for equipment within EN 60664-1 8) 2003
low-voltage systems
Part 1: Principles, requirements and tests
IEC 60664-3 2003 Part 3: Use of coating, potting or moulding for EN 60664-3 2003
protection against pollution
IEC 60691 2002 Thermal-links - Requirements and application EN 60691 2003
guide
IEC 60695-2-10 -2) Fire hazard testing EN 60695-2- 2001 3)
Part 2-10: Glowing/hot-wire based test methods - 10
Glow-wire apparatus and common test procedure
IEC 60695-2-11 2000 Part 2-11: Glowing/hot-wire based test methods - EN 60695-2- 2001
Glow-wire flammability test method for end- 11
products
IEC 60695-10-2 - 2) Part 10-2: Abnormal heat - Ball pressure test EN 60695-10- 2003 3)
2
7)
HD 193 S2; A1 Düzenlemesini içerir: 1979’dan IEC 60449:1973’e kadar.
8)
EN 60664-1:2003; A1:2000+A2:2002 Düzenlemesinden IEC 60664-1:1992’ye kadar içerir.
140

IEC 60730 Series Automatic electrical controls for household and EN 60730 Series
(mod) similar use
IEC 60730-1 1999 Automatic electrical controls for household and EN 60730-1 2000
(mod) similar use + A12 2003
Part 1: General requirements + A13 2004
+ A14 2005
IEC 60851-3 1996 Winding wires - Test methods EN 60851-3 1996
Part 3: Mechanical properties
IEC 60851-5 1996 Part 5: Electrical properties EN 60851-5 1996
IEC 60851-6 1996 Part 6: Thermal properties EN 60851-6 1996
IEC 60884-1 2002 Plugs and socket-outlets for household and similar - -
purposes
Part 1: General requirements
IEC 60884-2-4 - 2) Part 2-4: Particular requirements for plugs and - -
socket-outlets for SELV
IEC 60898 Series Electrical accessories - Circuit-breakers for EN 60898 Series
(mod) overcurrent protection for household and similar
installations
IEC 60906-1 - 2) IEC System of plugs and socket-outlets for - -
household and similar purposes
Part 1: Plugs and socket-outlets 16 A 250 V a.c.
IEC 60906-3 - 2) Part 3: SELV plugs and socket-outlets, 16 A 6V, 12 - -
V, 24 V, 48 V, a.c. and d.c.
IEC 60947-7-1 - 2) Low-voltage switchgear and controlgear EN 60947-7-1 2002 3)
Part 7-1: Ancillary equipment – Terminal blocks for
copper conductors
IEC 60990 9) 1990 Methods of measurement of touch-current - -
and protective conductor current
IEC 60998-2-1 - 2) Connecting devices for low-voltage circuits for EN 60998-2-1 2004 3)
(mod) household and similar purposes
Part 2-1: Particular requirements for connecting
devices as separate entities with screw-type
clamping units
IEC 60998-2-2 - 2) Part 2-2: Particular requirements for connecting EN 60998-2-2 2004 3)
(mod) devices as separate entities with screwless-type
clamping units
IEC 60999-1 - 2) Connecting devices - Electrical copper conductors EN 60999-1 2000 3)
- Safety requirements for screwtype and
screwless-type clamping units
Part 1: General requirements and particular
requirements for clamping units for conductors
from 0,2 mm² up to 35 m² (included)
IEC 61032 1997 Protection of persons and equipment by EN 61032 1998
enclosures - Probes for verification
IEC 61058-1 2000 Switches for appliances EN 61058-1 10) 2002
(mod) Part 1: General requirements
IEC 61140 - 2) Protection against electric shock - Common EN 61140 20023)
aspects for installation and equipment
ISO 4046-4 2002 Paper, board, pulps and related terms - Vocabulary - -
Part 4: Paper and board grades and converted
products
ISO 8820 Series Road vehicles – Fuse links - -
9)
IEC 60990:1990 yerine, EN 60990:1999’a harmonize edilen IEC 60990:1999 geçmiştir.
10)
EN 61058-1:2002; A1:2001’den IEC 61058-1:2000’e kadar içerir.
141

TS en 61558-1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

TS en 61558-1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 61558-1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

GÜÇ TRANSFORMATÖRLERİ, GÜÇ KAYNAKLARI,

Safety of power transformers, power supplies, reactors and

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

H.2 Kısa devre ve aşırı yük koruması ....................................................................................................... 104

Güç transformatörleri, güç kaynakları, reaktörler ve benzeri ürünlerin

Bu standarda uygun bir transformatörün, incelendiğinde ve deneyden geçirildiğinde bu kurallarla kapsanan

IEC 61558 Prensibi

Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm

Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm Bölüm

Bölüm Bölüm Bölüm

Şekil 0 – IEC 61588 prensibi

• Ayırma transformatörleri için:

• Güvenlikli ayırma transformatörleri için:

IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde başkaca belirtilmedikçe aşağıdaki değerlerli sağlayan;

IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde başkaca belirtilmedikçe aşağıdaki değerleri sağlayan;

• Ayırıcı transformatörler, oto transformatörler ve değişken transformatörler içeren güç kaynakları ve

Not 6 – Aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1 Adı

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

Transformatör terimi kullanıldığında, bu, transformatörü ve uygulanabiliyorsa reaktör ve güç beslemesini

Sıklıkla kullanılan “terimler ve tarifler indeksi” bu standardın sonunda verilmiştir.

3.1.1 Güç transformatörü

Not - Frekans terimi dalga biçiminin aynı kaldığını da ifade eder.

3.1.2 Ayırma transformatörü

3.1.3 Güvenlikli yalıtım transformatörü

3.1.4 Ayırıcı transformatör

3.1.5 Boş bırakılmıştır.

3.1.6 Bağlı transformatör

3.1.6.1 Gömülü transformatör

3.1.6.2 Özel kullanım maksatlı transformatör

3.1.7 Bağımsız transformatör

3.1.8 Boş bırakılmıştır.

3.1.9 Kısa devreye karşı dayanıklı transformatör

3.1.9.1 Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olmayan transformatör

3.1.9.1.1 Başlangıç konumuna gelebilen, kendiliğinden başlangıç konumuna gelebilen veya

3.1.9.1.2 Kendiliğinden başlangıç konumuna gelmeyen veya değiştirilemeyen koruma

3.1.9.2 Kısa devreye karşı dayanıklılığı yapısından olan transformatör

3.1.10 Kısa devreye dayanıklı olmayan transformatör

3.1.11 Arızaya karşı güvenlikli transformatör

3.1.12 Taşınabilir transformatör

3.1.13 Sıva üstü transformatör

3.1.14 Sabitlenmiş transformatör

3.1.15 Sabit transformatör

3.1.16 Elde tutulan transformatör

3.1.17 Boş bırakılmıştır.

3.1.18 Kuru tip transformatör

3.1.19 Güç kaynağı

3.1.20 Anahtarlama modlu güç kaynağı