Download as docx, pdf, or txt
Download as docx, pdf, or txt
You are on page 1of 4

‘BAPTIZO’

Rev. Nang Lyan Kap


Senior Pastor, EBC-Tedim
Thu patna
Amasa pen in hih Laitui EBC Kum 40 cin Magazine sungah article khat gelh theih
nading-a hamphatna hongpia committee-te tungah ka lungdam mahmah hi. Ei Zomi-te
atam zaw Khristian ihih banah Kawl gam sunga om Khristian atam zaw pen Tuiphum
paizia tawh akalsuan pawlpi-te ihi hi. Tua ahih manin “Tuiphum” (Baptizo) Cih thulu
kong teel na pen, ei atamzaw te’n i pawlpi leh i upna thu i teltheih nading ahi zongin
leh Tuiphum ahilo te’n zong tuiphumte’ hihna taktak itheihpih nading deihna tawh hih
thulu hong gelh ka hi hi. I Pawlpi’ in a up leh a uploh thu-te theihhuai mahmah hi.

A Khiatna
Laisiangtho Thuciam Thak sunga ki zang “Tuiphumna” leh “Tuiphum” cih khiatna
anei Greek kammal in “baptizo” ahi hi. Hih pen “bapto” cih kammal bulpan hong pai
hi a, akhiatna in: “diah”, “pap”, “nim”, “tum”, “siil” leh “sawp” cihna hi. Tua banah, “tui
nuai-ah lut”, “diah zelzel”, “ki-siil” leh “ki-pap” cihna zong ahi hi.

Septuagint ah aki zatna


Septuagint cih pen, Topa Zeisuh pianma-a, mipil 70-te’n Hebrew Laisiangtho pan
atei uh Greek Laisiangtho hi a, “LXX” in zong ki ciamteh hi. Hih LXX sungah “tabal” in
ki zanga “pap suk” cih khiatna na nei hi. Gentehna in, “....Lenggahzu sungah na moh
diah in...” Ruth 2:14; “...Siampite’ khe tui sungah aki diah ciangin....” (Joshua 3:15);
“......tua na pen tui sungah kidiah dinga,...... (Siampi Laibu 11:32); “....Jordan sungah
sagih vei aki diah hi....” (2-Kumpite 5:14), cihte ah “tabal” naki zang hi. A tawpna lam
ah, Jew-te hun sungin hih “tabal” pen Siampi te ki siansuahna ahi “ki-siilna” genna in
kizang hi.

Hebrew ah aki zatna


“Tabal” in, na khat pen adang na sungkhat ah papsukna agen mah bangin
Israelte’ biakna ki siansuahna ngeina khatin nakizang hi. Minam le mimal mawhna
kisiansuah na ah, biakpiakna-a aki go ganhing sisan sungah siampi pa in akhut-me
diahsuk in biakna “tau-ki” ahih keh “puan” mai-ah theh hi (Siampi laibu 4:6; 9:9). Sisan
luanga asi gan pen mimawh pa/nu munah kibulh hi. Tua mah bangin, Paisan ni-zan in
kongpi tung leh a pangte gel sisan kizut nang-a akigo tuuno in “ta-cilte” (first-born tang
leh munah kibulh pah hi (Pai. 12:22). Hih banga aki bulhna ah, mi-phakte leh misi vai-a
kisiansuahna te ah zong ki deihkaih thei hi (Siampi Laibu 14:4, 16, 51; 2-Kumpite
5:14).

Gentehna-a aki zatna


A.D. 4 kum lai-in hih kammal pen tuisungah atumsuk gunkuan genna in naki
zang hi. A sawt penpen Papyrus 43 (B.C. 153) ah, “baptismete” pen “tuahsiatna tawh
kidim/kivuk cip” cih khiatna na nei hi. Hih bang a, laitheilo te nangawn in zatna na nei
ngei uh hi. Plutachus in “baptizo” pen, Lenggahtui koihna belpi sungah hai papsuk in
lengtui asuahna genna in na zang hi. Plato in “dotnate tawh akidimna” (being
overwhelmed with questions) genna in na zang hi.

Thuciam Thak Sungah aki zatziate


Greekte in, “diah”, “pap” cih khiatna anei “baptizo” pen “puam anim
(dyeing) uh teh a diah sukna uh leh hai papsuk-a tui asuahna” uh genna in na zang uh
hi.
Thuciam Thak sungah “mimal kisilna” in ki zang hi (Lk. 11:38). Lungdamna bu 4
amasa lam ciat leh Sawltak 1:5; 11:16; 19:4 te ah, mawhna mai nading, mite akisikkik
nading uh a tangko Tuiphumpa John i tuiphumna ah zong kizang hi. Tua thu amang
mite in Messiah’ i Kumpi Gam tawh aki tuah loh na uh a lahna in “amawh nate uh
pulaak” uh hi. Tua tuiphumna pen Khrist’ gen tuiphumna (Mt. 28:19) leh thu-um mite’
ki tuiphumna (Sawl. 19:5) tawh ki lamdang hi. Bang hang hiam cih leh, thu-um mite ki
tuiphumna in Khazih tawh ki pumkhatna ahi Amah tawh si-khawm, ki vui khawm leh
thokik khawm cih lahna ahi hi (Rom. 6:3-4; 1-Kor. 1:13-17; Gal. 3:27). “Min tawh
tuiphum...” (Mt. 28:19) acih ciangin tua a ki tuiphum pa/nu in tua a min nei Pa tawh
aki pumkhatna genna ahi hi.
Sawltak 22:16 na-ah “tho inla ki tuiphum in” acih pen Laipaizia laizang (middle
voice) ki zang hi a, “nang le nang ki tuiphum in” cih khiatna nei hi.Tuiciin (Pian. 6) zong
Kha lam-a sihna, ki vuina leh thawhkikna” hong lak alim ahihna 1-Peter 3:21 ah ki
muthei hi. Tua mah bangin Israel te’n San Tuipi a kanna uh zong tuiphum na i lim in
kizang hi (1 Kor. 10:2). Hih kammal mah genkakna namnih in kizang lai hi (1)
Pentecost Ni a Khasiangtho’ baptize-na leh (2) Pasian Kammal amanloh man un Jew-te
tunga atung ding Mei tawh Pasian thukhennate ahi hi (Mt. 3:11, Lk. 3:16).

Kammal kizop pihte

1. “Baptisma”
Hih kammal in “phum/pap suk a photkikna” genna hi a, (a) Tuiphumpa
John’ tuiphumna; (b) Khristiante’ ki tuiphumna; (c) Singlamte tunga thuaksiatna leh
thukhenna sungah Amah leh mah phaltaka hong ki piakkhatna (Lk. 12:50); (d) Amah
thuakna tawh kipawl Ama nungzuite tuah khak ding thuaknate genna in zong ki zang
hi.
2. “Baptismos”
Hih pen tui zatna tawh ki silna, ki sawpsiangna (Mk. 7:4) leh Moses
Thukham sunga sawpsiangna te genna ahi hi.
3. “Baptistes”,
Hih kammal pen tuiphum pa, tuiphum nasep asem pa ahi Khazih’ i
madawk aki ci John genna in Lungdamna bu amasa thumte sungah 14 vei ki muthei hi.

Biblical Theology ah aki zatna

1. Jewte ki Tuiphumna
Tui ki phumna leh biakna vai a kisiansuahna pen Jew-te’n na-lim zat mahmah uh
hi. Siampite le midangte bek thamlo in, nikteen puansilh, um le beel, inn sung van zatte
na ngawn zong biakna ngeina tawh na siansuah uh hi (Siam. 8:6; Pai. 19:10-14; Mk.
7:3-4; Heb. 9:10).

2. John’ Tuiphumna
Hih pen Khristiante zat ki tuiphumna hilo a, Jew-te zat hi zaw hi. Ki sikkikna
tuiphumna ahi hi. A khialna uh kisikkik-a apulaak te, John in tuiphum a, tua pen
“Topa lampi na tangsak un” cih thuhilhna manna ahi hi.

3. Zeisuh ki Tuiphumna
Tuiphumpa John tungtawn a Zeisuh ki tuiphumna in khiatna tuam leh ngimna
tuam nei hi. Zeisuh mahmah in Ama ki tuiphum na i akhiatna leh a ngimna nagen hi,
“Adik thu khempeuh i man ding aki lawm hi.” (Mt. 3:15). Sathau kinilh Pa ahi “Khrist”
in anasep kipat nadinga aki sam biakna ngeina thu a manna lahna ahi hi. Hih in ama
nasep thupi thum ahi: Kamsang, Siampi le Kumpi cihte zong huam kim hi.

4. Nungzuipite Tuiphumna
Zeisuh in nasep a kipat ciangin amah a umte tuiphum hi cih ki mu thei hi (John
4:1,2). Khazih nasep in Khasiangtho tawh thu-umte tuiphumna hi “Minam kideidanna
omlo a, i pianthak phetin Zeisuh in Khasiangtho tawh Ama Pumpi ahi Kha-Pawlpi
sungah Amah le a omsa thu-umte tawh aki pum khat dingin hong baptized hi”[1 Kor.
12:13). A nungzui te’n zong tua tuiphumna alim in na zang uh hi.

5. Khristiante’ Tuiphumna

a). Thuman na hi.


Tuiphumna pen Khazih hongsawl zeksak (sep loh phamawh) khat hi a (Mt. 28:19;
Mk. 16:16), Nungzuipite’n zong na mang/sem pah in (Sawl 2:28), Thuciam Thak Pawlpi
mite tuangah hong ki-ap mah bangin (Rom. 6:3-5; col. 2:11-12), Khristian Pawlpite
khempeuh in ngeina in ki zang toto pah hi.

b). A Khiatna
Khristiante tuiphumna akhiatna in “piangthak a Khazih tawh ki pum khatna”
lahna hi. Tuiphumna in Khazih tawh mawhna sungah sihkhopna, mawhna sungpan
thawhkikkhopna, Mawhna’ vangliatna leh thu khenna pan suahtakna bek hilo a, aki
tuiphum pa/nu-in “kei Khazih’ a taktak hita ing cih teci panna zong ahi hi (Rom 6:3-5;
Gal. 3:27; Col. 3:3).

c). Tui ki Phum theih nading thu


Piangthak ing cih kikhelna teci panna taktak anei thu-um mite bek, Khazih tawh
mawhna ah si-khawm, kivui khawm, mawhna nusia a Amah tawh thokik khawm ing
aci-te bek tuiphum theih ding ahi hi. Hih pen zuih dinga hong ki pia zeksak bek hi a,
mawhmai nading hilo hi (Mt. 28:19; Sawl. 2:38; 8:12; 18:8; John 3:5; Rom. 6:13; Gal.
3:26-27). Tuiphumna tawh Gupna kingah lo a, Gupna ngahte bek ki tuiphum ding hi.

d). A Dan/Zia Ding


Hih kammal hong pianna Greek Laisiangtho sungah “baptizo” kici a akhiatna
taktak in “phumna, diahna, papna” bek in kizang hi. Pawlpi masa lai a thu-um mite in
zong hih “ki papsukna” bekmah upna paipi leh zatding in
Pawlpi thukhun in na nei uh hi. Tui thehna leh takna in Zeisuh tawh sihkhopna, ki
vuikhopna leh thawhkik khopna lim lak theilo hi (Rom. 6:3-5).

e) Athu pai Zia


Laisiangtho banga akalsuan Tuiphum pawlpi tampi-te leh Pawlpi dang pawlkhatte
in Pawlpi’ mi suah theih nading leh Topa Nitaak An (Neekkhawm) neek theih na dingin
tuiphumna kal masa uh hi. Tua hi-in tuiphumna man icih in “thu-umte’ ki
tuiphumna” (believers’ baptism) ahi hi. Peter in, “Na khai lup uh Zeisuh pen Pasian
in Topa leh Khrist suaksak ta hi...” cih Jew-te tungah a gen ciangin, a lungsim uh vut
ahih manin a zak uh thu sang thei uh a, a mawhnate uh akisikikna uh alah na un
kituiphum uh-a pawlpi mi suak pah in neekkhawm ne thei pah uh hi.” (Sawl. 2:36; 38;
41; 42).

THU KHUPNA
A tunga i gensa thute siksan in Tuiphum (Baptizo = Baptist) icih i akhiatna,
akizatna leh athu pai ziate kitel pah hi. Tuiphumna i khiatna taktak ahi Zeisuh tawh
sihkhopna, kivui khopna leh tawhkikkhopna honglak tuiphumna in “ki papna” lo adang
hi thei vetlo hi cih telkhialh nading thu omlo hi. Tua ban ah tui kiphum dingte zong a
kumcingta ahih man in kiphum hunta cih ding zong hi tuanlo hi. Bang hang hiam cih
leh Hotkhiatna thu sang-a kikhelna, pianthakna a om leh bek kiphum ding ahi hi.
Kikhelna omlo in ki tuiphumna pen Vatawt tuibual tawh aki bang hi lel-a khiatna neilo
hi. Pasian deih zong hilo hi. Aki kheltakpi te lah ki tuiphum pah ding ahi hi. Bang hang
hiam cih leh hih in Topa’ thuman ahi hi. America pan gamdang ah Sangmang
(missionary) dinga a kuankhia masa pen Dr. Adoniram Judson zong hong kuan khiat
cil in Congregationalist (tui-teh nam) te hi-a, Tembaw tungah kha thum sung Greek
Laisiangtho hong sim leh “Baptizo” in kiphumna, kipapna ahihna hong tel ahih manin
India gam Serampore hong tunteh tui na kiphum san mawk hi.Tua khitteh Tuiphumte
tawh hongki zom ahih manin a nasepna ahi Kawlgamah Tuiphumte (Baptists) a tampen
ihi hi.Bang zah takin hampha i hi hiam? Bang zah takin lungdam huai ahi hiam? A
zenzen in, i Pu Judson in “baptizo” akhiatna na telkan lo-a ama upna masa hong
puaksuak hi leh tulai tak-a Tuipum Pawlpi khempeuh tuithehna a zang
Congregationalist-te ihi ding hi. Tua ahih manin tu ni-a i pianna pawlpi sungah a om
hilo-a, idin mun kitel cianna leh upna tawh tuiphum pawlpi mi ihih ding hun hita hi.

"BAPTIST" cih kammal pen ki hici tomlaak thei hi.

Bang dang hilo Laisiangtho ................... 2 Pet. 1:21; 2 Tim.3:16-17


Asuakta Pawlpi Hita .............................. Matt. 18:17; 1 Tim. 3:15
Piangthak sa Siampi za ........... ............ 1 Pet. 2:9; Mang. 1:5,6
Tuiphumna leh Nekkhawmna ............. Sawl. 2:14, 42; 1 Kor. 11:23-25
I Kumpi leh I Pawlpi ............................ Matt. 22:21
Siapa leh Upa Pa ................................. Phil. 1:1; Sawl. 20:28; 1 Tim. 3:13
Thu-ummi Tuiphum khit Pawlpi mi ....... Sawl. 2:41, 47
Suahtak na mimal’ aa' ............................ Rom. 14:5; 1 John 2:27

~~~~~~~~~~~~~~~

You might also like