Wydział Geodezji i Kartografii

Politechnika Warszawska

Podstawy Geodezji
W7
Dr inż. Maria Kowalska

Zakład Geodezji Inżynieryjnej i Systemów Pomiarowych

01-12-2023
1
2
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

PRZENOSZENIE SIĘ BŁĘDÓW (BŁĘDY ŚREDNIE FUNKCJI SPOSTRZEŻEŃ BEZPOŚREDNICH)

Rzadko interesują nas wielkości, które poddajemy bezpośredniemu pomiarowy. Znacznie

częściej interesują nas wielkości, które nie są mierzone bezpośrednio, lecz które dopiero
trzeba obliczyć na podstawie wielkości bezpośrednio pomierzonych. Obliczyć trzeba taką
wielkość z odpowiedniej zależności matematycznej, czyli poszukiwana wielkość jest
funkcją elementów bezpośrednio pomierzonych.

Przykłady:
1. Współrzędne punktów wieloboku nie są mierzone a
obliczane na podstawie długości boków i kątów
(azymutów). Interesują nas błędy średnie
współrzędnych a nie długości i azymutów.

2. Pole foremnej działki terenowej nie jest mierzone, lecz

obliczane na podstawie np. dwóch przeciwległych boków,
pomierzonych bezpośrednio. Interesuje nas
błąd średni pola a nie poszczególnych długości.

3
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

PRZYPADEK OGÓLNY

Uprośćmy rozważania przyjmijmy funkcję dwóch zmiennych y=f(x1,x2).

Pole y=f(x1,x2)=x1*x2

Jeżeli zmiennym x1 oraz x2 nadamy drobny przyrost dx1 lub dx2 (przyrost taki można utożsamiać z błędem
określenia wielkości x1 lub x2), to nowa wartość miary pola wynosić będzie:

y + dy = (x1+dx1)(x2+dx2) = x1*x2+x1*dx2+x2*dx1+dx1*dx2

Uproszczając po obu stronach y i pomijając dx1*dx2

jako wielkość małą otrzymujemy

dy = x1*dx2+x2*dx1

Odpowiednie przekształcenia i zależności doprowadzą

Nas do wzoru na błąd średni dowolnej funkcji.

4
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

5
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

6
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

Pochodne cząstkowe
Mamy daną funkcję wielu (to znaczy więcej niż jednej) zmiennych, na
przykład taką:

Pochodne cząstkowe po obu jej argumentach obliczamy w taki sposób:

Symbol , czyta się "de", jest wykorzystywany do

oznaczania pochodnych cząstkowych, w odróżnieniu od
pochodnych zwykłych, funkcji jednej zmiennej.
7
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

8
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

9
Wyprowadzenie na tablicy

10
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

Błąd średni dowolnej funkcji 𝛾 = 180° − 𝛼 + 𝛽 = 180° − 𝛼 − 𝛽

2 2
𝜕𝑦 𝜕𝑦
𝑚𝑦 = ± ∗ 𝑚𝛼2 + ∗ 𝑚𝛽2
𝛼 𝛽
Pochodna cząstkowa jest to
𝜕𝑦
′ pochodna w której zakładamy,
= −1 że jeśli mamy
𝛼
′ np. funkcję (trzeci kąt w trójkącie
𝜕𝑦 na płaszczyźnie) γ= 180o-(α+β)
= −1
𝛽
to pochodną cząstkową liczymy tak
jakby jedna (z tych dwóch
zmiennych α i β ) była wartością
𝑚𝑦 = ± −1 2 ∗ 𝑚𝛼2 + −1 2 ∗ 𝑚𝛽2 stałą to pochodna jej = 0.

=± −1 2 ∗ (30")2 + −1 2 ∗ (40")2 = Czyli jeśli liczymy pochodną po α

to β=0

11
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

12
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

13
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

𝑚∆𝑥 = ± 𝑐𝑜𝑠𝛼 2 ∗ 𝑚𝑑2 + (𝑑 ∗ (−𝑠𝑖𝑛𝛼)2 ∗ 𝑚𝛼2 =

14
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

Jednostka Jednostka
niemianowana niemianowana

𝑚∆𝑥 = ± 𝑐𝑜𝑠𝛼 2 ∗ 𝑚𝑑2 + (𝑑 ∗ (−𝑠𝑖𝑛𝛼)2 ∗ 𝑚𝛼2 =

metry metry Zamieniamy na radiany

=jednostka niemianowana

2
𝜋
𝑚∆𝑥 = ± 𝑐𝑜𝑠23°50′ ∗ (0.05𝑚)2 +(220.41𝑚 ∗ (−𝑠𝑖𝑛23°50′)2 ∗ ( )2 = ±0.053𝑚
180 ∗ 60
15
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

Zadanie
W trójkącie ABC pomierzono dwa kąty (α i β) oraz jeden bok (x). Obliczone błędy średnie tych wielkości
bezpośrednio pomierzonych wykazały, że mα = ± 30”, mβ = ± 20” oraz mx = ± 0,05m . Poniżej szkic trójkąta i
wykaz wielkości pomierzonych i wyznaczonych. Oblicz błąd średni boku y, czyli my.

X = 400,00 m ± 0,05 m
α = 45˚00’00” ± 30”
β = 30˚00’00” ± 20”

sin 𝛽
y = f(x, α, β) = x∗
sin 𝛼

Rozwiązanie:

2 2 2
𝜕𝑓 𝜕𝑓 𝜕𝑓
𝑚𝑦 = ± 𝑚𝑥2 + 𝑚𝛽2 + 𝑚𝛼2
𝜕𝑥 𝜕𝛽 𝜕𝛼 16
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

Zadanie

X = 400,00 m ± 0,05 m
α = 45˚00’00” ± 30”
β = 30˚00’00” ± 20”

sin 𝛽
y = f(x, α, β) = x∗
sin 𝛼

Rozwiązanie:
2 2 2
𝜕𝑓 𝜕𝑓 𝜕𝑓
𝑚𝑦 = ± 𝑚𝑥2 + 𝑚𝛽2 + 𝑚𝛼2
𝜕𝑥 𝜕𝛽 𝜕𝛼

𝜕𝑓 sin 𝛽
=
𝜕𝑥 sin 𝛼
𝜕𝑓 𝑥
= ∗ cos 𝛽
𝜕𝛽 sin 𝛼
𝜕𝑓 −𝑥 sin 𝛽 cos 𝛼
=
𝜕𝛼 (sin 𝛼)2 17
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

Zadanie

Rozwiązanie: X = 400,00 m ± 0,05 m

𝜕𝑓
2
𝜕𝑓
2
𝜕𝑓
2 α = 45˚00’00” ± 30”
𝑚𝑦 = ± 2
𝑚𝑥 + 2
𝑚𝛽 + 𝑚𝛼2 β = 30˚00’00” ± 20”
𝜕𝑥 𝜕𝛽 𝜕𝛼
sin 𝛽
𝜕𝑓 sin 𝛽 y = f(x, α, β) = x∗
= sin 𝛼
𝜕𝑥 sin 𝛼
𝜕𝑓 𝑥
= ∗ cos 𝛽
𝜕𝛽 sin 𝛼
𝜕𝑓 −𝑥 sin 𝛽 cos 𝛼
=
𝜕𝛼 (sin 𝛼)2

𝜕𝑓 2 2 𝜕𝑓 2 2 𝜕𝑓 2 sin 𝛽 𝑥 2 −𝑥 sin 𝛽 cos 𝛼 2

𝑚𝑦 = ± 𝑚𝑥 + 𝑚𝛽 + 𝑚𝛼2 =± (sin 𝛼 )2 𝑚𝑥2 + ∗ cos 𝛽 𝑚𝛽2 + 𝑚𝛼2
𝜕𝑥 𝜕𝛽 𝜕𝛼 sin 𝛼 (sin 𝛼)2

18
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

Rozwiązanie:
2 2 2
𝜕𝑓 2
𝜕𝑓 2
𝜕𝑓
𝑚𝑦 = ± 𝑚𝑥 + 𝑚𝛽 + 𝑚𝛼2
𝜕𝑥 𝜕𝛽 𝜕𝛼

𝜕𝑓 2 2 𝜕𝑓 2 2 𝜕𝑓 2 sin 𝛽 𝑥 2 −𝑥 sin 𝛽 cos 𝛼 2

𝑚𝑦 = ± 𝑚𝑥 + 𝑚𝛽 + 𝑚𝛼2 =± (sin 𝛼 )2 𝑚𝑥2 + ∗ cos 𝛽 𝑚𝛽2 + 𝑚𝛼2
𝜕𝑥 𝜕𝛽 𝜕𝛼 sin 𝛼 (sin 𝛼)2

Zadanie metry sekundy sekundy

Jednostka metry metry
X = 400,00 m ± 0,05 m niemianowana
α = 45˚00’00” ± 30”
β = 30˚00’00” ± 20” Podstawiamy
do wzoru i
sin 𝛽 Jednostka 𝜋
𝑚𝛼 = ±30" ∗ 180 ∗60 ∗60 " = ±0,0001454 rad liczymy!!
y = f(x, α, β) = x∗ niemianowana
sin 𝛼 𝜋
𝑚𝛽 = ±20" ∗ 𝑟𝑎𝑑
180 ∗ 60 ∗ 60 " 19
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

Rozwiązanie:

𝜕𝑓 2 2 𝜕𝑓 2 2 𝜕𝑓 2 sin 𝛽 𝑥 2 −𝑥 sin 𝛽 cos 𝛼 2

𝑚𝑦 = ± 𝑚𝑥 + 𝑚𝛽 + 𝑚𝛼2 =± (sin 𝛼 )2 𝑚𝑥2 + ∗ cos 𝛽 𝑚𝛽2 + 𝑚𝛼2
𝜕𝑥 𝜕𝛽 𝜕𝛼 sin 𝛼 (sin 𝛼)2

𝑚𝑦
2 2
sin 30˚00’00” 2 400,00 m 𝜋 −400,00 m sin 30˚00’00” cos 45˚00’00” 𝜋
=± ( ) (0,05 m)2 + ∗ cos 30˚00’00” (20" ∗ 𝑟𝑎𝑑)2 + (±30" ∗ 𝑟𝑎𝑑)2
sin 45˚00’00” sin 45˚00’00” 180 ∗ 60 ∗ 60 " (sin 45˚00’00”)2 180 ∗ 60 ∗ 60 "

𝒎𝒚 = ± 0,072 m

Zadanie

X = 400,00 m ± 0,05 m
α = 45˚00’00” ± 30”
β = 30˚00’00” ± 20”

sin 𝛽
y = f(x, α, β) = x∗
sin 𝛼 20
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

21
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

22
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

2
1 𝜕𝑦 1 2
1
= ∗ = 𝑎 ∗
𝑝𝑦 𝑥 𝑝𝑥 𝑝𝑥

23
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

UWAGA! 𝛾 = 180° − 𝛼 + 𝛽 = 180° − 𝛼 − 𝛽

′
𝜕𝛾
= −1
𝛼
′
𝜕𝛾
= −1
𝛽

2 2
1 𝜕𝛾 1 𝜕𝛾 1
= ∗ + ∗
𝑝𝛾 𝛼 𝑝𝛼 𝛽 𝑝𝛽 24
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

25
 Podstawy Geodezji sem. 1
Tytuł prezentacji
Błędy obserwacji geodezyjnych – wprowadzenie

26
Dziękuję
za uwagę

27