2.

DERECEDEN DENKLEMLER KONU ANLATIMI

İkinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Örnek:

Denklemler
x2  8x  12  0 denkleminin çözüm kümesini bulu-
ax 2  bx  c  0 nuz.
şeklindeki ifadelere ikinci dereceden bir bilinmeyenli
Çözüm:
denklem denir (a  0 ve a, b, c birer gerçek sayıdır.).
x2 8x  12  0  (x  2)(x  6)  0
Örnek: ( 2)( 6) ( 2).( 6)
x 2 x 6

(m  3)x  2x  5x  n  0 denklemi ikinci dereceden

3 2 Ç.K  2, 6 dır.
bir bilinmeyenli denklem olup bir kökü  1 dir.
Buna göre, m  n kaçtır?
Örnek:
Çözüm:
2x2  9x  5  0 denkleminin çözüm kümesini bulu-
nuz.
Çözüm:

Örnek:
Örnek:
x2  16x  0 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
4x  64  0 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
2

Çözüm:
Çözüm:
16
x (x  16)  0  Ç.K  0, 16 dır.
x 0
4 x  64  x  16  x  4 veya x  4 tür.
2 2 x 16

Uyarı : Lütfen aşağıdaki hatayı yapmayınız.

Çözüm Kümesi  4, 4 tür.
x

Örnek: x  16x  0  x  16 x  x  16 dır.

2 2

Böyle yaparsak, x  0 kökünü kaçırmış oluruz.

2x2  16  0 denkleminin gerçek sayılardaki çözüm
kümesini bulunuz. Örnek:

Çözüm: x2  16  0 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

Çözüm:

x2  42  0  (x  4)(x  4)  0  Ç.K  4, 4 tür.

x4 x  4

Çarpanlara Ayırma Yöntemi ile Denklem

Çözme
Örnek:
Verilen ifadeyi çarpanlara ayırdıktan sonra her
bir çarpan 0’a eşitlenir.

www.matematikkolay.net
Çözüm: Çözüm:

x2  (3a  2b)  6ab  0  (x  3a)(x  2b)  0 5x 2  13x 6  0  (5x  2)(x  3)  0

(3a)(2b) 5x 2
x 3a x 2b x 3 2 x3
x 
Ç.K  3a, 2b dir. 5

2
x1  x 2 ise x1   ve x 2  3 tür. Buna göre,
Örnek: 5
2
Dikdörtgen şeklindeki bir bahçenin kısa kenarı 10x1  7x 2  10   7.3  4  21  25 tir.
5
(x  2) metre, uzun kenarı ise (2x+3) metredir. Bu
bahçenin alanı 22 m2 olduğuna göre, x kaçtır?
Örnek:
Çözüm:
9x2  30x  25  0 denkleminin çözüm kümesini
bulunuz.
Çözüm:

Örnek:

x2  5  0 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

Örnek: Çözüm:

Bir hareketlinin zamana göre yüksekliği metre x2  5 2  0  (x  5)(x  5)  0

cinsinden f(t)  t2  12t  16 fonksiyonu ile ifade  5
ediliyor. O halde bu hareketli kaçıncı saniyelerde 
Ç.K   5, 5  tir.
yerden 48 metre yukarıdadır?

Örnek:
Çözüm:
3x2  2x  m  0 denkleminin bir kökü  1 olduğuna
t2  12t  16  48 denkleminin çözümü soruluyor. göre, diğer kökü kaçtır?
t  12t 32  0  (t  8)(t  4)  0
2
t 8
t 4 t8 t 4

4. ve 8. saniyelerde yerden 48 metre yukarıdadır. Çözüm:

Örnek:

www.matematikkolay.net
Değişken Değiştirme Yöntemi Kök Bulma Çözüm:

Bazen, ikinci dereceden olmayan ifadeleri 4

x  t olsun. x  t2 olur.
değişken değiştirerek ikinci dereceden denklem
haline getirebiliriz. t2  t  6  0  (t  3)(t  2)  0
(3).( 2)

Örnek: t  3 olursa 4 x  3 olmalı ama çift dereceli bir

x 4  3x2  2  0 denkleminin çözüm kümesini bulu- köklü ifade negatif olamaz. Burada kök yoktur.
nuz. t  2 olursa 4 x  2 olur.  x  24  16 dır.

Çözüm:
Ç.K.  16

Örnek:

52x  5  6.5x denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

Çözüm:

Örnek:
Tam Kareye Tamamlayarak Kök Bulma
3  x2  3x   42  x2  3x   120  0
2

Verilen ifadelerde terim ekleyip çıkararak tam

denkleminin çözüm kümesini bulunuz. kare ifadeler oluşturabiliriz. Sonra rahatlıkla
çarpanlarına ayırarak çözüm kümesini
Çözüm:
bulabiliriz.
x 2  3x  a dersek,
3a2  42a  120  0 olur.   3a  30  a  4   0
3a 30 Örnek:
a 4 a10 a4

a  10 olursa x 2  3x  10  x 2  3x  10  0
( 2)(5)

 (x  2)(x  5)  0
x 2 x 5 Çözüm:
a  4 olursa x  3x  4  x  3x  4  0
2 2
( 1)(4) İfadeye 1 ekleyip çıkaralım.
 (x  1)(x  4)  0 x 2  6x  8  1  1  0
x 1 x 4

Ç.K  5,  4, 1, 2 dir. x 2  6x  9  1  0 olur.

(x 3)2

(x  3)2  1  0 Şimdi iki kare farkından,

Örnek: (x  3  1)(x  3  1)  0 şeklinde yazabiliriz.
(x  2)(x  4)  0
x  4 x  6  0 denkleminin çözüm kümesini bulu-
Ç.K  4,  2 dir.
nuz.

www.matematikkolay.net
Örnek: Çözüm:

x2  8x  5  0 denkleminin çözüm kümesini bulunuz.   b2  4ac

  1   4.3.  4 
2
Çözüm:
 1  48
 49 dur.
Şimdi kökleri bulalım.
b   (1)  49 1  7 8 4
x1      tür.
2a 2.3 6 6 3
b   (1)  49 1  7
x2     1 dir.
2a 2.3 6
 4
Ç.K  1,  tür.
 3

Örnek:
Örnek:
x2  10x  27  0 denkleminin çözüm kümesini
bulunuz. x2  6x  4  0 denkleminin köklerini bulunuz.

Çözüm: Çözüm:

x 2  10x ifadesinin yanında 25 olursa tam kare olur.

O halde, x 2  10x  27 ifadesini
x 2  10x  25  2  0 olarak yazalım.
(x  5)2  2  0
(x  5)2  2 olur.
Tam kare ifadeler negatif olamaz.
Bu sebeple, Ç.K   dir.
Diskriminant ile Kök Bulma (Genel Çözüm)

ax2  bx  c  0 denkleminin diskriminantı,

  b2  4ac dir.
b   b  
Kökler ise x1  ve x 2  dır.
2a 2a Köklerin Varlığı

Denklemin diskriminantına göre, gerçek

Not: Diskriminant formülü, lise
matematiğindeki en önemli formüllerden biridir.
Örnek:
3x2  x  4  0 denkleminin köklerini diskriminant
kullanarak bulunuz.
köklerin olup olmadığına karar verebiliriz.
  0 ise farklı iki gerçek kökü vardır.
  0 ise eşit iki gerçek kökü vardır.
(Çakışık kökler, çift katlı kökler de denilir.)
Kısaca, bu ifade tam karedir.
  0 ise gerçek kök yoktur.

www.matematikkolay.net
Örnek: Örnek:

5x2  2x  m  2  0 denkleminin iki farklı gerçek (m  2)x2  6x  3  0 denkleminin iki gerçek kökü
kökü olduğuna göre, m'nin en küçük tam sayı değeri olduğuna göre, m'nin alabileceği en büyük tam sayı
kaçtır? değeri kaçtır?

Çözüm: Çözüm:

  0 olmalıdır. Farklı iki gerçek kök demediği için

b  4ac  0
2
  0 olmalıdır.
(2)2  4.5.(m  2)  0 b2  4ac  0
4  20(m  2)  0 62  4.(m  2).3  0
4  20m  40  0 36  12.(m  2)  0
20m  36  0 3
36  12 .(m  2)
20m  36  m'nin en küçük tam sayı değeri 2 dir.
3 m2
Örnek: 5  m  m en fazla 5 olabilir.
ax2  3x  9  0 denkleminin kökleri birbirine eşit
ise a kaçtır?
Kökler ile Katsayılar Arasındaki İlişkiler
Çözüm:
ax 2  bx  c  0 denkleminde
b
Kökler toplamı  
a
c
Kökler çarpımı  dır.
a

Örnek:

2x2  12x  9  0 denkleminin kökleri x1 ve x 2 dir.

Örnek: x1  x 2
2x2  5x  7  0 denkleminin kaç farklı gerçek kökü kaçtır?
x1 .x2
vardır?
Çözüm:
Çözüm:
  b2  4ac  52  4.2.7  25  56  31 dir.
  0 olduğundan hiç gerçek kökü yoktur.
Not:

Örnek:

x2  5x  6  0 denkleminin kökleri x1 ve x 2 dir.

(x1  3)(x2  3) kaçtır?

www.matematikkolay.net
Çözüm: Çözüm:

(x1  3)(x 2  3)  x1 .x 2  3x1  3x 2  9 3x 2  x1  11  3x 2  11  x 1 dir.

 x 1.x 2  3(x 1  x 2 )  9
c

b b
a a x1  x 2    5 tir.
 6  3(5)  9 a
x1  x 2  5 ise
 6  15  9
3x2 11
 0 dır. 4x 2  11  5
4x 2  16  x 2  4 tür.
Örnek: x1  x 2  5 idi.  x1  1 dir.
4
x2  6x  4  0 denkleminin köklerinin kareleri topla- c
x1 .x 2   k  k  4 tür.
mı kaçtır? a
1 4

Çözüm:

x12  x 22  (x1  x 2 )2  2x1 .x 2 şeklinde yazabiliriz. Örnek:

2
 6 4 x2  mx  18  0 denkleminin kökleri x1 ve x 2 dir.
    2
 1 1
x12  12x2 olduğuna göre, m kaçtır?
 36  8
 28 dir.

Çözüm:
Örnek:

Çözüm:
m
1 1 x 2  x1 1 m
    dır.
x1 x 2 x 2 .x1 6 6
(x2 ) (x1 )
1
m 5
 ise m  5 tir.
6 6

Örnek: Örnek:

x2  5x  k  0 denkleminin kökleri x1 ve x 2 dir. x2  5x  9  0 denkleminin kökleri x1 ve x 2 dir.

3x2  x1  11 olduğuna göre, k kaçtır? x12  5x2  9 kaçtır?

www.matematikkolay.net
Çözüm: Çözüm:

x1  x 2  4 ve x 1 .x 2  6 dır.
Diğer denklemin kökler toplamı,
(x1  2)  (x 2  2)  x1  x 2  4  8 dir.
4

Kökler çarpımı ise,

(x1  2).(x 2  2)  x1 .x 2  2(x1  x 2 )  4
6 4

684
 18 dir.
Örnek:

Kökleri Verilen İkinci Dereceden Denklemi

Elde Etme

Kökleri x1 ve x2 olan ikinci dereceden bir denklemi Çözüm:

x  (x1  x2 )  x1 .x2  0 şeklinde yazabiliriz.
2
(x1  x 2 )2  x12  x 22  2x1 .x 2
12  13  2x1 .x2
Örnek: 12  2x1 .x 2
Kökleri 2 ve 3 olan ikinci dereceden bir bilinmeyenli 6  x1 .x 2 dir. O halde, bu denklem
denklemi yazınız. x 2  x  6  0 dır.
Not:
Çözüm:
Rasyonel katsayılı ikinci dereceden bir denklemin
x  (2  3)x  2.3  0
2
köklerinden biri a  b ise diğer kökü a  b dir.
x  5x  6  0 dır.
2
Yani eşleniğidir.

Örnek:
Örnek:
Köklerinden biri 2  5 olan rasyonel katsayılı ikinci
Kökleri  2 ve 2 olan ikinci dereceden bir bilinme- dereceden denklemi bulunuz.
yenli denklemi yazınız.
Çözüm:

Çözüm:

x2  (2  2)x  (2).2  0

x2  0.x  4  0
x2  4  0 dır.

Örnek: Not: (Kökler Karmaşık Sayı ise)

x2  4x  6  0 denkleminin kökleri x1 ve x 2 dir. Gerçek katsayılı ikinci dereceden bir denklemin
Kökleri (x1  2) ve (x2  2) olan ikinci dereceden köklerinden biri a  bi ise diğer kökü a  bi dir.
denklemi bulunuz. Yani eşleniğidir.

www.matematikkolay.net
Örnek: Örnek:

Köklerinden biri 3  i olan gerçek katsayılı ikinci mx2  9x  n  4

dereceden denklemi bulunuz. 2x2  3x  5  0
denklemlerinin çözüm kümeleri aynı ise m.n kaçtır?

Çözüm: Çözüm:

Diğer kökü 3  i dir.

Kökler toplamı  3  i  3  i  6 dır.
Kökler çarpımı  (3  i)(3  i)  9  1  10 dur.
O halde, bu denklem
x 2  6x  10  0 dır.

Not:

Örnek:

x2  5x  m  0
x2  6x  m  2  0
denklemlerinin birer kökleri eşit ise m kaçtır?

Çözüm:

İki denklemi birbirine eşitleyelim.

x 2  5x  m  x 2  6x  m  2
x  2 dir.
x  2 kökü ortak köktür.
Herhangi bir denklemde yerine yazarak m' yi bula -
biliriz.
x  5x  m  0  4  10  m  0  m  6 dır.
2

2 2

Not: İki denklemin kökleri aynı ise katsayıları

oranı eşittir.
ax2  bx  c  0 
 a b c
    dir.
dx  ex  f  0 
2
 d e f

www.matematikkolay.net