ONTWERPMETHODIEK: DEEL 2A ORDENING EN COMPOSITIE

INLEIDING
Materiaal en ruimte
ONTWERP = RUIMTE + MATERIAAL
= basiselementen van elk architecturaal ontwerp
RUIMTE: in de ruimte vinden de activiteiten plaats
➔ hier is het programma gesitueerd
➔ KWALITEIT van een ruimte worden bepaald door:
- vorm van ruimte
- plaats van de ruimte
- aard van het MATERIAAL
Elementen worden geordend
- via een raster
- via een wandelroute relatiepatronen

Zumthor
• In 2009 kreeg Zumthor de Pritzker Architecture Prize voor zijn gehele oeuvre.
Belangrijke projecten:
- Thermencomplex in Vals, Zwitserland,
- Kunsthaus in Bregenz, Oostenrijk - - - Kolumba Kunstmuseum in Köln, Duitsland.
Statement: genius loci zijn ontwerpen zijn eveneens verwant aan het Zwitsers minimalisme
• Een zintuigelijke architectuur
In een ‘darkroom’ smeltend in het stoom, de klanken in een grot, de geur van het bloemenbad… De
symbiose van architectuur en wellness is compleet in een meesterwerk van Peter Zumthor
→ Een spa gebouw werd na 2 jaar al erfgoed en kreeg een Pritzkerprijs
→ De ontwerpen die hij maakt is verwant aan de Zwitserse minimalisme: eenzinnigheid,
hoe ze bouwen op het platteland
→ zintuigelijke architectuur:
Koud bad: wit licht: lijkt kouder
Warm bad: rood licht: lijkt warmer
Textuur: geur
Eenvoudige materialen: steen (contextueel: genius loci) EN water
Ruimtelijke structuur: opgebouwd uit een rotsblok (metafoor: grot)
➔ ‘Berg, steen, water – Bouwen in steen, in de bergen bouwen, uit de bergen uitbouwen, binnenin
de berg zijn -, hoe laten de betekenissen die in deze woorden verborgen zijn, zich architectonisch
interpreteren, zich omzetten in architectuur? Langsheen deze vragen hebben wij dit gebouw
ontworpen, zo heeft het stap voor stap gestalte gekregen.’ (Peter Zumthor, inleiding over de
Therme Vals)

• Peter Zumthor ‘introverte materialiteit’

➔ Het project getuigt van groot vakmanschap door de wijze waarop hij zijn keuze maakt voor
materialen en de manier waarop deze worden verwerkt identiteit en tactiliteit
“Ontwerpen is voelen en ratio, intuïtie en geduld, Alles is al eens eerder ontworpen, maar
ontwerpen blijft een proces uitvinden/ontdekken Geabsorbeerde sporen van menselijkhandelen,
geven een diep besef van menselijkleven waardoor esthetiek, Praktische oplossingen, stijl,
historischbesef van tweede orde worden Beelden vertalen naar modellen in het zoeken naar
atmosfeer”, Peter Zumthor

→invloed op lichtinval
→sfeer in het gebouw!!!: beleving van het gebouw, hoe je het voelt en hoe het gemaakt is
→gebouw = lichaam

Pagina 1 van 12
• Statement 1: genius loci- kritisch regionalisme
- Rotsblok die uit de berg komt
(metafoor: grot)
- morfologisch concept: een grot
- meander als vormtypologie:
bloedsomloop

➢ Het bevat kamers die gebouwd zijn door muren die uit steen bestaan, kamers die
enkel toegankelijk zijn via één doorgang. Daarnaast roept het in zijn plantypologie
tevens een associatie met de stad op, de stad die opgebouwd is uit huizen, uit open
pleinen en doorgangen.
➢ Dak bestaat uit horizontale vlakken. Je hebt lichtspleten en grote openingen om
landschap te bekijken.
• Statement 2: introverte materialiteit
Om schoonheid te bereiken moet architectuur de bezoeker of gebruiker ‘raken’. Zumthor streeft
ernaar deze ervaring te bereiken louter op basis van de inherente elementen van het bouwen,
zoals de interactie tussen texturen, het spel met (dag)licht, de sequentie van de verschillende
ruimtes en het doordachte gebruik van materialen.

- Afwezige aanwezigheid en aanwezige afwezigheid: alsof het er altijd heeft gestaan en alsof
het altijd bedacht was
- Het project getuigt van groot vakmanschap door de wijze waarop hij zijn keuze maakt voor
materialen en de manier waarop deze worden verwerkt identiteit en tactiliteit
- De ware ervaring van een gebouw van Zumthor komt van de textuur, het lichtspel en het
handwerk.

• Statement 3: beleving ervaring is primair

- Lichtinval: beleving is belangrijk dan het gebouw zelf (→hoogtepunt)

- Oppositie:
➢ Geluid – stilte
➢ Licht – donker
➢ Archaïsch – hedendaags
➢ Bovengronds – ondergronds
➢ Water – steen
- Kleurconcept: blauw: rust, sereniteit
Complementaire kleuren
- Scenografisch concept: bijzondere aandacht gaat uit naar de wijze van lichtinval, waardoor
een relatie wordt aangegaan met de natuurlijke omgeving (slow architecture)

Pagina 2 van 12
Elementen
ONTWERP = VERZAMELING VAN VERSCHILLENDE ELEMENTEN
→ RUIMTELIJKE elementen zoals bv. kamers, pleinen,…
→ MATERIËLE elementen zoals bv. muren, bouwblokken, boomgroepen
ONDERDELEN
1. benoemd met geijkte begrippen bvb. ‘zuilengang’ of ‘colonnade’, ‘portico’,...
2. benoemd volgens geometrische vorm bvb. ‘ronde overkoepelde zaal’, ‘driehoekige ruimte’

KGDVS Kersten Geers en David Van Severen

• “Voor ons gaat architectuur niet over het vinden van nieuwe oplossingen voor zogenaamd
nieuweproblemen. Want architectuur heeft zelden met nieuwe problemen te maken. De manier
waarop mensen vandaag wonen, verschilt fundamenteel niet met die van een eeuw geleden.
Tien jaar geleden was iedereen ervan overtuigd dat we extra ruimtes en infrastructuur nodig
hadden voorde kabels van computers en vandaag is dat probleem vanzelf verdwenen.”
• “Hoe meer we teruggaan naar de simpele dingen, hoe beter. Als architect moet je een raam werk
maken dat een bepaalde vorm van flexibiliteit toelaat, zowel technologisch als op het vlak van
leven. Een heren huis is daarvan een heel goed voorbeeld. Sommige worden verkaveld tot
studenten huizen. Andere krijgen hun vroegere grandeur terug.”
• Office KGDVS, villa Mongolië, kamerhuis, 2009
- Ontwerp in Mongolië: een huis bouwen in een Mongoolse woestijn 1000 m2
- Concept: 1 element = kamer
- Gebruiksconcept: kamers
- Enfilade van kamers rond centraal patio
- 3 verdiepingen
- Zeer eenvoudig (Teruggaan naar simpele dingen)
- Elke kamer heeft 4 openingen, kamers krijgen eigen karakter door zijn positie en hoogte in
het gebouw DUS identieke kamers
- Binnenruimte= buitenruimte
- Trap als object en zorgt voor verbinding tussen de verhalen (trappen staan als meubels in de
ruimte)
- Massief: Muren ontdubbeld voor de techniek
- Een overvloed aan ruimte geven
- Luxueuze aspect van deze woning is niet de extravagante vorm of het gebruik van speciale
materialen maar een overvloed aan ruimte

Pagina 3 van 12
Instrumentarium/ordening
Instrumentarium
ordeningsbegrippen zijn terug te voeren op een instrumentarium afkomstig uit de MEETKUNDE:
→(hulp)lijnen en assen - bv. symmetrieas
→zones
→rasters of grids - bv. puntraster, lijnraster,…
→maat- en proportiesysteem
Ordening
Drijfveren/behoefte tot ordening:
→ algemene drang om de wereld te ordenen + begrijpbaar te maken door o.a. toekennen van
begrippen, aanbrengen van classificatie
→ ordening omwille van productionele redenen – helderheid in het als voorwaarde voor een goede
realisatie
→ ordening omwille van gebruiksredenen bv. geordend stelsel van gangen leidt tot effectiever
gebruik ontwerp
 Ordening slaat een brug tussen het abstracte denkvermogen en de concrete wereld ‘een stad
waarvan we de ordening niet begrijpen doet ons verdwalen’

Architectonisch systeem
“Het architectonisch systeem beschrijft de structuur van de tot een bepaalde stijl
gerekende ontwerpen, de manier waarop men de elementen samenvoegt en ordent
en het geeft aan welk instrumentarium daarbij is ingezet en gehanteerd” Emil Kaufman

BASISINSTRUMENTARIUM VAN DE KLASSIEKE ARCHITECTUUR

Grid/ raster
=MIDDEL BIJ AANLEG VAN STEDEN
→ veel gebruikt door de Grieken
→ Eerder in Mesopotamië en Chinese cultuur
→ Hippodamus van Milete = grondleggen van de gridstad
→ gelijkwaardig en niet-hiërarchische opdeling in blokken/velden
→ sluit aan bij de idealen van democratie
Bv. stadsplan van Milete – heropbouw na oorlog met Perzen
➔ Doel: gelijkwaardige structuur voor de stad: DEMOCRATIE
Harmonie/ proportie
= VERSCHILLENDE ONDERDELEN VAN EEN GEHEEL STAAN IN EVENWICHTIGE RELATIE TOT ELKAAR
→ verhouding
→ maatstelsel, afgeleid van het menselijk lichaam
→ wetten en theorieën m.b.t. verhoudingen o.a. gulden snede,
Gulden snede (perfecte verhouding tussen lengte en breedte)
A/B = A/ (A+B)
= 1,61803…
Bv. Parthenon: Gebaseerd op gulden snede voor een evenwichtige relatie (morfologisch concept:
perfecte vorm/ verhoudingen)
Proportiesysteem= stelsel van maatverhoudingen dat zorgt voor een harmonische ordening
- Alle elementen zijn gelijkwaardig
- Stelsel van vaste maatverhoudingen zorgt voor een proportiesysteem= harmonische ordening
- Zowel voor maten en verhoudingen van één element als voor de maten van het gehele gebouw
- Modulor, Le Corbusier: niet enkel menselijke maat MAAR ook ideale maten in de natuur (bv
gulden snede) om architectuur te ordenen
- De Mens van Vitruvius: een stelsel van lichaamsverhoudingen (navel → middelpunt)

Pagina 4 van 12
Materiaalsysteem
= EEN STELSEL VAN DENKBEELDIGE LIJNEN OF ASSEN DIE DE PLAATSING VAN DEZE MATERIËLE
ELEMENTEN REGELT
“Het geheel van materiële elementen of objecten en de instrumenten waarmee deze geordend zijn”.
→ symmetrieassen (in lengte van het gebouw)
→ materiaalassen (regelt de plaatsing van de kolommen)
Bv. Parthenon

Travee
= AFSTAND TUSSEN DE ASSEN DIE DE PLAATSVAN DE KOLOMMEN BEPALEN
= ZONE TUSSEN TWEE MATERIAALASSEN IN DE LENGTE VAN HET GEBOUW
→ wint in de middeleeuwen aan belang door toepassing van kruisgewelf
→ bepaalt de compositie van de gotische kathedraal

• Ludwig Mies van der Rohe, Crown Hall Illinois, USA, 1950
- Hij gaat de gebouwen plaatsen, rekening houdend met de technologie
- Hij wilt zijn gebouwen laten zweven
- Gebouw: elegantie
- Raster is een deel van de ordening
- Raster gaat ook de gevel ordenen
- Hij ontwerpt het als een paviljoen
- Vertaling van het ideale
- Kolommen zijn elegant
• Glass house Mies van der Rohe
- Zeer open
- Zwevend effect: glasplaten tussen betonnen vloerplaat en betonnen dakplaat
- Panoramisch
- Stalen kolommen die aan de buitenkant geplaatst zijn
- Grid= basis voor ordening van het ontwerp
- Terras op 2 niveaus
- Locatie: rivier
- Less is more: gebouw → minimum
- Constructie moet minimaal maar perfect zijn
- Dienende ruimte= centraal
- Slaapruimte afgeschermd met gordijn
- Het is een open huis waardoor ruzie ontstond -> eigenaar wou er niet in wonen want geeft
geen veiligheidsgevoel (te open)
- Spanning opbouw door asymmetrie

Pagina 5 van 12
• Internationale stijl in Amerika
De term Internationale stijl geïntroduceerd door Philip Johnson - wordt gebruikt als overkoepelende
naam voor de verschillende stromingen van de Moderne Beweging, met dezelfde algemene
stijlkenmerken. Op deze manier werd de nieuwe stijl onafhankelijk van nationale bewegingen en
werd een oplossing geboden voor de complexe variëteit aan stijlen, met dezelfde algemene
kenmerken.
- Gebouwd van 1946 – 1951
- Eigenaars: Palumbo – National Trust
- Volledig gerestaureerd
- Horizontale elementen beton
- Verticale elementen staal enkel glaspanelen van vloer tot plafond
- Vloerverwarming

• Philip Johnson, Glass house

- Johnson als theoreticus staat bekend als de bedenker van de term ‘Internationale Stijl’
- In de periode 1947-1949 ontwierp Johnson het Glass House. Dit ontwerp geldt nog steeds
het schoolvoorbeeld van de wijze waarop architectuur kan opgaan in de natuur. Het
Farnsworth House van van der Rohe stond model voor het Glass House.
- werd in 1997 erkend als Nationaal Erfgoed
- constructie wordt geïntegreerd in het gebouw
- 1 open ruimte behalve cirkel met badkamer en wc
- Minimalistische woning met extreem eenvoudig skelet
- Rechthoekig grondplan en uitsluitend glazen buitenmuren. Behalve een cilinder uit baksteen,
met daarin de badkamer, zijn er geen binnenmuren. Enkele kasten markeren de overgang
tussen de leefruimte, keuken en slaapkamer.
- Het prachtige uitzicht op de omgeving en de hoge bouwkosten ontlokten Johnson de
historische uitspraak: ‘I have very expensive wallpaper’

Renaissance
“ VAN MATERIAALSYSTEEM NAAR RUIMTESYSTEEM”
→ steden groeien uit tot machtige republieken
→ verzwakking van de invloed van de kerk
(maatschappelijke veranderingen)
→ DE MENS WORDT HET CENTRUM VAN HET WERELDBEELD = HUMANISME
OPDRACHTGEVERS
- kerk + stedelijke elite (= hogere burgerij)
- spiegelden zich aan de grootse voorbeelden van de Romeinse en Griekse oudheid
→ WEDERGEBOORTE VAN DE ANTIEKE BESCHAVING (=klassieke oudheid)
Invloed op de (renaissance)architectuur
Mens= maat der dingen
= basis voor het proportiesysteem
= schoonvormelijk
• Geometrie= belangrijke rol
Gebruik van geometrische vormen (vierkant, cirkel, kubus, bol,…)
~ goddelijk model

Pagina 6 van 12
• Hiërarchie
→ centraal perspectief + belangrijke centrumwerking = rationele enscenering
→ gebruik van proportiesystemen
→ hiërarchie om ordening van materiaal en ruimte te beheersen
→ dit is een ander architectonisch systeem = ruimtesysteem
• Ruimtesysteem
Bv. Villa Rotonda, Andrea Palladio, 1566
- sociale status weergeven in het gebouw → op heuvel → iedereen
kan het zien
- Gebouw= object in het landschap
- Portaal
- Symmetrisch
1. RUIMTESYSTEEM ordening van de ruimten = systeem waarmee de los van elkaar staande
ruimten (ruimtelijke elementen) zich ten opzichte van elkaar positioneren/ organiseren
1.A. ORDENING van ruimten ipv materiaal
→ 2 primaire ruimteassen (symmetrieassen:)
organiseren de hoofdopzet van de villa + verbinden ze met het landschap
→ secundaire ruimteassen organiseren de aanliggende kamers
1.B. CENTRAAL PERSPECTIEF
Door enfilade
1.C. RUIMTELIJKE ENTITEITN – LOS VAN ELKAAR + HIERARCHIE EXTERIEUR EN INTERIEUR
COMPOSTITIE VAN OBJECTEN
elementaire GEOMETRIE
eenvoudig proportiesysteem

- elementaire geometrische
vormen
- Hiërarchie door symmetrieas
- Compositie van objecten

Manierisme
MATERIAALSYSTEEM ordening van het materiaal
stelsel van materiële elementen en de instrumenten waarmee deze elementen geordend zijn
Materiaal als onderdeel van constructie
Materiaal als bepaling van ruimtevorm
Materiaal als drager van beelden en betekenissen
- trompe l’oeil (illusionisme creëren die er eigenlijk niet zijn)
- drager van beeld en betekenis

Villa Palladio
Dynamische centrumwerking- centrum wordt ruimte van alle tijden Illusionistische
- Gericht op de natuur – 2 hoofdassen schilderingen
- Gericht op de kosmos – trompe-l'oeil
Ruimtesysteem – enfilade van ruimten- entiteiten
Materiaalsysteem – materiaal als drager van beeld en betekenis (materiaal niet louter om de ruimte
vorm te geven)

Pagina 7 van 12
TRANSFORMATIE EN MANIPULATIE VAN HET KLASSIEKE SYSTEEM
Manipulatie van perspectief
Franse barok of ‘frans classicisme’
➔ Nieuw versailles
➔ Lodewijk XIV
➔ Tuinarchitect Le Nôtre, 1661
➔ Bouwen van een nieuwe ‘hof’ stad
Landschap en omgeving transformeren (BAROK)
VERSAILLES – LE NOTRE - 1661
- Transformatie van de geometrie
- Manipulatie van het perspectief
➢ diepte-effecten
➢ perspectivistische effecten
manipuleren van de waarneming – patte d’oie
= formele bewerking van het grid
= ideologische beheersing wordt zichtbaar uitgedrukt in architectuur en natuur
➢ Met een groothoeklens fotografeer je – zoals het woord al zegt – met een grote
hoek. Dat wil zeggen dat je een heel wijd beeld hebt, breder zelfs dan je met je eigen
ogen kan zien wanneer je je hoofd stilhoudt
- Formele enscenering (gericht op de vorm)

PERSPECTIEF
- werd opgepikt uit de Renaissance
- als instrument om de ruimte te organiseren
- omgebouwd tot een instrument ter “manipulatie van de visuele gewaarwording”
LANGE ZICHTAS of ‘vista’
- vanuit het Grand Salon in het paleis, zicht op de parterre-tuin + Grand Canal + de HORIZON
- uitdrukking aan het ‘overheersen van de wereld’
- paleis is het centrum van de wereld
MANIPULATIES
- variërende breedte van de lange zichtas, vooraan 50m, achteraan 150m
- verlengen van het perspectief, vista loopt achteraan tegen de heuvel op
- verbreden van het perspectief, ganzenpoot

Pagina 8 van 12
HET PICTURALE EN HET VERHALENDE
De Engelse Tuin
• Periode: einde 18de begin 19 de eeuw
• Romantiek – terugkeer naar de natuur en het culturele verleden – tijd van J.J. Rousseau
• Renaissance: geloof in het humanisme van de mens als schepper
• Barok: geloof in de ideologie van de mens in kosmisch perspectief
• Engelse tuin: eerste aanzet van het geloof in het individu dat zich bront aan de natuur en de
cultuur van het verleden
- Kondigt het einde van het ancien regime aan
- Het verleden wordt kader voor het heden
- Architectuur keert terug naar architectuur
- Picturale enscenering
→een standpunt voor elk onderdeel van de compositie, ROUTE- als drager van het verhaal
• Stourhead
De mens wordt hier geconfronteerd met de natuur en het culturele verleden
- Het verleden wordt kader voor het heden
- Het kondigt het einde van het ancien regime aan
o Engeland, Henry Hoare, 1741
1. dramatiseren van de natuurlijke ondergrond
- landschapontwerp met een “natuurlijke vorm”
- vorm bepaald door de natuurlijke ondergrond
- geen geometrische stelsels
- dramatiseren van de natuur
2. componeren van taferelen
- inspiratie bij de 17e eeuwse de landschapschilders
3. route als drager van een verhaal
- het verhalend element legt de binding tussen de waarneming en de activiteit
van de bezoeker – de gebruiker komt in beeld
- het park word het toneel en de bezoeker de toeschouwer het verhalend element legt de
binding tussen de waarneming en de activiteit van de bezoeker – de beschouwing van de
geometrische ruimte wordt verlaten - de gebruiker komt in beeld
(alle onderdelen gaan elkaar beïnvloeden bv. architectuur keert terug naar architectuur)
→kondigt nieuwe stijlen aan (engelse tuin)

- Het verleden wordt kader voor het heden In het landschap gaan bouwelementen komen met
elk een eigen verhaal Het perspectief wordt herleid naar architectonische elementen De
architectuur keert terug naar de architectuur.
(compositorische schilderkunst: voor-en achtergron,
geen centraal perspectief: perpspectief op architecturale objecten)

Pagina 9 van 12
• Mobius huis, Ben van Brekel

- Bouwplaats: nabij IJsselmeer

- Immaterieel concept: interactie met het landschap, de natuur, het licht, de dag, de tijd
(lichtgloeiende landschap met licht bomen, interactie aangaan met landschap, hij wil
gebouwen, architectuur maken die in relatie staat met natuur: licht afhankelijk van
seizoenen en afhankelijk van tijd van de dag)
- Metafoor: bruggen en wegen
- Vertaling metafoor: de mobiusband – de mobiusring
- Ontwerp: introductie van een oneindige lus die steeds weer binnenste buiten keert in een
oneindige cyclus van interieur en exterieur
- Opposities: bv. dag en nacht
- Compositiemethode
➢ Bomen bewaren (moet een lus zijn zoals een infrastructuur en elementen behouden)
→mobius band
➢ Route wordt drager voor compositie
➢ Oneindige lus want activiteiten keren terug
- Paleis palladius als inferentie → landschap= belangrijk
Symmetrie-assen, verbinden opdeling van dag, licht en het gebouw
- Introductie van de tijd – 24 uren cyclus

- Metafoor: mobiusring: een band tussen de 24 uren van de dag – relatie tijd (tijd, seizoen,
oriëntatie) (de gangen die hij verbind 5m)
- Landschap en woning in elkaar
- Exterieur en interieur omkeren DUS materiaal ook: (exterieur neemt interieur op)
➢ betonnen wanden van buiten wordt in interieur ook gebruikt (meubels zoals de
banken)
➢ glazen wanden (binnen naar buiten)
- gefragmenteerde volumes + aaneenschakeling van belevingsmomenten

- Belangrijk is de relatie tussen de doorsnede van de villa en de doorsnede van het landschap –
hierdoor VLOEIEN deze in elkaar over

Pagina 10 van 12
• Huis BM, Merelbeke. 2007-2011 architecten De Vylder, Inge Vinck en Jo Tailieu
Architectuur is een intuïtief proces

- Werken met maquettes en schetsen

- bouwen in een bos
- plek in hun ontwerp betrekken
- een ring, beleving dag en nacht koppelen, geen gebogen wanden, geen assenkruis
- op putten funderen zodat ze niet aan de wortels van de bomen komen
- alle bomen eerst in kaart brengen
- betonnen wanden + houten planken gebruikt voor bekisting
→ bekisting is soms horizontaal, soms verticaal om zo een subtiele verschil te geven aan de
verschillende functies
- niet hoog bouwen om landschap goed te bekijken
- gewapend beton, kiezen voor nachtstructuur verwijzen naar natuur
- manier hoe hij met tactiele met beton omgaat hangt af van de functies. zo een subtiel
eigenheid geven aan functies
- ze willen een ring maar geen gebogen wanden (gestileerde wanden) en oneindig lus
- soort kloostergang
- cirkel maar hoekig vorm gegeven
- zoveel mogelijk zicht geven op de natuur
- geen mobiusring, veel eenvoudiger
- elke kamer heeft een eigen perspectief (door andere oriëntatie)
- Het cirkelvormige plattegrond is gestructureerd rond de centrale binnenplaats met een
cluster van bestaande bomen
- Een schakeling van kamers rondom een patio
- Het uitgangspunt: uitzicht: de natuur, de beuken
- De tekening van de bekisting is direct ook de afwerking van de kamers en verschilt per
functie

Pagina 11 van 12
VAN DISTRIBUTIE NAAR COMPOSITIE
Introductie van nieuwe begrippen

Parijs, Ecole des Beaux Arts, 18e-19e eeuw:

romantische belangstelling voor het verleden die zich uit in het
Neoclassicisme en andere neostijlen - architecten
(tegenhanger van de 1794 opgerichtte Ecole Polytechnique:belangstelling voor het industriële
tijdperk. Dit soort architectuur stelt nieuwe functionele eisen, die vaak niet meer kunnen worden
uitgevoerd door de traditioneel opgeleide architect. Hiervoor is een nieuwe opleiding in het leven
geroepen, - ingenieurs.)
➔ toonaangevende architectuurschool in Europa
➔ onderwijzen van ‘tijdloze’ architectuur
➔ teruggrijpen naar uitgangspunten van Vitruvius (distribution/disposition)
➔ verschuivingen in deze Vitruviaanse opvattingen door toenemende complexiteit van de
opdrachten en nieuwe ontwerpeisen
COMPOSITIE (tweede helft 19de eeuw)
➔ opkomst van het begrip ‘compositie’
➔ gebouw = compositie van massa’s en ruimten
➔ ontwerpen = componeren met elementen
➔ originaliteit van compositie (inbreng van de ontwerper)
Architectuurprijsvragen
➔ hoogtepunt van Beaux-Arts architectuur vb. OPERA, Parijs, Charles Garnier, 1857

PARTI
➔ komt van het Franse “prendre parti”
= keuzes maken
➔ hoofdopzet van het plan: concept
➔ niet meer te beschrijven vanuit bouwmassa/ traveeën/zuielenorde
➔ componeren van ruimten

MARCHE
➔ letterlijke betekening “schrede, stap voorwaarts”
= opeenvolging van ruimten beschouwd vanuit de beweging doorheen het gebouw
➔ enfilade
➔ route
➔ wisseling in karakter van ruimten

bv. Charles Garnier, Opera Parijs, 1857

→een gedifferentieerde ruimtelijke organisatie
→complexe opgaves: parti en marché
→trappartij wordt een heel belangrijk element in compositie: verbind
ruimtes met elkaar

EXAMEN: 19de eeuw wat werd belangrijk?

- Compositie
- Parti
- Marche
+ uitleggen

Pagina 12 van 12