SPRAWOZDANIE

1. Wstęp
Celem ćwiczenia było zbadanie zjawiska skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła.
Światło zachowuje się jak fala elektromagnetyczna, czyli ciąg naprzemiennie
występujących pól magnetycznych oraz elektrycznych - opisanych wektorami B
(indukcja pola magnetycznego), E (natężenie pola elektrycznego) oraz k (kierunek
rozchodzenia się fali). Światło wysyłane przez żarówke to przykład fali
elektromagnetycznej niespolaryzowanej.

Polaryzacja liniowa zachodzi gdy drgania wektora natężenia pola elektrycznego

zachodzą w tylko jednej płaszczyźnie, która ponadto nie zmienia w czasie swojej
orientacji w przestrzeni. Można spolaryzować fale liniowo kilkoma metodami na
przykład za pomocą polaroidów.

W trakcie laboratorium badane jest zjawisko skręcania płaszczyzny polaryzacji

światła, jest ono związane ze zjawiskiem aktywności optycznej. Zjawisko to
występuje w sposób naturalny jeśli badane ciało jest ciałem optycznie czynnym -
substancja skręca płaszczyznę polaryzacji światła samoistnie. Kąt skrętu otrzymany
przez taką aktywność można określić wzorem:

α =γ ∙ c ∙ h
gdzie:

γ – skręcenie właściwe (zdolność skręcająca roztworu),

c – stężenie roztworu,

h – grubość warstwy roztworu (w doświadczeniu jest to długość kuwety)

Zjawisko skręcania płaszczyzny polaryzacji światła może być uzyskane również

wskutek włożenia substancji która nie wykazują aktywności optycznej w pole
magnetyczne. Z powodu braku czasu nie zostało one zbadane w trakcie
laboratorium.

2. Układ pomiarowy
W ramach ćwiczenia wykorzystano polarymetr półcieniowy. Schemat tego
urządzenia przedstawiono na poniższym rysunku. Światło emitowane przez lampę
sodową przechodzi przez polaryzator, a następnie przez ośrodek skręcający
płaszczyznę polaryzacji, którym może być kuweta z roztworem cukru lub pręt
szklany umieszczony w polu magnetycznym. Po przejściu przez ośrodek, światło
przepuszczane jest przez drugi polaryzator, pełniący funkcję analizatora.
Obserwacje dokonywane są za pomocą lunetki.

Schemat polarymetru półcieniowego. Odpowiednio oznaczone są: 1 - zasilacz

lampy, 2 - lampa sodowa, 3 – matówka, 4 - polaryzator, 5 - kuweta z roztworem
cukru lub pręt szklany, 6 - płytka półcieniowa, 7- analizator, 8 - obrotowy
kątomierz z noniuszem do odczytu kąta skręcenia płaszczyzny polaryzacji, 9 –
lunetka, 10 - pokrętło do regulacji kątomierza, 11 - pokrętło do ustawiania
ostrości obrazu, 12 - soczewka do odczytywania kąta z kątomierza.

3. Wykonanie ćwiczenia
W trakcie laboratorium badanie przeprowadzono w następujący sposób:

Wyznaczenie skręcenia właściwego γ roztworu cukru

1. Włączono lampę sodową, odczekano aż lampa się nagrzeje.

2. W trakcie czekania zmierzono wysokość naczynia do którego następnie wlano
wodę destylowaną oraz umieszczono w polarymetrze.
3. Odczytano wskazania dla płaszczyzny polaryzacji, która nie przechodzi przez
żadną substancję optycznie czynną.
4. W każdym kolejnym pomiarze przed włożeniem naczynia do polarymetru
rozpuszczano cukier w wodzie i wlewano do naczynia. Wykonano używając
roztworów: 1g, 2g ,4g, 6g, 8g, 10g cukru na 50ml wody destylowanej.
5. Dodatkowy pomiar wykonano nie znając ilości cukru w wodzie.
6. Każdy pomiar powtórzono trzykrotnie

Podczas wykonywania pomiarów należało zachować szczególną ostrożność -

kuwecie nie mogą znajdować się pęcherzyki powietrza.

4. Wyniki i ich opracowanie

Wyniki uzyskane w drodze eksperymentu, odczytane z polarymetru. Każdy pomiar

powtórzono trzykrotnie:
Dla ułatwienia obliczeń przeliczono wartości na radiany:

Uzyskane wartości uśrednione:

Wyliczone wartości stężenia badanego roztworu:

Wartości obliczone na potrzebę stworzenia wykresu:

Na podstawie pomiarów i obliczeń wykonano wykres w programie SciDavis:

Obliczenia wykonane przez program SciDavis:

Wartość X2 dla powyższego wykresu wynosi 7,67. Wartość krytyczna przy poziomie
istotności równym 0,05 i 5 stopniach swobody wynosi 11,1 Nie zachodzi więc
konieczność odrzucenia hipotezy o liniowej zależności.

Wartość współczynnika skręcania kąta właściwego wyliczonego na podstawie

wykresu, wynosi 12,5248658938958 natomiast niepewność pomiarowa tej wartości
wyniosła 0,147522048662213. Wartości te można zaokrąglić do:

γ =12 , 52± 0 , 15

Następnie wyznaczono wartości stężenia nieznanego roztworu z następującej

zależności:

α =γ ∙ c ∙ h

Wartość nieznanego stężenia oraz nieznanej ilości cukru wynosi:

α 0,158825
c= = =0,0845714 ≈ 0,085
γ ⋅h 12, 52 ⋅0 ,15

x
c=
x +50

x=4,64481≈ 4 , 64 g

Poniżej dodatkowo zamieszczono zaokrąglone wartości średnie oraz obliczone aby

ułatwić porównanie - uzupełniono nieznaną wartość.

5. Niepewności pomiarowe

Niepewności związane z kątem skręcenia α:

Niepewność typu A została wyliczona dla serii pomiarów. Przykładowe
wyliczenie dla pomiaru z 2 gramami cukru:

u A (α 2 g)=√❑

¿ √❑

Niepewność typu B została wyliczona dla niepewności narzędzia pomiarowego i

eksperymentatora. Przyjęto niepewność eksperymentatora równą 18’.
Niepewność polarymetru wynosiła 0,05° ujęta była w zszywce laboratoryjnej.

0,005235988
u B (α eksp )=
√❑

0,0008726646259972
u B (α narzędzia )=
2 √❑

u B (α )=√ ❑

Niepewność złożona jest złożeniem obu typów niepewności. Przykład dla

pomiaru z 2 gramami cukru:

u(α 2 g )= √❑

Niepewności związane z stężeniem roztworu c:

Niepewność typu B została wyliczona dla niepewności wagi, menzurki oraz
noniusza.

0 , 01
u B (waga)=
2 √❑

2
u B (menzurka)=
2 √❑

0,0017
u B (noniusza)=
√❑

Niepewność złożona została wyliczona dla poniższego wzoru. Przykład podano

dla 2 gramów cukru:

u(c)= √ ❑

u(c2 g)=√ ❑

Niepewności związane z obliczeniem c h

Niepewność typu B została wyliczona dla niepewności pomiarowych suwmiarki:

0,0001
u B (h)=
2 √❑
Niepewność złożona została wyliczona dla poniższego wzoru. Przykład podano
dla 2 gramów cukru:

u(c h)= √❑

u2 g (c h)= √ ❑

Niepewności związane z obliczeniem współczynnika γ

Wzór na niepewności:

u(γ )= √❑

u(γ 2 g)= √❑

¿ 0,6013

Wszystkie niepewności były liczone w arkuszu kalkulacyjnym programu Excel.

6. Wnioski

- Wartość skręcenia właściwego cukru wynosi: γ =12 , 52± 0 , 15

- Z wykonanych pomiarów i zastosowanych zależności wynika, że
współczynnik skręcenia płaszczyzny polaryzacji od stężenia roztworu jest
zależny liniowo.
 - Niepewności pomiarowe w tym ćwiczeniu mogą głównie wynikać z
niedokładności przy sporządzaniu roztworu cukru z wodą. Na przykład
mieszając roztwór bagietką (pręt szklany służący do mieszania
roztworów) można było zanieczyścić roztwór poprzednim roztworem
poprzez niedokładne umycie i przetarcie przyrządu.

7. Bibliografia
ONP PW

Laboratorium Fizyki - Zszywka laboratorium 28