ANG MGA SAKDALISTA

Ang mga suliranin sa pagsasaka noong 1920

hanggang 1930 ay nag-ugat na nang mga bandang
1800, nang ang malalawak na lupain ay kamkamin
ng mga dating principalia at ang negosyanteng
mestizong Tsino. Ang mga lupaing ito ay
pinagtatamnan ng mga produktong kumikita nang
napakalaki sa larangan ng pag-aangkat tulad ng
asukal, kopra at abaka. Pinauutang ng mga
principalia ang mga magsasaka upang magsipag
nang magsipag sa pagtatanim subali’t naming
sinasara ang usapan kapag ang mga magsasaka ay di
makabayad ng kanilang utang.

Noong ika-19 na siglo, sunod-sunod na ang mga

pagbili o pag-aari ng mga lupain na may kakayanan
lamang ay ang mayayaman kaya’t ang mga dating
magsasaka ay nawalan ng kabuhayan. Nang maging
moderno na ang pagtatanim at pag-aani ng asukal
dahil sa mga makabagong makinarya, nag-alisan na
ang mga manggagawa sa mga probinsya at
 ANG MGA SAKDALISTA
nagtungo na lamang sa kamaynilaan upang
makapaghanapbuhay sa gobyerno.
Samantala, ang mga lupaing binili ng mga
Amerikano mula sa pondo ng pamahalaang
ipamimigay sana sa maliliit na magsasaka, ay
napunta rin sa mga nagmamay-ari na ng malalaking
lupa. Lumaki ang suliranin ng Pilipinas sa mga
panahong ito dahil dumami na ang mga tao,
karamiha’y walang sariling lupa at walang
hanapbuhay. Dahil dito, ang mahihirap ay bumuong
kanilang unyon at organisasyon. Ang malaking
kilusang nabuo ng mga panahong ito ay ang
Sakdalista (mula sa salitang sakdal na ang ibig
sabihin ay akusado) na itinatag ni Benigno Ramos
noong 1930, isang dating manunulat na di rin
nakuntento sa kanyang pagiging empleyado na
gobyerno. Ang sakdal ay nagsimula lamang sa isang
pahayagan na ang mga artikulo ay pumapalapit sa
interes ng masa, mga korapsyon, pagpapatakbo ng
mga Amerikano sa kanilang binuong partid ang
Nacionalista, ang dagliang kalayaan para sa Pilipinas
 ANG MGA SAKDALISTA
at ang repormang pansakahan at pagkakaroon ng
sariling lupa sa sariling bayan.
Nang mabuo ang partidong sakdal, pinagdiinan
kaagad nila sa mga mamamayan ang mga suliranin
sa bansa. Ang mga ito ay ang pagbabawas na uwis,
reporma sa lupa, paghahati-hati ng mga hacienda at
ang pakikipag-alyansa sa mga Amerikano. Sa hindi
inaasahan ang mga Sakdalista ay bumuo ng kanilang
sariling pamahalaang probisyonal at republika sa
San Ildefonso, Bulacan. Noong ika-1 ng Mayo, sa
ganap na hatinggabi, nilusob ng mga armadong
Sakdalista na may mga hawak na pulang bandila,
ang 14 na gusali ng munisipyo sa lalawigan ng
Bulacan at Laguna. Ang pag-aaklas ay agad nasupil
kinabukasan at umabot sa 100 tao ang namatay.
Dahil dito agad na nasugpo ang mga pagrerebelde
at tumakas naman patungong Tokyo ai Benigno
Ramos. Ang mga tao sa rural na pook sa mga
lalawigan ay dismayadosa mga nangyari kaya’t
nagkaroon na rin ng paunti-unting pag-aaklas ang
mga mahihirap simula nito. Si Benigno Ramos ay
nakabalik sa Pilipinas noong panahon ng Hapon at
 ANG MGA SAKDALISTA
nakipagkolaborasyon sa mga ito, habang nabuo
naman ang partido Ganap na siya rin ang pinuno.