Professional Documents
Culture Documents
Pdfslide - Tips en 1090 2a1 Tuerkce Taslak
Pdfslide - Tips en 1090 2a1 Tuerkce Taslak
tst EN 1090-2 + A1
ICS 91.080.10
I. MÜTALAA
2009/74870
tst EN 1090-2+A1(yayım y ılı) standard tasarısı, EN 1090-2: 2008+A1: 2011 standardı ile birebir ayn ı
olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (CEN, Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels) izniyle
basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin
alınmaksızın çoğaltılamaz.
Bu tasarıya görüş verilirken, tasarı metni içerisinde kullanılan kelime ve/veya ifadelerle ilgili olarak
bilinen patent hakları hususunda tarafımıza bilgi ve gerekli dokümanın sağlanması da göz önünde
bulundurulmalıdır.
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 1/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ön söz
Bu tasarı, CEN tarafından kabul edilen 1090-2: 2008+A1:2011 standardı esas alınarak, TSE İnşaat
İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun ………… tarihli toplantısında Türk Standardı
olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
EN 1090 "Çelik ve alüminyum yapı uygulamaları", standardı aşağıdaki bölümlerden meydana gelir:
EN 1090-2: 2008 standard ına A1: 2011 tadili ile ilave edilen veya standardda A1: 2011 tadili ile
değiştirilen kısımlar, başlangıçlarına ve bitişlerine işaretleri konularak gösterilmiştir.
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 2/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
İçindekiler
0 Giriş .......................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam ..................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ........................................................................................... 1
2.1 Genel ................................................................................................................................................... 1
2.2 Mamüller.............................................................................................................................................. 1
2.2.1 Çelikler ......................................................................................................................................... 1
2.2.2 Çelik dökümler.................................................................................................................................. 5
2.2.3 Kaynak sarf malzemeleri .................................................................................................................. 6
2.9 Muhtelif................................................................................................................................................... 14
3 Terimler ve tarifleri ................................................................................................................................ 15
3.1 İnşaat işleri ....................................................................................................................................... 15
3.2 Çelik yapı işleri .................................................................................................................................. 15
3.3 Yapının çelik kısımları ....................................................................................................................... 15
3.4 Yüklenici ............................................................................................................................................ 15
3.5 Yapı ................................................................................................................................................... 15
3.6 İmalat ................................................................................................................................................. 15
3.7 Yapı uygulaması ............................................................................................................................... 15
3.7.1 Yapı uygulama şartnamesi ........................................................................................................ 15
3.7.2 Yapı uygulama sınıfı .................................................................................................................. 16
3.8 Hizmet kategorisi............................................................................................................................... 16
3.9 İmalat kategorisi ................................................................................................................................ 16
3.10 Bileşen malzemesi mamüller ......................................................................................................... 16
3.11 Bileşen ........................................................................................................................................... 16
3.11.1 Soğuk şekillendirilmiş bileşen ................................................................................................ 16
3.12 Hazırlama ...................................................................................................................................... 16
3.13 Tasarım esaslı kurulum metodu .................................................................................................... 16
3.13.1 Kurulum yönteminin beyanı .................................................................................................... 16
3.14 Uygunsuzluk .................................................................................................................................. 16
3.15 İlave tahribatsız deney (NDT) ........................................................................................................ 16
3.16 Tolerans ......................................................................................................................................... 16
3.16.1 Esas tolerans.......................................................................................................................... 16
3.16.2 Fonksiyonel tolerans .............................................................................................................. 16
3.16.3 Özel tolerans .......................................................................................................................... 16
3.16.4 İmalat toleransı ....................................................................................................................... 17
4 Şartnameler ve Dokümantasyon.......................................................................................................... 17
4.1 Yapı uygulama Şartnamesi ............................................................................................................... 17
4.1.1 Genel.......................................................................................................................................... 17
4.1.2 Yapı uygulama sınıfları .............................................................................................................. 17
4.1.3 Hazırlama dereceleri.................................................................................................................. 17
4.1.4 Geometrik toleranslar................................................................................................................. 17
4.2 Yüklenicinin Yazılı Metni (dokümantasyonu) .................................................................................... 17
4.2.1 Kalite dokümantasyonu.............................................................................................................. 17
4.2.2 Kalite planı ................................................................................................................................. 18
4.2.3 Montaj işlerinin güvenliği ............................................................................................................ 18
4.2.4 Yapı uygulama dokümantasyonu .............................................................................................. 18
5 Bileşen malzemesi mamüller ............................................................................................................... 18
5.1 Genel ................................................................................................................................................. 18
5.2 Tanıtım, muayene dokümanları ve izlenebilirlik ................................................................................ 18
5.3 Yapısal Çelik Mamüller ..................................................................................................................... 19
5.3.1 Genel.......................................................................................................................................... 19
5.3.2 Kalınlık toleransı ........................................................................................................................ 21
5.3.3 Yüzey şartları ............................................................................................................................. 21
5.3.4 İlave özellikler ............................................................................................................................ 21
5.4 Çelik dökümler................................................................................................................................... 21
5.5 Kaynak sarf malzemeleri ................................................................................................................... 21
5.6 Mekanik bağlama elemanları ............................................................................................................ 23
5.6.1 Genel.......................................................................................................................................... 23
5.6.2 Terimler bilgisi ............................................................................................................................ 23
5.6.3 Ön yüklemesiz uygulamalar için yapısal civatalama takımları................................................... 23
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 3/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 4/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 5/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
10.2 Boya ve ilgili ürünlerin uygulanabilmesi için çelik yüzeylerin hazırlanması ................................... 64
10.3 Hava etkilerine dirençli çelikler ...................................................................................................... 65
10.4 Galvanik çift ................................................................................................................................... 65
10.5 Galvanizleme ................................................................................................................................. 65
10.6 Hacimlerin sızdırmazlığı ................................................................................................................ 65
10.7 Betonla temas eden yüzeyler ........................................................................................................ 66
ı
10.8
10.9 Ulaş
Kesme lamaz
veyayüzeyler
kaynak ......................................................................................................................
işleminden sonraki onarımlar ....................................................................... 66 66
10.10 Kurulumdan sonraki temizlik.......................................................................................................... 66
10.10.1 İnce cidarlı bileşenlerin temizlenmesi......................................................................................... 66
10.10.2 Paslanmaz çelik bileşenlerin temizlenmesi ................................................................................ 66
11 Geometrik toleranslar ........................................................................................................................... 67
11.1 Tolerans tipleri ............................................................................................................................... 67
11.2 Esas toleranslar ............................................................................................................................. 67
11.2.1 Genel ...................................................................................................................................... 67
11.2.2 İmalat toleransları ................................................................................................................... 67
11.2.3 Kurulum toleransları ............................................................................................................... 68
11.3 Fonksiyonel toleranslar.................................................................................................................. 69
11.3.1 Genel ...................................................................................................................................... 69
11.3.2
11.3.3 Çizelge
Alternatifhalindeki değerler ...................................................................................................... 69
kriter ........................................................................................................................ 69
12 Muayene, deney ve düzeltme ............................................................................................................... 70
12.1 Genel ............................................................................................................................................. 70
12.2 Bileşen malzemesi mamüller ve bileşenler ................................................................................... 70
12.2.1 Bileşen malzemesi mamüller ................................................................................................. 70
12.2.2 Bileşenler ................................................................................................................................ 70
12.2.3 Uygun olmayan mamüller....................................................................................................... 70
12.3 İmalat: İmal edilmiş bileşenlerin geometrik boyutları ..................................................................... 70
12.4 Kaynak ........................................................................................................................................... 71
12.4.1 Kaynak öncesi ve kaynak esnas ındaki muayene .................................................................. 71
12.4.3 Karma (kompozit) çelik ve beton yapılar için kaynaklı kayma saplamalarında yapılan
deneyler 74
12.4.4Mekanik
12.5 Kaynaklarda
bağlamaimalat deneyleri ................................................................................................. 74
.......................................................................................................................... 74
12.5.1 Ön yüklemesiz cıvata bağlantılarının muayenesi................................................................... 74
12.5.2 Ön yüklemesiz cıvatalarla yapılan birleşimlerin muayenesi ve deneyi .................................. 75
12.5.3 Sıcak perçinlerin muayenesi, deneyi ve onar ılması ............................................................... 77
12.5.4 Soğuk şekillendirilmiş bileşenler ve bağlanmış saclar ........................................................... 78
12.5.5 Özel bağlama elemanları ve bağlama yöntemleri .................................................................. 78
12.6 Yüzey işlemi ve korozyondan korunma ......................................................................................... 79
12.7 Kurulum ......................................................................................................................................... 79
12.7.1 Deneme kurulumun muayenesi ............................................................................................. 79
12.7.2 Kurulumu bitmiş yapının muayenesi ...................................................................................... 79
12.7.3 Bağlantı düğüm noktaların geometrik konumlarının ölçülmesi .............................................. 79
12.7.4 Diğer kabul deneyleri.................................................................................................................... 80
Ek A - Uygulama s ınıfları ile ilgili ilave bilgiler, iste ğe bağlı seçenek listesi ve gerekler....................... 81
A.1 Gerekli ilave bilgiler listesi ................................................................................................................. 81
A.2 İsteğe bağlı tercihlerin listesi ............................................................................................................. 84
A.3 Uygulama sınıfı ile ilgili gerekler........................................................................................................ 87
Ek B - (Bilgi için) - Yapım sınıfının seçilmesi için kılavuz.......................................................................... 92
B.1 Giriş ................................................................................................................................................... 92
B.2 Uygulama sınıfının seçilmesinde önceliği olan faktörler ................................................................... 92
B.2.1 Sonuç sınıfları ............................................................................................................................ 92
B.2.2 Yapı uygulaması ve kulllanılması ile ilgili olan tehlikeler ........................................................... 92
B.3 Uygulama sınıfının tayini ................................................................................................................... 93
Ek C - (Bilgi için) - Kalite planı muhteviyatı için kontrol listesi ................................................................. 95
C.1 Giriş ................................................................................................................................................... 95
C.2 Muhteva............................................................................................................................................. 95
C.2.1 Yönetim ...................................................................................................................................... 95
C.2.2 Şartnamenin gözden geçirilmesi................................................................................................ 95
C.2.3 Dokümantasyon ......................................................................................................................... 95
C.2.4 Muayene ve deney prosedürleri ................................................................................................ 96
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 6/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 7/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
F.2.1 Karbon çeliklerinin boyanma ve metal püskürtme işleminden önce yüzeylerinin haz ırlanması .. 151
F.2.2 Karbon çeliğinin galvanizlenmeden önce yüzeyinin haz ırlanması .......................................... 152
F.3 Kaynaklar ve kaynak dikişleri için yüzeyler ..................................................................................... 152
F.4 Ön yüklemeli bağlantıların yüzeyleri ............................................................................................... 152
F.5 Bağlama elemanlarının hazırlanması ............................................................................................. 152
F.6 Kaplama yöntemleri ........................................................................................................................ 152
F.6.1
F.6.2 Boyama ....................................................................................................................................
Metal püskürtme 152
...................................................................................................................... 153
F.6.3 Galvanizleme ........................................................................................................................... 153
F.7 Muayene ve kontrol ......................................................................................................................... 153
F.7.1 Genel........................................................................................................................................ 153
F.7.2 Rutin kontrol ............................................................................................................................. 153
F.7.3 Referans alanları .......................................................................................................................... 154
F.7.4 Galvanizlenmiş bileşenler ............................................................................................................ 154
Ek G - Kayma faktörünün tayini deneyi ..................................................................................................... 155
G.1 Genel ............................................................................................................................................... 155
G.2 Önemli değişkenler ......................................................................................................................... 155
G.3 Deney numuneleri ............................................................................................................................... 155
G.4 Kayma deney prosedürü ve sonuçların değerlendirilmesi .................................................................. 156
G.5
G.6 Gelişmiş sünmeı ..................................................................................................................................
Deney sonuçlar deneyi ve değerlendirme .......................................................................................... 158 157
Ek H - Ön yüklemeli cıvataların şantiye şartlarında kalibrasyon deneyi .................................... 159
H.1 Kapsam ........................................................................................................................................... 159
H.2 Semboller ve birimler........................................................................................................................... 159
H.3 Deney prensibi ................................................................................................................................ 159
H.4 Deney cihazı.................................................................................................................................... 159
H.5 Denenecek takımlar ........................................................................................................................ 160
H.6 Deney tertibatı ................................................................................................................................. 160
H.7 Deneyi işlemi ....................................................................................................................................... 160
H.8 Deney sonuçlarının değerlendirilmesi ................................................................................................. 161
H.9 Deney raporu....................................................................................................................................... 162
Ek J - Sıkıştırılabilir rondela tipi doğrudan gerilme göstergelerinin kullanılması ................................ 163
J.1 Genel .................................................................................................................................................... 163
J.2 Yerleştirilmesi ....................................................................................................................................... 163
J.3 Kontrol ............................................................................................................................................. 164
Ek K - (Bilgi için) - Altıköşe başlı enjeksiyon cıvataları ........................................................................... 166
K.1 Genel ................................................................................................................................................... 166
K.2 Delik ölçüleri ........................................................................................................................................ 166
K.3 Cıvatalar .............................................................................................................................................. 166
K.4 Rondelelar ........................................................................................................................................... 167
K.5 Somunlar ............................................................................................................................................. 168
K.6 Reçine.................................................................................................................................................. 168
K.7 Sıkma ................................................................................................................................................... 168
K.8 Montaj .................................................................................................................................................. 168
EK L - (Bilgi için) - Kaynak Prosedür Şartnamesinin (WPS) geliştirilmesi ve kullanılması için akış
diyagramı ...................................................................................................................................................... 169
Ek M - Ba ğlama elemanlarının muayenesi için ardaşık metod ............................................................... 170
M.1 Genel................................................................................................................................................... 170
M.2 Uygulama ............................................................................................................................................ 170
Kaynaklar ...................................................................................................................................................... 172
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 8/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
0 Giriş
Bu standard, mekanik direnci ve kararlılığı, uzun süre hizmet verebilmeyi ve dayan ıklılığı yeterli seviyede
sağlamak amacıyla, çelik yapıların uygulamasına ait gerekleri kapsar.
Bu standard, çelik yapıların, özellikle EN 1993 standard serisine göre tasar ımlanmış çelik yapıların ve EN
1994 standard serisine göre tasar ımlanmış çelik ve betondan oluşan karma yapılardaki çelik kısımlarının
yapımına ait kuralları belirler.
Bu standardda, işin gerekli yetenek ve tecrübeye sahip personel taraf ından ve uygun donanım ile
yürütüldüğü ve işin gerçekleştirilebilmesi için gereken kaynaklar ın proje şartnamesinin hükümleri ile bu
standardın gerekerine uygun olduğu önceden kabul edilmiştir.
1 Kapsam
Bu standard, aşağıda verilenlerden yapılmış bileşen veya eleman şeklindeki çelik yapı kısımlarının
uygulamas ına dair gerekleri kapsar:
- Sıcak haddelenmiş yapı çeliği, S690 (dahil) tipe kadar,
- Soğuk şekillendirilmiş bileşenler ve saclar, S700 (dahil) Metin iptal edilmiştir tipe kadar,
- Sıcak işlenmiş ve soğuk şekillendirilmiş östenitik, östenitik-ferritik ve ferritik paslanmaz çelik mamüler,
- Sıcak işlenmiş ve soğuk şekillendirilmiş içi boş yapı çelikleri, standard aralıkta ve siparişle yapılan hadde
mamülleri ve kaynakla imal edilmiş içi boş profiller dahil.
Bu standard, uygulama şartlarının güvenilirlik kriterine göre doğrulanmas ı ve ilave gerekli bütün kurallar ın
belirtilmesi şartıyla, S960 tipe kadar olan yapı çelikleri için de kullanılabilir.
Bu standard, yorulmaya veya deprem hareketlerine maruz yapılar dahil, çelik yapının (binalar, köprüler,
plaka veya kafes bileşenler gibi) tipi ve biçimine bağlı olmayan gerekleri kapsar. Bu gerekler, uygulama
sınıflarına göre belirtilmiştir.
Bu standard EN 1994‘ün ilgili bölümüne göre tasar ımlanmış çelik ve beton karma yapılardaki çelik
bileşenlere uygulanır.
Bu Standard, başka diğer tasarım kurallarına göre tasarımlanmış yapılar için de kullanılabilir. Ancak bunların
uygun olacağı uygulama şartlarının ve gereken ilave gereklerin belirtilmiş olması şarttır.
2.2 Mamüller
2.2.1 Çelikler
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 9/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
EN 10048 dimensions
Hot rolled narr ow steel strip - TS EN 10048 Çelik Şerit - Sıcak Haddelenmiş-
Tolerances on dimensions and Boyut ve Şekil Toleransları
shape
EN 10051 Continuously hot-rolled strip TS EN 10051: Sürekli Sıcak Haddelenmiş,
and plate/sheet cut from wide strip 2010 Kaplanmamış Çelik Levha/sac ve
of non-alloy and alloy steels - geniş şeritlerden kesilmiş
Tolerances on dimensions and alaşımsız ve alaşımlı çelik - Boyut
shape ve Şekil Toleransları
EN 10055 Hot rolled steel equal flange tees TS 911 EN Sıcak haddelenmiş yuvarlak köşeli
with radiused root and toes - 10055 çelik T profiller - Boyutlar, şekil ve
Dimensions and tolerances on boyut toleransları
shape and dimensions
1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. *işaretli
olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standardlarıdır.
2
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 10/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 11/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 12/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 13/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 14/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
EN ISO 16834:2006)
Welding consumables - Tubular TS EN ISO Kaynak Sarf Malzemeleri-
17632 cored electrodes for gas shielded and 17632 Alaşımsız ve İnce Taneli Çeliklerin
non-gas shielded metal arc welding Gaz Korumalı veya Korumasız
of non alloy and fine grain steels - Metal Ark Kaynağı İçin Boru
Classification (ISO 17632:2004) Şeklindeki Özlü Elektrotlar-
Sınıflandırma
EN ISO Welding consumables - Tubular TS EN ISO Kaynak sarf malzemeleri -
17633 cored electrodes and rods for gas 17633:2010 Paslanmaz ve ısıya dayanılı
shielded and non-gasshielded metal çeliklerin gaz korumalı veya gaz
arc welding of stainless and heat- korumas ız ark kaynağı için boru
resisting steels - Classification şeklinde özlü tel elektrotlar ve
(ISO 17633:2010) çubuklar - Sınıflandırma
2.2.4 Mekanik bağlama elemanları
EN 14399-1 High-strength structural bolting TS EN 14399- Ön yüklemeli yüksek dayanımlı
assemblies for preloading - Part 1: 1 yapısal cıvatalama takımları -
General requirements Bölüm 1: Genel özellikler
EN 14399-2 High-strength structural bolting TS EN 14399- Ön yüklemeli yüksek dayanımlı
assemblies for preloading - Part 2: 2 yapısal cıvatalama takımları -
Suitability test for preloading Bölüm 2: Ön yükleme için
uygunluk deneyi
EN 14399-3 High-strength structural bolting TS EN 14399- Ön yüklemeli yüksek dayanımlı
assemblies for preloading - Part 3: 3 yapısal cıvatalama takımları -
System HR - Hexagon bolt and nut Bölüm 3: HR sistemi - Alt ı köşe
assemblies cıvata ve somun takımları
EN 14399-4:
2005 High-strength
assemblies forstructural
preloadingbolting
- Part 4: TS
4 EN 14399- Ön
yapyüklemeli yüksek dayanımlı
ısal cıvatalama takımları -
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 15/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
EN ISO 1481 Slotted pan head tapping screws TS 432-3 EN Cıvatalar- Sac Cıvataları- Bölüm
(ISO 1481:1983) ISO 1481 3: Silindir Başlı- Düz Tornavida
Kanallı
EN ISO 3506-1 Mechanical properties of corrosion- TS EN ISO Bağlama Elemanları- Korozyona
resistant stainless-steel fasteners - 3506-1 Dayanıklı- Paslanmaz Çelikten-
Part 1: Bolts, screws and studs (İngilizce Mekanik Özellikler- Bölüm 1:
ISO 3506-1:2009) Metin) Civatalar ve Saplamalar
EN ISO 3506-2 Mechanical properties of corrosion- TS EN ISO Bağlama Elemanları- Korozyona
resistant stainless-steel fasteners - 3506-2 Dayanıklı- Paslanmaz Çelikten-
Part 2: Nuts (ISO 3506-2:2009) (İngilizce Mekanik Özellikler- Bölüm 2:
Metin) Somunlar
EN ISO Fasteners - Electroplated coatings TS 5479 EN Bağlama Elemanları-Elektroliz
4042 (ISO 4042:1999) ISO 4042 Yoluyla Kaplama
EN ISO 6789 Assembly tools for screws and nuts - 45,00 TL + %8 KDV
Hand torque tools - Requirements
and test methods for design
conformance testing, quality
conformance testing and
recalibration procedure (ISO
6789:2003)
EN ISO 7049 Cross recessed pan head tapping TS 432-8 EN Cıvatalar- Sac Cıvataları- Bölüm
screws (ISO 7049:1983) ISO 7049 8 : Bombe Başlı- Yıldız
Tornavide Yuvalı
EN ISO Plain washers - Normal series - TS 79-21 EN Rondelalar-Bölüm 21: Düz
7089 Product grade A (ISO 7089:2000) ISO 7089 Rondelalar-Normal Seriler-
Mamul Kalitesi A
EN ISO 7090 Plain washers, chamfered - Normal TS 79-22 EN Rondelalar-Bölüm 22: Düz
series - Product grade A (ISO ISO 7090 Rondelalar-Havşalı-Normal
7090:2000) Seriler-Mamul Kalitesi A
EN ISO 7091 Plain washers - Normal series - TS 79-23 EN Rondelalar-Bölüm 23: Düz
Product grade C (ISO 7091:2000) ISO 7091 Rondelalar-Normal Seriler-
Mamul Kalitesi C
EN ISO 7092 Plain washers - Small series - TS 79-24 EN Rondelalar-Bölüm 24: Düz
Product grade A (ISO 7092:2000) ISO 7092 Rondelalar-Küçük Seriler-Mamul
Kalitesi A
EN ISO 7093-1 Plain washers - Large series - Part 1: TS 79-25 EN Rondelalar-Bölüm 25: Düz
Product grade A (ISO 7093-1:2000) ISO 7093-1 Rondelalar-Geniş Seriler-Mamul
Kalitesi A
EN ISO 7093-2 Plain washers - Large series - Part 2: TS 79-26 EN Rondelalar-Bölüm 26: Düz
Product grade C (ISO 7093-2: 2000) ISO 7093-2 Rondelalar-Geniş Seriler-Mamul
Kalitesi C
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 16/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
EN 12385-10 General
Steel wirerequirements
ropes - Safety - Part 10: 1+A1
TS EN 12385- Bölüm
Çelik tel1:halatlar
Genel -kurallar
Güvenlik -
Spiral ropes for general structural 10+A1 Bölüm 10: Genel yapı elemanı
applications olarak kullanılan spiral halatlar
EN 13411-4 Terminations for steel wire ropes - TS EN 13411- Çelik tel halatlar için
Safety - Part 4: Metal and resin 4:2011 * sonlandırıcılar - Güvenlik - Bölüm
socketing 4: Metal ve reçine ile soketleme
2.2.6 Mesnetler
EN 1337-2 Structural bearings - Part 2: Sliding TS EN 1337-2 Mesnetler - Yapılarda kullanılan -
elements Bölüm 2: Kayar elemanlar
EN 1337-3 Structural bearings - Part 3: TS EN 1337-3 Mesnetler - Yapılarda kullanılan -
Elastomeric bearings Bölüm 3: Elâstomer mesnetler
EN 1337-4 Structural bearings - Part 4: Roller TS EN 1337-4 Mesnetler - Yapılarda kullanılan -
bearings Bölüm 4: Makara mesnetler
EN 1337-5 Structural bearings - Part 5: Pot TS EN 1337-5 Mesnetler - Yapılarda kullanılan -
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 17/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 18/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 19/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 20/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
13
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 21/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
EN ISO 8501 Preparation of steel substrates TS EN ISO Çelik taban malzeme yüzeylerin
(all parts) before application of paints and 8501 hazırlanması - Boya ve ilgili
related products - Visual assessment malzemelerin uygulanmasından
of surface cleanliness önce - Yüzey temizliğinin gözle
muayenesi
EN ISO 8503-1 Preparation of steel substrates TS EN ISO Boya ve İlgili Ürünlerin
before application of paints and 8503-1 Uygulanmadan Önce Çelik Taban
related products - Surface Malzemelerin Hazırlanması-
roughness characteristics of blast- Kumlanarak Temizlenmiş Çelik
cleaned steel substrates - Part 1: Taban Malzemelerin Yüzey
Specifications and definitions for ISO Pürüzlülük Karakteristikleri-
surface profile comparators for the Bölüm 1: Aşındırıcı İle
assessment of abrasive blast- Kumlanarak Temizlenmiş
cleaned surfaces (ISO 8503-1:1988) Yüzeylerin Değerlendirilmesi
Amacıyla ISO Yüzey Profil
Kompratörleri İçin Özellikler ve
Tarifler
EN ISO 8503- Preparation of steel substrates TS EN ISO Boya ve İlgili Ürünlerin
2 before application of paints and 8503-2 Uygulanmadan Önce Çelik Taban
related products - Surface Malzemelerin Hazırlanması-
roughness characteristics of blast- Kumlanarak Temizlenmiş Çelik
cleaned steel substrates - Part 2: Taban Malzemelerin Yüzey
Method for the grading of surface Pürüzlülük Karakteristikleri-
profile of abrasive blast-cleaned Bölüm 2: Aşındırıcı İle
steel - Comparator procedure (ISO Kumlanarak Temizlenmiş
8503-2:1988) Çeliklerin Yüzey Profillerinin
Derecelendirilmesi İçin Metot-
Komparatör İşlemi
EN ISO Paints and varnishes - Corrosion TS EN ISO Boyalar Ve Vernikler - Çelik
12944 (all protection of steel structures by 12944 Yapıların Koruyucu Boya
parts) protective paint systems (ISO Sistemleriyle Korozyona Karşı
12944:1998) Korunmas ı
EN ISO Zinc coatings - Guidelines and TS EN ISO Çinko Kaplamalar-Yapılarda
14713-1 recommendations for the protection 14713-1 Demir ve Çeliğin Korozyona Karşı
against corrosion of iron and steel in (İngilizce Korunmas ı için kılavuz ve
structures - Part 1: General Metin) tavsiyeler-Bölüm 1:Genel
principles of design and corrosion
resistance (ISO 14713- 1:2009)
EN ISO Zinc coatings - Guidelines and TS EN ISO Çinko Kaplamalar-Yapılarda
14713-2 recommendations for the protection 14713-2 * Demir ve Çeliğin Korozyona Karşı
against corrosion of iron and steel in Korunmas ı için kılavuz ve
structures - Part 2: Hot dip tavsiyeler-Bölüm 2:Sıcak
galvanizing (ISO 14713-2:2009) daldırma ile galvanizleme
ISO 19840 Paints and varnishes - Corrosion
protection of steel structures by
protective paint systems -
Measurement of, and acceptance
criteria for, the thickness of dry films
on rough surfaces
2.8 Toleranslar
EN ISO Welding - General tolerances for TS EN ISO Kaynak - Kaynaklı Yapılar İçin
13920 welded constructions - Dimensions 13920 Genel Toleranslar - Uzunluk Ve
for lengths and angles - Shape and Açı Boyutları - Biçim Ve Konum
position (ISO 13920:1996)
2.9 Muhtelif
EN 508-1 Roofing products from metal sheet - TS EN 508-1 * Çatı kaplama levhaları - Metal -
Specification for self-supporting Kendini taşıyan - Çelik,
14
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 22/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amacı bakımından aşağıda verilen terimler ve tarifleri uygulanır:
3.4 Yüklenici
İşi yürüten kişi ve kuruluş (EN ISO 9000’da tedarikçi)
3.5 Yapı
Bu terime ait tarif EN 1990’de verilmiştir.
3.6 İmalat
Bir bileşenin imalat ve teslimatı için gereken bütün faaliyetler. Bu faaliyetler, örnek olarak, tedarik, montaja
hazırlama ve montaj, kaynak, mekanik bağlama, nakliye, yüzey işlemi ve muayene ile bunlar ın yazılı hale
getirilmesinden (dokümante edilmesinden) oluşur.
15
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 23/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not 1 - Yapı uygulama şartnamesi, bu standarda “belirtilmelidir” olarak tanımlan hususlara ait gerekleri
ihtiva eder.
Not 2 - Yapı uygulama şartnamesi, EN 1090-1 standardına uygun bileşen şartnamelerinde verilen
imalat kuralları ile birlikte yapısal çelik bileşenlerin imalatı ve tesis edilmesine dair gereklerden
meydana gelen komple bir set olarak görülebilir.
3.11 Bileşen
Çelik yapının, daha küçük muhtelif bileşenlerin montajı ile oluşan kısmı.
3.12 Hazırlama
Parçaları montaja hazır hale getirmek ve bileşeni oluşturmak amacıyla, bileşen malzemesi olan çelik
mamüller üzerinde gerçekleştirilen bütün faaliyetler. Hazırlama, tanıtma, taşıma ve depolama, kesme,
biçimlendirme ve delme gibi faaliyetleri kapsar.
3.14 Uygunsuzluk
EN ISO 9000’e bak ılmalıdır.
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 24/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
4 Şartnameler ve Dokümantasyon
4.1 Yapı uygulama Şartnamesi
4.1.1 Genel
İşlerin her kısmının yapımı için gereken bütün bilgiler ve teknik gerekler üzerinde anlaşmaya varılmalı ve bu
anlaşma işlerin bu kısımının yapımına başlamadan önce tamamlanmalıdır. Üzerinde mutabakata var ılmış
yapım şartnamesinde bir değişikliğin yapılabilmesi için gereken prosedürler yaz ılmalıdır. Yapı uygulama
şartnamesinde aşağıda verilenlerden, ilgili olan hususları da dikkate alınmalıdır:
Bununla birlikte, bütün gerekler için aynı yapı uygulama sınıfının seçilmesi gerekmez.
Not - Yapı uygulama sınıfının seçimi, EN 1990:2002 Ek B’de tarif edildiği gibi sonuç s ınıfları ile bağlantılı
olarak imalat kategorisi ve hizmet kategorisi ile ilgilidir.
Not - Hazırlama dereceleri Madde 10’da tarif edildiği korozivite kategorisi ve korozyon korumasının tahmini
ömrü ile ilgilidir.
Hazırlama dereceleri yapının tamamına veya bir kısmına veya belirli ayrıntılarına uygulanabilir. Bir yapıd
farklı hazırlama dereceleri bulunabilir. Bir ayrıntı veya ayrıntılar grubu normal olarak bir adet haz ırlama
derecesi sayılmalıdır.
a) Organizasyon şeması ve uygulamanın her bir konusu için sorumlu idari görevliler,
17
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 25/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
b) Yapı uygulamasından silinmiş metin önce belirlenen kalite dokümantasyonu. Bu dokümanlar yapı
uygulamas ının ilgili safhalarından daha önce yazılmış olmalıdır.
c) Muayenelerin ve yapılan kontrollerin gerçek kayıtlarından veya işlem gören kaynakların yeterliliği
(kalifikasyonu) veya belgelendirilmesinin gösterilmesinden oluşan yapı uygulama kayıtları. Belirlenmiş
muayene bekleme noktaları ile ilgili yapı uygulama kayıtları, bu noktalardaki muayeneler geçilmeden önce
yazılmış olmalıdır.
Ek C’de yapının çelik işleri uygulamaları için tavsiye edilen, ISO 10005 Genel k ılavuzundan alınmış, kalite
planı içeriğine dair bir kontrol listesi verilmiştir.
EN 10021‘de verilen tarifler ve gerekler, ilgili EN mamül standardlarında verilen tarifler ve gerekler ile birlikte
uygulanmal ıdır.
Metal mamüller için, EN 10204’e uygun muayene dokümanlar ı Çizelge 1’de verilmiştir.
18
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 26/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
EN 10204’e göre
Malzemeler
Muayene Doküman Tipi
Yapı çelikleri (Çizelge 2 ve Çizelge 3) EN 10025-1:2004 a b Çizelge B.1’e göre
EXC3 ve EXC4 için, bileşen malzemesi mamüllerin teslim alınma aşamasından itibaren birleştirilme işlerinde
kullanılmasından sonraki kabul ve devir işlemlerine kadar bütün aşamalarda izlenebilir olmalıdır.
Her bir mamül için izlenebilirlik belirlenmemiş ise, ortak imalat işlemi olarak belirlenmiş imalat partisine ait
yazılı kayıtlar esas alınabilir.
EXC2, EXC3 ve EXC4 için, farklı tip ve/veya kalitedeki bileşen malzemesi mamüllerin birlikte piyasaya arz
edilmiş ise, her mamül tipini gösteren bir işaretle tanıtılmalıdır.
İşaretleme yöntemleri, Madde 6.2’de bileşenler için verilen gereklere uygun olmalıdır.
İşaretleme gerekli ise, işaretlenmemiş bileşen malzemesi, uygun olmayan malzeme olarak kabul edililir.
Soğuk şekillendirilmiş bileşenlerin imalatında kullanılacak çelik mamüller, soğuk şekillendirme işlemleri için
uygun özelliklere sahip olmalıdır. Soğuk biçimlendirmeye uygun olan karbon çelikleri Çizelge 3’de verilmiştir.
19
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 27/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Teknik teslim
Mamüller Boyutlar Toleranslar
şartları
I ve H profiller Mevcut değil EN 10034
ı ı
ISprofiller
cak haddelenmiş konik flanşl
İlgili olan
Mevcut değil EN 10024
U profiller EN 10025-1 Mevcut değil EN 10279
ve
Köşebentler ve L profiller EN 10025-2 EN 10056-1 EN 10056-2
EN 10025-3
T profiller EN 10025-4 EN 10055 EN 10055
Levhalar, yassılar, geniş EN 10025-5 EN 10029
Uygulanmaz
yassılar EN 10025-6 EN 10051
EN 10017, EN EN 10017, EN
10058, EN 10059, 10058, EN 10059,
Çubuklar ve filmaşinler
EN 10060, EN EN 10060, EN
10061 10061
Sıcak işlenmiş içi boş profiller EN 10210-1 EN 10210-2 EN 10210-2
Soğuk şekillendirilmiş borular EN 10219-1 EN 10219-2 EN 10219-2
NOT - EN 10020 çelik tiplerinin tarifini ve sınıflandırmasını verir. Çeliğin adına ve numarasına
göre kısa gösterilişi sırasıyla EN 10027-1 ve EN 10027-2’de verilmiştir.
EN 10029, EN 10048, EN
Sac, levha ve şeritler EN 10088-2
10051, EN ISO 9445
Borular (Dikişli) EN 10296-2 EN ISO 1127
Borular (Dikişsiz) EN 10297-2
Çubuklar, filmaşin ve EN 10017, EN 10058, EN
EN 10088-3
profiller 10059, EN 10060, EN 10061
Not- Paslanmaz çeliğin adına ve numarasına göre kısa gösterilişi EN 10088-1’de verilmiştir.
20
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 28/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Diğer yapı ve paslanmaz çelik mamüller için, kal ınlık toleransı, aksi belirtilmedikçe Sınıf A olmalıdır.
EXC3 ve EXC4’deki levhalar için daha sıkı yüzey şartları gerekiyor ise, bu durum yapı uygulama
şartnamesinde belirtilmelidir.
Paslanmaz çelik için yüzey son işlemi gerekleri aşağıda verildiği gibi olmalıdır:
a) Sac, levha ve şeritler için: EN 10088-2’in gereklerine uygunluk,
b) Çubuk, filmaşin ve profiller için: EN 10088-3’in gereklerine uygunluk.
Diğer mamüller için yüzey son işlem gerekleri, ilgili EN veya ISO standardlarına göre belirlenmelidir.
İlgili şartnameler dekoratif veya özellikli yüzey son işlemini yeterince tarif etmiyorsa, son işlemi belirtilmelidir.
Bileşen malzemesi mamüllerin yüzey şartları, Madde 10.2’ye uygun yüzey hazırlama derecesinin elde
edilebilmesini sağlayacak şekilde ilgili gereklere uygun olmalıdır.
Mevcut iç süreksizlikler için, süreksizlik alanlar ının taşıyıcı diyaframlara veya takviyelere olan yak ınlığının
kontrol edilip edilmediği açıkça belirtilmelidir. Bu durumda EN 10160’a göre S1 kalite s ınıfı, kaynakla
bağlanmış taşıyıcı diyafram veya takviyenin her kenarında bulunan plaka kalınlığının 25 katı genişliğindeki
başlık veya gövde kesiminde uygulanmalıdır.
Not - Bu gibi işlemler, örnek olarak ısıl işlem, bombe verme ve eğmedir.
5.5
Bütün Kaynak sarfmalzemeleri
kaynak sarf malzemeleriEN 13479’in gereklerine ve Çizelge 5’de liste halinde verilmiş ilgili
standardlarına uygun olmalıdır.
21
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 29/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Malzeme
Kaynak sarf malzemeleri
standardları
Ark kaynağı ve kesme için koruyucu gazlar EN ISO 14175
Alaşımsız ve
elektrodlar veince taneli
yığılan çeliklerin gaz koruyucu metal ark kaynağı için tel
metaller EN ISO 14341
Alaşımsız ve ince taneli çeliklerin toz altı ark kaynağı için tel elektrodlar, tel
EN 756
elektrot-toz ve boru tipli özlü elektrod-toz kombinasyonları
Yüksek dayanımlı çeliklerin elle yapılan ark kaynağı için örtülü elektrodlar EN 757
Alaşımsız ve İnce Taneli Çeliklerin Gaz Korumalı veya Korumasız Metal
EN ISO 17632
Ark Kaynağı İçin Boru Şeklindeki Özlü Elektrotlar
Tozaltı Ark Kaynağı İçin Tozlar EN 760
Paslanmaz ve ısıya dayanıklı çeliklerin elle metal ark kaynağı için örtülü
EN 1600
elektrotlar Sınıflandırma
Alaşımsız ve İnce Taneli Çeliklerin Tungsten Asal Gaz Kaynağı İçin
Çubuklar, Teller ve Yığılmış Kaynaklar EN ISO 636
Alaşımsız ve ince taneli çeliklerin elle yapılan metal ark kaynağı için örtülü
EN ISO 2560
elektrotlar
Paslanmaz ve ısıya dirençli çeliklerin ergitme kaynağı için tel elektrotlar,
EN ISO 14343
şerit elektrotlar, teller ve çubuklar
Yüksek mukavemetli çekiklerin ark kaynağı için tel elektrodlar, teller,
EN ISO 16834
çubuklar ve yığılan metaller
Yüksek mukavemetli çeliklerin tozaltı ark kaynağı için tel ve boru biçiminde
EN 14295
özlü elektrotlar ve elektrot toz kombinasyonları
Paslanmaz ve ısıya dayanılı çeliklerin gaz korumalı veya gaz korumasız
EN ISO 17633
ark kaynağı için boru şeklinde özlü tel elektrotlar ve çubuklar
Yüksek
kaynağımukavemetli çeliklerin
için boru şeklinde özlügaz korumalı veya gaz korumasız ark
tel elektrotlar EN ISO 18276
Kaynak sarf malzemelerin tipi kaynak işlemine, kaynak yapılacak malzemeye ve kaynak prosedürüne uygun
olmalıdır.
Çelik tipi S355’den büyük olan çeliklerde, kaynak işleminde orta-yüksek baziklik indeksi 111, 114, 121, 122,
136, 137 olan tozların ve sarf malzemelerinin kullanılması tavsiye edilir (Kaynak işlemi tarifleri için Madde
7.3’ye bakılmalıdır).
EN 10025-5’e uygun çelik mamül kaynak edildiğinde, bitmiş kaynağın hava şartlarına direnci ana metalin
hava şartlarına direncinine en azından eşit olmasını sağlayan kaynak sarf malzemeleri kullanılmalıdır. Aksi
belirtilmedikçe, Çizelge 6’da verilen tercihlerden birisi kullanılmalıdır.
Paslanmaz çelikler için, meydana getirdiği yığıntı malzemesinin korozyon direncinin, ana metalin korozyon
direncine en azından eşit olan kaynak sarf malzemeleri kullanılmalıdır.
22
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 30/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Bağlama elemanlarının sıcak daldırma ile galvanizli kaplamaları, EN ISO 10684’e uygun olmal ıdır.
Bağlama elemanlarının elektroliz yoluyla kaplamaları, EN ISO 4042’ye uygun olmal ıdır.
Bileşenlere takılmış olan mekanik bağlama elemanlarının koruyucu kaplamaları, ilgili mamül standardının
gereklerine veya standardın mevcut olmaması durumunda imalatçısının tavsiyelerine uygun olmalıdır.
Not - Mukavemet sınıfı 10.9 olan somunlarda elektroliz kaplama veya sıcak daldırma ile galvanizleme
işlemleri sırasında oluşacak hidrojen kırılganlığından kaçınmak için dikkat edilmelidir.
Cıvata ve somunların mukavemet sınıfları ve uygulanıyorsa yüzey son işlemleri, mamül standardı tarafından
izin verilen opsiyonlarla birlikte, belirtilmelidir.
Aşağ
a) ENda verilenler
ISO 898-1 andiçin EN
mekanik özellikler
20898-2 belirtilmelidir:
standardlar ında belirtilenlerden daha büyük çapta olan karbon ve alaşımlı
EN ISO 898-1 ve EN 20898-2’ye uygun bağlama elemanları, aksi belirtilmedikçe EN 10088’e uygun
paslanmaz çeliklerin bağlanmasında kullanılmalıdır. Yalıtım sistemi kullanılacaksa, kullanma ayrıntıları
belirtilmelidir.
Cıvata ve somunların mukavemet sınıfları ve uygulanıyorsa yüzey son işlemleri, mamül standardı tarafından
izin verilen opsiyonlarla birlikte, belirtilmelidir
Çizelge 7 - Ön yüklemeli yüksek dayanımlı yapısal cıvatalama takımları için mamül standardlar
23
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 31/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Paslanmaz çelik cıvatalar, aksi belirtilmedikçe, ön yüklemeli uygulamalarda kullanılmamalıdır. Kullanılmış ise
özel bağlama elemanları olarak kabul edilmelidir.
Doğrudan gerilme göstergeleri, hava şartlarına dirençli çelikler veya paslanmaz çelikler ile birlikte
kullanılmamalıdır.
Not - ASTM A325 standardına göre Tip 3 Sınıf A olan bağlama elemanları uygun olabilir. Kaynaklar -
[51] .
Kör perçinler EN ISO 15976, EN ISO 15979, EN ISO 15980, EN ISO 15983 veya EN ISO 15984 standard ına
uygun olmalıdır
Ateşlenerek güç tahriki ile çakılan kartuşlu pimler, hava tahriki ile çakılan pimler, özel bağlama elemanı
olarak sınıflandırılmalıdır.
Gerilme altındaki cidar uygulamalarında kullanılan mekanik bağlama elemanları, bu gibi uygulamalar için
belirlenmiş tip olmalıdır.
24
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 32/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Madde 5.6.7 ila Madde 5.6.12’e uygun bağlama elemanları aşağıda verildiği gibi teslim edilmeli ve
tanıtılmalıdır:
a) Dayanıklı uygun ambalaj içerisinde ve muhteviyatının okunaklı bir şekilde yazılmış olduğu etiketler ile
sevk ve teslim edilmelidir,
b) Etiketler veya beraberindeki dokümanlar ilgili mamül standarlar ının gereklerine uygun olmalı ve etiket
üzerinde en azından aşağıdaki bilgiler okunaklı ve kalıcı şekilde yazılı olmalıdır:
- İmalatçısının tanıtım işareti ve varsa imalat parti numarası,
-Bağlama elemanı tipi ve yapıldığı malzeme ve varsa takımına ait bilgiler,
-Koruyucu kaplaması,
-Boyutlar: (mm cinsinden), uygun olan anma çapı ve uzunluğu ve varsa rondela çapı, kalınlığı ve
elastomerik kısımlarının etkili sıkışma aralığı,
- Uygun olan, matkap çapı
- Vidalar için: sıkma torku değeri ayrıntıları,
- Güç tahrikli kartuşlu ve hava tahrikiyle çakılan pimler için: ateşleme tahrik ünitesinin doldurulması
ve uygun olan tahrik kuvvetlerine ati ayr ıntılar,
c) Bağlama elemanlarının işaretlenmesi, ilgili mamül standardlarında verilen gereklere uygun olmalıdır.
Saplama tipindekilerin dışında olan kesme yükü taşıyan birleşmeler, özel bağlama elemanı olarak
sınıflandırlmalı ve Madde 5.6.12’ye uygun olmal ıdır.
Çelik kaideler ve mesnet plâkaları ile beton temeller arasındaki boşluğu doldurmak amacıyla kullanılacak
çimento esaslı şerbetler, aşağıda verildiği gibi olmalıdır:
a) Boşluğun anma kalınlığı en fazla 25 mm için; katk ısız portland çimentosu,
b) Boşluğun anma kalınlığı 25 mm ilâ 50 mm aras ında olanlar için; Çimentonun ince agregaya oranı, en az
ı ı ı
1:1 olan akanma
c) Boşluğun c portland
kalınlıçimentosu harc daha
ğı 50 mm’den , fazla olanlar için; Çimentonun harca oran ı en az 1:2 olan,
mümkün olduğu kadar kuru portland çimentosu harcı.
Özel şerbetler; çimento esaslı katkılı şerbetler, genleşen şerbetler ve reçine esaslı şerbetler olup, düşük
büzülme özellikli şerbetlerin seçilmesi tavsiye edilir.
Özel şerbet, imalâtçı tarafından hazırlanan ayrıntılı kullanım kılavuzu ile birlikte teslim edilmelidir.
Harç, sadece çelik kaideler veya mesnet plakâları ile beton aras ında, anma kalınlığı 50 mm ve üzeri olan
boşluğu doldurmak üzere kullanılmalıdır.
25
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 33/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Bu tellerin çekme gerilmesi değeri ve varsa EN 10244-2 ‘ye uygun olan kaplama s ınıfı belirtilmelidir.
Yüksek dayanımlı halatların demetleri, prEN 10138-3’deki gereklere uygun olmalıdır. Demet sınıfları ve kısa
gösterilişleri belirtilmelidir.
Çelik tel halatlar EN 12385-1 ve EN 12385-10’deki gereklere uygun olmal ıdır. Çelik tel halatın en küçük
kopma yükü ve çapı, uygulanıyorsa korozyon koruması ile ilgili gerekler belirtilmelidir.
Soketlerin dolgu malzemeleri EN 13411-4’deki gereklere uygun olmalıdır. Dolgu malzemesi, hizmet sıcaklığı
ve yüke maruz halat demetinin soket yoluyla önlendiği sürekli sünme gibi etkiler dikkate al ınarak seçilmelidir.
6 Hazırlama ve montaj
6.1 Genel
Bu madde bileşen haline getirilecek çelik mamüllerin kesilmesi, biçimlendirilmesi, delinmesi ve montajına ait
gerekleri belirtir.
Yapı çelik kısımları, Madde 10’da verilen gerekler dikkate al ınarak, Madde 11’de belirtilmiş toleranslar
dahilinde imal edilmelidir.
İmalat işlemlerinde kullanılacak teçhizatın, kullanılma, yıpranma ve arıza durumlarında imalat işlemlerinde
önemli ölçüde tutarsızlığa sebebiyet vermeyecek şekilde bakımı yapılmalıdır.
6.2 Tanıtım
Çelik bileşenin her parçası veya benzer parçaların meydana getirdiği her ambalâj, imalâtın her aşamasında,
uygun sistem kullanılarak tek tek tanıtılmalıdır. EXC3 ve EXC4 için, bitmiş bileşenler, muayene sertifikasyonu
ile tanıtılmalıdır.
Bileşenler, hangisi uygunsa, şekil ve boyutlarına göre veya imalat partisinine göre veya hasar meydana
getirmeyecek şekilde yapılmış kalıcı ve ayırt edici işaretlerin kullanılması suretiyle tanıtılmalıdır. Keski ile
çentik açma yoluyla işaretlemeye izin verilmez.
Aşağıda verilen gerekler, her bir parça veya benzer parça ambalaj ının işaretlenmesi için yapılan sert
ı ı ı ı
damgalama, z mbalama veya delme yoluya yap lan işaretlemelere, aksi belirtilmedikçe, uygulanmal d r:
a) S355 (dahil) tipe kadar olan çeliklere, bu şekilde işaretleme yapılmasına izin verilebilir,
b) Paslanmaz çeliklere bu şekilde işaretleme yapılmasına izin verilmez,
c) Soğuk şekillendirilmiş bileşenlerin kaplama malzemesi üzerine bu şekilde işaretleme yapılmasına izin
verilmez,
d) Sadece, işaretleme metodunun çeliğin yorulma ömrüne tesir etmeyeceği bölgelerde, bu şekilde
işaretleme yapılmasına izin verilir.
Sert damgalama, zımbalama veya delme yoluya yapılan işaretlemelere izin verilmez ise, uygulama
şartnamesinde bu bölgelerde yumuşak damga veya düşük basınçlı zımbalama kullanılıp kullanılamayacağı
belirtilmelidir.
ı ı ı
Paslanmaz
kullanılabilir. çeliklerde, yumuşak damgalama veya düşük bas nçl z mbalama aksi belirtilmedikçe,
26
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 34/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Tanıtım işaretlemesinin yapılmasına izin verilmeyen veya yapıldıktan sonra işaretlemenin görülemeyeceği
bölgeler şartnamede belirtilmelidir.
İmalatç ısı tarafından belirtilen raf ömrünü aşan bileşen malzemesi mamül kullanılmamalıdır. Evsafında
önemli derecede bozulmalara yol açabilecek şekilde taşınmış veya uzun süre bu şekilde depolanmış bir
mamül, kullanılmadan önce ilgili mamül standardına halen uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Çelik yapı bileşenler, kalıcı şekil değiştirmelerin meydana gelmesine müsaade etmeyecek ve yüzey hasar ı
en aza indirilecek şekilde güvenli tarzda ambalajlanmalı, taşınmalı ve nakledilmelidir. Çizelge 8’de verilen
taşıma ve depolama hakkında belirlenmiş önleyici tedbirlerden ilgili olanlar uygulanmalıdır
Kaldırma
1
Kaldırma esnasında tutma noktalarında bileşenlerde hasar meydana gelmemesi için tedbir
ı ı ı
al nmal dkirişler
Geniş r kullanılmak suretiyle, uzun bileşenlerin tek bir noktadan tutularak
2
kaldırılmasından kaçınılmalıdır.
3 Kenarlar ından hasara uğramaya, kıvrılmaya veya çarpılmaya eğilimli hafif bileşenler,
münferit kalemler halinde taşınacak ise uygun destekleri ile birlikte paketlenerek
taşınmalıdır. Bileşenlerin birbirleri ile dokunmasından dolayı meydana gelecek hasar
oluşmamasına dikkat edilmelidir. Ayrıca kaldırma noktalarının rijit olmayan kenarlarda
olmamasına veya paketin ağırlığının önemli bir kısımının takviyesiz bir tek kenar üzerine
binmemesine dikkat edilmelidir.
Depolama
4 İmal edilmiş ve taşınma ve kurulumdan önce depolanacak bileşenler, zemine temas
etmeyecek şekilde yığılmalıdır.
5 Bileşenler, kalıcı şekil değişimini önlemek için yeterli şekilde desteklenmiş olmalıdır
6 Sac profillerin ve son yüzey işlemi bitmemiş haliyle tedarik edilen dekoratif yüzeye sahip
diğer malzemelerin depolanması ilgili standarlarına uygun olmalıdır.
Korozyona karşı koruma
7 Depolanan zeminde su toplanması önlenmeli.
8 Yüzeyleri kaplanmamış olan metal profillerin bulunduğu paketlerin içerisine nemin girmesini
önleyecek tedbirler alınmalıdır.
Not- Şantiyede açık depo alanlarında uzun süre paket içerisinde bekletilmiş profiller
açılmalı ve siyah veya beyaz pas’ ın meydana gelmesini önlemek amac ıyla profiller
birbirinden ayrılmalıdır.
9 Kalınlığı 4 mm’den daha az olan soğuk biçimlendirilmiş çeliklerin bileşenler, imalat işleri
bitmeden önce uygun şekilde korozyondan korunmalıdır. Bu koruma en azından nakliye,
depolama ve başlangıç montaj sırasında maruz kalması muhtemel şartlara dayanacak
yeterlikte olmalıdır.
Paslanmaz çelikler
10 Paslanmaz çeliklerin taşınması ve depolanması, manipülatörler veya bağlantı aparatları vb.
tarafından bozulmalarına yol açmayacak şekilde olmalıdır.
Paslanmaz çeliğin, yüzeylerinin hasardan veya kirlenmeden korunacak şekilde
depolanmasına özen gösterilmelidir.
11 Uygulanabildiği kadarıyla, üzerinde kalacak koruyucu film veya diğer kaplama kullanılması
12 Tuzlu nemli ortamlarda depolanmadan kaçınılması.
13 Karbon çeliği, bakır, kurşun ihtiva eden yüzeylerinin sürtmesinden kaçınmak amacıyla,
ağaç, lastik veya plastik tirizler veya k ılıflar kullanarak ile depo raflarında koruma.
27
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 35/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Çizelge 8 devamı
6.4 Kesme
6.4.1 Genel
Kesme işlemi, bu standarda verilen geometrik tolerans, en yüksek sertlik ve kesilmi ş kenarların
düzgünlüğüne ait gerekleri karşıyacak şekilde yapılmalıdır.
Not - Bilinen ve onay verilmiş kesme yöntemleri, testere ile, makas ile, jet taşı ile, su jeti ile ve ısıl kesmedir.
Elle ısıl kesme, yalnızca makina ile ısıl kesmenin uygulanamadığı yerlerde kullanılmalıdır. Bazı kesme
yöntemleri yorulmaya maruz kalan bileşenler için uygun olmayabilir.
Bir kesme işlemi uygun değilse, düzeltilinceye ve tekrar kontrol edilinceye kadar uygulanmamalıdır. Uygun
olmayan kesme işlemi, bileşen malzemesi mamullerin uygun sonuçlar ın elde edildiği sınırlı bir aralığında
kullanılabilir. Kaplanmış bir metal kesilecek ise, kaplama hasar ını en aza indirecek yöntemle kesme
yapılmalıdır.
Profillerin ve levhaların uygun şekilde yerleştirilmesini veya tesviyesini engelleyen, yaralanmaya sebep olan
çapaklar giderilmelidir.
ı
6.4.2 Makasla
Kesilen kenarlarıveya sürekli
n yüzeyleri z mbalayarak
kontrol edilmeli ve (Nibbling) kesme
önemli kusurlar ı gidermek amacıyla gerektiği kadar düzgün
hale getirilmelidir. Makasla veya sürekli z ımbalayarak kesme işleminden sonra yapılacak taşlama veya
makina ile işleme derinliği en az 0,5 mm olmalıdır.
Bileşen malzemesi mamüllerden, aşağıda verildiği şekilde 4 adet numune kesilerek imal edilmelidir:
28
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 36/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ölçmeler, her biri en az 200 mm uzunluğundaki düz numuneler üzerinde yapılmalı ve gerekli kalite sınıfına
göre kontrol edilmelidir. Keskin köşeli ve kavisli numunelerin kenarlarının, düz numunelerinkine eş değer
vasıfta olup olmadıklarına bakılarak muayenesi yapılmalıdır.
Kesilen yüzeylerin EN ISO 9013’de tarif edilen kalitesi, aşağıdaki gibi olmalıdır;
a) EXC1 için, önemli düzensizlik olmayan ısıl olarak kesilen kenarlar, bütün art ıkların temizlenmesi şartıyla
b) kabul edilir.
Diğer yap Diklik veya eğim toleransı, u, Aralık 5 kullanılabilir,
ım sınıfları için gerekler Çizelge 9’da verilmiştir.
Profilin Ortalama
Diklik veya açı toleransı, u yüksekliği
Rz5
EXC2 Aralık 4 Aralık 4
EXC3 Aralık 4 Aralık 4
EXC4 Aralık 3 Aralık 3
a) İşlenen bileşen malzemesi mamüller içinden lokal sertlik oluşması ihtimali en yüksek mamül üzerinde
prosedür deneyi için 4 adet deney numunesi yapılmalı,
b) Dört adet lokal sertlik deneyi, her bir numune üzerindeki etkilenmesi muhtemel yerlerde yap ılmalıdır.
Deneyler EN ISO 6507’ye göre yapılmalıdır.
Not - Kaynaktan sonra yapılacak sertlik kontroluna ait gerekler, prosedür deneyinde verilmiştir (Madde
7.4.1’e bakılmalıdır).
6.5 Şekillendirme
6.5.1 Genel
Çeliğe gerekli şekli vermek üzere, özellikleri, işlenmiş malzeme için tanımlanan değerlerin altına inmemek
kaydıyla, sıcak veya soğuk şekil verme işlemlerinden herhangi birisi kullanılarak, eğme, presleme veya
dövme uygulanabilir.
Çeliğin s ıcak biçimlendirme, soğuk biçimlendirme veya alevle doğrultma işlemleri için gerekler ve tavsiyeler
ilgili mamül standardlarında ve CEN/TR 10347’de verildiği gibi olmalıdır.
ı ı
Is
yapnın kontrollü
lmal ıdır.
uygulanması yoluyla çeliğin şekillendirmesi, Madde 6.5.2 ve Madde 6.5.3’de verilen şartlarda
29
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 37/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Şekillendirme işlemi sonucunda çatlak veya lamel y ırtıklar gösteren veya yüzey kaplaması hasar görmüş
bileşenler uygun olmayan mamül olarak kabul edilmelidir.
Soğuk şekillendirilmiş ince cidarlı bileşenlerin ve levhaların, sıcak şekillendirilmesine (T > 580 °C), soğuk
şekillendirme suretiyle anma akma dayanımı elde edilmiş ise, izin verilmez.
Çelik tipi S355 (dahil) ‘e kadar olan çeliğe, sıcak kızıl (600 °C ila 650 °C) durumda şekil verilmeli ve sıcaklık,
süre ve soğutma hızı, çeliğin özel tipine uygun olmalıdır. Mavi sıcaklık aralığında (250 °C ila 380 °C) eğme
ve şekil verilmesine izin verilmez.
EN 10025-2’ye
müteakip işlemi göre S450+N
havada (veya
soğutma +AR)
olan, 960tipi°Cçeliklerin
ila 750 °CvesEN 10025-3’ye göre S420 ve S460 tipi çeliklerin,
ıcaklık aralığında sıcak şekillendirme yapılmalıdır.
Soğutma, çeliğin sertleşmesini ve tane büyütmesini önleyecek h ızda olmalıdır. Bunun uygulanması mümkün
değilse, müteakiben normalleşme tavı yapılmalıdır.
EN 10025-2’ye göre S450 tipi çeliklerin s ıcak şekillendirilmesine, teslimat şartlarında belirtilmemiş ise, izin
verilmez.
Not - Teslimat şartlarında belirtilmemiş ise, S450 tipi çelik mamüller, termomekanik teslim şartlarında teslim
edilmelidir.
Not - Soğuk şekillendirme çeliğin sünekliğinde azalmaya yol açar. Dahası kaplama veya sıcak daldırma ile
galvanizleme sırasında asitle muamele gibi müteakip işlemlerde olan hidrojen kırılganlığı riskine dikkat
edilmelidir.
a) Çelik tipi S355’den yüksek olan çelikler, soğuk şekillendirmeden sonra gerilim giderme tavlamas ına tabi
tutulduklarında, aşağıda verilen iki şart sağlanmalıdır:
580°C’den daha yüksek sıcaklıkta veya 1 saati aşan süreyle yapılan gerilim giderme tavlaması, çeliğin
mekanik özelliklerinde bozulmaya yol açabilir. S420 ila S700 tipi çeliklerin gerilim giderme tavlaması 580
°C’den daha yüksek sıcaklıkta veya 1 saati aşan süre yapılması amaçlanmış ise, mekanik özelliklerin gerekli
en az değerleri üzerinde mamül imalatçısı ile önceden mutabakata varılmalıdır.
30
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 38/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Daha küçük eğme yarıçapına izin verilebilir. Ancak çeliğin özellikleri, durumu ve kalınlığı ve haddeleme
doğrultusuna göre eğme yönü gibi hususlara dikkat edilmelidir.
Paslanmaz çelikler, geriye yaylanma etkisiyle baş edebilmek için, karbon çeliklerine nazaran daha fazla
eğilmeye ihtiyaç duyar.
Not - Paslanmaz çeliklerin eğilmesi için gereken kuvvet, sertleştirme işi sebebiyle, geometrik olarak benzer
karbon çeliğine göre daha büyüktür (östenitik çelik olmas ı durumunda yaklaşık olarak % 50 daha
büyük, 1.4462 östenitik-ferritik olması durumunda ise daha da büyüktür).
bükme şekillendirilmiş
d) Soğuk profiller ve
veya kıvırma (crimping) levhalar,
yoluyla kullanılacak malzemelere göre oluk açma (cranking), yumuşak
şekillendirilebilir.
Yapısal bileşen olarak kullanılan soğuk şekillendirilmiş profiller ve levhaların soğuk şekillendirilme
işlemlerinde, aşağıda verilen iki şarta uyulmalıdır:
2) Bileşen malzemesi mamüllere şekil verme işleminden önce koruyucu membran uygulanmasının
gerekip gerekmediği belirtilmelidir.
Not - Bazı kaplamalar ve yüzey son işlemleri, hem şekillendirme ve hem de müteakip montaj ı sırasındaki
aşındırıcı hasarlara dayanıksızdır. Daha çok bilgi için EN 508-1 ve EN 508-3’e bakılmalıdır.
Bükülmüş bileşen malzemesi mamüllerin sertliğinin ve geometrik biçimimin işlemi müteakiben kontrol
edilmesi şartıyla, içi boş profililer soğuk şekillendirme yoluyla eğilebilir.
Not - Soğuk şekilendirme yoluyla eğme, profil özelliklerinin (konkavlık, ovallık, cidar kalınlığı gibi)
değişmesine ve sertliğin artmasına yol açabilir.
e) Dairesel boruların, soğuk şekillendirme ile bükülmesi, aksi belirtilmedikçe, aşağıda verilen üç şarta uygun
olmalıdır:
2) Bükme yarıçapı (borunun merkez ekseni üzerinde) hangisi daha büyük ise, 1,5 d değerinden veya
d+100 mm değerinden az olmamalıdır. Burada d borunun dış çapıdır,
3) Boru en kesitindeki uzunlamasına kaynak dikişi, maruz kaldığı eğme gerilmesini azaltmak amacıyla
tarafsız eksenin yakınına konumlanmalıdır.
Deliğin “normal” veya “geniş” olup olmadığının tanımlanmasında, delik anma çapı ile birlikte kullanılacak
cıvatanın anma çapının tanımı esas alınır. Yarık şeklindeki deliklere uygulanan “kısa” ve “uzun” terimleri, ön
yüklemeli cıvatalarda kullanım için tasarlanan iki delik tipini gösterir. Ancak bu terimler ayn ı zamanda ön
yüklemesiz cıvatalar için açılan deliğin boşluklar ını göstermek için de kullanılabilir. Hareketli birleşim yerleri
için özel boyutlar gereklidir.
31
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 39/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Takılı olduğu durumlarda hareket etmesi istenmeyen c ıvata ve pimlerin girdiği deliğin anma boşlukları
Çizelge 11’de verildiği gibi olmalıdır.
Alıştırma cıvataları için anma delik çapı, cıvatanın gövde çapına eşit olmalıdır.
Not 1 - EN 14399-8’e uygun al ıştırma cıvatalarında, gövde anma çapı, diş aç ılmış k ısmın anma çapından 1
mm daha geniş olmalıdır.
Havşa başlı cıvatalar veya sıcak perçinler için, havşanın anma çapı ve toleransı, montaj sonrasında cıvata
veya perçinin en dışdaki tabakanın dış yüzeyine oturmasını sağlayacak şekilde olmalıdır. Açılacak havşa,
deliğe girecek olanla uyumlu olarak belirlenmelidir. Havşa deliğin birden fazla tabakadan geçmesi halinde,
delme işlemi sırasında tabakalar birbirine tutturulmalıdır.
Havşa başlı cıvatalar, çekme etkisi altında veya ön yüklemeli uygulamalarda kullan ılmak üzere
tanımlandığında, havşanın anma derinliği, en dıştaki tabakanın anma kalınlığından 2 mm daha küçük
olmalıdır.
Sac profillerin sabitlenmesi için kullanılan kör perçinlerin gireceği boşluklu delik çapı (dh), Madde 5.6.11’de
perçinler için verilen standardlara uygun olarak aşağıda verildiği gibi olmalıdır:
32
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 40/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
a) Madde 6.4’de verilen lokal sertlik ve kesilen yüzeyin kalitesi ile ilgili kesme gereklerini yerine getirmelidir,
b) Bağlama elemanları veya pimlerin gireceği deliklerin tamamı, bağlama elemanlarının monte edilen
ı
parçalar n temas
hizada olmal ıdır.
yüzeylerine dik olarak, kolayca sokulabilmesini sağlayacak şekilde birbirleri ile aynı
Zımba ile delik açma işlemine, malzemenin anma kalınlığının, açılan deliğin anma çapından daha büyük
olmaması veya dairesel olmayan delik için, delik kesitinin en küçük ölçüsünden daha büyük olmaması
şartıyla izin verilir.
EXC1 ve EXC2 için, aksi belirtilmedikçe, delikler, sonradan rayba çekilmeksizin zımba ile açılabilir.
EXC3 ve EXC4 için, 3 mm’den kalın levhalarda, sonradan rayba çekilmeksizin z ımba ile delik açılmasına
müsaade edilmez. 3 mm’den kalın levhalarda, delikler, çaptan 2 mm’den daha küçük ölçüde, z ımba ile
açılmalıdır. Kalınlığı 3 mm veya az olan levha veya saclarda, delikler z ımba ile tam ölçüsünde aç ılabilir.
Zımba ile delik açma işleminin yeterliliği aşağıda verildiği gibi periyodik olarak kontrol edilmelidir;
- İşlenen bileşen malzemesi mamulün kalınlıklarını ve tiplerini, delik çaplarını ihtiva eden bileşen
malzemesi mamül üzerinde prosedür deneyi 8 adet deney numunesi yap ılmalı,
- Delik ölçüleri, her delik için, deliğin her iki ucunda geçer-geçmez mastar kullanılarak kontrol edilmelidir.
Delikler Madde 6.6.2’de verilen H11 tolerans s ınıfına uygun olmalıdır
Uygun olmayan işlem, düzeltilinceye kadar kullanılmamalıdır. İşlem, uygun sonuçlar veren bileşen
malzemesi mamüller ve delik çaplar ıyla sınırlı bir aralıkta kullanılabilir.
Şekil 1 - Zımba ile delinerek ve plazma ile kesilerek aç ılan deliklerde izin verilen çarpılmalar
Alıştırma cıvatalarının ve alıştırma pimlerinin gireceği delikler, matkap ile tam ölçüsünde delinmeli veya
şantiyede raybalanmalıdır. Deliklerin şantiyede raybalanması durumunda, bu delikler, ilk olarak, matkapla
veya zımba ile en az 3 mm daha küçük delinmelidir. Bağlama elemanlarının bir çok tabakadan geçirilmesi
durumunda, bu tabakalar birbirine raptedilerek matkapla delinmeli veya raybalanmal ıdır. Raybalama işlemi,
malzemeye tespitlenmiş, döner iş miline sahip bir aparat ile yapılmalıdır. Asidik yağlama yağları
kullanılmamalıdır
33
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 41/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Havşa başlı cıvata veya perçinlerin gireceği normal yuvarlak deliklere havşa açılması işlemi, delme
işleminden sonra yapılmalıdır. Uzun yarıklı delikler, aksi belirtilmemişse, zımba ile bir seferde açılmalı veya
matkapla veya zımbayla iki delik aç ıldıktan sonra, delikler elle ısıl kesme işlemiyle birleştirilmelidir.
Soğuk şekillendirilmiş bileşenler ve saclardaki yar ıklı delikler, zımba ile bir seferde aç ıldıktan sonra, zımba ile
açılan iki delik testere ile kesilerek birleştirilmelidir.
Delikteki çapaklar, montaj işleminden önce temizlenmelidir. Parçalar birbirine tutturularak matkapla bir
seferde delik açıldıktan sonra, birbirinden ayrılmayan parçalarda sadece deliğin dışarıda kalan kısımlarındaki
çapaklar temizlenmelidir.
Anahtar
1 İzin verilmez
2 Şekil A (tamamen makina ile işlenerek veya otomatik kesme ile yapılması tavsiye edilir)
3 Şekil B (izin verilir)
Şekil 2 - Kesip çıkartma örnekleri
16 mm’den daha kalın levhalarda zımba ile delinip çıkartılma işlemlerinde, malzemenin deforme olmuş
kısımları taşlanarak temizlenmelidir. EXC4 uygulama sınıfında, zımba ile kesip çıkartılmaya izin verilmez.
İnce cidarlı bileşenler ve saclarda, keskin köşelere izin verilmeyen yerler için, kabul edilebilir en küçük
yuvarlatma yarıçapı belirtilmelidir.
6.9 Montaj
Bileşenlerin montajı, belirtilmiş toleranslara uyularak yürütülmelidir.
Farklı metal malzemelerin birbirleriyle teması neticesinde meydana gelecek ortaya ç ıkacak galvanik
korozyonu önlemek amacıyla tedbirler alınmalıdır.
Paslanmaz çeliğin, yapı çelikleri ile teması ile oluşan kirlenmeden (contamination) kaç ınılmalıdır.
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 42/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Genişletilmesine izin verilmeyen delikler tanıtılmalı ve hizalanma (örnek olarak, alıştırma cıvataları için )
amacıyla kullanılmamalıdır.
Geçici bileşenlerde imalat için kullanılacak bütün bağlantı elemanları, bu standardın gereklerine ve yorulma
ile ilgili olanlar da dahil olmak üzere, belirtilmiş bütün özel gereklere uygun olmalıdır.
Monte edilen bileşenlerin bombe veya ön ayar ı için belirtilen şartlar, montaj tamamlandıktan sonra kontrol
edilmelidir.
Deneme montajı, tüm yapının yeterli sayıda bileşeninin bir araya getirilerek uyumluluklarının kontrol
edilmesidir. Bileşenler arasındaki uyum, şablon kullanılarak veya ölçme ile tahkik edilemediğinde, deneme
montajının yapılması düşünülmelidir.
7 Kaynak
7.1 Genel
Kaynak, hangisi uygulanıyorsa, EN ISO 3834 veya EN ISO 14554‘ün ilgili bölümlerindeki gereklere uygun
olarak yapılmalıdır.
Not - Metal malzemelerin ergitme kaynağı için kalite kurallar ı konusunda EN ISO 3834’ün uygulama rehberi
CEN ISO/TR 3834-6. Kaynaklar [31] ’de verilmiştir
Ferritik çelikler ve paslanmaz çeliklerin ark kaynağı için, Madde 7.7’de verilen düzeltmelerle EN 1011-1, EN
1011-2, EN 1011-3’ün kural ve tavsiyelerine uyulmalıdır.
a) Kaynak sarf malzemesi özelliklerini, herhangi ön ısıtma, ara paso sıcaklık ve kaynak sonrası ısıl işlem ile
ilgili şartları bulunduran Kaynak Prosedür Şartnameleri,
b) Kaynak sırasında ve kaynaktan sonra çarpılmalar ı önlemek amacıyla alınması gereken tedbirler,
c) Kaynak sıralaması, başlama /durma konumlarıyla ilgili sınırlamalar veya kabul edilebilir yerler, birleşme
yeri geometrisinin sürekli kaynak yapmaya imkan vermediği durumlarda ara başlama/durma konumları
dahil.
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 43/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
111: Elle metal ark kaynağı (örtülü elektrotla metal ark kaynağı),
114: Kendinden korumal ı boru şeklinde özlü elektrot ark kaynağı,
121: Bir tel elektrotla dald ırmalı ark kaynağı,
122: Şerit tel elektrotla daldırmalı ark kaynağı,
123: Çok telli elektrodla gaz alt ı ark kaynağı
124: Metal toz ilaveli tozaltı ark kaynağı,
125: Boru şeklindeki elektrodla gazaltı ark kaynağı,
131: Metal asal gaz kaynağı, MIG kaynağı,
135: Metal aktif gaz kaynağı, MAG kaynağı;
136: Aktif gaz korumalı boru şeklinde özlü elektrot ark kaynağı,
137 Asal gaz korumal ı boru şeklinde özlü elektrot ark kaynağı,
141: Tungsten asal gaz ark kaynağı,
21: Direnç nokta kaynağı;
22: Direnç dikiş kaynağı;
23: Direnç Projeksiyon (kabart ı) kaynağı;
24: Yakma alın kaynağı;
42: Sürtünme kaynağı;
52: Lazer kaynağı;
783: Seramik yüksüklü veya koruyucu gaz altında saplama ark kaynağı
784: Kısa çevrimli saplama ark kaynağı.
Direnç kaynağı (İşlem 21, işlem 22 ve işlem 23) işlemleri sadece ince cidarlı çelik bileşenlerde yapılmalıdır.
İlave bilgiler:
Direnç nokta ve direnç kabartı (projeksiyon) kaynakları, işlem sırasında EN ISO 10447’e göre soyma ve
yontma deneyi yapılarak kontrol edilmelidir. Diğer kaynak işlemleri, ancak açık ve net olarak belirtilmiş ise
uygulanmal ıdır.
7.4.1.1 Genel
Kaynak, ilgili olan EN ISO 15609 veya EN ISO 14555 veya EN ISO 15620 standardlar ının ilgili bölümlerine
göre Kaynak Prosedürü Şartnamesi (WPS) kullanılarak, vasıflandırma prosedüre uygun olarak yapılmalıdır.
Belirtilmiş ise, punta kaynakları için özel yığıntı şartları Kaynak Prosedürü Şartnamesine (WPS)‘ye dahil
ı ı ı
edilmelidir.
kaynak Kaynak
başlama ve Prosedürü Şartnamesinde,
bitirme bölgeleri kafesından
ve köşe kaynağ yap lar nda
alın kullan
kaynağ langeçişin
ına içi boşolduğu
profil yerlerde
birleştirmeleri için,
güçlükleri
aşabilmek amacıyla kullanılacak yöntemler tanımlanmalıdır.
36
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 44/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
ı ı
1) Darbe
gerekendeneyinin
en düşükyap lmas
sıcakl isteniyor ise, bu deney, birleştirilen malzeme tipinin çarpma deneyi için
ıkta yapılmal ıdır.
2) EN 10025-6’e uygun çelikler için, mikroyap ı muayenesi amacıyla bir numune alınmalıdır. Kaynak
metalinin, ergime hattının ve ısıdan etkilenmiş bölgelerin (Heat Affected Zone) fotoğrafları çekilerek
kaydedilmelidir. Mikro çatlaklara izin verilmez.
3) Astar boyanın üzerine kaynak yapılması durumunda, deneyler kabul edilen en büyük (anma+tolerans)
kaplama kalınlığında yapılmalıdır.
c) Vasıflandırma prosedürünün S275‘den yüksek tipteki çeliğe yapılmış enlemesine gerilmeye maruz köşe
kaynağı üzerinde uygulanması durumunda, deneyler EN ISO 9018’e uygun istavroz çekme deneyi
yapılarak tamamlanmalıdır. Sadece a ≤ 0,5 t olan numuneler değerlendirilmeye alınmalıdır. Üç adet
çekme numunesi denenmelidir. Esas metal üzerinde bir çatlak oluşmuş ise, esas metalin en küçük anma
çekme dayanımı incelenmelidir. Çatlağın kaynak metalinde oluşması durumunda ise, yapılan kaynağın en
kesitinin çatlama dayanımı tayin edilmelidir. Derin nufüziyetli kaynak yapılarak, kök pasosunu derin
nufuziyetli olması sağlanmalıdır. Tayin edilen ortalama çatlama dayan ımı ≥ 0,8 Rm olmalıdır (Burada Rm
kullanılan ana metalin anma çekme dayan ımıdır)
Çizelge 12 - Kaynak işlemleri 111, 114, 12, 13 ve 14 için prosedürlerinin vas ıflandırılması
Madde 7.4.1.2 kapsamına girmeyen kaynak işlemlerine ait prosedürlerinin vasıflandırılmaları Çizelge 13’e
göre yapılmalıdır.
37
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 45/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Çizelge 13 - Kaynak işlemi 21, 22, 23, 24, 42, 52, 783 ve 784 için prosedürlerinin vasıflandırılması
Kaynak işlemi
( EN ISO 4063’a göre) Kaynak
Kaynak Prosedür
prosedürlerinin
İşlem Şartnamesi (WPS)
Adlandırma vasıflandırılması
numarası
21 Nokta kaynağı
22 Dikiş kaynağı EN ISO 15609-5 EN ISO 15612
23 Projeksiyon kaynağı
24 Alın yakma kaynağı EN ISO 15609-5 EN ISO 15614-13
42 Sürtünme kaynağı EN ISO 15620 EN ISO 15620
52 Lazer kaynağı EN ISO 15609-4 EN ISO 15614-11
783 Seramik yüksüklü veya koruyucu
gaz altında saplama ark kaynağı EN ISO 14555 EN ISO 14555 a
784 Kısa çevrimli saplama ark kaynağı
a
EXC2 için, kaynak prosedür vasıflandırmasının daha önceki kaynak tecrübelerini esas almasına
müsaade edilir. EXC3 ve EXC4 için, kaynak prosedür vasıflandırması, kaynak prosedürü deneyi veya
ön kaynak deneyi ile yap ılmalıdır.
Aşağıda verilen süre boyunca kullanılmayan kaynak işleminde, EN ISO 15614-1’e göre kaynak
prosedürünün vasıflandırılması için aşağıda verilen ilave deneyler yapılmalıdır:
a) Kaynak işlemi 1yıl ila 3 yıl arasında kullanılmamış ise, uygun imalat kaynak deneyi, S355 üstü tipteki
çeliklerde yapılmalıdır. Muayene ve deneylere, gözle muayene, radyografik veya ultrasonik muayene
(köşe kaynakları için gerek yoktur), manyetik partikül yöntemi veya penetrant deneyi ile yüzey çatlak
tespiti, makro çatlak muayenesi, sertlik deneyi dahil edilmelidir.
Direnç kaynağı için, kaynak parametreleri EN ISO 10447’e göre deneyler yapılarak tayin edilebilir.
EN 1993-1-8’de tanımlandığı gibi, içi boş profillerin 60°’den küçük aç ılı tâli bağlantıların kaynaklarını yapan
kaynakçıların, yeterlilikleri, özel deneyler yapılarak onaylanmalıdır.
Denetlenen kaynak işlemleri bakımından, kaynak koordinatörü Çizelge 14 ve Çizelge15’e göre teknik bilgiye
sahip olmalıdır.
Not 1 - Çelik grupları ISO/TR 15608 de tanımlanan çelik gruplarıdır. Bunlara karşılık gelen çelik tipleri ve atıf
yapılan standardlar ISO/TR 20172’de verilmiştir.
38
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 46/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not 2 - EN ISO 14731’ye göre, B: Temel bilgi seviyesi, S: Özel bilgi seviyesi, C: Kapsamlı bilgi seviyesi
anlamındadır.
39
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 47/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Büyük çentikler veya birleşim yeri geometrisinde başka kusurlar kaynak yapılarak düzeltilecekse,
vasıflandırılmış bir kaynak prosedürü kullanılarak düzeltilmeli ve daha sonra bu alan taşlanarak pütürsüz
hale getirilmeli ve temas yüzeyine alıştırılmalıdır.
Kaynaklanacak bütün yüzeyler, kaynak kalitesini olumsuz şekilde etkileyebilecek veya kaynak işlemine engel
olabilecek herhangi malzemeden (pas, organik malzeme veya galvaniz), temizlenmiş ve kuru olmalıdır.
Astar boyalar, ancak kaynak işlemini olumsuz yönde etkilememeleri şartıyla, ergime yüzeylerinde
bırakılabilir.
EXC3 ve EXC4 için astar boyalar, EN ISO 15614-1 veya EN ISO 15613‘e uygun kaynak prosedür deneyleri
bu gibi astar boya kullanılarak yapılmadıkça, ergitme yüzeyleri üzerinde bırakılmamalıdır.
Not 2 - EN ISO 17652-2 astar boyaların kaynak edilebililirliği üzerine olan etkisinin değerlendirilmesi
amacıyla deneyleri tanımlar.
Bir tarafından kaynakla birleştirilecek içi boş profillerde, EN ISO 9692-1 ve EN ISO 9692-2’da verilen ilgili
birleştirme hazırlıkları yap ılmalıdır. Ek E’de içi boş profillerin çapraz bağlantıları için EN ISO 9692-1 için EN
ISO 9692-2’de verilmiş uygulamalar resimlerle gösterilmiştir.
Kafes yapılarda içi boş profillerle yapılan çapraz bağlantılarda, kaynaklanmış yüzeylerdeki yığıntıların sebep
ı ı ı ı ı ı ı
olduğu al şt rma hatalar , uygun kaynak işlemi yap larak kapat lmal d r.
7.5.2 Kaynak sarf malzemelerinin saklanması ve taşınması
Kaynak sarf malzemeleri imalatçısının tavsiyelerine uygun olarak saklanmalı, taşınmalı ve kullanılmalıdır.
Kurutulmas ına ve saklanmasına ihtiyaç duyulan elektrodlar ve tozlar, imalatç ısının tavsiyelerine göre,
herhangi bir tavsiye mevcut değilse Çizelge 16’da verilenlere göre, uygun sıcaklıkta ve sürede kurutulup
saklanmalıdır.
Çizelge 16- Kaynak sarf malzemelerinin kurutulma ve saklanması için sıcaklık ve süreler
Sıcaklık seviyesi (T) Süre (t)
a
Kurutma 300 °C < T ≤ 400 °C 2 saat < t ≤ 4 saat
Saklama a ≥ 150 °C Kaynaktan önce
Saklama ≥ 100 °C Kaynak sırasında
a Sabit fırın b Taşınabilir elektrod saklama kabı
40
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 48/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Kaynak işleminden sonra kullanılmadan kalan kaynak sarf malzemeleri, yukarıda verilen şartlara göre tekrar
kurutulmalı veya fırınlanmalıdır. Bu tür kurutma veya fırınlanma işlemi ikiden fazla kez tekrarlanmamalıdır.
Bundan sonra kalan sarf malzemesi ise kullanılmamalıdır.
Not - Gaz koruyuculu kaynak işlemleri bilhassa rüzgar etkilerine karşı çok hassastır.
Kaynaklanacak malzeme sıcaklığı 5°C nin altına düştüğünde, uygun şekilde ısıtılması gerekebilir.
Kaynaklanacak
ısıtılmalıdır.
tip S355 üstü çeliklerin s ıcaklığı 5°C nin altına düştüğü durumlarda, uygun şekilde
Kaynaklanacak bileşenler, kaynak yapılacak birleşim yerine kolaylıkla ulaşılabilir ve kaynakçı tarafından
kolaylıkla görülebilir şekilde birleştirilmeli ve konumunda tutulmalıdır.
Kaynaklanacak içi boş profillerin alıştırılması, aksi belirtilmelidikçe, Ek E’de verilen rehber bilgilere göre
yapılmalıdır.
Proje şartnamesine uygunluk sağlanmadıkça, ilâve kaynaklar yapılmamalı ve belirlenmiş kaynak yerleri
değiştirilmemelidir.
İç boş profilli kafes yapıdaki bir kaynaklı birbirleşmenin lokal olarak pekleştirilme yöntemleri, kaynaklı
birleşmelerin bütün halde denenmesini kolaylaştırır. Bileşenlerin kalınlaştırılması da, bir alternatif olarak
düşünülebilir.
Not - Tipik olarak ayr ıntılar, eyerler(saadle), diyaframlar, bölme plakaları, kapak plakaları, yanak (cheek)
plakaları, ara (through) plakalarıdır.
7.5.5 Ön ısıtma
Ön ısıtma EN ISO 13916 ve EN 1011-2’de verilenlere uygun olarak yapılmalıdır.
Ön ısıtma, kaynak prosedür şartnamesindeki uygulamalara göre (WPS) yürütülmeli ve puntolama ve geçici
eklerin kaynaklanması da dahil olmak üzere kaynak yap ımı esnasında ön ısıtma uygulanmalıdır.
Geçici kaynaklanmış eklemelerin kesilerek veya talaş kaldırma yoluyla kaldırılması gerekiyorsa, ana
malzemenin yüzeyi daha sonra dikkatlice taşlanarak düzeltilmelidir. EXC3 ve EXC4 uygulama sınıflarında
41
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 49/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
aksi belirtilmedikçe, geçici kaynaklanmış eklemelerin kesilerek veya talaş kaldırmak yoluyla kaldırılmasına
izin verilmez.
Bileşen malzemesi mamülün geçici kaynak yap ılan bölge yüzeyinde çatlak oluşmaması için yeterli kontrol
yapılmalıdır.
7.5.7
EXC2,Punto
ECX3 kaynaklar
ı
ve EXC4 için, punto kaynakları vasıflandırılmış kaynak prosedürü kullanılarak yapılmalıdır.
Punto kaynağın uzunluğu, en azından birleştirilecek parçalardan kalın olanın dört katı veya 50 mm’den
hangisi daha küçükse, o kadar olmalıdır. Ancak daha kısa kaynak uzunluğu, tatminkar sonuç verdiği
deneylerle gösterildiği takdirde, kabul edilir.
Son kaynağa dahil olmayacak punto kaynaklar ı kaldırılmalıdır. Son kaynak içerisine dahil olacak punto
kaynağın şekli uygun olmalı ve yeterliliğe sahip kaynakçı tarafından yapılmış olmalıdır. Punto kaynaklarda,
yığıntı kusurları bulunmamalı ve son kaynak yapılmadan önce, tamamen temizlenmelidir. Çatlakl ı punto
kaynaklar kaldırılmalıdır.
7.5.8.1 Genel
Köşe dikişi, dolgu olarak, belirlenmiş boğaz kalınlığı ve/veya bacak uzunluğundan ilgili olanından, daha
küçük olmamalı, aşağıda verilenleri dikkate almak şartıyla yapılmalıdır;
a) Kullanılan WPS’lerde derin nüfuziyetli işlem veya kısmî nüfuziyetli kaynak işlemleri için elde edilmesi
istenen tam boğaz kalınlığında olmalı;
b) Bir açıklık h, kusur olarak belirtilen sınırı geçtiğinde, boğaz kalınlığı a = a nom + 0,7 h artırılmak suretiyle
tolere edilebilir. Burada anom belirlenmiş anma boğaz kalınlığıdır. Boğaz kalınlığının kusur kodu 5213
(yetersiz boğaz kalınlığı) olmayacak şekilde yapılması şartıyla, Kusur kodu 617 (İç köşe kaynaklarında
doğru olmayan kök aralığı) için istenen kalite seviyeleri uygulanmalıdır.
c) Köprü tabliyeleri için özel imalat gerekleri, örnek olarak, köşe kaynaklarında boğaz kalınlığı gibi,
uygulanmal ıdır. Madde 7.5.18 ve D.2.16.’e bakılmalıdır.
Köşe dikişindeki en az paso uzunluğu, etrefını dolanılması, kaynak dikiş bacağının en az 4 katı olmalıdır.
Kesikli köşe kaynağı, pas paketlerinin oluşumuna yol açabilen kapiler etkinin olduğu durumlarda
kullanılmamalıdır.
Köşe dikişlerin son pasoları, bağlanan kısmın ucuna kadar devam etmelidir.
Bindirme bağlantıları için, en küçük bindirme, en ince parçanın kalınlığının en az dört katı uzunlukta
olmalıdır.
Birleştirilen parçaların açılmasını önleyemediği durumlarda, tek pasolu köşe dikişleri kullanılmamalıdır.
Bileşenin ucunun, sadece uzunlamasına yapılmış köşe dikişleri ile birleştirmesi durumunda, her dikiş
uzunluğu, dikişlerin arasındaki enine mesafeden daha az olmamal ıdır.
7.5.9.1 Genel
Yapım şartnamesinde, bileşen malzemesi mamüllerin uzatılmasını sağlayan bindirme eklemelerindeki
(splice) alın dikişlerinin yerleri belirtilmelidir.
Alın dikişlerinin son pasoları, boğaz kalınlığının tamamını kapatacak, sağlam ve iyi görünümlü kaynak olacak
şekilde tamamlanmalıdır.
42
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 50/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
EXC3 ve EXC4, ve belirtilmiş ise EXC2 için, kenarda tam boğaz kalınlığının sağlanması için başlangıç/bitiş
parçalarının kullanılıp kullanılmayacağı belirtilmiş olmalıdır. Bu tür başlangıç/bitiş parçalarının parçaların
kaynaklanabilirlik özelliği, ana malzemenin kaynaklanabilirlik özelliğinden daha az olmamalıdır.
Kaynakların tamamlanmasından sonra başlangıç/bitiş parçası veya ilâve malzeme kaldırılmalıdır. Bunların
kaldırılmasında Madde 7.5.6’ya uyulmalıdır.
Çıkıntı yapmayan düz bir yüzey gerekliyse, kalite gereklerinin sağlanması için fazla kaynak metali
alınmalıdır.
Aksi belirtilmedikçe, kalıcı çelik altlık malzemesi kullanılabilir. Bu malzemenin kullanılmasıyla ilgili şartlar, ilgili
Kaynak Prosedürü Şartnamesinde (WPS) yer almalıdır.
Çelik altlık malzemesi kullandığında, karbon eşdeğeri (CEV) % 0,43’ü geçmeyen çelik olmal ı veya kaynakla
birleştirileceği ana metalin kaynak edilebilirliği en yüksek malzemenin aynısı olmalıdır.
ı ı ı ı
Altl
devam k malzemesi,
etmelidir. ana metale
Ancak EXC3s kvecaEXC4oturmal
için,vekal
normal şartlarda, birleşme uzunluğunun tamamı boyunca
ıcı altlık malzeme, tam nüfuziyetli alın dikişi yapılarak
kesintisiz olarak devam ettirilmelidir. Punto kaynakları, alın dikişlerine içine dahil edilmelidir.
İçi boş profillin birleştirmelerinde altlık malzemesi olmaksızın yapılan tek taraflı alın kaynakların çıkıntılarını
giderecek kadar taşlanmalar ına, aksi belirtilmedikçe, izin verilmez. Bu dikişler, tamamen altlıklı ise, ana
metalin yüzey genel profili ile aynı hizaya gelinceye kadar taşlanabilir.
Arka tarafı oyma işlemi ile, tek bir kanalın U şeklindeki çevresinde, kaynak dikişi yapılacak ergime yüzeyleri
oluşturulmal ıdır.
İçi boş profilin çapraz bağlantı tabanındaki açının 60°’den az olduğu durumda, tabana alın dikişinin
yapılmasına imkan vermek amacıyla pah açılabilir.
EN ISO 14555’e uygun olarak başlanılan prosedür deneyi, uygulama ile tutarl ı olmalıdır.
Not - Örnek olarak, prosedür deneyi, galvanizlenmiş tabliye levhalarına saplama kaynağının yapılmasını
gerektirebilir.
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 51/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Yarık içerisine yapılmış köşe kaynağının tatmin edici bulunmas ı şartıyla, o yarık tıkaç kaynağı ile
doldurulabilir.
verilmez. İlk olarak yarık kaynağı yap ılmadıkça, tıkaç kaynağının yapılmasına aksi belirtilmedikçe, izin
Paslanmaz çelik kaynak rondelaları, sadece kullanılmalar ı teknik şartnamede belirtilmiş olduğunda ve hizmet
şartlarına uygun ise kabul edilir.
Not 1 - Kaynak rondelaları birleşmelerde çatlaklar meydana getirebilir, bu çatlaklar ın kabul edilebilmeleri
hizmet şartlarına bağlıdır.
Yuvarlak ark nokta kaynağının en küçük görülür çapı, dw, veya uzatılmış ark nokta kaynağı belirtilmiş
olmalıdır.
Not 2 - Arayüz boyutları ile yuvarlak ark nokta kaynağının görülür genişliği veya uzatılmış ark nokta kaynağı
arasındaki ilişki hakkında bir kılavuz EN 1993-1-3’de verilmiştir.
Not - ısıl işlem ile ilgili kalite kurallar ı ISO/TR 17663’de verilmiştir.
Kaynak sıçramas ının önlenmesi için tedbir alınmalıdır. EXC3 ve EXC4 uygulama sınıfı için, bu artıklar
temizlenmelidir.
Çatlak, oyuklar gibi görülür kusurlar ve izin verilmeyen diğer kusurlar, daha sonra yap ılacak kaynakla
örtülmemeli ve her bir pasoda, daha sonraki kaynak pasosu yap ılmadan giderilmelidir.
Bir sonraki paso yapılmadan önce, kaynak tabakası üzerindeki curuf tamamen temizlenmeli ve aynı işlem
son kaynak dikişinin yüzeyine de uygulanmalıdır. Kaynak ve ana metal arasındaki birleşim yerine özel itina
gösterilmelidir.
Tamamlanmış kaynak yüzeyine uygulanacak taşlama ve iyileştirme işlemlerleriyle ilgili gerekler de belirtilmiş
olmalıdır.
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 52/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Takviyeli tabliye plaka bağlantıları ve lokal kaynaklar (örnek, takviyelerde- takviyelerin bindirme levhalar ına
bağlantıları gibi yerde) için, kaynak başlama ve bitiş bölgeleri temizlenmelidir.
Enlemesine takviye kirişilerini, ulaşma delikleri (cope holes) ile veya deliksiz olarak kesen takviyeli
enlemesine kirişli bağlantılar için, ilk olarak takviyeler döşeme plakasına kaynatılmalı ve müteakiben
enlemesine kirişler monte edilerek kaynatılmalıdır.
Kaynak kusurlarının kabulü için uygulanacak kriterler, EN ISO 5817’den al ınarak, aşağıda verildiği gibi
olmalıdır. Ancak EN ISO 5817’ye yapılan atıfta, “Yanlış kaynak kenarı“ (505) ve “Ergime noksanlığı (yetersiz
ergime)” (401) dikkate alınmamıştır. Kaynak geometrisi ve kaynak profili için belirlenmiş ilave gerekler
dikkate alınmalıdır.
a
Kusurun kısa gösterilişi Kusurlar sınırları
Sürekli yanma oluğu
Kesintili yanma oluğu İzin verilmez
(5011, 5012)
Gaz deliği Alın
d ≤ 0,1 s, ama en çok 2 mm
Düzenli dağılmış gözenek kaynağı
Doğrusal gözenek Köşe
d ≤ 0,1 a, ama en çok 2 mm
(2011 ila 2014) kaynağı
Alın h ≤ 0,1 s, ancak en çok 1 mm
kaynağı l ≤ s, ancak en çok 10 mm
Katı kalıntılar
(300)
Köşe h ≤ 0,1 a, ama en çok 1 mm
kaynağı l ≤ a, ama en çok 10 mm
Doğrusal kaçıklık
h < 0,05 t, ama en çok 2 mm
(507)
Kök iç bükeyliği (çukurluk)
İzin verilmez
(515)
a
Köprü tabliyeleri için ilave kurallar
Gaz deliği
Düzenli dağılmış gözenek Sadece tekil küçük gözenek kabul edilebilir
Doğrusal gözenek
(2011, 2012 ve 2014)
Toplu (mevzii) gözenek Gözeneklerin toplamı en çok : % 2
(2013)
Uzamış oyuk Uzamış oyuk olmamalı
Kurt delikleri
(2015 ve 2016)
İç köşe kaynakları için doğru Tamamı denenecek enlemesine kaynaklar,
olmayan kök aralığı küçük kök aralığının sadece lokal olarak
(617) h ≤ 0,3 mm + 0,1 a, (ancak en fazla 1 mm)
olması durumunda kabul edilebilir.
45
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 53/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Çizelge 17 devamı
Sürekli yanma oluğu a) Alın kaynaklar: h ≤ 0,5 mm sadece lokal
(5011) olanlar kabul edilir,
b) Köşe kaynakları: gerilme yönüne dik olanlarda
kabul edilmez, sürekli yanma oluklar ı taşlanarak
giderilmelidir.
Her bir enine kesitteki çoklu kusurlar İzin verilmez
(n°4.1)
Katı kalıntılar
İzin verilmez
(300)
a
Semboller EN ISO 5817’de tanımlanmıştır.
b
Bu kurallar B+’ya ilave edilmiştir.
Yukarıda verilen kurallar ile uygunsuzluk olması halinde, her bir durum bağımsız olarak değerlendirmelidir.
Bu değerlendirmede, kaynağın kabul edilir durumda olduğu veya tamir gerektirdiğine karar vermede,
bileşenin fonksiyonu ve kusurların özellikleri (tip, büyüklük, yer) esas alınmalıdır.
ı
Not - kullan
EN 1993-1-1,
ılabilir. EN 1993-1-9 ve EN 1993-2 kaynak kusurlar n kabul edilebilirliğini değerlendirmede
- Madde 19 - ilave:
Giren ısı hesaplamasındaki ısıl verimlilik faktorünü ihtiva etmeyen kaynak prosedürü vasıflandırma
kayıtları ve beraberindeki WPS’ler kullanılabilir, ancak giren ısının, uygun ısıl verimlilik faktorüne göre
ayarlanmas ı şarttır.
Not - Kaynaktan sonra bölgenin renginin bozulması kaynak esnasında oksjenin geri tepmesinden
oluşur. Renkli fotoğraflarlı mevcut referans cetvelleri, kabul edilebilir renk bozulmas ının tayin
edilmesinde yardımcı olabilir. [52] .
-Madde 10 - İlave:
Bütün kaynak sonrası temizlik malzemeleri atıklarına, gereken özen gösterilmelidir.
46
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 54/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Kaynak metalini oluşturacak yaklaşık mikroyapı, Schaeffler, DeLong, W.R.C. veya Espy diyagramlarını
kullanarak, ferrit ve östenit stabilizasyon elementlerin dengesini gösterebilir. Kullan ılacaksa, uygun
olan diyagram belirtilmelidir.
8 Mekanik bağlama
8.1 Genel
Bu madde, atelye ve şantiyede yapılacak, sacların profillere tespitlenmesi dahil, bağlantılarla ilgili gerekleri
kapsar.
Bir araya getirilmiş tabakalardan oluşan bileşenlerde, her bir tabakanın kalınlığı birbirinden 2 mm’den fazla
ıı
veyaılmal
bak önıdıyüklemeli
r). uygulamalarda ise 1 mm’den fazla farkl l k D (mm) göstermemelidir (Şekil 3’e
Çelik takoz plakaları kullanılarak D farkının yukarıda verilen sınırdan küçük olmasını temin edildiği
durumlarda, bu çelik takoz plakasının kalınlığı en az 2 mm olmal ıdır.
Ciddi etkilere maruz kalınması durumunda, oyulma kavitasyonundan kaçınmak için daha küçük farklılığın
olması gerekebilir.
Plaka kalınlığı, bir araya getirilmiş takoz plakaların sayısını en fazla üç adet olacak şekilde seçilmelidir.
Çelik takoz plakaları, bağlantıda komşu olduğu plaka ile eşdeğer korozyon direncine ve mekanik
mukavemete sahip olmalıdır. Birbirleriyle temas eden farklı metallerden kaynaklanan galvanik korozyon
belirtilerine ve riskine karşı tam olarak dikkatli olunmalıdır.
47
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 55/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not - Bu kural, örnek olarak EN ISO 21670’e uygun, özel kaynaklı somunlara veya kaynaklı saplamalara
uygulanmaz.
8.2.2 Cıvatalar
Yapısal cıvatalamada kullanılan bağlama elemanı anma çapı; beraberindeki gerekleri ile aksi
belirtilmedikçe, en az M12 olmalıdır. İnce cidarlı bileşenler ve saclarda en küçük çap, her tipteki bağlama
elemanı için belirlenmelidir.
Cıvata uzunluğu, somun aşağıdaki kurallara göre s ıkıldıktan sonra, somunun yüzünden dışarıya çıkan dişli
kısmı ile ilgili aşağıda verilen kurallara göre seçilmelidir;
Cıvata ucunun somun dış yüzünden dışarı taşan kısmı, ön yüklemeli ve ön yüklemesiz takımlar için, en az bir
diş hatvesi miktarı uzunlukta olmalıdır.
Cıvata gövdesinin diş aç ılmamış k ısımının kesme yükünü karşılamak üzere kullanıldığı bağlantılarda, cıvata
boyutları, diş açılmamış kısmın uzunluk toleransları hesaba katılarak belirlenmelidir.
Not - Cıvatanın en kesitinde gövdenin diş açılmamış kısmının uzunluğu, anma çapından kısadır (örnek
olarak, M20 cıvata için en fazla 12 mm)
Ön yüklemesiz cıvatalarda, somunun dayanma yüzeyi ile c ıvata gövdesinin dişsiz kısmı arasında an az bir
tam diş (cıvatanın en ucundaki pahlı kısıma ilave olarak) mesafe kalmış olmalıdır.
EN 14399-4 ve EN 14399-8’e uygun ön yüklemeli cıvatalarda, sıkma uzunluğu EN 14399-4 : 2005 Çizelge
A.1’de belirtilenlere göre olmalıdır.
8.2.3 Somunlar
Somunlar, monte edildiği cıvata üzerinde serbestçe dönebilmelidir. Bu durum elle yapılan montajdan
sırasında kolayca kontrol edilebilir. Somunun rahatça dönmediği cıvata somun takımı atılmalıdır. Güçle
çalışan bir alet kullanıldığında, aşağıda verilenlerden birisi ile kontrol yapılmalıdır:
a) Her bir yeni somun veya c ıvata partisi için, uygun olup olmadığı, montajdan önce elle tak ılarak kontrol
edilmelidir,
b) Cıvata takımları monte edildikten sonra, ancak sıkma yapılmadan önce, somunlar, ilk gevşekliğinden
serbestçe döndüğünü tespit etmek için elle kontrol edilmelidir.
Somunlar, cıvataya takıldıktan sonraki muayene için k ısa gösteriliş işaretlerinin görülebileceği şekilde monte
edilmelidir.
8.2.4 Rondelelar
Genel olarak, normal yuvarlak deliklere yerleştirilen ön yüklemesiz cıvatalarda rondelâların kullanılmasına
gerek duyulmaz. Gerekli olduğunda, rondelaların somun veya cıvatanın altına, hangisi dönüyorsa, veya her
ikisinin de altına konulup konulmayacağı belirtilmelidir.
Sadece bir sıra cıvata ile bağlanan tek bindirmeli bağlantılarda, hem somunların hem de cıvataların altına
rondela konulması gerekir.
48
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 56/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not - Rondelâ kullanımı, özellikle kalın kaplamalarda, metal kaplamadaki lokal hasar ı azaltabilir.
Ön yüklemeli cıvataların başları altında kullanılacak rondelâlar, EN 14399-6’ya uygun pahlı rondela olmalı ve
pahlı kısmı cıvata başına doğru olacak konumda yerleştirilmelidir. EN 14399-5’e uygun rondelalar, sadece
somunlar ın altında kullanılmalıdır.
Düz rondelalar
şekilde (veya
kullanılmal ıdır:
gerektiğinde sertleştirilmiş konik rondelalar) önyüklemeli cıvatalarda aşağıda verildiği
a) 8.8 mukavemet sınıfı cıvatalarda rondelâ, cıvata başı veya somundan hangisi döndürülecekse onun
altına konulmalıdır,
b) 10.9 mukavemet s ınıfı cıvatalarda rondelâ, hem cıvata başı ve hem de somunun altında
kullanılmalıdır.
Plaka rondelaları yarık şeklindeki ve genişletilmiş deliklerin bağlantısı için kullanılmalıdır. Bir adet
ilave plaka rondelası veya toplam kalınlığı en fazla 12 mm olan en fazla üç adet ilave rondela, cıvata
takımında kavrama uzunluğunun ayarlanması için kullanılabilir.
Tork kontrol yöntemi kullanılarak sıkılan ön yüklemeli cıvata takımlarında (HRC sistemi dahil), sadece bir
adet ilave plaka rondelası döndürülen tarafta kullanılabilir. Alternatif olarak, ilave plaka rondelas ı veya ilave
rondelalar döndürülmeyen tarafa yerleştirilebilir.
Bir başka bakımdan, ön yüklemeli ve ön yüklemesiz uygulamalarda ilave plaka rondelası veya ilave
rondelalar ya döndürülen veya döndürülmeyen taraflardan birisine yerleştirilebilir.
Not - İlave plaka rondelası veya ilave rondelaların kullanılması, gövdesi ile birlikte cıvataya ait kayma
düzleminin yer değiştirmesine yol açabilir ve bu yüzden tasar ımda belirtilen hattın üzerinde olduğu
kontrol edilmelidir.
Plaka rondelaların çelik tipleri ve boyutları belirtilmelidir. Bunların kalınlığı 4 mm’den daha az olmamal ıdır.
Konik rondelalar, mamül yüzeyinin c ıvata eksenine dik olan bir düzlemle yaptığı açı aşağıda verilen
değerlerde olduğu durumlarda kullanılmalıdır:
Her bir cıvata takımı, cıvataların, bilhassa kısa ve M12 cıvatalarının, aşırı sıkılmasından dikkatli bir şekilde
kaçınılarak, orta-sıkı (snug - tight) durumuna getirilmelidir. Sıkma işlemi, çok sayıda cıvatanın oluşturduğu
cıvata gruplarında, bağlantının en rijit parçasındaki cıvatalardan başlayarak, en az rijit olanındakilere doğru
ilerleyen şekilde yapılmalıdır. Üniform bir “orta -sıkı” durumunu sağlamak için, birden fazla ilâve s ıkılma
döngülerinin uygulanması gerekebilir.
Not 1 - I kesitli profillerin bindirme plakal ı bağlantısındaki en rijit kısım, genel olarak cıvata grubunun
ortasında bulunur. I kesitli profillerin uç bağlantılarında en rijit kısım genellikle başlıkların arasındadır.
Not 2 - “orta-sıkı“ terimi normal ölçüde bir aç ık ağız anahtarı ile, herhangi uzatma kolu olmaksızın, bir işçinin
gücüyle sağlanabilen ve darbeli anahtarın darbeye başladığı nokta olarak ayarlanabilen sıkılık olarak
tarif edilebilir.
silinmiş metin
ı
8.4 Kaymaya
Bu madde, dirençli ba
temas yüzeyleriyle ğlant
ilgili ların belirtildiği
gereklerin temas yüzeylerinin hazıuygulanmaz.
paslanmaz çeliklere rlanması
Bu madde, Madde 10 ve Ek F’de belirtilmiş korozyon koruması ile ilgili değildir.
49
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 57/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Temas yüzeylerinde gereken kayma faktörünü elde etmek için hazırlık yapılmalıdır. Bu faktör, genellikle Ek
G’de verilmiş deneyle tayin edilmelidir.
Sürtünme yüzeylerinin test olmaksızın belirlenmiş sürtünme sınıfına göre en küçük kayma faktörünü
sağlayacağı varsayılan yüzey işlemleri Çizelge 18’de verilmiştir.
Bu gerekler, Madde 8.1’de belirtilmiş tabakalar arasındaki kalınlık farkının dengelenmesi şartıyla, takoz
plakalarına da uygulanabilir.
8.5 Ön yüklemeli cıvataların sıkılması
8.5.1 Genel
Cıvatalar aksi belirtilmemişse, en düşük ön yükleme anma kuvveti aşağıda verilen eşitlikle bulunmalıdır:
Burada EN 1993-1-8’de tanımlandığı, Çizelge 19’da belirtildiği gibi, fub, cıvata malzemesinin nihai akma
dayanımı, As ise cıvatanın gerilme alanıdır.
Bu önyükleme değeri, bütün kaymaya dirençli ön yüklemeli bağlantılarda ve diğer bütün ön yüklemesiz
bağlantılarda, daha düşük ön yükleme değeri verilmediği takdirde, kullanılmalıdır. İkinci durumda, cıvata
takımı, sıkma yöntemi, sıkma parameterleri ve muayene gerekleri ayr ıca belirtilmelidir.
Not - Ön yükleme, kayma direnç, sismik bağlantılar, yorulma direnci için, uygulama amac ıyla veya kalite
ölçme (örnek, dayanıklılık) olarak kullanılabilir.
Çizelge 19 - Fp,C için değerlen [kN cinsinden]
Çizelge 20’de verilen sıkma yöntemlerinden birisi, kullanılmasına dair bir kısıtlama belirtilmediği takdirde,
kullanılabilir. k- sınıfı (teslimattaki kalibrasyon şartları) cıvata takımı, kullanılan yöntem için Çizelge 20’de
verilenlere göre olmalıdır.
50
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 58/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Bir alternatif olarak, Ek H’de verilen kalibrasyon kullanılabilir. Ancak uygulama şartnamesinde tork yöntemine
izin verilmiş olmalıdır.
Teslimattaki kalibrasyon şartları, somunun döndürülerek sıkıştırma yapılması hali için geçerlidir. Cıvatanın
döndürülmesi suretiyle sıkma yapılıyor ise, kalibrasyon Ek H’de verilene veya c ıvata imalatçısından gelen
ilave deneylerle, yoksa EN 14399-2’ye göre yapılmalıdır.
Bağlantı parçalarının rijit olarak oturmasını engelleyen çapaklar, gevşek malzemeler ve aşırı kalın boyalar
montajdan önce giderilmelidir.
Ön yüklemeye başlamadan önce, bağlanan bileşenler birbirlerine alıştırılmalı ve bir c ıvata grubu içindeki
cıvatalar Madde 8.3’e uygun olarak sıkılmalıdır. Ancak kalan açıklık, çelik bileşenler üzerinde yapılan
düzeltici faaliyetlerin sonucunda 2 mm’den fazla olmamal ıdır.
Cıvataları sıkılması, somunların döndürülmesi ile yapılmalıdır. Ancak, montajın somunun olduğu tarafına
ulaşılamaması durumu istisnadır. Cıvata başının döndürülmesi suretiyle cıvataların sıkılması durumunda,
uygulanan sıkma yöntemine bağlı olarak, özel tedbirlerin al ınmasına gerek duyulabilir.
Sıkma işlemin hem başlangıcında hem de sonunda, s ıkma işlemi bağlantının en rijit parçasındaki
cıvatalardan başlayarak, en az rijit olanındakilere doğru ilerleyen şekilde yapılmalıdır. Düzgün dağılmış bir
ön yükleme sağlamak için, gerekliyse, ilâveten sıkma tekrarları yapılmalıdır.
Tork yönteminin bütün safhalarında kullanılan tork anahtarları EN ISO 6789’e göre ± % 4 doğruluğa sahip
olmalıdır. Her anahtarın EN ISO 6789’e göre bak ımı yapılmalı, darbeli anahtarların kullanılması durumunda
bu anahtarlar, hava hortumu uzunluğunun her değişiminde kontrol edilmelidir. Elle ve darbeli anahtarla
yapılan kombine sıkmaların birinci safhasında darbeli anahtar kullanılıyor ise, doğruluk değeri ± % 10, kontrol
periyodu ise yılda bir olmalıdır.
Kullanma sırasında meydana gelen ve anahtarı etkileyen herhangi bir (önemli olarak darbe, düşme, aşırı
yüklenme vb.) olaydan sonra kontrol yapılmalıdır.
Diğer sıkma yöntemleri (hidrolik tertibatla eksenel ön yükleme veya ultrasonik kontrol ile gerdirme gibi)
teçhizat imalatçısının tavsiyelerine göre kalibre edilmelidir.
ı
Ön yüklemeli
yöntemi yüksekıkça,
uyarlanmad dayan mlı c ıvatalar,
teslimattaki Ek H’debirverilen
yağlamada prosedür
değişiklik veya DTI
yapılmadan (doğrudan
kullanılmal ıdır.
gerilme göstergesi)
En küçük ön yüke kadar s ıkılan bir cıvata takımının daha sonra gevşemesi halinde, bu cıvata sökülmeli ve
cıvata takımını tamamı atılmalıdır.
Parçaların başlangıç alıştırma montajında kullanılan cıvata takımlarının, en küçük ön yüke kadar s ıkılmasına
veya gevşetilmesine genellikle gerek duyulmaz. Bu nedenle bu c ıvata takımları, nihai cıvatalama yerlerinde
de kullanılabilir durumda olurlar.
Not - Cıvatanın, kontrol edilemeyen aşırı şartlara maruz kalmasından dolayı sıkma işleminde gecikme
meydana gelmiş ise, yağlama yağının performansında değişmeler olabilir, bu yüzden kontrol
edilmelidir.
Ön yükleme kuvvetinin, mesela gevşeme, yüzey kaplamasınının sünmesi (Ek F.4 ve Çizelge 18’e
bakılmalıdır), gibi bir çok faktör sebebiyle, başlangıç değerine göre azalması, aşağıda belirtilen sıkma
51
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 59/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
yöntemlerinde dikkate alınmalıdır. Kalın yüzey kaplaması halinde, ön yükleme kuvvetinde, daha sonra
olacak azalmayı karşılamak amacıyla tedbir alınıp alınmayacağı belirtilmelidir
Not - Tork yöntemi kullanıldığında, bu yöntem birkaç gün gecikmeden sonra tekrar sıkma yapılarak
uygulanabilir.
8.5.2 Torkanma
En küçük referans değerleri
ön yükleme kuvveti F p,C için kullanılan tork referans değerleri Mr,1 cıvata ve somun
kombinasyonun her bir tipi için aşağıda verilen opsiyonlardan birisi kullanılarak tayin edilir:
a) EN 14399’ün ilgili bölümüne uygun bağlama elemanı imalatçısı tarafından beyan edilen k-sınıfını esas
alan değerler :
1) Mr,2 = km d Fp,C k-sınıfı K2 için olan km ile,
2) Mr,1 = km d Fp,C k-sınıfı K1 için olan km ile.
Tork yöntemi ile s ıkma yöntemi en azından aşağıda verilen iki safhadan ibarettir:
a) Sıkmanın birinci safhası: anahtarın sıkma torku, torku Mr,i değerinin 0,75’ine Mr,i = Mr,2 veya Mr,deney
olacak şekilde ayarlanmalıdır. İkinci safhaya geçmeden önce bir bağlantıdaki bütün cıvatalar sıkılmalıdır.
b) Sıkmanın ikinci safhası: anahtarın sıkma torku, torku Mr,i değerinin 1,10’una Mr,i = Mr,2 veya Mr,deney
olacak şekilde ayarlanmalıdır.
Not - Mr,2 ile 1,10 katsayısının kullanılması, k-sınıfı K2 için Vk=0,06 değeri ile 1 + 1,65 Vk değerine eşit
olur.
8.5.4 Kombine
Kombine yöntem
yöntem kullan ılarak sıkma yapılması iki safhadan ibarettir;
a) Sıkmanın birinci safhası: uygun çalışma aralığına sahip tork anahtar ın sıkma torku, torku Mr,i değerinin
0,75’ine Mr,i = Mr,2 veya Mr,deney olacak şekilde ayarlanmalıdır. İkinci safhaya geçmeden bir bağlantıdaki
bütün cıvatalar sıkılmalıdır.
Mr,1 kullanıldığında, basitleştirmek için, Mr,1 = 0,13 d Fp,C bağıntısı, aksi belirtilmedikçe, kullanılabilir.
b) İkinci sıkma safhasında, montajdaki döndürülecek parçalara, belirlenen kısmî tur sayısında döndürme
uygulanır. Somunun cıvata başına göre konumu, birinci safhadan sonra işaret boyası veya renkli kalem
ile işaretlenmelidir. Bu şekilde ikinci safhada somunun kaç diş döndüğü kolayca tespit edilir.
İkinci safha, aksi belirtilmedikçe, Çizelge 21’de verilen değerlere göre yapılmalıdır.
2d≤t<6d 90 1/4
6 d ≤ t ≤ 10 d 120 1/3
Not- C vata baş n n veya somunun alt ndaki yüzeyin c vata eksenine dik olmad ğ yerlerde (varsa,
ı ı ı ı ı ı ı
konik rondelalara izin vermek amacıyla) gereken döndürme açısı deneyle tayin edilmelidir.
52
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 60/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not 1 -- SıBir
kma-Koparma
cıvata takımanahtar
ı ı
n n çalışması aşağıda verilmiştir:
ının sıkılmas ı sırasında, soketin birisi, öteki soketin gösterdiği dirence dayanarak
döner,
- Soketlerin takılmasından itibaren son sıkmaya kadar, içteki soket çok kamalı (spline) ucu, cıvatanın
dönmesini engelleyecek şekilde tutar iken, dıştaki soket somunu saat dönme yönünde çevirmeli,
sonuç olarak somuna uygulanan tork artt ırkça, cıvata takımı tedricen sıkılmalıdır.
- Son sıkma safhasında, (bir başka deyişle, cıvatanın k ırılma-boynunun burulma dayanımı seviyesi)
somuna takılı dış soket, içteki soketin saatin aksi yönündeki dönmesine direnç gösterir,
- Cıvatanın çok kamalı uç, kırılma-boynu civarında koptuğu anda, cıvata takımının montajı
tamamlanmış olur.
HRC cıvatalarının bizzatihi kendisinin kontrol ettiği belirli ön yükleme uygulamas ı, c ıvatanın yağlama şartları
ile birlikte geometrik ve mekanik burulma karakteristiği vasıtasıyla ortaya çıkar. Bu teçhizat kalibrasyon
yapılmasına ihtiyaç duymaz.
Bağlantılara takılan cıvatalara uygulanan ön yüklemenin, belirlenen en küçük ön yükleme gereklerini tam
olarak yerine getirmesini temin etmek amacıyla, cıvata takma işlemleri genellikle iki sıkma safhasından
oluşur; her iki safhada da sıkma-koparma anahtarı kullanılır.
Birinci sıkma safhası, dıştaki soketin dönmesi durduğunda, nihayete ermiştir. Belirtilmiş ise, birinci safha
gerektiği s ıklıkta tekrarlanır. İkinci safhaya geçmeden önce, bir bağlantıdaki bütün cıvatalar için birinci safha
tamamlanmal ıdır.
Not 2 - Teçhizat imalatçısının talimat kitabı ön sıkmanın nasıl tanımlanacağına (Örnek, kesme anahtarının
sesini değişmesi gibi) veya diğer ön sıkmanın yöntemlerinin uygun olup olmad ığına dair ilave bilgiler
verebilir.
Sıkmanın ikinci safhası, cıvatanın çok kamalı ucu, kırılma-boynundan kırıldığında, elde edilir. Montaj
şartları, HRC cıvata montajında sıkma-koparma anahtarının kullanılmasına (örnek olarak, mekan darlığı
sebebiyle) imkan vermiyorsa, cıvata sıkma işlemi, Madde 8.5.3’deki tork kontrol metodu, k-sınıf K2 bilgisi
yardımıyla uygun prosedür kullanılarak veya Madde 8.5.6’daki doğrudan gerilme göstergesi kullanılarak
yapılmalıdır. Made 8,5,6ya bakılmaıdır.
Doğrudan gerilme göstergeleri ve beraberindeki rondelalar Ek J’de belirtildiği gibi monte edilmelidir.
Cıvata montajında düzenli “orta-sıkı” şartlarının elde edilmesi için birinci sıkma safhası, doğrudan gerilme
gösterge çıkıntılarındaki ilk deformasyonlar başladığında olmalıdır. İkinci safhaya geçmeden önce, bir
bağlantıdaki bütün cıvatalar için birinci safha tamamlanmalıdır.
Sıkmanın ikinci safhası EN 14399-9 ve Ek J’de verildiği gibi olmalıdır. Cıvata takımının kabul
edilebilirliğini sağlamak, göstergeli rondelâda ölçülen aç ıklıkların ortalaması alınabilir.
Alıştırma cıvatalarında yük taşıyan dişli (cıvatanın en ucundaki pahlı kısım dahil) kısımın uzunluğu, aksi
belirtilmedikçe, plaka kalınlığının 1/3’nünden uzun olmamalıdır. Şekil 4’e bakılmalıdır.
53
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 61/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Şekil 4 - Alıştırma cıvatalarında yük taşıyan uzunluktaki diş açılmış gövde kısmı
Alıştırma cıvataları, dişlerinin zarar görmeyeceği bir şekilde ve aşırı kuvvet uygulamaksızın takılmalıdır.
Montajdaki bir perçin için olan ortak delikler aras ındaki en büyük eksantriklik 1 mm’den daha büyük
olmamalıdır. Bu şartı sağlamak amacıyla raybalamaya izin verilir. Müteakiben yapılan raybalama daha geniş
çaplı perçinin çakılması için gerekebilir.
Çok sayıda perçinle yapılan bağlantılarda, perçin grubunun ortasından çakmaya başlamadan önce, en
azından her dördüncü delik içine geçici bir c ıvata yerleştirilerek sıkılmalıdır. Tek perçinle birleştirilen
bileşenlerin bir arada tutulması için (örnek, mengene, işkence ile) özel tedbirler alınmalıdır
Mümkünse, perçinleme, sabit basınçlı tip makinalar kullanılarak ayarlanmalıdır. Dövülme işlemi
tamamlandıktan sonra makina çıkartıldığında, başın siyah renkte olmasına yetecek kadar kısa bir süre
çakma basıncının perçin üzerinde uygulanmasına devam edilmelidir.
Her perçin, uzunluğu boyunca üniform şekilde, yanma veya aşırı pullanma olmaksızın ısıtılmalıdır. Perçin,
sokulduğunda başından ucuna kadar parlak kırmızı renginde olmalı ve deliği tam olarak doldurması için
bütün boyu sıcak iken dövülmelidir. Uzun perçinlerin ısıtılması ve çakılması esnasında özel tedbir alınmalıdır.
Her perçin ısıtılma sonrasında, deliğine yerleştirilmeden önce, sıcak perçinin sert bir yüzeye çarp ılması
suretiyle pullanmalarından temizlenmelidir.
Yanmış perçinler kullanılmamalıdır. Derhal kullanılmayan ısıtılmış bir perçin, kullanmak amac ıyla ikinci defa
ı ı ı ı ı
s t lmamal d r.
Perçinin havşa başının yüzeyden çıkıntı yapmayacağı belirtilmiş ise, çıkıntı yapan perçin taşlanmalı veya
yontulmalıdır.
Perçin başları iyi biçimlendirilmiş olmalı ve herhangi çatlak veya çukur görülmemelidir.
Perçinler, monte edilen parçalarla, hem tabakalar ın dış yüzeyleri hem de delikleri ile tatminkar biçimde temas
halinde olmalıdır. Perçin başlarına bir çekiçle hafifçe vurulduğunda hiç bir hareket veya titreşim
görülmemelidir.
Küçük iyi biçimlenmiş ve merkezlenmiş dudaklar, sadece bir grup içinde az sayıda olduğunda, kabul
edilebilir.
54
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 62/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Tabakalar ın dış yüzlerinde perçin makinası tarafından meydana getirilen çentik izlerinin olmamas ı istenebilir.
Havşa başlı perçinlerin kullanılması gerekiyorsa, bu perçinlerin başları, perçin yapıldıktan sonra, havşa
deliğini tamamen doldurmalıdır. Havşa deliği tamamen dolmamış ise, perçin yenisiyle değiştirilmelidir.
Kabul kriterlerini karşılamayan herhangi bir perçin sökülerek, bir yenisi ile değişitirilmelidir.
Bağlama elemanlarının performansı, prosedür deneyi ile tayin edilebilen şantiye metodolojisini esas
almalıdır. Prosedür deneyi, gerekli bağlantıların şantiye şartlarında hizmet edebildiğini göstermek amacıyla
kullanılabilir.
Aşağıda verilen hususlar göz önüne alınmalıdır:
a) Dişini kendi açan vidalar ve perçinler için doğru ölçüdeki deliği açabilmesi,
b) Doğru sıkma torku/yerleştirme derinliği olan güçle çalışan tornavidaların düzgün ayarlanabilmesi,
c) Deliğini kendi açan vidaların bağlanacak parça yüzeylerine ve takılan sızdırmazlık rondelalarına dik
doğrultuda vidalanabilmesi ve sızdırmazlık rondelalarının imalatçısı tarafından tavsiye edilen sınırları
dahilinde düzgün sıkıştırılabilmesi,
d) Ateşlemeli kartuşlu pimlerin doğru olarak seçilmesi ve kullanılabilmesi,
e) Yapısal bağlantının yeterli olarak biçimlendirilebilmesi ve yetersiz olanın tanımlanabilmesi.
Belirli uygulamalar için olan vidalarda dişlerin süreksiz olması gerekebilir. Sızdırmazlık rondelalarının
kullanılması durumunda, bu rondelalar ın kalınlığı vida dişi uzunluğu dikkate alınarak seçilmelidir.
Vidaların çatı profilinin tepesine bağlanması durumunda, vidalarken sacın delik noktalarında çöküntü
olmamasına dikkat edilmelidir.
Vidaların tespitlenmesi için güçle çalışan aletler, imalatçısının tavsiyelerine göre derinliği ayarlanabilir
ve/veya torku kontrol edilebilir olmalıdır. Güçle çalışan bir tornavidanın kullanıldığı durumda, tornavidanın
delme ve döndürme hızları (dakikadaki devir) imalatçısının tavsiyelerine uygun olmalıdır.
Sızdırmazlık rondelasının kullanıldığı durumlarda, vidalar Şekil 5’de gösterilen doğru sıkmayı yapacak
şekilde ayarlanmalıdır.
Güçle çalışan tornavidanın derinlik göstergesi, elastomerik rondelayı, mamül imalatçısınca verilen sınırlar
içinde sıkacak şekilde ayarlanabilmelidir.
55
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 63/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Sızdırmazlık rondelası bulunmayan vidalar, aşırı sıkılmasını önlemek amacıyla uygun tork veya derinlik
kontrol tertibatı olan aletler kullanılarak takılmalıdır.
Tork kontrolü, ya başın kayma torkunu ya da diş sıyırma torkunu aşmaksızın, diş çevirme torkunun elde
edilebileceği şekilde ayarlanmalıdır.
Not 1 - İmalatçısı tarafından tavsiye edilen perçin uzunluğu, genellikle bağlanacak plakaların birarada
çizilmiş belirli teknik resimlerini dikkate al ır.
Not 2 - İmalatçıların çoğu perçinleri, elle veya güçle çalışan aletle takılmak üzere, çok veya az sayıda
kullanım için seriler halinde piyasaya arz eder. Bu perçinler, çeşitli tip ve ölçüdeki perçin serilerinin
takılabilmesi amacıyla, sadece burun parçalarını ve/veya takma çenelerini değiştirmek suretiyle
kolayca adapte edilirler. Takımların profil veya silindir içi gibi erişimin sınırlı olduğu yerlerde
perçinleme yapabilmesi için, takımlar için birbirleriyle değiştirilebilir kafalar genellikle mevcuttur.
Not 3 - Önceden belirlenmiş perçin takma karakteristiklerine göre tasar ımlanan perçin gövdesi/mandrel
ilişkisi, birleştirmelerin sağlam olmasını sağlar.
Montaj, mamül imalatçısının tavsiyelerine göre yapılmalıdır.
Montaj işinin bitmesinden sonra, kırılmış mandrel sapları toplanmalı ve yüzeylerin meydana gelecek
korozyondan korunması için, iş sahasından uzaklaştırılmalıdır.
Çatıların hava şartlarına maruz sac profillerin yan bindirmeleri, mamül imalatçısının tavsiyelerine göre
bağlanmalıdır. Bu bağlama elemanlarının en küçük çapı, deliğini ve dişini kendi açan vidalar için 4,8 mm, kör
perçinler için 4,0 mm olmalıdır.
Cidarının gerilim altında olarak davranmasının tasarlandığı çatı kaplama levhalarında, yan bindirmelerde
kullanılacak bağlama elemanları, yapısal bağlama elemanları için istenen gereklere uygun olmal ıdır.
Bu madde ayrıca, çelik yapı kısmının diğer yapı malzemelerine bağlanması için, kimyasal olarak
ankranjlanmış cıvatalar da dahil olmak üzere, c ıvatalara da uygulanır.
Not 1 - Özel bağlama yöntemleri, örnek olarak özel diş çekilmiş delikler, diş açılmış saplamalar, yapıştırmalı
bağlamalar veya lokal deformasyonlar yapılarak birleştirilen plakaları kullanan perçinlerdir.
Özel diş çekilmiş delikler veya diş açılmış saplamalar, Madde 5.6.3’deki c ıvatalama takımlarının
kullanılmasına eşdeğer seviyede kullanılabilir. Ancak malzemesinin, diş biçiminin ve diş toleransının ilgili
mamül standardına uygun olması şarttır. Altı köşe başlı enjeksiyon cıvatalarının kullanılmasına ait gerekler
belirtilmelidir.
Not 2 - Ek K’da altı köşe başlı enjeksiyon cıvatalarının kullanılması ve tedariki hakkında istenen bilgiler
verilmiştir.
56
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 64/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Sürtünme sebebyle oluşacak problemlerden kaçınmak amacıyla aşağıda verilen yöntemler kullanılabilir:
a) Kimyasal muhteviyatı, işlem sertleşme hızı ve sertlik değerleri değişiklik gösteren, farklı tipteki standard
paslanmaz çelikler kullanılabilir (örnek, EN ISO 3506-1 ve EN ISO 3506-2’dan tipi A2-C4, A4-C4 veya
A2-A4 cıvata somun kombinasyonu),
b) Şiddetli etki durumlarında, yüksek işlem sertleşmesi olan (pekleşmiş) uygun paslanmaz çelik, bir bileşen
veya sert yüzey kaplama (örnek, nitrürleme veya sert krom kaplama) uygulaması için kullanılabilir,
c) Sürtünme azaltıcı, PTFE kuru film speyi gibi kimyasallar kullanılması.
Farklı metal veya kaplama kullanılması durumunda, gerekli korozoyon direncinin elde edildiğinden emin
olunması gerekir.
Not - Cıvataların greslenmesi faydalıdır, ancak kirlenmeye yol açabilir ve depolamada problem yaratabilir.
9 Kurulum
9.1 Genel
Bu maddede, temellerin şerbetlenmesi de dahil olmak üzere, şantiyede yapılan kurulum ve diğer işlerle ilgili
gerekler verilmiştir. Ayrıca, güvenli kurulum ve hassas hazırlanmış mesnetler için şantiyenin uygunluğuna
dair gerekler de bu maddede verilmiştir.
Kaynak işlemi, mekanik bağlama ve yüzey işlemleri de dahil olmak üzere, şantiyede yapılan işler sırasıyla
Madde 6, Madde 7, Madde 8 ve Madde 10’a uygun olmalıdır.
Yapının muayene ve kabulü, Madde 12’de belirtilen gereklere uygun olarak yap ılmalıdır.
Şantiyeye ulaşım ve şantiye içerisindeki ulaşım, ulaşım yolu genişliği ve seviyesinin gösterildiği şantiye
plânında verilmelidir. Plânda, şantiye trafiği için hazırlanan çalışma alanı seviyesi, atelye ve depolama için
kullanılacak alanlar gösterilmelidir. İşlerin diğer faaliyetlerle bağlantısı olması halinde, işlerin güvenlik plânı,
güvenlik plânının, inşaat işlerinin diğer kısımları ile olan ahengi kontrol edilmelidir. Bu kontrolda, aşağıda
verilen hususlardan ilgili olanlar dikkate alınmalıdır:
Not - EN 1991-1-6’da beton dahil yapı ve depolama yük değerlerini tayini hakkında kuralları verir.
57
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 65/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Bu kurulum yöntem talimatı, güvenli bir alternatifl getirmesi şartıyla, tasarım esaslı kurulum yönteminden
sapma gösterebilir.
Kurulum yöntemi talimatına, şantiye şartlarının gerektirdikleri dahil olmak üzere, yapılan ilaveler kontrol
edilmeli ve üst paragrafta verilen gereklere göre gözden geçirilmelidir.
Kurulum yöntemi talimatı, çelik yapı kısmının güvenli şekilde kurulumunda kullanılacak prosedürleri
tanımlanmalı ve iş güvenliği hakkındaki teknik kuralları dikkate almalıdır.
Kurulum yöntemi talimatı Madde 9.3.1’de verilen bütün ilgili hususlara atıf yapmalı ve ilave olarak aşağıda
verilen hususları da dikkate almal ıdır:
a) Madde 9.6.4’e göre yürütülen herhangi deneme kurulumundan elde edilen bilgi,
b) Kaynak öncesinde kararlılığı temin etmek ve birleşim yerinin yerel hareketini kontrol etmek gerekli
kısıtlamalar,
c) Gerekli kaldırma tertibatları,
d) Büyük ve düzensiz şekilli olan parçaların ağırlıklarını ve/veya ağırlık merkezini gösterme gerekliği,
e) Kreyn kullanılacak yerlerde, kaldırılacak ağırlıklar ve hareket yarıçapı arasındaki ilişki,
f) Salınım veya devrilme kuvvetlerinin, özellikle montaj esnasında şantiyede olacağı tahmin edilen rüzgâr
şartları sebebiyle oluşan bu tür kuvvetlerin tanımlanması ve yeterli salınım ve devrilme direncinin tam
olarak temin edilme metodu,
g) Mal ve can güvenliği konusundaki tehlikeleri giderme metodu,
h) Güvenli çalışma konumlarının ve buralara güvenli erişim vasıtalarının sağlanması.
58
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 66/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
betonuna erişim aracı olarak kullanılmasından önce sabitlenmesi için bağlantı elemanlarının yerleştirilme
sırası ve sıkılma yöntemi ile sızdırmazlık sağlanması.
Beton işlerinin uygulanmasındaki faktörler, ilgili olduğu kadarıyla, betonun dökülmesi, ön gerilme, dökülen
taze beton ile çelik arasındak sıcaklık farkı, tabla altının şerbet enjeksiyonla yükseltilmesi (jacking) ve
payandalar gibi konular dikkate alınmalıdır.
9.4 Ölçme
9.4.1 Referans sistemi
İşler için şantiyede yapılacak ölçmeler, ISO 4463-1’e göre inşaat faaliyetlerinin ölçülmesi ve yerleştirmesi için
belirlenen sisteme göre yapılmalıdır.
Tali ağ ölçmesine ait yaz ılı belgeleri sağlanmalı ve bu belgeler, çelik yapı kısmının yerleştirilmesi ve
payandalar ın sapmalarının kontrol edilmesi amac ıyla referans sistem olarak kullanılmalıdır. Bu tetkiklerde
verilen tali ağ koordinatları, ISO 4463-1’de verilen kabul kriterlerinin sağlaması şartıyla doğru olarak kabul
edilmelidir.
Mesnetler kurulum için uygun değilse, bunlar kuruluma başlamadan önce düzeltilmelidir.
Temel cıvatalarına öngerilme uygulanacak ise, cıvatanın betona adezyonunun olmadığı yerin en az 100 mm
yukarısına öngerilme düzeni yapılmalıdır.
Kılıf çerisinde hareket edecek şekilde tasarlanan temel cıvataları, 75 mm’den daha büyük cıvatalar için,
cıvata çapının üç katı kadar çapa sahip olan k ılıfıyla birlikte teslim edilmelidir.
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 67/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not 1 - Pas lekelerinden korunması gereken payanda alanları tanıtılmalı ve gerekli koruma sağlanmalıdır.
Payandalarda meydana gelen oturmalar ın telafi edilmesi, aksi belirtilmedikçe, kabul edilebilir. Telafi işlemi
çelik kısımlar ile payandalar arasının şerbetlenmesi veya takoz konulması ile yapılabilir.
Takozların daha sonra şerbetlenecek olması halinde, aksi belirtilmemişse, bunların etrafı en az 25 mm
kalınlıkta tamamen kaplanacak tarzda şerbetlenmelidir.
Takozların, şerbetlemeden sonra da yerinde bırakılacak olması halinde, bu takozlar, yapı ile aynı
dayanıklılığa sahip malzemeden yapılmış olmalıdır.
Taban plakası altında bulunan temel c ıvatalarındaki seviyeleme somunlarının kullanılmasıyla, tabanların
konumlar ının ayarlanması gerçekleştirebiliyorsa, bunlar, aksi belirtilmedikçe, yerlerinde bırakılmalıdır.
Somunlar kısmen kurulmuş yapının kararlılığını koruyacak, bununla birlikte temel cıvataların hizmet
verebilirliğini tehlikeye düşürmeyecek şekilde seçilmelidir.
Not - Ara sacları (şimler) ve bloklar, yarım somunlar veya plastik somunlar seviyeleme somunu olarak
kullanılabilir.
a) Malzeme karıştırılmalı ve imalâtçısının bilhassa kıvamı ile ilgili talimatlarına göre kullanılmalıdır.
İmalâtç ısının şartnamelerinde izin verilmedikçe, malzeme 0 °C’nin altında karıştırılmamalı veya
kullanılmamalıdır,
b) Malzeme boşluğun tam olarak doldurulabilmesi için uygun bir başlıkla akıtılmalıdır,
c) Şerbet imalâtçısı tarafından tavsiye edilmiş ve/veya belirtilmiş ise, uygun şekilde tespitlenmiş desteklere
hafifçe vurularak, tokmaklanmalıdır,
d) Taban plâkasında, gerekli ise havalandırma delikleri bırakılmalıdır.
Şerbetlemeden hemen önce, taban plâkas ı altındaki boşlukta sıvı, buz, çöp ve pislik bulunmamal ıdır.
Kolonlar ı taşıyan takviyeli tabanlar, en az, etrafını saran betonun karakteristik basma dayan ımına eşit
dayanımdaki ağır (dense) betonla doldurulmalıdır,
Takviyeli tabanlarda, kolonun geçici olarak kararl ılığı sağlamaya yeterli uzunluktaki gömülmüş kolon kısmının
etrafı başlangıçta betonlanır. Bulunan geçici destek ve kamalar alınmaksızın, kolon, beton karakteristik
basma dayanımının en az yarısını kazanmasına yetecek süre oynatılmadan tutulur.
Yapının çelik kısımları, mesnetler ve beton yüzeyleri şerbetlenmeden önce işlenmesi gerekiyorsa, bu durum
belirtilmelidir.
Yapısal çelik bileşenlerden suyun drene edilmesini sağlamak amacıyla, şerbetin dış yüzeyine uygun profil
verilmelidir.
Hizmet sırasında yüzeyde biriken suların veya korozif sıvıların bir tehlikeye sebep olacağı durumlarda, beton
şerbetin, taban plakası alt yüzeyinin hizasından fazla doldurulmamalı ve Şekil 6’ya uygun olarak taban
plakasına göre şev oluşturacak şekilde biçimlendirilmelidir.
Şerbetlemeye ihtiyaç yoksa ve taban plakalarının kenarları sızdırmaz hale getirilecek ise, sızdırmazlık
yöntemi belirtilmelidir.
60
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 68/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
9.5.6 Ankraj
Yapının veya komşu yapıların beton kısımlardaki ankrajlama tertibatları şartnamelerine uygun olarak
yapılmalıdır.
Ankrajda gerekli direnci elde edebilmek amacıyla, betonun hasara uğramasını engelleyen uygun tedbirler
alınmalıdır.
Not-Bu husus bilhassa, betonunun patlamasını önlemek amacıyla dış yüzeyden itibaren en küçük mesafenin
gerekli olduğu genleşme ankrajlarına uygulanır.
Resimlerde, plânlar ve kotlar gösterilmeli ve bütün bileşenlere ait montaj işaretlerinin gösterilebileceği şekilde
teknik resim ölçeği seçilmelidir.
Teknik resimlerde karelasyon (grid) konumları, mesnet yerleri ve bileşenlerin kurulumu, toleransları ile
beraberce gösterilmelidir.
Temel plânlarında, taban konumu ve çelik yap ı kısmının tanzimi, temellerle doğrudan temas eden diğer
bileşenler, bunların taban yerleri ve kotları, tasarlanan mesnet seviyeleri ile referans seviye gösterilmelidir.
Temeller, kolon taban payandaları ve diğer yapısal payandaları ihtiva etmelidir.
Teknik resimlerde, çelik veya cıvataların temellere tespitlenmelerine ait gerekli ayrıntılar, takoz veya
kamalarla yapılan ayarlama yöntemi, şerbetleme kuralları ve ayrıca çelik kısımların ve mesnet desteklerinin
sabitlenmesi gösterilmelidir.
Teknik resimlerde, yapının kararlılığını ve personelin güvenliğini garanti altına almak üzere kurulum için
gerekli çelik yapı veya diğer geçici işlerin tanzimi ve detayları gösterilmelidir.
Teknik resimlerde, kütlesi 5 tondan daha fazla olan bütün bileşenlerin veya montelerin kütleleri ve düzgün
şekilli olmayan bütün büyük parçaların ağırlık merkezleri belirtilmelidir.
İnce cidarlı sacların montaj resimleri gerekli olup, en az ından aşağıda verilenlerden ilgili olanları
göstermelidir:
a) Sacların tipi, kalınlığı, malzemesi, uzunluğu ve kısa gösterilişi,
b) Bağlama elemanların tipi ve bağlanma sırası, bağlama elemanı tipine mahsus montaj notlar (örnek,
delinmiş deliğin çapı, en küçük sıkma torku) ile birlikte,
61
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 69/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
9.6.2 İşaretleme
Şantiyede münferit olarak monte edilen veya kurulan bileşenler, kurulum işaretiyle belirtilmelidir.
Bir bileşenin kurulum durumunun şeklinden açıkça anlaşılır olmaması halinde, bu bileşenin kurulum yönü
işaretlenmelidir.
Bileşenler, işlem sırasında oluşması muhtemel hasarları en aza indirecek şekilde taşınmalı ve üst üste
yığılmalıdır. Çelik yapı kısımlarının ve koruyucu kaplamasının zarar görmesinden kaçınmak amacıyla, halatla
kaldırma yöntemlerinin etkilerine bilhassa dikkat edilmelidir.
Yükün boşaltılması, nakliye, depolama veya montaj esnasında hasar gören herhangi çelik yapı kısmı
uygunluk için onarılmalıdır.
Onarım yapılmadan önce, onarma prosedürü tanımlanmış olmalıdır. EXC2, EXC3 ve EXC4 için prosedür
ayrıca yazılı hale getirilmelidir.
Şantiyede depolanacak bağlama elemanları, kuru şartlarda muhafaza edilmeli, uygun şekilde ambalajlanmalı
ve tanıtılmalıdır. Bağlama elemanları imalatçısının tavsiyelerine uygun olarak taşınmalı ve kullanılmalıdır.
Bütün küçük plakalar ve diğer ekleme parçaları uygun şekilde ambalajlanmalı ve tanıtılmalıdır.
9.6.5.1 Genel
Çelik yapı kısmının kurulumu, kurulum yöntem talimatına uygun şekilde ve kararlılığın her zaman
sağlanacağı tarzda yürütülmelidir.
ı ı ı ı ı ı ı
Temelımc vatalar
kullan , gergisiz
için kontrol edilen kolonlar n devrilmeye
temel cıvatalar karş sabitlenmesinde
ı, bu uygulama haricindedir. kullan lmamal d r. Ancak bu tarz bir
62
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 70/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Yapının kurulumu boyunca, çelik yap ı kısmı inşa donanımları ve bu donanımların çalışması ile oluşan
etkilere ve ayrıca tamamlanmamış yapıya gelen rüzgar yükleri gibi geçici inşa yüklerine karşı güvenli olacak
şekilde yapılmalıdır.
Binalarda, her bir bağlantıdaki kalıcı cıvataların en az üçte biri, bu bağlantının tamamlanmış yapı kısmının
kararlılığına katkıda bulunduğunun düşünüldüğü durumlarda, daha önceden takılmalıdır.
Yüksek binalarda kullanılan desteklerdeki düşey yüklerden oluşan kuvvetlerin boşaltılması için, kurulumun
seyrine göre, gerilim alma işleminin yapılması gerekiyorsa, bu işlem, aynı anda bir panelde olmak üzere
aşamalı olarak yapılmalıdır. Bu gibi gerilim alma işleminin yapılması sırasında, yeterli sayıda alternatif
destekler kararlılığı sağlamak amacıyla, kadar yerinde bırakılmalıdır. Bu amaçla, gerekiyorsa ilave destekler
geçici olarak yapılmalıdır.
Geçici elemanlarda, kurulum amacıyla kullanılan bütün bağlantılar, bu standardın gereklerine uygun şekilde
ve kalıcı yapı zaafiyeti oluşturmayacak veya yapının hizmet verebilirliğini bozmayacak şekilde yapılmalıdır.
ı
Kaynak rasında
bunların syeterli yapıınklınılığa
dayan desteklenmesi içinvesırt
sahip olduğu çubuklarını ve
kaynaklar çekme kelepçelerinin
kurulumdan kullan
gelen yükleri
ı ı ı
ld ğ durumlarda,
taşıyacağ ından emin
olunmalıdır.
Kurulum yöntemi, yapının veya yapının bir kısmının montajdan bittikten sonraki nihai konumuna etkiyen
yuvarlanma veya başka türlü hareketi ihtiva ediyorsa, hareket eden kütlenin kontrollü olarak durdurulmasının
sağlanması için tedbirler alınmalıdır. Hareketin tersine dönmesi için tedbirlere ihtiyaç duyulacağı göz önünde
bulundurulmal ıdır.
Geçici bütün ankraj elemanlar ında, kazaen gevşemeye karşı tedbir alınmalıdır.
Diğer güvenlik tedbirleri alınmadığı takdirde, sadece, yük alt ında herhangi bir konumda kilitlenebilen krikolar
kullanılmalıdır.
Yapının geri kalan k ısmında yapılacak kurulum veya hizalanma sırasında bileşenlerin oynamamasını temin
etmek amacıyla, yapının yeterli şekilde hizalanması, seviyelenmesi, düşeyinin ayarlanması ve geçici
bağlantılar gerçekleştirilinceye kadar, elemanlar aras ında kalıcı bağlantılar yapılmamalıdır.
Yapı hizalanmasının ve bağlantıdaki alıştırma boşluklar ının ayarlanması için ara saçları (şimler) kullanılabilir.
Ara saçlar gevşeme tehlikesi varsa, sabitlenmelidir. EXC3 ve EXC4 için ara saclar ın kaynakla sabitlenmesi
Madde 7’de verilen gereklere göre olmalıdır.
Ara saçları, aksi belirtilmedikçe, çelikten yapılmış düz parçalar şeklinde olabilir. Ara saçları yapı ile aynı
dayanıklılığa sahip olmalıdır. Paslanmaz çelik yapılar için, ara sacları da paslanmaz çelikten yapılmalı ve
harici kullanımlarda en az 2 mm kalınlığında olmalıdır.
Kaplanmış metalden oluşan yapıların hizalanması için ara saclar kullanılıyorsa, belirtilmiş sürtünme sınıfına
uygun olması istenmedikçe, bu ara saclarının yüzeyi belirtilen dayanıklılığı sağlamak için benzer şekilde
kaplanarak korunmalıdır.
Ön yüklemesiz ve ön yüklemeli c ıvatalarda, ön yükleme yapılmadan önceki kalıcı aralıklar sırasıyla Madde
8.3 ve Madde 8.5.1’e göre olmalıdır.
63
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 71/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Kurulan bileşenler arasındaki herhangi bir alıştırma kusuru, ara sacı kullanılarak düzeltilemez. Bu durumda
yapı bileşenlerinde, bu standarda belirtilen yöntemlere uygun olarak kısmî tadilat yapılmalıdır. Bu tadilat,
yapının geçici veya kalıcı durumda performansını tehlikeye atmamalıdır.
Bu tadilat şantiyede yapılabilir. Kaynaklı kafes bileşenlerle oluşturulan yapılarda ve uzay çatılarda, doğal
rijitliğine uygun yükten daha fazla yük uygulanmamasını sağlamak için tedbirler alınmalıdır
Aksi belirtilmedikçe, bağlantılarda hizalanması için parçalar kaydırılabilir. Yük aktarılmasında kullanılan
cıvataların delikleri Madde 6.9’da belirtilen değerlerden daha fazla uzatılmamalıdır.
Cıvata deliklerinin aynı hizada olmaması halinde, düzeltme yöntemi, Madde 12’nini gereklerine uygunluğu
bakımından kontrol edilmelidir.
Hizalanmalar ı yeniden ayarlanan delikler, ölçüden büyük olan veya yar ık şeklinde olan delikler için, yük
uygulama doğrulutusu kontrol edilmiş halde, Madde 6.6’da verilen şartları sağlamak üzere tahkik edilebilir.
Hizalanma uyumsuzluğunun düzeltilmesinde, raybalama veya delikli freze çakısı kullanılması tercih edilir.
Ancak diğer kesme metotlarının kullanılması gerekiyorsa, bu metotlarla oluşturulan bütün deliklerin iç
yüzeyleri, Madde 6’da verilen gereklere uygunluk bak ımından özellikle kontrol edilmelidir.
10 Yüzey işlemi
10.1 Genel
Bu madde, kusurlu yüzeylere sahip, (kaynaklanmış ve ön-yapım yüzeyler dahil) çeliklerin; boya ve ilgili
ürünlerin uygulanmasına uygun hale getirmek için gerekleri belirtir. Uygulanacak belirli kaplama sistemi için
dikkate alınacak gerekler belirtilmelidir.
Bu madde, aşağıda, ilgili olan uygulama atıfları verilerek belirtilmiş, korozyondan koruma sisteminin
ayrıntılandırılmış gereklerini kapsamaz:
a)
b) Boyanacak yüzeyler:
Termal püskürtme ile EN ISO
metal 12944 serisi
kaplanacak ve EK F,
yüzeyler: EN 14616, EN 15311 silinmiş metin ve Ek F,
c) Galvanizleyerek metal kaplanacak yüzeyler: EN ISO 1461, EN ISO 14713-1, EN ISO 14713-2 ve
Ek F.
Yapının, hizmet ömürünün kısa olması veya korozivitesi ihmal edilebilir çevrede (örnek, kategori C1 veya
sadece estetik amaçlı boyalı) olması veya korozyon payı verilerek boyutlandırılmış olması durumunda,
mekanik direnç ve kararlılık sebebiyle, yapının korozyondan korunmasına ihtiyaç duyulmaz
Yangından ve korozyon korunma sistemlerinden ikisi de belirtilmiş ise, bunların uygunluğu tahkik edilmelidir.
Not 2 - Yangından korunma, genellikle korozyon korunmasının bir kısmı olarak düşünülebilir.
Korozyon korumasının beklenen ömrü ve korozivite kategorisi belirtilmiş ise, hazırlama derecesi Çizelge
22’de verilenlere uygun olmalıdır. Aksi belirtilmedikçe, EXC2, EXC3 ve EXC4 için, P1 haz ırlama derecesi
uygulanmal ıdır.
64
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 72/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Korozyon korumasının b
a Korozivite kategörisi Hazırlama derecesi
beklenen ömrü
C1 P1
C1 ila C3 P1
5 yıl ila 15 yıl
C3 üstü P2
C1 ila C4 P1
< 5 yıl
C5 - Im P2
a b
Korozyon korumasının beklenen ömrü ve korozivite kategorisi, ilgili olduğu kadarıyla EN
ISO 12944 ve EN ISO 14713-1’de verilmiştir.
Isıl kesme yapılan yüzeyler, kenarlar ve kaynaklar uygun şekilde düzgün olmalı ve müteakiben yapılacak
yüzey hazırlama işleminden sonra, belirtilmiş pürüzlülük derecesinin elde edilmesine uygun olabilmelidir (Ek
F’ye bakılmalıdır).
Not - Isıl olarak kesilmiş yüzeyler, bazen aşındırıcı malzemeler kullanılarak uygun pürüzlülükteki bir yüzeyin
elde edilemeyeceği kadar sert olabilir. Madde 6.4’de verilen prosedür deneyi, yüzey sertliğinin
bilinmesi ve taşlama işleminin gerekip gerekmeyeceğinin tayin edilmesinde kullanılabilir.
Not - Bir örnek olarak, açık hava şartlarına maruz kalan alanlar, üniform y ıpranma sağlamak için, kum
püskürtülmesiyle temizlenmesi gerekli olabilir.
Hava etkilerine dayanıklı kaplamasız çeliklerle temas edecek hava etkilerine dayanıksız çelik yüzeyler için,
gerekli yüzey hazırlama işlemleri tarif edilmiş olmalıdır.
10.5 Galvanizleme
Galvanizlemeden önce kaynakların asitle temizlenmesi gerekiyorsa, bu hususta Madde 10.6’ye göre bir
düzenleme belirtilmediğinde, bütün kaynak dikişlerindeki açıklıklar asit girişinin önlenmesi için sızdırmaz
(yatılılmış) hale getirilmelidir.
Fabrikada imal edilmiş bileşenlerin kapalı hacim ihtiva etmesi halinde, havalandırma ve drenaj delikleri
sağlanmalıdır. Kapalı hacimlerin iç kısımları genel olarak galvanizlenmiş olmalıdır. Galvanizlenme işlemi
yapılmamış ise bu kapalı hacimlerin galvanizlemeden sonra yalıtılıp yalıtılmayacağı, yalıtılacak ise nasıl
yalıtılacağı belirtilmelidir.
Hacimlerin kaynak dikişleriyle tam olarak kapatılması durumunda, nemin girmesini önlemek için kaynak
prosedür şartnamesinde izin verilen kaynak kusurlarının, uygun dolgu malzemesinin kullanılmasıyla
sızdırmaz hale getirilmesinin (yalıtılmasının) gerekip gerekmeyeceği belirtilmelidir. Hacimlerin sadece
65
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 73/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
sızdırmazlığı sağlamak için tamamen kapatılması halinde, kaynak dikişleri gözle muayene edilmelidir.
Gerektiğinde, daha ileri muayeneler belirtilmelidir.
Not - Göz muayenesi ile tespit edilemeyen kaynak çatlaklar ının, suyun yalıtılmış hacime girmesine yol
açacağına dikkat edilmelidir.
ı
Kapal
kaynak profillerin galvanizlenmesi
yapılmış bindirmeli gerekiyorsa,
yüzeylerin bunlar galvanizlenmeden
olması durumunda, yeterince havalandönce yal ıtılmamalıdır. Sürekli
ırma sağlanmalıdır. Ancak, bu
durumda, bindirme alanının çok küçük olması sebebiyle, galvanizleme işlemi sırasında hapsedilen gazın,
çıkarken patlama yapma riskin düşük olacağına dair bir kanaatın olması şarttır.
Mekanik bağlayıcıların, yalıtılmış kapalı hacim duvarından içeri girmesi halinde, iç yüzeylerin yal ıtılması için
kullanılacak yöntem belirtilmiş olmalıdır.
Kaymaya dirençli bağlantılarda, temas yüzeylerininin belirtilmiş yüzey işlemi için gerekli sürtünme şartlarını
karşılamalıdır (Madde 8.4’e bakılmalıdır). Diğer bağlantılarda, temas yüzeyi üzerine fazladan boya
uygulanmamal ıdır. Temas yüzeyleri ve rondela alt ındaki yüzeyler, aksi belirtilmedikçe, en fazla primer ve alt
tabaka ile kaplanmalıdır (Ek F.4’e bakılmalıdır).
Aksi belirtilmedikçe, cıvatayla bağlanacak yüzeyler, bağlantıların çevresi dahil, çelik yapının diğer kısımları
için istenen korozyon koruması ile tamamen kapatılmalıdır.
Daha sonra kaynaklanacak bir önceden kaplanmış bileşen malzemesi mamülün, kaynaktan sonra yapılması
gereken onarımının yöntemi ve kapsamı belirtilmiş olmalıdır.
Kaynak işleminden sonra yüzey galvanizlerinin hasar görmesi durumunda, bu yüzeyler temizlenmeli,
hazırlanmalı ve çinkoca zengin primer uygulanmal ı ve verilen korozivite kategorisine uygun galvanizleme ile
sağlanan korozyon korumasına eşdeğer seviyede koruma sağlayan bir boya sistemi sürülmelidir (ilave
ı ı ı
uygulama rehberi için EN ISO 1461’e bak lmal d r).
10.10 Kurulumdan sonraki temizlik
10.10.1 İnce cidarlı bileşenlerin temizlenmesi
Yapı, korozyon tahribatının önlemesi amacıyla, kör perçin saplar ı, matkap talaşları vb.’leri gibi
malzemelerden her gün temizlenmelidir.
Binaların kargir ve seramik kapl ı k ısımların temizlenmesinde genellikle kullanılan sert asit çözeltilerin yapısal
çeliklerle, paslanmaz çelikler dahil, temas ına izin verilmemelidir. Bu gibi kirlilik meydana geldiğinde asit
çözelti derhal çok miktarda temiz su kullanılarak yıkanmalıdır.
66
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 74/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
11 Geometrik toleranslar
11.1 Tolerans tipleri
Bu maddede, yapıdaki geometrik sapmaların tipleri tarif edilmiş ve izin verilen sapmalar ın iki tipi için sayısal
değerler verilmiştir:
a) Tamamlanmış yapının mekanik direnç ve kararlılığı için esas olan bir kriter aralığına uygulanan, esas
tolerans olarak adlandırılmış toleranslar,
b) Görünüş veya uygunluk gibi diğer kriterleri karşılayan, fonksiyonel tolerans olarak adlandırılmış
toleranslar.
Not - Yapısal çelik bileşenler için EN 1090-1 standardı esas toleranslara atıf yapar.
Belirtilmiş izin verilen sapmalar, bileşenlerin kendi zati ağırlıklarının sebep olduğu elastik deformasyonları
kapsamaz.
İlave olarak, sayısal değerler verilerek halihazırda tanımlanmış geometrik sapmalar için veya diğer tipteki
ı ı
geometrik sapmalar
bilgilerden ilgili olanlariçin özel toleranslar belirlenebilir. Özel toleranslar n gerekmesi durumunda, aşağ daki
verilmelidir:
a) Halihazırda tanımlanmış fonksiyonel toleranslar için değiştirilmiş değerler ve izin verilen değerler,
b) Kontrol edilecek geometrik sapmalar için tanımlanmış parametreler ve izin verilen değerler,
c) Bu özel toleransların ilgili bütün bileşenlere mi, yoksa sadece belirlenmiş özel bileşenlere mi
uygulanacağı.
Her durumda, gerekler, ortaya çıkan mamulü nihai kabul deneyleri içindir. Şantiyede kurulacak yapının bir
kısmının ön-yapım bileşenlerden oluşması halinde, kurulmuş yapının nihai kontrolü için belirlenmiş tolerans,
ayrıca ön-yapım bileşenler için olan toleransları da karşılamalıdır.
11.2.1 Genel
Esas toleranslar, Çizelge D.1’e uygun olmal ıdır. Çizelgede belirtilen değerler, yapılmasına izin verilen
sapmalardır. Uygulamadaki sapmaların, bu izin verilmiş değerleri aştığı durumlarda, ölçülen değer Madde
12’ye göre uygunsuz olarak değerlendirilmelidir.
Bazen, bir esas toleransta doğrulaması yapılmamış sapma, bu aşırı sapma net olarak tekrar
hesaplandığında, yapısal tasarıma göre doğru olarak kabul edilmesi mümkün olabilir. Bu mümkün değilse,
uygunsuzluk düzeltilmelidir
67
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 75/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not - Bir örnek olarak, profil merdanesinden çıkanların kaynaklanmasıyla imal edilen profillerdeki en kesit
toleransı, ilgili mamül standardında verilenlere uygun olmalıdır. Ancak Çizelge D.1.1’e uygun olan
toplam derinlik ve gövde geometrisini toleransı bundan istisnad ır. Çizelge D.1.2’ de verilen
toleranslar, preslenerek biçimlendirilen profillere uygulanır iken, EN 10162’de verilen en kesit
toleransları soğuk haddelenmiş profillere uygulanır.
11.2.2.4 Rijitleştirici
Takviyeli plakalarda izintakviyeli plakalar Çizelge D.1.6’da izin verilen sapmalara uygun olmalıdır.
verilen saplamalar,
11.2.2.6 Kabuklar
Kabuk yapılardaki sapmalar, EN 1993-1-6 standardındaki uygunluk sınıflandırılması esasına göre, Çizelge
D.1.9’de izin verilen sapmalara uygun olmal ıdır.
Ayarlanabilen bir grup temel c ıvatası olduğunda, değerlendirmede kullanılmak üzere belirtilen konumuna en
iyi şekilde uyan cıvata seçilmelidir.
11.2.3.4 Kolonlar
Kurulumu tamamlanmış kolonlardaki sapmalar, Çizelge D.1.11 ila D.1.12 ‘e ve izin verilen sapmalara
uygun olmalıdır. Benzer düşey yük taşıyan komşu kolonların meydana getirdiği gruplarda (portal çerçeveler
veya kren köprüsünü destekleyenler hariç) izin verilen sapmalar aşağıda verildiği gibi olmalıdır:
a) Bağlanmış 6 adet kolonun şaküli eğimine ait, üstten görünüşdeki sapmaların aritmetik ortalaması, Çizelge
D.1.11 ila D.1.12 ’de izin verilen sapmalara uygun olmalıdır.
b) Yan yana kat seviyeleri arasında, bu grup içindeki bir münferit kolonun eğimindeki izin verilen sapmalar,
Δ = ± h/100 sınırlarında olabilir.
11.2.3.5 Tam temaslı mesnetler
Tam temaslı mesnetlerin belirtildiği durumlarda, kurulmuş bileşenlerin yüzeyleri arasındaki alıştırma,
hizalama işleminden sonra Çizelge D.1.13 ‘e uygun olarak yapılmalıdır.
Cıvatalı bindirmelerdeki şimler, başlangıçta yapılan cıvatalamadan sonra açıklığın belirtilen sınırları aştığı
durumlarda, aksisi uygulama şartnamesinde belirtilmedikçe, açıklık değerini izin verilen sınırlar içine çekmek
amacıyla kullanılabilir.
Şimler, kalınlığı en fazla 3 mm olacak şekilde düz yumuşak çelikten yapılabilir . Üçten fazla sayıda
şim aynı noktada kullanılmamalıdır. Şimler, gerekiyorsa, Şekil 7’de görüldüğü gibi köşe kaynağı veya
ı ı ı ı ı
şimlerin üzerine ç kacak şekilde k smi nufüziyetli al n kaynağ yap larak yerinde tutturulabilir.
68
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 76/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Açıklama
1 Kısmi nufuziyetli alın kaynağı veya köşe kaynağı
2 Şimler
Şekil 7 - Tam temaslı mesnetlerde kullanılan cıvatalı bindirmelerdeki şimlerin tespitlenmesi için seçeneker
11.3.1 Genel
Kabul edilmiş geometrik toleranslar şartlarındaki fonksiyonel toleranslar, aşağıda verilen iki seçenekten
birisine uygun olmalıdır:
a) Madde 11.3.2’de tarif edilmiş çizelge halindeki değerlere, veya
b) Madde 11.3.3’de tarif edilmiş alternatif kriterlere.
Herhangi bir seçenek belirtilmemiş ise, çizelge halinde verilen değerler uygulanmalıdır.
Münferit bileşenler veya kurulumu bitmiş yapıdaki seçilen kısımlar için tolerans sınıfı seçilebilir.
Not - D.2’nin nasıl uygulanabiliceği, cam giydirilmiş yapı kısmı için tolerans sınıfı 2’nin istenmesini
gerektirebilir. Bunun amacı arayüzlerdeki boşluk miktarını ve gereken ayarlanabilmeyi azaltmaktır.
Seçilen sınıf belirtilmeksizin D.2’nin kullanılması durumunda, tolerans s ınıfı olarak Sınıf 1 uygulanır.
Çizelge D.2.20’nin uygulanmas ında, düşey temel cıvatasının çıkıntı yapmış uzunluğu (cıvata
ayarlanabilir ise, en uyan konumunda iken) 20 mm için düşeyde 1 mm dahilinde olmalıdır. Benzer bir gerek,
yatay veya başka açılarda dizilmiş cıvata hattına uygulanabilir.
a) Kaynaklı yapılar için, EN ISO 13920’ya göre aşağıdaki tolerans sınıfları uygulanır;
1) Uzunluk ve açısal boyutları için; C sınıfı,
2) Doğrusallık, düzlemsellik ve paralellik için; G s ınıfı.
69
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 77/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Muayene, deney ve düzeltmeler, bu standarda kalite gerekleri dahilinde, proje şartnamesine göre yapılan
çalışmalarla yürütülmelidir.
Bütün muayene ve deneyler, dokümante edilmiş prosedürler ile önceden yapılmış plâna göre yürütülmelidir.
Not 1 - Levhalar,
saplamalar,profiller, içi boş
vs. (hangisi kullanprofiller, kaynak sarf malzemeleri, mekanik bağlama elemanları
ılacaksa) için, bu dokümanlara, muayene sertifikaları, deney raporları,
Not 2 - Bu doküman incelemesinin amacı genellikle, mamüller üzerinde deney yap ılmasına gerek olup
olmadığının tespit edilmesidir.
Yüzey hazırlanması esnasında ortaya çıkan kusurların belirlenmesi için, mamül yüzeyinin muayenesi,
yapılan işe ait muayene ve deney plânlarında yer almalıdır. Yüzey hazırlanması esnasında ortaya çıkan çelik
mamüllerin yüzeyindeki kusurlar, bu standarda uygun olan yöntemler kullan ılarak onarılmış ise, orijinal
mamül için belirlenmiş anma özelliklerine uygun olmas ı şartıyla, onarılmış mamül kullanılabilir.
Aksi belirtilmemişse, bileşen malzemesi mamüllerin özel deneye tâbi tutulması gerekmez.
12.2.2 Bileşenler
Tedarik edilen mamüllerin üzerindeki bilgilerin siparişte verilen bilgilere uygun olup olmad ığını kontrol etmek
üzere, tedarik edilen bileşen malzemesi ile birlikte verilen dokümanlar incelenmelidir.
Not - Bu madde sevk edilen ve bir sonraki işlem (örnek, plaka kirişlerine takılmak üzere kaynaklı I- profiller)
için yüklenicinin işine dahil olmuş kısmi-ön-yapım bütün mamüllere ve yüklenici taraf ından kurulum
yapılması için şantiyeye girmiş, ancak yüklenici tarafından imal edilmemiş bütün mamüllere uygulanır.
Başlangıçta uygun olmayan mamüller olarak tanıtılmış ve müteakiben deneylerle veya tekrar denenerek
uygun olduğu kanıtlanmış mamüler için, bu deneyler kaydedilmelidir.
Bileşenlerin boyutların ölçülmesi daima yapılmalıdır. ISO 7976-1 ve ISO 7976-2’da listelenenler içerisinden
uygun olan ölçme yöntemleri ve ölçme aletleri seçilerek kullan ılmalıdır. Doğruluk, ISO 17123’ün ilgili
bölümüne göre tayin edilmelidir.
Ölçmelerin yerleri ve s ıklığı muayene planında belirtilmelidir. Kabul kriterleri Madde 11.2’ye uygun olmalıdır.
Sapmalar belirtilmiş bombe ve ön ayarlar şartlarında ölçülmelidir.
70
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 78/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Muayene kabul sonuçlarının, uygunsuz olarak tanımlaması halinde, bu gibi uygunusuzlar için aşağıda verilen
faaliyetler yapılmalıdır:
a) Yapılması mümkünse, uygunsuzluk bu standarda verilen yöntemler kullan ılarak giderilmeli ve tekrar
kontrol edilmeli,
b) Kusurun giderilmesi mümkün değilse, bu uygunsuzluğu telafi edecek şekilde çelik yapıda tadilat
yapılabilir.
İçi boş profillerin yüzeyinde yerel (local) ezilmelere sebep olan hasarlar incelenmelidir. Bu amaçla Şekil 8’de
gösterilen yöntem kullanılabilir.
Şekil 8 - Ezilmiş bileşende yüzey profilinin değerlendirilme yöntemi ve izin verilen sapmas ı
Açıklığın izin verilen sapmaları aşması durumunda, aksi belirtilmedikçe, orijinal bileşen malzemesi mamülün
kalınlığında olan yerel kapak plakas ının tamamen kaynatılması suretiyle onarım yapılmalıdır.
Not - Bu gibi onarımlar, bir çok içi boş profilin cidar kalınlığının ince olmasından dolayı yaygın değildir.
Bu prosedürün tercihen Madde 6.5’e göre s ıcak biçimlendirme prosedüründe kullanılması tavsiye edilir.
Madde 6.10’da verilen deneme montajı yapılacak ise, muayene planında buna ait muayene gerekleri
bulunmalıdır.
12.4 Kaynak
12.4.1 Kaynak öncesi ve kaynak esnasındaki muayene
Kaynak öncesi ve kaynak esnasındaki muayene EN ISO 3834’ün ilgili bölümlerinde verilen gereklere uygun
olan muayene plânında bulunmalıdır.
Genellikle ultrasonik veya radyografik deneyler alın kaynaklarına, penetrant deneyi veya manyetik partikül
muayenesi ise köşe kaynaklarına uygulanır.
Tahribatsız muayene yöntemleri, gözle muayene istisna olmak üzere, EN 473’de tanımlanan Seviye 2’ye
göre vasıflandırılmış personel tarafından yürütülmelidir.
Muayene planı, çapraz bağlama için hazırlanmış içi boş profillerin kaynak edilmesinden önce al ıştırma
yapılmasını gerekli kılıyorsa, aşağıda verilen yerler için bilhassa dikkat edilmelidir:
- Boru profiller: taban ortası ( the mid-toe), ökçe ortas ı (mid-heel) ve iki yanak ortasında,
- Kare veya dikdörtgen (kutu) profiller: dört köşesinde.
71
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 79/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ön ısıtma gereken kaynaklar için, kaynaktan bir süre sonra EN 1011-2:2001 EK C’ye göre son- ısıtma
işleminin yapılan kaynak işleminde, bu bekleme süresi azaltılabilir.
Daha sonra yapılacak işlemler sonucunda ulaşılamayacak duruma gelecek kaynak dikişleri, müteakip
işlemler yapılmadan önce muayene edilmelidir.
Ulaşılamayan bölgedeki çarpıklığın düzeltilmesi halinde, bu bölgede bulunan kaynaklar yeniden muayene
edilmelidir.
Aksi belirtilmedikçe, EXC1 kaynak dikişleri için ilave tahribatsız muayene gerekli değildir. EXC2, EXC3 ve
EXC4 kaynak dikişleri için ilave tahribatsız muayene aşağıda belirtildiği gibi yapılmalıdır;
İlave tahribatsız muayene, hem yüzeyin, hem de uygulanabildiğinde iç kusurların muayenesini kapsar.
Yeni Kaynak prosedürü şartnamesine göre yapılan ilk 5 kaynak birleştirmesi için, aşağıdaki gerekler yerine
getirilmelidir:
a) İmalat şartlarında kaynak prosedürü şartnamesinin uygulanmasının gösterilmesi için kalite seviyesi B
gereklidir.
b) Denenecek % miktarı, Çizelge 24’de verilen değerlerin iki katı olmalıdır (en az %5, en çok % 100)
c) Muayene edilecek en az uzunluk 900 mm’dir.
Kabul muayene sonuçlarının, uygunsuz olarak tanımlaması halinde, bu uygunsuzlukların sebeplerini bulmak
için çalışma yapılmalı ve 5 adet yeni birleşme takımı deneye tabi tutulmalıdır. EN 12062:1997 EK C’de
verilen kılavuz takip edilmelidir.
Not 1 - Yukarıda verilen muayenenin amacı kaynak prosedürü şartnamesi ile imalat safhasında iken kaliteli
mamüllerin imal edilmesini sağlamaktır. Kaynak prosedürü şartnamesinin geliştirilmesi ve
kullanılması için EK L’de verilen ak ış diyagramına bakılmalıdır.
72
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 80/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Kaynak prosedürü şartnamesine uygun imalat kaynak sistemi, kalite kurallarını karşılayacak şekilde
kurulduğunda, aynı WPS’ye göre daha sonra yapılacak birleştirme kaynakları devam eden tek bir muayene
partisi olarak kabul edilerek, ilaveten yapılacak tahribatsız muayenenin kapsamı Çizelge 24’de verilenlere
uygun olmalıdır. İlave tahribatsız muayene kapsamına uygulanan yüzdeler, her bir muayene partisindeki
kümulatif miktar olarak kabul edilir.
ı
Muayene etmekbiramac
toplam uzunluk yla birleştirmeler,
muayene partisi için 900Çizelge 24’eseçilmelidir.
mm olarak göre, EN Bu 12062:1997
seçimde alEk C esas alınarak, en az
ınan numunelerin, aşağıda
verilen çeşitleri mümkün olduğu kadar ihtiva etmesi sağlanmalıdır: birleştirme tipi, bileşen malzemesi mamül
tipi, kaynak ekipmanı ve kaynakçılarının yaptığı işler. Yapı uygulama şartnamesi, muayene için özel
birleştirmeleri, deney metodu ve deney kapsamı ile birlikte tanımlayabilir.
Muayenede kabul kriterinde belirtilmiş muayene uzunluğundan fazla olan bir yerde kaynak kusuru tespit
edilmiş ise, muayenenin birisi kusuru bulunduran uzunluğun bir tarafında olmak üzere tekrar muayene
yapılmalıdır. Muayene sonucunda bir tarafta veya öbür tarafta uygusuz sonuçlar bulunursa, sebeplerini
araştırmak üzere çalışma yapılmalıdır.
Not 2 - Çizelge 24 deki muayenenin amacı, süren imalattaki kaynakların uygun şekilde yapılmasının
sağlamaktır.
ı ı
Notbüyük
en 2 - U etkidir,
= yar statik
Rd iseetkiler
nihai siçin
ınırdikişlerin
durumunda faydalanma dikişininUdirencidir.
bu kaynakderecesi. = Ed/Rd, Burada Ed kaynağ etkileyen
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 81/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
a) Boru profiller: taban ortası, ökçe ortası ve iki yanak ortas ında,
b) Kare veya dikdörtgen (Kutu ) profiller: dört köşesindeki konumlar.
12.4.3 Karma (kompozit) çelik ve beton yapılar için kaynaklı kayma saplamalarında yapılan
deneyler
Karma çelik ve beton yapılardaki saplama kaynaklarının muayeneleri ve deneyleri EN ISO 14555’e göre
yapılmalıdır.
Uygunsuz saplamalar değiştirilmeli ve yeni saplamaların bitişikteki yeni bir konuma kaynaklanması tavsiye
edilir.
Şantiyede kullanılan kaynak donanımının uygun çalışıp çalışmadığı, donanım taşındıktan sonra ve her
vardiyanın veya diğer çalışma periyodunun başlangıcında EN ISO 14555’e uygun olarak saplama kaynağı
deneyleri kullanılarak tekrar kontrol edilmelidir.
a) Çelik tipi S460 üstü çelikler için kullanılan her kaynak prosedürü vasıflandırması, imalat kaynağı ile kontrol
edilmelidir. Deneyler, gözle muayeneyi, penatrant deneyini veya manyetik partikül muayenesini, ultrasonik
deneyi veya radyografik deneyi (alın dikişleri için), sertlik deneyini ve makroskopik incelemeyi
kapsamal ıdır. Deneyler ve sonuçları, kaynak prosedürü deneyine ait ilgili standardlarına uygun olmalıdır;
b) Köşe dikişleri derin nufüziyetli kaynak işlemi kullanılarak yapılmış dikişlerin nufüziyeti kontrol edilmelidir.
Gerçekleşen nufüziyet sonuçları dokümante edilmelidir.
c) Köprü tabliyesine ortotropik (orthotropic) çelik levhalar için;
1) Tabliye levhasına tam mekanize kaynak işlemi yapılarak kaynaklanmış takviyeler, bir köprü için en az
bir adet imalat deneyi olmak üzere, köprünün her 120 m uzunluğu için bir imalat deneyi yap ılarak ve
makro gözden geçirme suretiyle muayenesi yapılarak kontrol edilmelidir. Makro kesit deneyleri dikişin
başında veya sonunda ve ortasında hazırlanmalıdır.
2) Takviyelerin ekleme parçaları kullanılarak diğer takviyelere birleştirilmesi, imalat deneyi ile kontrol
edilmelidir.
Cıvataların güçlükler sebebiyle tamamının yerleştirilemediği herhangi bağlantı, eksik cıvatalar takıldıktan
sonra alıştırma için kontrol edilmelidir.
74
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 82/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Kabul kriterleri ve uygunsuzlukların düzeltilmesi için alınacak tedbirler, Madde 8.3 ve Madde 9.6.5.3’e uygun
olmalıdır.
Uygunsuzluğun, tabaka kalınlıkları arasındaki farkın Madde 8.1’de verilen kriterleri aşması nedeniyle
meydana gelmiş olması halinde, bağlantı yeniden yapılmalıdır. Bunun haricindeki uygunsuzluklar, mümkün
olan hallerde, bileşen doğrultusunun kısmî olarak ayarlanması suretiyle düzeltilebilir.
Paslanmaz çeliğin diğer metallerle yaptığı birleşmelerde yalıtım sistemi gerekiyor ise, yapılanların
kontrolünde kullanılacak gerekler belirtilmelidir.
Uygunsuzluğun, tabaka kalınlıkları arasındaki farkın, Madde 8.1’de verilen kriterleri aşması nedeniyle
meydana gelmiş olması halinde, bağlantı yeniden yapılmalıdır. Bunun haricindeki uygunsuzluklar, mümkün
olan hallerde, bileşen doğrultusunun kısmî olarak ayarlanması yoluyla düzeltilebilir.
Konik rondelelar takılır ise, bunların takılmasından sonra montajın Madde 8.2.4 ve EK J’ye göre olduğunu
sağlamak amacıyla kontrol edilmelidir.
Bağlantılar düzeltildikten sonra, kontrol edilmelidir.
EXC2, EXC3 ve EXC4 için s ıkma prosedürü kontrol edilmelidir. Sıkma işlemi tork yöntemi veya kombine
yöntem uygulanılarak yapılmış ise, anahtarın doğruluğunun Madde 8.5.1 ‘e göre olduğunu teyit etmek
amacıyla, tork anahtarı kalibrasyon sertifikası kontrol edilmelidir.
EXC2, EXC3 ve EXC4 için sıkma esnasında ve sıkmadan sonra aşağıda verilenlere uygun olarak muayene
yapılmalıdır:
a) Takılmış bağlama elemanlarının muayenesi ve/veya takılma yöntemleri kullanılan sıkma yöntemine bağlı
olarak yürütülmelidir. Muayene için seçilen yerler, numunelerin; birleştirme tipi; cıvata grubu, bağlama
elemanı partisi, tipi ve ölçüsü; kullanılan ve faal olan donanım; değişkenlerden ilgili olanlarını
kapsamas ını sağlayan rastgele seçilmiş yerler olmalıdır.
b) Muayenenin amacı bakımından, bir cıvata gurubu, benzer birleştirme içinde kullanılan aynı öçü ve
sınıftaki cıvata takımları ile aynı orijinden gelen cıvata takımları olarak tanımlanır. Daha büyük bir cıvata
grubu muayene amacıyla daha alt bölümlere ayrılabilir,
c) Yapının tamamında muayene edilen cıvata takımlarının sayısı aşağıda verildiği gibi olmalıdır:
- EXC2: tork yönteminde veya kombine yönteminde sıkmanın ikinci safhası için
veya DTI yöntemi için: % 5,
- EXC3 ve EXC4 ;
i- Kombine yönteminde sıkmanın birinci safhası için % 5 ve ikinci safhası için % 10,
ii- DTI yöntemi ve tork yönteminde sıkmanın ikinci safhası için %10,
75
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 83/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
d) Aksi belirtimedikçe, yeterli say ıda cıvata takımları için, muayene Ek M’ye göre ard ışık numune alma
planlar ı kullanılarak yapılmalıdır. Bu muayene, ilgili ardışık tip için kabul veya reddetme şartları ilgili kriter
karşılanıncaya kadar (veya bütün takımlar muayene edilinceye) kadar devam ettirilmelidir. Ardışık tipler
aşağıda verildiği gibi olmalıdır:
Mekanik bağlama elemanları tanımlanan yöntemlere göre uygulanmaz ise, bütün cıvata grubunun sökülmesi
ve tekrar takılması gözlemlenmelidir.
EXC3 ve EXC4 - Cıvata takım partisi yerlerinin tanıtılması İkinci sıkma safhasının
- Her bir cıvata partisi grubu için c ıvata sıkma muayenesi
prosedürünün kontrolu
Not
Cıvata takım partisi tanımı için EN 14399-1’e bakılmalıdır.
-
Muayene torku uygulanan herhangi bir somunun % 15’den daha fazla dönmesi halinde, bu c ıvata takımı az
sıkılmış (< % 100) olarak değerlendirilmeli ve gerekli torkun % 100’ne ulaşılıncaya kadar tekrar sıkılmalıdır.
76
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 84/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Bağlanan plakalar arasındaki açıklık Madde 8.3 ve Madde 8.5.1’e göre tam olarak kapat ılmamış ise,
uygulanan yükler ile kombinasyon halinde, tork anahtar ının kalibrasyonu, başlangıç ön yükleme torkununu
doğru olarak elde edilemesini sağlamak amacıyla ilave deneyler uygulamak suretiyle kontrol edilmelidir.
Gerekiyorsa, birinci safha düzeltilmiş tork değerleri ile tekrarlanmalıdır
Bağlanan plakalar arasındaki açıklık tam olarak kapatılmamış ise, monte edilmiş bağlantıların kalınlıkları ve
bağlantılardan dışarı taşan kısımları muayene edilmeli ve ayarlanmal ıdır.
İkinci safhaya geçmeden önce, bütün somunlardaki c ıvata dişlerine nispeten yapılan işaretleme gözle
muayene edilmelidir. Kayıp olan herhangi bir işaret konulmalıdır.
İkinci safhanın sonunda, işaretler aşağıda verilen kurallara göre muayene edilmelidir:
a) Dönme açısı aşağıda belirtilen değerden 15° den fazla ise, bu aç ı düzeltilmelidir,
b) Dönme açısı aşağıda belirtilen değerden 30° den fazla ise, veya somun veya c ıvata bozulmuş ise, cıvata
takımı bir yenisi ile değişitirilmelidir.
Muayene cıvata takımlarının tamamında gözle yapılır. Tamamen sıkılmış cıvata takımları, çok kamalı (spline)
ucun kopmuş olması ile tanınır. Çok kamalı (spline) ucu hala mevcut olan c ıvata takımları az sıkılmış olarak
kabul edilir.
HRC cıvatalarının sıkılması Madde 8.5.3’e göre tork yöntemi veya Madde 8.5.6’ya göre DTI yöntemi
ı ış
kullan larak
muayene tamamlanm ise, bunlar Madde 12.5.2.4 veya Madde 12.5.2.7’ye (hangisi ilgili ise) göre
edilmelidir.
Nihai sıkmadan sonra, Madde 12.5.2.3’ e göre muayene için seçilen tak ımlar, gösterge son ayarlamasının
Ek J’de verilen kurallara göre olduğunu tespit etmek amacıyla kontrol edilmelidir. Gözle yap ılan muayene,
tam sıkılmış durumunu ortaya koyan herhangi bir göstergenin olup olmad ığını tespit etmek için yapılan
kontrolu kapsamalıdır. Bir bağlantı grubundaki göstergelerin % 10’dan fazlas ı tam sıkılmış durumda
olmamalıdır. Bağlama elemanları, EK J’de verilenlere uygun olarak takılmamış ise veya göstergenin nihai
ı
ayar
gözlemlenmeli sınbundan
belirtilen ve ı
rlar içinde
sonradeğilse,
bütün cuygunsuz olan takımların sökülme ve tekrar takılma işlemleri
ıvata grubu muayene edilmelidir. Doğrudan gerilme göstergeleri
belirtilen sınıra kadar sıkılmamış ise, takım bu sınırlara ulaşılıncaya kadar sıkılmalıdır.
12.5.3.1 Muayene
Yapının tamamında muayene edilecek perçin sayısı en az 5 adet olmak üzere en azından bütün perçinlerin
% 5’i olmalıdır. Çakılan perçinlerin kafaları gözle muayene edilmeli ve Madde 8.7‘de verilen kabul kriterlerini
karşılamalıdır. Temasın tatminkar olup olmadığı, 0,5 kg bir çekiçle perçin başlarına hafifçe vurmak suretiyle
(çınlama testi) yapılmalıdır. Bu muayene Ek M’ye göre, yeteri sayıda perçin, ilgili ardışık tip için kabul veya
reddetme şartları ilgili kriterini karşılayıncaya kadar devam ettirilmelidir. Ardışık tipler aşağıda verildiği gibi
olmalıdır:
77
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 85/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Muayene reddetmeyle sonuçlanıyorsa, bütün perçinler cıvata takımları kontrol edilmeli ve düzeltici faaliyetler
yürütülmelidir.
12.5.3.2 Onarımlar
Kusurlu perçinlerin değiştirilmesi gerekiyor ise, bu işlem yapı yüklenmeden önce yapılmalıdır. Perçinleri
sökülüp çıkartılması, keski veya kesilmek suretiyle yapılmalıdır.
Bir perçin söküldükten sonra, perçin deliğinin kenarları dikkatlice muayene edilmelidir. Çatmak, oyuk veya
delikte bir bozulma olması durumunda, delik raybalanmalıdır. Gerekiyor ise, sökülen perçinden daha geniş
bir perçin kullanılarak değiştirilmelidir.
Birleştirilen parçaların birbirlerine yaklaşmalarına ters yönde etki eden kenarları çapaklı delikler,
düzeltilinceye kadar uygunsuz olarak kabul edilirler.
Kör perçinli bağlantılar, perçinin kör tarafının sacların arasında sişmediğinin denetlenmesi amacıyla
muayene edilmelidir. Bu gibi bozuk bağlantılar uygunsuz olarak kabul edilir.
Bozuk perçinler orijinal delik çapının açılması için kullanılandan daha geniş bir matkapla sökülmüş ise, yerine
takılacak perçin deliğin yeni ölçüsüne uygun olmalıdır.
12.5.5.1 Genel
ı ı ı ı ı
Madde 8.9’aiçin
muayenesi uygun özelbelirtilmelidir.
kurallar bağlama elemanlar veya özel bağlama yöntemleri kullan larak yap lan bağlant lar n
Döküm malzemelerde vida dişi açılarak kullanılan deliklerin olması durumunda, bu deliklerin civar ında,
malzemenin homojenliğini sağlamak amacıyla tahribatsız muayene yapılmalıdır.
Not - Haddinden fazla kuvvetle çakma yap ılmış ise, rondelalarda derin çentik veya aşırı deformasyonlar
olabilir. Bağlama elemanın yetersiz olarak girmesi çakma kuvvetinin küçük olması sebebiyledir.
Pim üzerindeki imalatçısının tanıtım işareti, bağlama elamanı çakıldıktan sonra bile tanınabilir olmalıdır.
78
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 86/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Bütün yüzeyler, kaynaklar ve kenarlar gözle muayene edilmelidir. Kabul kriteri, EN ISO 8501’deki kurallar ı
karşılamalıdır.
Uygunsuz bileşenler tekrar muameleye tabi tutulmalı, tekrar denemeli ve bütün bunlardan sonra tekrar
muayene edilmelidir.
12.7 Kurulum
12.7.1 Deneme kurulumun muayenesi
Madde 9.6.4’e göre yapılacak herhangi deneme montajı için detaylı gerekler belirtilmiş olmalıdır.
Kullanılacak ölçme yöntemi ve ölçme aletleri ISO 7976-1 ve ISO 7976-2’de listelenenlerden seçilmelidir. Bu
seçim yapılırken kabul kriterlerinde istenen ölçme doğruluğuna sahip olmalarına dikkat edilmelidir. İlgili ise,
ölçmeler sıcaklık etkisini dikkate alarak düzeltilmeli ve Madde 9.4.1’deki ölçme doğruluğu ISO 17123’in ilgili
bölümlerine göre tayin edilmelidir.
silinmiş metin
Her bir münferit değer, şekil ve çizelgelerden elde edilen değerlere uygun olmalıdır. Tek değerlerin cebirsel
toplamı yapı için izin verilen sapmalardan daha büyük olmamal ıdır.
Ölçme sistemi birleşim noktalarının sahip olması gerekli özellikleri gösterir. Bu noktalar aras ındaki imalât
toleransları izin verilen sapmaları belirler.
Sistem, yan direkler ve purlin gibi çapraz bağlı yapı elemanları için belirgin şartlar koymaz.
Hatlar ve seviyelerin tesis edilmesine mevcut yapıya uygunluğuna özel dikkat gösterilmelidir.
79
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 87/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
a) Düşeyden en fazla 10° sapma gösteren bileşenlerde: Her iki uçta, bileşenin merkezinde,
b) Yataydan, en fazla 45° sapma gösteren bileşenlerde (kafes kirişlerin üst elemanları dahil): Her iki uçtaüst
yüzün merkezinde.
ı ı
c)
d) Yap ş kafes kirişlerkurulum
Diğerlmbileşenlerde: ve makaslar ı
n dahilî elemanlar
çizimlerinde
ı
iki uçta elemanınBumerkezinde,
nda: Her gösterilmelidir.
referans noktalar noktalar, esas olarak
eğilmeye maruz elemanların üst veya dış yüzeylerinde ve esas olarak doğrudan basınç veya çekmeye
maruz elemanlarda orta eksenlerden alınmalıdır.
Yukarıda tarif edilenlere benzer etki göstermesi şartıyla, referens kolaylığı bakımından alternatif referans
noktaları da belirlenebilir.
Not - Bitmiş yapıların özel toleranslarla ilgili olarak gerekli herhangi kritik boyut kontrolleri belirlenmeli ve bu
kontrollere muayene ve deney plânında da yer verilmelidir.
Kurulumu tamamlanmış yapı çelik kısmının konumuna ait doğruluk sadece, aksi belirtilmemişse, yapının
çelik kısmının kendi ağırlığı etkisinde ölçülmelidir. Ölçme işlemlerinin yapılma şartları gelen yükler sebebiyle
olan sapmalar ve hareketleri tarif edilmiş olabilir.
Not - Proje şartnamesinde, çelik yapı kısmının öz ağırlığı haricinde uygulanan yükler nedeniyle sapma ve
hareketler, bunların boyutsal kontrolleri etkileme ihtimalinin olduğu hallerde, tanımlanmış olmalıdır.
Not 1 - Bileşenler arasındaki uyumluluk için, binalardaki toleranslar ve değişkenlerin (imalât, yerleşim ve
kurulumdaki sapmalar dahil olarak) hesaba katılmasıyla ilgili kılavuz bilgi, ISO 3443-1, ISO 3443-2
ve ISO 3443-3’de verilmiştir.
Yapım doğruluğu, bileşenlerin tahmin edilen sehimleri, bombeleri, ön ayarlar ı ve elâstik hareketler ve ısıl
genleşmeleri ile ilgili olarak değerlendirilmelidir.
Not 2 - EN 1993-1-4 standardı adi paslanmaz çeliklerin ısıl genleşme katsayılarına ait değerleri verir.
Yapıda, boyut kontrollerini etkileyebilecek derecede önemli hareket beklenmesi halinde (örnek, çekme
etkisine maruz yapılar gibi), izin verilen konum sapma s ınırları (zarfı) tarif edilmelidir.
Çelik yapının, düzeltilmemiş ve daha sonra işleme tâbi tutulacak uygunsuzluklarla teslim edilmesi halinde bu
işlemler, liste halinde verilmelidir.
80
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 88/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek A
Uygulama sınıfları ile ilgili ilave bilgiler,
isteğe bağlı seçenek listesi ve gerekler
A.1 Gerekli
Bu maddde ilave
ilave bilgiler
bilgiler Çizelgelistesi
A.1’de liste halinde verilmiştir. Bu ilave bilgiler işin bu standarda uygun
olarak yapılması için gerekleri tam olarak tanımlamak amacıyla bu standard metni içerisinde gerekli olarak
(bir başka deyişle “ belirtilmelidir” ifadesi” ile) verilen metinlerdir.
5 -Bileşen malzemeleri
5.1 Standardlardaki listelerde mamüllerin özellikleri
5.3.1 Çelik mamüllerin tipleri, kaliteleri ve varsa kaplama ağırlığı/kalınlığı ve yüzey son işlemi,
5.3.3 Yüzey kusurları veya taşlayarak yüzey kusurlarının tamiri hakkında, levhalar, geniş
yassılar ve profiller için EN 10163’e göre, paslanmaz çelikler için ise EN 10088’e göre
özel sınırlamalarla ilgili ilave gerekler
5.3.3 Diğer mamüller için yüzey son işlem gerekleri
silinmiş metin
5.3.4 Varsa özel özelikler için ilave gerekler
5.4 Çelik dökümlerin tip, kalite ve ilgili ise yüzey son işlemleri
5.6.3 Ön yüklemeli uygulamalar için yapısal cıvatalama takımlarına ait cıvata ve somunların
mukavemet sınıfları ve yüzey son işlemleri,
81
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 89/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
6 - Hazırlama ve montaj
6.2 d) İşaretleme metodunun çeliğin yorulma ömrüne tesir etmeyeceği bölgeler
Tanıtım işaretlemesinin yapılmasına izin verilmeyen veya yapıldıktan sonra
6.2
işaretlemenin görülemeyeceği bölgeler
Paslanmaz çeliğin atıf yapılandan farklı tipleri için, en küçük eğme yarıçapı.
6.5.4 c)
Soğuk şekillendirilmiş ince cidarlı bileşenler için koruyucu membran uygulanmas ı
6.5.4 d)
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 90/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
10 - Yüzey işlemi
10.1 Uygulanacak belirli kaplama sistemi için dikkate alınacak gerekler
10.2 Hazırlama derecesi veya Korozyon korumasının beklenen ömrü ve korozivite
kategorisi
10.3 Gerekiyor ise, hava etkilerine dayanıklı kaplanmamış çelik yüzeylerin hava şartlarına
maruz kaldıktan sonra göz muayenesi ile kabulü sağlayan prosedürler
Hava etkilerine dayanıklı /dayanıksız çelik yüzeyler için, gerekli yüzey hazırlama
10.3
işlemleri
10.6 Kapalı hacimlerin, kaynaklama yoluyla mı yalıtılacağı veya bu hacimlere iç koruma
işlemi mi uygulanacağı
10.6 Mekanik bağlayıcıların, yalıtılmış kapalı hacim duvarından içeri girmesi halinde, iç
yüzeylerin yalıtılması için kullanılacak yöntem
10.9 Kesme veya kaynak işleminin yapılmasından sonra, onarımın kapsamı ve yöntemi
10.10.2 Paslanmaz çelik bileşen mamüllerin temizlik yöntemi, seviyesi ve kapsamı
11 - Geometrik toleranslar
11.1 Özel toleransların belirtilmesi durumunda, ilave bilgiler
11.3.1 Kullanılacak fonksiyonel tolerans sistemi
12 - Muayene, deney ve düzeltme
12.3 Bileşenlerin boyutlarını ölçme yerleri ve s ıklığı
12.5.1 Yalıtım sistemindeki yapılanların kontrolünde kullanılacak gerekler
Paslanmaz çeliğin bağlantılarında ön yüklemeli cıvataların muayenesi ve deneyleri için
12.5.2.1
gerekler
12.5.5.1 Özel bağlama elemanları veya özel bağlama yöntemleri kullanılarak yapılan
bağlantıların muayenesi için kurallar
12.7.1 Deneme montajı için detaylı gerekler
12.7.3.4 Düğüm noktalarının ölçülmesi için Ölçme yapılan yer ve ölçme s ıklığı
12.7.4 Yapı bileşenleri, özel bir yüke göre kurulacak ise, bu yükün tolerans aralığı
Ek F - Korozyondan Korunma
F.1.2 Korozyondan Korunma için Performans şartnamesi
F.1.3 Korozyondan Korunma için yönlendirici gerekler
F.4 Sürtünme yüzeyleri ve gerekli işlem veya deney sınıfı
F.4 Kaymaya dirençli olması gerekmeyen bağlantılarda, önyüklemeli cıvataların tesirinde
olan yüzeylerin büyüklüğü
F.6.3 Soğuk şekillendirilmiş bileşenlerin imalattan sonra sıcak daldırılma ile galvanizleneceği
belirtilmiş ise, sıcak daldırma işleminin prosedür kalifikasyon gerekleri
F.6.3 Galvanizlenmiş bileşenler için müteakip kaplama yapılmadan önce yürütülecek yüzey
hazırlama işlemin muayenesi, kontrol veya kalifikasyonuna ait gerekler
F.7.3 Korozivite kategorisi C3 ila C5 ve Im1 ila Im3 özelliğindeki korozyon koruma sistemi için
referans alanlar
83
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 91/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
4 - Şartnameler ve Dokümantasyon
4.2.2 İşlerin uygulanması için kalite planının gerekli olup olmadığı
5- Bileşen malzemeleri
5.2 Her bir malzeme için izlenebilirlik belirlenip belirlenmediği
Çizelge 2, Çizelge 3 ve Çizelge 4’de verilmiş olanlardan başka Yapısal çelik
5.3.1
mamüller kulanılıp kullanılmadığı
5.3.2 Diğer yapı çelik levhalar için, kalınlık toleransı belirtilip belirtilmediği
5.3.2 Diğer yapı ve paslanmaz çelik mamüller için, Sınıf A kalınlıktan başka kalınlık
sınıfının kullanılıp kullanılmayacağı
5.3.3 EXC3 ve EXC4’deki levhalar için daha sıkı yüzey şartları gerekip gerekmediği
Çatlaklar, tabakalanma ve ek yerleri gibi süreksizliklerin (kusurlar ın) tamir edilip
5.3.3 b)
edilmeyeceği
5.3.3 Dekoratif veya özellikli yüzey son işleminin yeterince tarif edilip edilmediği
5.3.4 Mevcut iç süreksizlikler için, süreksizlik alanlar ının taşıyıcı diyaframlara veya
takviyelere olan yakınlığının kontrol edilip edilmediği
5.4 Çelik dökümler için opsiyonlar
5.5 Çizelge 6’da verilen tercihlerden başkasının kullanılıp kullanılmayacağı
5.6.3 EN ISO 898-1 ve EN 20898-2’ye uygun bağlama elemanları, EN 10088’e uygun
paslanmaz çeliklerin bağlanmasında kullanılıp kullanılamayacağı
5.6.4 Paslanmaz çelik cıvataların, ön yüklemeli uygulamalarda kullanılıp kullanılamayacağı
Temellerde donatı çeliklerinden yapılan çelik tipi ile belirtilen cıvata kullanılabimesi ve
5.6.7 kullanılıp kullanılamayacağı
84
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 92/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
7.3 Diğer kaynak işlemlerinin uygulanmasına açık ve net olarak izin verilip verilmediği
7.4.1.1 Punta kaynakları için özel yığıntı şartlarının gerekip gerekmediği
74.1.2 b) 1) Darbe deneyinin yapılmasının gerekip gerekmediği
7.4.1.4 İmalat kaynak deneyi gerekip gerekmediği
7.5.4 Kaynaklanacak içi boş profiller için, Ek E’de verilenlerden başka rehber bilgiler
7.5.6 EXC3 ve EXC4 uygulama sınıflarında kesilmesine veya talaş kaldırılmasına izin verilip
verilmediği
7.5.8.2 İnce cidarlı bileşenlerde köşe dikişlerinin etrafının dolanılmasının tamamlanıp
tamamlanmadığı
7.5.9.1 EXC2 için, başlangıç/bitiş parçalarının kullanılıp kullanılmayacağı
7.5.9.1 Çıkıntı yapmayan düz bir yüzeyin gerekli olup olmadığı
7.5.9.2 Tek taraflı dikişler için kalıcı çelik altlık malzemesi kullanılıp kullanılamayacağı
7.5.9.2 İçi boş profillin birleştirmelerinde altlık malzemesi olmaksızın yapılan tek taraflı alın
kaynakların çıkıntılarını giderecek kadar taşlanmalarına izin verilmesi
7.5.13 İlk olarak yarık kaynağı yapılmadıkça, tıkaç kaynağının yapılmasına izin verilmesi
7.5.14.1 Paslanmaz çelik için kaynak rondelalarının kullanılıp kullanılamayacağı
7.7.1 Sıcaklık ölçme yöntemi olarak temaslı pirometre kullanılması
Kaynak sırasında oluşan renkli oksit filmlerinin giderilip giderilmeyeceği.
7.7.2
7.7.2 Kaynaktaki bütün cürufların kaldırılıp kaldırılmayacağı
7.7.2 Bakır altlıkların kullanılıp kullanılamayacağı
8 - Mekanik bağlama
Somunlar ın gevşememesi için, sıkmaya ilaveten, başka tedbir veya uygulamaların
8.2.1
kullanılıp kullanılamayacağı
8.2.1 Ön yüklemeli takımlarda, ilave kilitleme tertibatlarının gerekli olup olmadığı
8.2.1 Cıvata ve somunların kaynatılmasının gerekli olup olmadığı
Yapısal cıvatalamada kullanılan bağlama elemanı anma çapının en az M12 olup
8.2.2
olmaması
8.2.4 Ön yüklemesiz cıvata bağlantılarında rondelâların kullanılmasının gerekip gerekmediği
8.3 Tam temaslı mesnetin gerekip gerekmediği (Madde 6.8)
8.5.1 Diğer anma en az ön yükleme kuvveti ile cıvata takımı, sıkma yöntemi, sıkma
parameterleri ve muayene gereklerinin belirtilmesi
Çizelge 20’de verilen sıkıştırma yöntemlerinden birisi, kullanılmasına dair bir kısıtlama
8.5.1
olup olmadığı
8.5.1 Tork yöntemi olarak, Ek H’de verilen kalibrasyona izin verilip verilmediği
ön yükleme kuvvetinde, daha sonra olacak azalmayı karşılamak amacıyla tedbir alınıp
8.5.1
alınmayacağı
8.5.4 a) Mr,1 = 0,13 d ! Fp,C" bağıntısı, aksi belirtilmedikçe, kullanılıp kullanılamayacağı
8.5.4 Çizelge 21’de verilen değerlerden başka değerlerin belirtilip belirtilmediği
85
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 93/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
86
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 94/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
12.4.2.2 EXC1 kaynak dikişleri için ilave tahribatsız muayenenin gerekip gerekmediği
Muayene için özel birleştirmeleri, deney metodu ve deney kapsamı ile birlikte
12.4.2.2
tanımlanıp tanımlanmadığı
12.4.4 EXC3 ve EXC4 için, imalat deneylerinin gerekip gerekmediği
12.5.2.3 Ek M’deki göre ardışık numune alma planlarından başkasının kullanılması
12.5.2.3 Çok-sıkılmış cıvataların kontrolunun gerekip gerekmediği
12.7.3.1 EXC3 ve EXC4 için, yapının kabulünde boyutların kaydedilmesine dair bir kuralın olup
olmadığı
Düğüm noktalarının geometrik konumlarının ölçülmesi için, belirtilenlerden başka
12.7.3.4
ölçülecek yerlerin olup olmadığı
12.7.3.4 Yapının çelik kısmının kendi ağırlığı etkisinden başka ölçme şartları
Ek F - Korozyon koruması
F.2.2 Karbon çeliklerinin yüzeylerinin hazırlanması için EN ISO 8501 ve EN ISO 1461’den
başka kural
F.5 Temel cıvatalarının gömülmüş alt taraflarının işlem görmeden bırakılıp bırakılmayacağı
F.7.3 Korozivite kategorisi C3 ila C5 ve Im1 ila Im3 deki korozyon koruması için referans
alan belirtilip belirtilmeyeceği
Galvanizli bileşenlerin galvanizlemeden sonrası (LMAC) muayenesine tabi
F.7.4
tutulmayacağı
Çizelge A.3’de koyu harflere tanımlanan kalemler, yapım uygulamasının kontroluna ait genel sistemle ilgilidir
ve işlerin tamamını (veya işlerin birkaçını) kapsayan ortak yapım sınıfı için uygun bir seçim yapmayı sağlar.
Diğer kalemler, genel olarak, bileşenden bileşene veya ayırıntıdan ayrıntıya olan bağlantı esasına göre
uygun yapım sınıfının seçilmesini gerektirir.
87
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 95/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Nr
İzlenebilirlik (Herhangi bir Evet (kısmi) Evet (tam) Evet (tam)
gerek yok))
İşaretleme Nr Evet Evet Evet
5.3 Yapısal Çelik Mamüller
5.3.2 Kalınlık
Sınıf A Sınıf A Sınıf A Sınıf B
toleransı
Düz-Sınıf A2 Belirtilmiş ise daha Belirtilmiş ise daha
Düz-Sınıf A2
5.3.3 Yüzey şartları Uzun - Sınıf sıkı şartlar sıkı şartlar
Uzun - Sınıf C1
C1
istavroz kaynaklı istavroz kaynaklı
birleşimleri için iç birleşimleri için iç
5.3.4 Özel özellikler Nr Nr
süreksizlik kalite sınıfı süreksizlik kalite sınıfı
S1 S1
6 - Hazırlama ve montaj
88
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 96/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
89
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 97/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
90
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 98/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
safhası
Ardışık tip A Ardışık tip A Ardışık tip B
12.5.2.4 Tork Cıvata montaj Cıvata montaj Cıvata montaj partisi
yöntemi partisi yerleri partisi yerleri yerleri
Sıkma Sıkma prosedürünün
İkinci sıkma prosedürünün kontrolü (her takım
safhası kontrolü (her partisinin)
cıvata takım İkinci sıkma safhası
partisinin)
İkinci sıkma
safhası
12.5.2.5 Kombine İşaretlemenin Birinci sıkma Birinci sıkma safhası
yöntem muayenesi safhası İşaretlemenin
İkinci sıkma İşaretlemenin muayenesi
safhası muayenesi İkinci sıkma safhası
İkinci sıkma
safhası
91
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 99/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek B
(Bilgi için)
Yapım sınıfının seçilmesi için kılavuz
Bu ek Giri
B.1 yapış uygulama sınıfının seçimi hakkında kılavuz bilgileri verir. Yapım sınıfının seçiminde, inşaası
tamamlanm ış yap ının toplam güvenilirliğini etkileyen ve bu standarddaki çeşitli hükümlerin uygulanması için
önceden verilmesi gereken uygulama faktörleri göz önüne alınmıştır.
Not - EN 1090-2 standardına göre yapı uygulama sınıfının seçilmesi ve kullanılması için tavsiye edilen
işlem, yapısal tasarımda yapılan kabuller ile işin uygulama gerekleri arasında uyum sağlamak
amacıyla, çelik yapıların tasarımının EN 1993’e veya karma yap ılardaki çelik kısımların tasarımının ise
EN 1994’e uygun olarak yürütüleceği gerçeğini hesaba katar. Uygulama sınıfının seçilmesi yapı
uygulamas ı ve tasarım özelliklerini değerlendirildiği tasarım safhasında yapılır ve uygulama
gereklerine ait bilgiler yapım uygulama şartnamesinde verilir. Bu ekteki kılavuzlar EN 1993’e sonradan
eklenecek kılavuz bilgilerin tamamen veya k ısmen önüne geçer.
ı ı ı ı
B.2 Uygulama s n f n n seçilmesinde önceliği olan faktörler
B.2.1 Sonuç sınıfları
EN 1990:2002 Ek B’de verilen kılavuz güvenilirlik farklılığı amacıyla sonuç sınıfının seçimi hakkında kılavuz
bigiler verir. Yapısal bileşenlerin sonuç sınıfları CCi (i = 1, 2 veya 3) olarak gösterilen üç seviyeye ayırılmıştır.
Not - EN 1990:2002 Ek B bilgi için verilmiştir. Bu nedenle EN 1990’deki milli ek, bu standardın Ek B’sinin
uygulanmas ı için hükümler verebilir.
EN 1990:2002 Ek B’nin uygulanmasına yardımcı olunması amacıyla, bina tiplerinin ve sonuç s ınıfına göre
iskan sınıflandırılmasına ait örnekler EN 1991-1-7’de verilmiştir.
Bir yapı veya bir yapı kısmı farklı sonuç sınıflarına ait bileşenleri ihtiva edebilir.
B.2.2.1 Genel
Yapı işlerinin uygulanmasındaki karmaşıklıktan veya kullanma sırasında ortaya çıkan yapı kusurlarının
etkilerinden ve tehlikeye maruz kalma belirsizliğinden kaynaklanan bazı tehlikeler olabilir.
92
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 100/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Kategori Kriter
• Yalnızca yarı statik etkiler için tasar ımlanmış yapılar ve bileşenleri ( örnek, binalar)
• Düşük dereceli deprem bölgelerindeki deprem hareketleri için ve DCL*de
SC1 tasarımlanmış yapılar ve bağlantıları dahil bileşenler
• Krenlerden (sınıf S0)** gelen yorulma etkileri için tasar ımlanmış yapılar ve
bileşenler
• EN 1993’e göre yorulma etkileri için tasar ımlanmış yapılar ve bileşenler (örnek
karayolu ve demiryolu köprüleri, krenler (S ınıf 1 ila Sınıf 9) **, rüzgar, kalabalık veya
SC2 dönen makinalardan ortaya çıkan titreşimlere maruz yapılar,
• Orta ve yüksek dereceli depremde bölgelerideki deprem hareketleri için ve DCM*
ve DCH* lerde tasarımlanmış yapılar ve bağlantıları dahil bileşenler
* DCL, DCM, DCH: EN 1998-1’e göre rijitlik sınıfı
** Krenlerden gelen yorulma etkilerinin sınıflandırılması için EN 1991-3 ve EN 13001-1‘e bakılmalıdır.
Bir yapı veya bir yapı kısmı, farklı hizmet kategorilerine ait bileşenleri veya yapı ayrıntılarını ihtiva edebilir.
Kategori Kriter
Bir yapı veya bir yapı kısmı farklı imalat kategorilerine ait bileşenleri veya yapı ayrıntılarını ihtiva edebilir.
a) Sonuç sınıfının seçimi, bir bileşenin ya çökmesi veya bozulmasının insana, ekonomik veya çevreye
yaptığı tahmin edilebilir sonuçları bakımından belirtilmiş olmalı (EN 1990’a bakılmalıdır),
b) Hizmet kategorisinin ve imalat kategorisinin seçilmesi (Çizelge B.1 ve Çizelge B.2’ye bakılmalıdır),
c) Çizelge B.3’e göre a) ve b) işlemlerinin sonucuna göre uygulama s ınıfının tayin edilmesi.
Not - Uygulama sınıfı, milli mevzuatı dikkate alarak tasarımcı ve inşaat işinin sahibi tarafından beraberce
tayin edilmelidir. Karar verme işleminde yapının kullanma yerindeki milli mevzuat takip edilerek uygun
şekilde proje yöneticisine ve yapımcıya danışılmalıdır.
Çizelge B.3, tayin edilmiş sonuç sınıfı ve seçilmiş imalat ve hizmet kategorisinden hareketle, uygulama
sınıfının seçilmesi için tavsiye edilen matrisleri verir.
93
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 101/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Yapım sınıfı bu standardda verilen çeşitli yapım faaliyetleri için gerekleri tayin eder.
94
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 102/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek C
(Bilgi için)
C.1 Giriş
Bu ek, Madde 4.2.2 ‘ye göre, çelik yapının uygulanması için, projeye özel kalite planına dahil edilmesi
tavsiye edilen hususların listesini verir.
C.2 Muhteva
C.2.1 Yönetim
Projesine göre çelik yapının ayrıntılı tanımı ve yeri.
Kilit personelin isimlerinin, projedeki görevlerinin ve sorumluluklar ının, komuta zinciri ve iletişim hatlarının
verildiği proje yönetimi idaresi organizasyon planı
Proje süresince, diğer tarafları ile koordinasyon, planlanma ile performans ve ilerlemelerin izlenmesi için
düzenlemeler,
Projede istihdam edilen, kaynak koordinatörü, muayene personeli, kaynakç ı ve kaynak operatörleri dahil
olarak, kalifiye personelin yeterliliğinin tanıtımı ve gösterilmesi,
Proje sırasında olacak sapmalar, değişiklikler ve tavizlerin kontrol edilmesi için düzenlemeler.
staraf ndan garanti edilenlerin d ş nda ilave veya al ş lmam ş tedbirlerin al nmas n gerektiren uygulama
ınıfının seçilmesi dahil, belirsizliklerin tanıtılmasıdır.
Belirlenmiş proje gereklerinin gözden geçirilmesiyle, kalite yönetim sistemine ilave prosedürlerini
gerektirmektedir
C.2.3 Dokümantasyon
C.2.3.1 Genel
Güncel revizyonların tanıtılması ve geçerli olmayan veya eski dokümanların kurum içinde veya alt
taşeronlar tarafından kullanılmasını önlenmesi dahil olmak üzere, alınan ve verilen uygulama
dokümanlar ının yönetimi için prosedürler.
95
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 103/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
c) Kuruluma başlanması için şantiyenin uygun olduğunun kabulu için yapılan kurulum öncesi etüdler,
d) Bileşenlerin, yapıda kullanılacağı yerinin belirtilmesiyle tanımlanmış şantiyeye sevk edilme tarihleri,
ı ı ı
e)
f) Yap n n boyutlar
Kurumunun n ölçülmesi
tamamlanmas ve uygunsuzuluk durumunda yapılacak işlemler;
ı ve devredilmesi için sertifikalar.
a) Muayenenin kapsamı,
b) Kabul kriterleri,
c) Uygunsuzluk durumunda yapılacak işlemler, düzeltmeler ve tavizler,
d) Vazgeçme / reddetme prosedürleri.
Gözlemci nezaretinde yapılacak belirli muayene ve deneyler veya atanmış üçüncü tarafça yapılacak
muayene noktaları dahil, muayene ve deneylere ait projeye mahsus gerekler.
İkinci veya üçüncü taraf nezaretindeki muayene bekleme noktalar ının, deney, muayene sonuçlar ının kabul
ve tasdik işlemlerin tanıtılması.
96
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 104/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek D
Geometrik toleranslar
D.1 Esas imalat toleransları
Esas toleranslarda izin verilen sapmalar çizelge halinde aşağıda belirtilen maddelerde verilmiştir:
97
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 105/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Δ = -h /50
Toplam derinlik h: (pozitif değer
verilmemiştir)
Başlık genişliği:
2 Genişlik b = b1 veya b2: Δ = -b /100
(pozitif değer
verilmemiştir)
Mesnetlerdeki diklik:
3 Mesnet takviyeleri olmaksızın Δ = ± h /200
bileşenler için, desteklerde ancak |Δ| ≥ tw
gövdenin düşeyliği: (tw = gövde kalınlığı)
∆ = ± b /100
gövde yüksekliği b’ye Ancak |Δ| ≥ t
((4)’e bakılmalıdır) : (t = plaka kalınlığı)
5 eşit olan L ölçü uzunluğundaki Δ
sapması
98
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 106/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Gövdedeki ondüle:
gövde yüksekliği b’ye Δ = ± b /100
((4)” bakılmalıdır) : Ancak |Δ| ≥ t
eşit olan L ölçü uzunluğundaki Δ (t = plaka kalınlığı)
6 sapması
Açıklama
1 Ölçü uzunluğu
NOT- Δ = d /100 ancak |Δ| ≥ t gibi ifadeler; |Δ|’nın d /100 ve t ’den büyük olanı kadar alınmasını ifade
eder.
Bükümler arasındaki A -Δ = A / 50
1
genişliği (pozitif değer verilmemiştir)
99
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 107/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
t = başlık kalınlığı
t = başlık kalınlığı
Açıklama
1 Ölçü uzunluğu
100
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 108/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
ı
Gövde veya takviyeler
panellerindeki kusurlarıaras nda plaka
n bulunduğu düzlemin
dışında, genel durum
Plaka düzlemine dik
çarpılma Δ:
a ≤ 2b ise :
∆ = ± a/250
a > 2b ise :
∆ = ± b/125
Açıklama
1 a ölçü uzunluğundaki düz kenar
Gövde veya takviyeler arasında plaka
panellerindeki kusurların bulunduğu düzlemin
dışında (enlemesine yönde basınç olması Plaka düzlemine dik
halinde özel durum- bu özel durum çarpılma Δ:
belirtilmedikçe genel durum hali uygulanır)
b ≤ 2a ise: ∆ =± b/250
3
Açıklama
1 b ölçü uzunluğundaki düz kenar
101
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 109/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
D.1.5 Esas imalat toleransları - Profillerin veya kutu profillerin gövde takviyeleri
102
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 110/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
kaçıklığı:
NOT- Δ = d /100 ancak |Δ| ≥ 5 mm gibi ifadeler; |Δ|’nın d /100 ve 5 mm ’den büyük olanı kadar alınmasını nı
ifade eder.
Aç klama
1Plaka
103
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 111/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Δ = ± L / 400
5
Açıklama
1 Enine eleman
2 Eğrilik genişliği b
üzerinden
gövde veya başlıkın ∆ ≤ ± b/50
tasarlanan biçiminden
sapma Δ:
104
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 112/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
1 ∆ = ± 2 mm
105
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 113/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Toleranslar
İzin verilen sapma ∆
Çap d ≤ 0,50 m 0,50 m < d < 1,25 m d ≥ 1,25 m
a) Düzleşme
Sınıf A Δ = ± 0,014 Δ = ± [0,007 + 0,009 3(1,25 - d)] Δ = ± 0,007
Sınıf B Δ = ± 0,020 Δ = ± [0,010 + 0,013 3(1,25 - d)] Δ = ± 0,010
1 Δ = ± [0,015 + 0,020 0(1,25 - d)]
Sınıf C Δ = ± 0,030 Δ = ± 0,015
b) Simetrik olmayan
t = (t1 + t2)/2
2
Δ = etot - eint
Burada;
t1 ; büyük kalınlık,
t2 ; küçük kalınlıktır.
Açıklama
1 Tasarlanan birleşme geometrisi
Ezikler (gamzeler):
0,5
a) Boylamda: L = 4 (rt)
3 b) Enlemde
(ölçü yarıçapı = r):
0,5
L = 4 (rt)
L = 2,3 (h2rt)0,25 ancak L ≤ r
Burada h kabuk diliminin
eksenel uzunluğudur. Toleranslar
c) İlaveten, enine kaynaklar: Sınıf İzin verilen sapma ∆
Sınıf A Δ = ± 0,006L
L = 25 t ancak L ≤ 500 mm
Sınıf B Δ = ± 0,010L
NOT-Kalınlığın değişmesi Sınıf C Δ = ± 0,016L
halinde t = t2
Açıklama
1 İçi taraf
Not- EN 1993-1-6 İmalat kalite tolerans sınıfına atıf yapılarak, Sınıf A = Mükemmel, Sınıf B = Yüksek, Sınıf C =
normal.
106
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 114/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not- Bileşen, kenarı üzerinde düz zeminde duruyorken, kaynak i şleminden sonra ölçülen saplamalardır.
Açıklama Panel üzerindeki her
a gerçekleşen bombe noktada, düz bir hatta veya
b tasarlanan
c gerçekleşenbombe
çizgi tasarlanan
eğriye göre,bombeliği
meydanaveya
gelen Δ = ± L|Δ|
Ancak /500≥ 12 mm
d tasarlanan çizgi
gelen sapma
Çapraz bağ bileşenlerdeki çapraz bağlı bileşenin L
doğrusallık uzunluğunda Δ = ± L1/750
2
doğrusallıktan sapma Ancak |Δ| ≥ 6 mm
Not - Δ = L / 500 ancak |Δ| ≥ 12 mm gibi ifadeler; |Δ|’nın L /500 ve 6 mm ’den büyük olanı kadar alınmasını nı
ifade eder.
107
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 115/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
4
- Genel olarak, Δ = ± h/750
108
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 116/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
merkezinden
düşey geçen
hatta göre,
kolonun plandaki yeri
s ≤ h /2 iken
Not - Çizelge D.1.12 çok katl ı kolonlar, birden fazla katta sürekli olarak devam eden kolonlara uygulanır.
Çizelge D.1.11 ise, çok katlı yapılardaki yüksekliği kat seviyesinde olan kolonlara uygulanır.
109
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 117/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Δθ = ± 1/500 radyan
ve:
alanın en azından üçte
“X” noktasında Δ açıklığının ikisinde,
meydana geliş anındaki, lokal Δ = 0,5 mm‘den fazla
açısal hizalama bozukluğu Δθ:
ve
110
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 118/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
111
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 119/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
h ≤ 900 mm ∆ = ± 3 mm ∆ = ± 2 mm
1 900 < h ≤ 1 800 mm Δ = ± h /300 Δ = ± h /450
h > 1 800 mm ∆ = ± 6 mm ∆ = ± 4 mm
Başlık genişliği:
2
Genişlik
b1 veya b2:
+ Δ = b /100 + Δ = b /100
ancak |Δ| ≥ 3 mm ancak |Δ| ≥ 2 mm
Gövde kaçıklığı:
Gövdenin konumu:
- Genel durum
- Yapısal ∆ = ± 5 mm ∆ = ± 4 mm
mesnetlerle temas
3
halindeki başlık
kısımları
∆ = ± 3 mm ∆ = ± 2 mm
Başlıkların dikliği:
Diklikten sapma:
112
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 120/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Mesnetlerdeki diklik:
6
Mesnet takviyeleri
olmaksızın Δ = ± h /300
bileşenler için,
ancak |Δ| ≥ 3 Δ = ± h /500 ancak
gövdenin destek
mm |Δ| ≥ 2 mm
üzerindeki
düşeyliği:
NOT- Δ = d /100 ancak |Δ| ≥ 5 mm gibi ifadeler; |Δ|’nın d /100 ve 5m ’den büyük olanı kadar alınmasını ifade
eder.
Bükümler arasındaki A
genişliği :
1 t < 3 mm: uzunluk < 7 m ∆ = ± 3 mm ∆ = ± 2 mm
uzunluk ≥ 7 m ∆ = - 3 mm /+ 5 mm ∆ = - 2 mm /+4mm
t ≥ 3 mm : ∆ = ± 5 mm ∆ = ± 3 mm
uzunluk ≥ 7m ∆ = - 5 mm /+ 9 mm ∆ = - 3 mm /+6mm
Dıştaki elemanın genişliği: Bir büküm ile serbest
kenar arasındaki B
genişliği:
- Frezelenmiş kenar:
t < 3 mm ∆ = - 3 mm /+ 6 mm ∆ = -2 mm /+4mm
2 ∆ = - 5 mm /+ 7 mm ∆ = -3 mm/+5 mm
t ≥ 3 mm
- Makaslanmış kenar:
t < 3 mm ∆ = - 2 mm /+ 5 mm ∆ = - 1mm/+3 mm
t ≥ 3 mm ∆ = - 3 mm /+ 6 mm ∆ = - 2 mm/+4mm
Düzlemsellik:
İçbükeylik veya
Δ = ± D/50 Δ = ± D/100
dışbükeylik
113
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 121/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Bükme yarıçapı:
4
İçteki bükme yarıçapı R ∆ = ± 2 mm ∆ = ± 1 mm
Şekil:
Komşu bileşenler
∆ = ± 3° ∆ = ± 2°
arasındaki θ açısı
3 Başlık doğrusallığı:
Doğrusallıktan Δ
Δ=±L/
Sapma Δ = ± L / 1 000
750
114
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 122/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
b ≤ 900 mm
∆ = ± 3 mm ∆ = ± 2 mm
900 mm < b ≤1800 mm
Δ = ± L/700 Δ = ± L/1000
L uzunluğundaki bir parçada ancak ancak
toplam sapma 4 mm ≤ |Δ| ≤ 3 mm ≤ |Δ|
10 mm ≤ 8 mm
Plaka düzlemine
4 dik çarpıklık Δ:
a ≤ 2b ise
Δ = ± a/250 Δ = ± a/250
a > 2b ise
Δ= ± b/125 Δ= ± b/125
Açıklama
1 a ölçü uzunluğundaki düz kenar
115
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 123/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Açıklama
1 b ölçü uzunluğundaki düz kenar
Not- Δ = d /100 ancak |Δ| ≥ mm gibi ifadeler; |Δ|’nın d /100 ve 5 m ’den büyük olanı kadar alınmasını nı
ifade eder.
116
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 124/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Gövde
Δ = ± b/100 Δ = ± b/150
1 yüksekliği b ancak ancak
üzerinden Δ |Δ| ≥ 5 mm |Δ| ≥ 3 mm
sapması
Plaka çarpıklığı:
gövde
yüksekliği b’ye Δ = ± b /100 Δ = ± b /150
2 eşit olan L ölçü ancak ancak
uzunluğunda Δ |Δ| ≥ 5 mm |Δ| ≥ 3 mm
sapması:
Plaka ondülasyon:
Gövde
yüksekliği b’ye Δ = ± b /100 Δ = ± b /150
3 eşit olan L ölçü ancak ancak
uzunluğunda
sapması: Δ |Δ| ≥ 5 mm |Δ| ≥ 3 mm
117
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 125/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not- Δ = L / 100 ancak |Δ| ≥ 5 mm gibi ifadeler; |Δ|’nın L /100 ve 5 mm ’den büyük olanı kadar alınmasını ifade
eder.
118
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 126/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not- Ölçülen L
uzunluğuna,
uygulanabiliyorsa,
kaynaklı uç plakaları
dahildir.
119
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 127/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not- Δ = d / 100 ancak |Δ| ≥ 5 mm gibi ifadeler; |Δ|’nın L /100 ve 5 mm ’den büyük olanı kadar alınmasını nı
ifade eder.
1 Snf1 Snf2
Bağlama elemanları için delik
konumu: Delik grubu içindeki
münferit bir deliğin ∆ = ± 2 mm ∆ = ± 1 mm
tasarlanan merkez
eksenleri arasındaki
sapma Δ:
Münferit kenar
kesilmiş bir delik ile -Δ = 0 -Δ = 0
arasındaki a
mesafesinden olan + ∆ ≤ 3 mm + ∆ ≤ 2 mm
sapma Δ
3 Delik grubunun konumu:
Delik grubunun
tasarlanan ∆ = ± 2 mm ∆ = ± 1 mm
konumundan olan
sapma ∆:
- Genel durum ∆ = ± 5 mm ∆ = ± 2 mm
- Tek bir parçanın iki
grup bağlama elemanı
ile birleştirilmesi ∆ = ± 2 mm ∆ = ± 1 mm
Bir delik grubunun dönmesi:
5 Dönme Δ:
h ≤ 1 000 mm ise ∆ = ± 2 mm ∆ = ± 1 mm
120
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 128/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
6 Deliklerin ovalliği:
Δ = L1 - L2 Δ = ± 1 mm Δ = ± 0,5 mm
Girinti:
Girintinin derinliğinden
ve uzunlğundan olan
sapma Δ;
7 - Derinlik d - Δ = 0 mm - Δ = 0 mm
+ Δ ≤ 3 mm + Δ ≤ 2 mm
- Uzunluk L - Δ = 0 mm - Δ = 0 mm
+ Δ ≤ 3 mm + Δ ≤ 2 mm
Kesilmiş kenarların dikliği:
Kesilmiş bir kenarın
90°’den olan sapması
8 Δ; Δ = ± 0,1t Δ = ± 0,05t
Planlanmayan
kaçıklık e
(her iki eksenden) 5 mm 3 mm
2 Taban plakası:
Planlanmayan
kaçıklık e
(her doğrultuda): 5 mm 3 mm
121
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 129/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not - Bileşen, kenarı üzerinde düz zeminde duruyorken, kaynak i şleminden sonra ölçülen saplamalar.
Açıklama Panel üzerindeki her
1 a gerçekleşen bombe noktada, düz bir
b tasarlanan bombe hatta veya
c gerçekleşen hat
tasarlanan bombeliği
d tasarlanan hat
veya eğriye
meydana göre,
gelen Δ = ± L|Δ|
ancak /500
≥ 12 mm Δ = ± L|Δ|
ancak /500
≥ 6 mm
gelen sapma
Panel boyutları: Çapraz panel
eksenlerinin başlık
panelini eksenini
kestiği noktalar
arasındaki P
2 mesafesi arasındaki Δ = ± 5 mm Δ = ± 3 mm
sapma;
Paneldeki noktaların
konumlar ından olan
ı
saplamalar n ı Σp:
kümulatif toplam Δ = ± 10 mm Δ = ± 6 mm
s ≤ 300 mm: ∆ = ± 3 mm ∆ = ± 2 mm
s ≥ 1 000 mm ∆ = ± 10 mm ∆ = ± 6 mm
Not- s = D, W veya X,
bunlardan geçerli olanı
5 Keşisen birleşimler:
Kaçıklık (belirtilen
kaçıklığa göre): ∆ = ± (B/20 + 5) mm ∆ = ± (B/40 + 3) mm
122
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 130/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Açıklama
1Plaka
123
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 131/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Açıklama
1 Enine eleman
-tasarlanan uçlar
Tam temasl ı Δ=±D Δ=±D/
300
mesnetler için /300
tasarlanmayan uçlar
Tam temaslı mesnetler için tasarlanan
6 yüzeyler: Düzlemsellik: 1 / 1 500 1 / 1 500
Bağlama deliğinin konumu:
124
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 132/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not - Δ = ± % 0,10 ancak |Δ| ≥ 5 mm ifadesi; |Δ|’nın % 0,10 ve 5 mm ’den büyük olanı kadar alınmasını ifade
eder.
125
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 133/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
126
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 134/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Kök nüfuziyeti
3 Alıştırma boşluğu ∆ = 2 mm
127
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 135/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
ı ı ı
Enine kirişlertakviyenin
uzanmayan) aras na takenine
l (enine
kirişekiriş boyunca
bağlantısı :
Açıklama
1 En büyük boşluk Δ1 Δ1 = 2 mm
2 Kaynaktan önce Δ2 = ± 2 mm
hizalanma bozukluğu Δ2
1
128
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 136/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
2
ı
Aç
1 enklama
büyük boşluk Δ Δ = 1 mm
3 Açıklama
1 En büyük boşluk Δ Δ = 1 mm
4
b) Sürekli olmayan enine kirişler için:
ı
Enine kiriş başl
bağlanamas ı:
klarının ana kiriş gövdesine
Açıklama
1 Ana kiriş gövdesi Δ = ± 0,5 tw,crossb
2 Enine kiriş gövdesi
3 tw,crossb
5 4 Kaynaktan önce
hizalanma bozukluğu Δa
129
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 137/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Birleşmedeki eğim:
t ≤ 10 mm: Dr = 8 %
10 mm < t ≤ 70 mm: Dr = 9 %
t > 70 mm: Dr = 10 %
NOT- 10 mm < t ≤ 70 mm
için Pr değerleri
enterpolasyon yapılarak
bulunabilir.
130
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 138/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
tw ≤ 10 mm için ± 5 mm ± 5 mm
2
tw > 10 mm için ± 0,5 tw ± 0,5 tw
Ray eğimi:
Rayın seviyesi:
4
∆ = ± 1 mm
Birleşim noktalsında ray ∆ = ± 0,5 mm
üst yüzeyleri arasındaki
kademe:
5 Rayın ucu:
Birleşim noktasında rayın
ucunda olan kaçıklık:
∆ = ± 0,5 mm
∆ = ± 1 mm
131
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 139/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
No İzin verilen
Kriter Parametre
sapma ∆
Temel seviyesi:
1
- 15 mm ≤ Δ ≤ + 5
Belirlenmiş seviyeden sapma Δ : mm
2 Düşey duvar:
3
- Ucun konumu: Δy, Δz = ± 10 mm
- Düşeyde çıkma Δp: - 5 mm ≤ Δp ≤ + 25
mm
Not- Bir cıvata grubunun merkezinin
yeri için izin verilen sapma 6 mm’dir.
132
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 140/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Belirlenmiş konum
ve seviyeden Δx, Δy, Δz = ± 10
sapma Δx, Δy, Δz : mm
5
133
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 141/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Seviyedeki sapma:
s ≤ 10 m için ∆ = ± 20 mm ∆ = ± 10 mm
s ≤ 16 m için ∆ = ± 10 mm ∆ = ± 5 mm
134
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 142/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Key
N1 eğim A1 B1
N2 eğim A2 B2
L komşu ayaklar arasındaki mesafe
L ≤ 30 m ∆ = ± 20 mm ∆ = ± 16 mm
135
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 143/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
136
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 144/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
137
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 145/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Komşu kat
seviyelerindeki
noktalardan geçen
3 düz bir doğruya Δ = ± h / 750 Δ = ± h / 1 000
göre, kolonun
plandaki yerinden
olan sapma:
4 düz
göre,birbindirme
doğruya Δ = ± s / 750 Δ = ± s / 1 000
noktas ında, kolonun s ≤ h /2 olarak s ≤ h /2 iolarak
plandaki yerinden
olan sapma:
Not - Çizelge D.2.24, birden fazla kata sürekli olarak devam eden kolonlara uygulanır. Çizelge D.2.23 ise çok katlı
yapılardaki kat yüksekliğinde olan kolonlara uygulanır.
138
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 146/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Eğim:
Δ = ± L /500 Δ = ± L /1000
Kirişin diğer ucuna
3 göre yükseklik |Δ| ancak
≤ 10 mm |Δ|ancak
≤ 5 mm
Kolon bindirmesi
Tasarlanmayan
4 kaçıklık e 5 mm 3 mm
(her iki eksende)
Kolon tabanı:
Kolon gövde
tabanın belirlenmiş
5 konum noktası(PP) ∆ = ± 5 mm ∆ = ± 5 mm
seviyesinden farkı
na göre
Bağıl seviyeler:
Komşu kirişlerin
seviyesi, tekabül
6 ∆ = ± 10 mm ∆ = ± 5 mm
eden noktalarda
ölçüldüğünde.
Bağlantı seviyeleri:
Kirişin, kolona
bağlandığı
noktadaki seviyesi,
7 ∆ = ± 10 mm ∆ = ± 5 mm
mevcut olan kat
seviyesinde (EFL)
ölçüldüğünde
Not 1- Kirişlerin seviyeleri mevcut seviyelerine göre ölçülmelidir [kolon uzunluklar ına ait toleranslarla ayarlanmış en
uygun seviye].
Not 2- Δ = ± L /500 ancak |Δ| ≥ 5 mm gibi ifadeler; |Δ|’nın L /500 ve 5 mm ’den büyük olanı kadar alınmasını
ifade eder.
139
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 147/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Yerleştirilmiş komşu
kirişler arasında, her bir
1 ∆ = ± 10 mm ∆ = ± 5 mm
uçta ölçülen tasarlanan
mesafaden olan sapma Δ:
Kolonlar ın konumu:
Plandaki doğrusallık:
L uzunluğundaki konsolun
veya yerleştirilmiş bir
kirişin doğrusallığından Δ = ± L/
Δ = ± L / 500
3 olan sapma Δ 1 000
Bombe:
L uzunluğundaki kafes
bileşeninin veya kurulmuş
kirişin tasarlanan f Δ=±L/
4 bombesinden, açıklığın Δ = ± L / 300
500
orta noktasında olan
sapması Δ:
Konsol kısmının ön ayarı:
L uzunluğundaki
yerleştirilmiş konsol kiriş
ucunda tasarlanmış ön Δ=±L/
5 ayardan olan sapma Δ: Δ = ± L / 200
300
140
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 148/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
D.2.27 Fonksiyonel kurulum toleransları - Cidarının gerilim altında olarak tasarımlandığı çatı
kaplama levhaları
Δ = ± b / 10
Çatı aşığının başlık genişliği:
1
b
|Δ| ≥ 5 mm
141
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 149/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek E
(Bilgi için)
İçi boş profillerin kaynaklı birleşmeleri
E.1ek Genel
Bu içi boş profillerin kaynakla birleşmelerin yapılması için kılavuz bilgileri verir.
a) Ana elemanlardaki aynı hizada bulunan ekleme birleştirmelerinde, kaynak dikişinin başlama ve bitiş
konumlar ı, ana ve çapraz bağlı elemanlar arasında müteakiben yapılacak kaynak yerlerinin alt ına
gelmeyeceği şekilde seçilmelidir,
b) Kare veya dikdörtgen kutu profillerdeki aynı hizada bulunan ekleme birleştirmelerinde, kaynak dikişinin
başlama ve bitme konumları, köşe konumlarında veya köşeye yakın konumlarda olmamalıdır,
c) İki boru profili arasındaki birleşmelerde kaynak dikişinin başlama ve bitiş konumları şekil E.1’e uygun
olarak uç (toe) noktalarında veya yan yanaklarda veya buralara yak ın konumlarda olmamalıdır,
d) Kare veya dikdörtgen kutu profillerin, içi boş bir ana elemana çapraz bağla birleştirilmelerinde, kaynak
dikişinin başlama ve bitiş konumları, köşe konumlarında veya köşeye yakın konumlarda olmamalıdır,
e) Çapraz bağ elemanların ana elemanlara kaynakla birleştirilmelerinde takip edilecek kaynak dikişi
sıralamas ı Şekil E.1’de verilmiştir,
f) İçi boş profiller arasında yapılacak kaynaklar, mukavemet sebebiyle gerekmese dahi, çevrenin tamamını
dolanmalıdır.
Açılı alın birleştirmeleri için kaynak ağızı açma ve alıştırma işlemleri için öneriler, aynı hizadaki iki eleman
ı
aras nda
E.6’da yapılacakgibi,
gösterildiği alınköşenin
birleştirmeleri
iç kısmiçin olanla yaklaşık olarak aynıdır. Buradaki ağız açma işleminde Şekil
ında pah açısının büyümesi, dış k ısmında ise pah aç ısının küçülmesi
gereklidir.
142
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 150/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Burada d1 = d0
b = en çok 2 mm
Not - EN ISO 9692-1 Durum 1.4, içi boş boru profiline uygulanır.
143
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 151/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not - EN ISO 9692-1 Durum 3.1.1 uygulamas ı, içi boş boru profiline uygulanır.
144
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 152/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Burada b1 = b0
b = 2 mm en çok.
c = 1 mm ila 2 mm
α = 20° to 25°
Not- EN ISO 9692-1 Durum 1.4, kare veya dikdörtgen içi boş profie uygulanır.
145
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 153/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Burada b1 = b0
b = en çok 2 mm
146
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 154/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Şekil E.6 - İç boş profillerin köşe birleştirmeleri için kaynak ağzı hazırlaması ve alıştırması
Ayrı bileşenler
Üst üste bindirilmemiş
kaynak dikişleri
a = ulaşalamay uç alanı,
aksi belirtilmedikçe kaynak
yapılması gerekmez.
Durum B
ı
Ayr
Ancak bileşenler üstü üste
kaynak
bindirilmiş
KAÇINILMASI GEREKEN
AYRINTI
Durum C
Şekil E.7 - İki çapraz bağlı bileşenin bir ana elemana montesi
147
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 155/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Önemli ölçüde dinamik yüklere maruz kalmayan birleşmelerde aşağıda verilen sapmalara izin verilebilir. İzin
verilen aşağıdaki sapmalar, içi boş profiller arasında aynı hizada yapılan alın kaynaklı birleşmelerdeki kök
kenarları veya kök yüzleri arasındaki hizalanma hataları içindir:
a) Kalınlığı ≤ 12 mm olan malzeme için daha ince olan bileşen malzemesi mamülün kalınlığının %
yirmibeşi.
b) 12 mm’den daha kalın malzemeler için 3 mm.
Bu hiza ayarlaması, içi boş boru profillerde ovallikten, kutu profillerde diklikten sapan kısımlarını ve cidar
kalınlığındaki değişiklikleri düzeltmek amacıyla yapılan makina ile işleme suretiyle elde edilebilir. Ancak
işleme sonucu arta kalan malzeme kal ınlığının belirtilen en az kalınlıkta olması gereklidir.
Farklı kalınlığa sahip içi boş profiller arasında aynı hizada yapılan alın kaynaklı ekleme birleşmelerinde,
malzeme kalınlıkları Şekil E.8’e göre aşağıda verilen kılavuz kullanılarak eşleştirilebilir.
a) Kalınlıklar arasındaki farklılık 1,5 mm’yi aşmadığında, özel bir tedbir alınmasına gerek yoktur,
b) Kalınlıklar arasındaki farklılık 3 mm’yi geçmediğinde, kademeyi kapatmak amacıyla şekil verilimiş altlık
malzemesi kullanılabilir şekillendirilebilir (altlık malzemesine yerinde ısıtılarak şekillendirilebiri)
c) Kalınlıklar arasındaki fark 3 mm’yi geçdiğinde, daha kalın bileşenin cidarına ¼ veya daha az oranda
koniklik verilmelidir,
Şekil E.8 - Farklı kalınlığa sahip bileşenler için altlık malzemesi ayrıntısı
148
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 156/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Çelik yapı kısımları altlık malzemesi olarak kullanılmaya uygun değilse, uygun olarak şekillendirilmiş halka
veya şeritlerin altlık olarak kulanılmasına örnek olarak Şekil E.9 olarak verilmiştir.
Kalınlık t: 3 mm -6 mm
Genişlik b: 20 mm -25 mm
Şekil E.9 - Halka veya şerit biçimili altlık için uygun olarak şekillendirilmiş
ı
E.5 Köşe kaynakl
Ana elemana birlebağl
yapılan çapraz şmeler
ı birleşmelerde, kaynak prosedürü ve kaynak boşluğunun lokal profili, alın
kaynak dikişi (bu dikişler Şekil E.2 ve Şekil E.4’e uygun olmalıdır) ve köşe kaynak dikişleri (bu dikişler Şekil
E.3 ve Şekil E.5’e uygun olmalıdır) arasında, yumuşak geçişli sağlayacak şekilde seçilmelidir.
Yuvarlak köşe (flare) kaynaklarda, etkili kaynak derinliğini elde etmek amacıyla, Şekil E.10’da gösterildiği
gibi, kaynak ağzındaki iç açı 60°’yi aşmalıdır.
iç açısı α = 60°’ olan, takviyesiz kaynak dikişinde etkili en fazla a derinliğinin gösterilmesi
149
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 157/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek F
Korozyondan Korunma
F.1 Genel
F.1.1
Bu ek,Uygulama
şantiyede alan
ı
ve/veya şantiye dışında paslanmaz çelikler haricindeki çelik bileşenlerin korozyondan
korunmas ına dair uygulamalar hakk ında gerekleri ve kılavuz bilgileri verir.
Uygulama alanı, yüzeyin hazırlanması ve boya sistemlerin tatbik edilmesi yoluyla veya ısıl püskürtme veya
galvanizleme ile metal kaplanması yoluyla korozyondan korunma işlemidir. uygulama alanı içinde katodik
koruma yer almamaktadır..
Korozyondan koruma gerekleri, kullanılacak koruma işlemine ait performans kuralları olarak veya
performans özellikleri bakımından uygulama şartnamesine dahil edilmelidir.
Not 1 - EN ISO 12944-8 boya kullanılarak yapılan korozyon korunmasına ait şartnamelerin geliştirilmesi için
kılavuz bilgileri verir.
Not 2 - Çeliğin toz kaplanmasına ait kılavuz bilgiler EN 13438 ve EN 15773’ de mevcuttur .
belirtmelidir.
Performans şartnamesi ayrıca boyama, ısıl püskürtme veya galvanizlemenin hangisinin tercih edileceğini
ifade etmelidir.
Not- EN ISO 4628, performans açısından boya ve ilgili ürünlerde bozulman ın değerlendirilmesi amacıyla
kullanılabilir .
a) Yerinde boyanacak fabrikada imal edilmiş çelik bileşenlerin yüzeylerinin hazırlanması (Madde F.2.1’e
bakılmalıdır),
b) Yerinde Isıl püskürtme uygulanacak fabrikada imal edilmiş çelik bileşenlerin yüzeylerinin hazırlanması
(EN 14616 ve Madde F.2.1’e bak ılmalıdır),
c) Yerinde Galvanizlenecek fabrikada imal edilmiş çelik bileşenlerin yüzeylerinin hazırlanması (Madde
F.2.2’e bakılmalıdır),
d) Bağlama elemanlarının yüzey hazırlama işlemleri (F.5’e bakılmalıdır),
e) EN ISO 12944-5’e uygun boya sistemleri ve/veya performansları EN ISO 12944-6’a göre değerlendirilmiş
boya ürünleri Bu gerek, kaplama ürünlerinin renk seçimine getirilen k ısıtlama şartlarını ve müteakiben
yapılacak dekoratif kaplamalarla ilgili gerekleri kapsayabilir,
f) Boya ürünlerinin ilk uygulanması ve tamirine dair çalışma yöntemleri (EN ISO 12944-8 ve Madde F.6.1),
Not - Atölyede uygulanmış kaplamaların şantiyede tamir edilmesi özel ihtimam gerektirebilir.
g) Isıl püskürtme (Madde F.6.2’ye bak ılmalıdır),
150
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 158/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Çalışma yöntemi yürütülecek işin ön imalat (pre-manufacturing) veya son imalat (post manufacturing) olup
olmadığını belirtmelidir.
Yeterince iyi havalandırılmış, hava, nem etkilerine karşı korunmuş mekanlar ve diğer kaplamalar, boyaların
kabul edilebilir seviyede kür almalarına imkan sağlayacak ve metal kaplamaların korozyona uğramasına yol
açmayacak şekilde olmalıdır.
Kaplama sistemi kabul edilir seviyede kür al ıncaya kadar hiç bir taşıma, depolama ve nakliye işi
yapılmamalıdır.
Kür süresi imalatçısı tarafından tavsiye edilen süreden daha az olmamalıdır.
Tamir prosedürleri taşıma, depolama ve kurulum prosedürlerinin uygulanması sırasında meydana gelen
hasarlara uygun olmalıdır.
Prosedür deneyleri, yüzey temizliğinin ve elde edilebilir yüzey pürüzlülüğünün sağlanması için kumla
temizleme işleminde yürütülmelidir. Bu prosedür deneyleri imalat s ırasında belli aralıklarla tekrarlanmalıdır.
Kumla temizleme işleminde yürütülen prosedür deneyinin sonuçlar ı, temizlikten sonra yapılacak kaplama
işlemi için o yüzeyin uygun olduğununu belirleyecek yeterlilikte olmalıdır.
Yüzey pürüzlülüğünü ölçme ve değerlendirme işlemleri EN ISO 8503-1 ve EN ISO 8503-2’e göre
yapılmalıdır.
Kaplama
işlem için malzemesine başka bir işlem uygulanacak ise, yüzey haz ırlama işmelinin müteakiben yapılacak
uygun olması gereklidir.
Not 1 - Aşındırıcılarla yapılan temizleme ve tel fırçalama, dirençli metallik veya organik kaplanmış bileşenler
için uygun değildir. Bununla birlikte, kaplamanın tamirine ihtiyaç duyulursa, korozyon birikintilerinin veya
çöküntülerinin ana çelik metale kadar giderilmesinden sonra tamirat işleminin yapılması gerekebilir.
Çinko kaplanmış çeliğin boyanması gerekiyorsa, yüzey temizleme işlemine özel itina gösterilmelidir.
Yüzeyler temizlenmeli (toz ve gres giderilmeli) ve yüzey pürüzlülüğünü EN ISO 8503-2’e göre “ince”
yapmak amacıyla, asitle dağlama astarı temizleme veya EN ISO 12944-4’e göre kumla tarama temizliği
(sweep blasting) işlemi uygulanmalıdır.
Bir sonraki kaplama işlemine geçmeden önce, bir önceki işlem kontrol edilmelidir.
Not 2 - galvanizle ön kaplanmış çelik şeritler, genelikle krom pasivasyon yapılmış olarak tedarik edilir.
151
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 159/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Galvanizlenmeden önce kullanılan asitle temizleme (pickling) sebebiyle, yüksek mukavametli çeliklerde
hidrojen kırılganlığı olabilirlir ( EN ISO 14713-2’ye bakılmalıdır) .
Kaynak dikişleri ve dikişlere temas ana metal; cüruf temizlenmesi, temizleme, kaynağın kontrolu ve
kabulünden önce boyanmamalıdır (ayrıca Madde10.2 - Çizelge 22’ye bakılmalıdır).
Kaymaya dirençli olması gerekmeyen ön yüklemeli bağlantılarda, önyüklemeli cıvataların tesirinde olan
yüzeylerin büyüklüğü belirtilmelidir. temas yüzeyleri, montajdan önce Boyanacaksa, 100 μm ila 75 μm kuru
film kalınlığında boyanmalıdır. Montaj ve önyüklemeden sonra, bağlantılar temizlenmeli ve ilgili sistemine
göre nihai olarak boyanmalıdır.
Temel cıvataların gömülü kısımları, betonun en üst yüzeyinin en az 50 mm alt ına kadar korunmalıdır. C ıvata
çeliğinin geri kalan kısımları, aksi belirtilmedikçe, herhangi bir işleme tabi tutulmadan bırakılmadır (EN ISO
12944-3’e bakılmalıdır).
İki veya daha kaplama tatbik edilecekise, her bir kaplama için ayrı renkler kullanılmalıdır.
C3 (veya daha üzeri) korozivite kategorisinde ve korozyonun beklenen ömrü 5 yıldan daha fazla olan
yapılardaki kenarlar EN ISO 12944-3’e göre pahlanmalı veya yuvarlatılmalı, şerit kaplamalarla
korunmal ıdır . Bu şeritler, kenarın her iki tarafına yaklaşık 25 mm uzanmalı ve kaplama sisteminin anma
kalınlığı kadar uygulanmalıdır.
152
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 160/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Boyanmış yüzeyler, uygulamasından itibaren ürünün bilgi sayfalarında belirtilen bir süre boyunca su
birikmesine karşı korunmalıdır.
Boya imalatçısının beyan ettiği sertleşme süresi tamamlanıncaya kadar, boyanmış bileşenlerin yığın halinde
amabalajlanmmaal ırır
ı ı
Yeterince
sağlamalıdhavaland r lmış, hava şartlarına karşı korunmuş mekanlar, kaplamanın gereği kadar sertleşmesine
ır. Kaplamanın ambalajlama ve taşıma sırasında hasar görmemesi için uygun tedbirler alınmalıdır.
Not - Soğuk biçimlendirilmiş bileşenler genellikle içe içe girecek şekilde imal edilirler. Boyalarının yeteri
kadar sertlemeşinden önce, bileşenlerin birbirlerine temas eder vaziyette destelenmeleri hasara yol
açabilir.
Isıl metal püskürtme yapılan yüzeyler boya ile kaplanmadan önce Madde F.6.1’e göre uygun yalıtıcı (sealer)
ile muamele edilmelidir. Bu yal ıtıcı, atılacak boyaya uygun olmalı ve oksitlenmesinden veya nem
kapmasından kaçınmak amacıyla metal püskürtmenin kurumasından hemen sonra uygulanmalıdır.
F.6.3 Galvanizleme
Galvanizleme EN ISO 1461’e göre yapılmalıdır.
Soğuk şekillendirilmiş bileşenlerin galvanizlenmiş yüzeyleri önceden kaplanmış çelik şeritler kullanılarak veya
imalattan sonra sıcak daldırılmış galvanizlenme yapılarak sağlanmalıdır.
İmalattan sonra galvanizleme olacağı belirtilmiş ise, bu işlem EN ISO 1461’e göre yapılmalı ve daldırma
işleminin prosedür kalifikasyon gerekleri belirtilmelidir.
Not 2 - İnce soğuk şekillendirilmiş bileşenlerin zati rijitikleri genellikle azdır. İnce malzemelerden yapılan
uzun bileşenler çinko banyosunun yüksek sıcaklığında çarılmaya karşı hassastır.
Yüzey hazırlama işlemin muayenei, kontrol veya kalifikasyonuna ait gerekler, müteakip kaplama yapılmadan
önce içrea edilmelidirr.
a) Korozyon koruma işleminin tatbik edileceği çelik yüzeylerin hazırlama sonrası belirlenen temizlik
derecesine sahip olup olmadığı EN ISO 8501’e göre, belirlenen yüzey pürüzlülüğüne sahip olup olmadığı
ise EN ISO 8503-2’e göre kontrol edilmelidir.
b) Aşağıda verilenlerin kalınlıklarının ölçülmesi;
1) Boya kaplamasının her bir katı ISO 19840’e göre, ancak koruma galvanizleme yapılarak elde
edilmiş ise, boya kaplamas ı EN ISO 2808 ’e göre kontrol edilmelidir.
2) Isıl püskürtmenin EN ISO 2063’e göre,
3) Galvanizlemenin EN ISO 1461’e göre.
c) Boya uygulamasının EN ISO 12944-7’e uygun olup olmad ığının gözle muayenesi.
153
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 161/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Not - LMAC hakkında bilgi Kaynaklar ekinde [54], [55] and [56] ‘de verilmiştir.
Herhangi bir çatlak emaresi tespit edilmiş ise, bu bileşen ve benzer malzemelerden imal edilmiş şekli
itibariyle benzeyen bütün bileşenler ve kaynak detayları tanıtılmalı ve uygunsuz mamül olarak ayrılmalıdır.
Çatlağın bir fotoğrafı çekilerek kaydedilmeli ve problemin kaynağının ve kapsamının tayin edilmesi
çalışmalarında kullanılmalıdır.
154
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 162/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek G
Kayma faktörünün tayini deneyi
G.1 Genel
Bu deney işleminin amacı, genellikle yüzey kaplamasını ihtiva eden özel işlem sonrasında yüzey kayma
faktörünün (sürtünme sınıfının) tayin edilmesidir.
Deney işleminin amacı, birleşim yerlerinde sünme nedeniyle oluşma ihtimali olan şekil değişiminin dikkate
alınmasını temin etmektir.
Kaplanmış yüzeyler için deney sonuçlar ı, önemli bütün değişkenleri deney numunelerinkine benzeyen
durumlarla sınırlı olmak şartıyla geçerlidir.
a) Kaplamanın bileşimi,
b) Yüzey işlemi ve çok tabakalı sistemlerin kullanılması halinde astar tabaka işlemleri (G.3’e bakılmalıdır),
c) Kaplamanın en büyük kalınlığı (G.3’e bakılmalıdır),
d) Kür işlemi,
e) Kaplama uygulanmas ı ile birleşim yerine yük uygulanması arasında geçen en az süre,
f) Cıvatanın mukavemet sınıfı (G.6’ya bakılmalıdır),
Çelik malzeme EN 10025 standardının Bölüm 2’sine ilâ Bölüm 6’sına uygun olmalıdır.
İç kısımlarda bulunan iki plakanın da aynı kalınlıkta olmasını temin etmek amacıyla, bunlar aynı malzemeden
peşpeşe kesilmeli ve malzemedeki orijinal kesilme konumlar ına göre monte edilmelidir.
Plâkaların kenarları, plâka yüzeyleri arasındaki teması etkilemeyecek şekilde hassas kesilmiş olmalıdır.
Plâkalar, cıvatalar Madde 8.1 ve Madde 8.5’e göre ön yüklemeye tâbi tutulunca, haz ırlanmış yüzeylerin
birbirlerine temas etmelerine imkan verecek şekilde düz olmalıdır.
155
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 163/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
ı ı ı ı
a) 22 mm çapl delik içinde M20 c vatalar b)18 mm çapl delik içinde M16 c vatalar
Şekil G.1 - Kayma faktörü deneyi için standard deney numuneleri
Deney numunelerinin birbirine temas eden yüzeylerine uygulanacak işlem ve kaplamalara, yapıda
uygulanmas ı tasarlanan tarz ile tutarlı olmalıdır. Deney numunelerinin temas yüzeyindeki ortalama kaplama
kalınlığı, yapıda kullanım için belirlenmiş olan kaplama anma kalınlığından en az % 25 daha fazla olmalıdır.
Kür işlemi, yayınlanmış tavsiyelere atıf yapılarak veya mevcut işlem tarif edilerek, yazılı hale getirilmelidir.
Numuneler, cıvataların uygulanan çekme gerilmesine z ıt doğrultuda zorlanacağı şekilde monte edilmelidir.
Cıvatalar, boyut ve mukavemet sınıfına göre belirlenen Fp,C önyüklemesinin ± % 5’i uygulanarak
sıkılmalıdır. Cıvatadaki ön yükleme, ±%4 doğruluğa sahip bir donanımla doğrudan ölçülmelidir.
Not - Cıvata önyüklemesinde zamanla olan kayb ın tahmin edilmesi gerekiyorsa, deney numuneleri
belirlenen bir süre, olduğu gibi bırakılmalı, bu sürenin sonunda ön yükleme tekrar ölçülmelidir.
Her bir deney numunesindeki c ıvata ön yüklemesi deneyden hemen önce ölçülmeli, gerekiyorsa, c ıvatalar
gerekli ise ± % 5’i doğruluğunda tekrar sıkılmalıdır.
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 164/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Kayma, iç ve dış plâkada aynı noktalar arasındaki, uygulanan yük doğrultusunda oluşan bağıl yer değiştirme
olarak ölçülmelidir. Kayma, numunenin her iki ucunda ayr ı ayrı ölçülmelidir. Her bir uçtaki kayma, numunenin
her iki yüzündeki yer değiştirmelerin ortalaması alınarak belirlenmelidir.
Bir bağlantıda münferit FSi , kayma yükü, 0,15 mm kayma meydana geldiğinde okunan yük olarak tarif edilir.
Beşinci deney numunesine, ilk dört numunede tayin edilen kayma yükü (bir başka ifadeyle, sekiz adet
değerin ortalaması) değerlerinin ortalamasının FSm , % 90’ı alınarak belirlenen özel yük uygulanır.
Beşinci numunede, tam yük uyguland ıktan beş dakika sonraki ve üç saat sonraki kayma değerleri arasındaki
fark olan gecikmiş kaymanın 0,002 mm’yi aşmaması halinde, bu beşinci numune için kayma yükü ilk dört
numunede olduğu gibi tayin edilir. Gecikmiş kayma değeri farkının 0,002 mm’yi aşması halinde ise, gelişmiş
sünme deneyleri Madde G.5’e göre yapılmalıdır.
Elde edilen 10 adet kayma yük değerin (beş adet deney numunesinden elde edilen) sFs standard
sapmasının, ortalama değerin % 8’inden daha fazla çıkması halinde, ilâve numuneler deneye tâbi
tutulmalıdır. Toplam numune adedi (ilk beş numune de dahil) aşağıda verilen bağıntı kullanılarak
hesaplanmal ıdır :
n ≥ (s / 3,5 )2
Burada ;
n Deney numunesinin adedi,
s İlk beş adet numunede elde edilen (on değer) standard sapmanın ortalama kayma yükü değerine göre
%’si
Deney numunelerine, hem Madde G.4’e göre yürütülen sünme deneyini sonuçlar ını hem de gelişmiş sünme
deneyini sonuçlarını dikkate alacak şekilde tayin edilmiş özel bir yük uygulanmalıdır.
Not - Yapısal uygulamada kullanım için önerilen kayma faktörüne tekabül eden bir yük uygulanabilir. Yüzey
işlemi belirlenen bir sınıfa ait ise, bu sınıf için olan kayma faktörüne tekabül eden bir yük Çizelge 18’e
göre alınabilir.
“Yer değiştirme - log süre” eğrisi (Şekil G.2’ye bakılmalıdır), önerilen kayma faktörü kullan ılarak belirlenen
yükün, aksi belirlenmemişse 50 yıl olarak alınan yapı ömrü boyunca 0,3 mm’den daha fazla yer değiştirmeye
sebep olmayacağını göstermek üzere çizilmelidir. Yer değiştirme - log süre” eğrisi, tanjantı yeterli doğrulukla
belirlenebildiği kadar doğrusal ileri kestirme yoluyla uzatılabilir.
Şekil G.2 - İlerletilmiş sünme deneyi için yerdeğiştirme log süre eğrisinin kullanılması
157
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 165/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ortalama kayma yükü değeri Fsm ve bunun ortalama standard sapmas ı sFsm aşağıda aşağıdaki bağıntı
kullanılarak tayin edilmelidir:
Ortalama kayma faktörü değeri μm ve bunun ortalama standard sapmas ı sμ aşağıdaki bağıntı kullanılarak
tayin edilmelidir:
Kayma faktörü μ’nün tasarım değeri, % 75 güven seviyesinde, bu değerin altına düşme oranı % 5 alınarak
tespit edilmelidir.
Beş adet numunede tayin edilen on adet değer, n = 10 için karakteristik değer, ortalama değerden standard
sapmanın 2,05 katı çıkartılarak bulunur.
Geliştirilmiş sünme deneyi gerekmedikçe, anma kayma faktörü, karakteristik kayma değerine eşit olarak
alınabilir.
Geliştirilmiş sünme deneyi gerekiyorsa, anma kayma faktörü, belirlenmiş sünme sınır değerlerini sağlayacak
değer olarak alınabilir. Madde G.5’e bakılmalıdır.
Mukavemet sınıfı 10.9 cıvata kullanılarak belirlenen kayma faktörleri, mukavemet sınıfı 8.8 olan c ıvatalar için
de kullanılabilir. Alternatif olarak, cıvata mukavemet sınıfı 8.8 için ayrı deneyler yapılabilir. Mukavemet sınıfı
8.8 cıvata kullanılarak belirlenen kayma faktörleri, mukavemet s ınıfı 10.9 için geçerli kabul edilmemelidir.
Gerekiyorsa, yüzey işlemi, aşağıda verilenlerden ilgili olan sürtünme yüzey sınıfına göre belirlenmelidir.
Sürtünme yüzey sınıflarının belirlenmesinde, G.4 veya G.5’den geçerli olanında tayin edilen kayma faktörü
μ’nun karakteristik değeri esas alınır.
μ ≥ 0,50 Sınıf A
0,50 > μ ≥ 0,40 Sınıf B
0,40 > μ ≥ 0,30 Sınıf C
0,30 > μ ≥ 0,20 Sınıf D
158
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 166/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek H
Ön yüklemeli cıvataların şantiye şartlarında kalibrasyon deneyi
H.1 Kapsam
Bu ek ön yüklemeli c ıvatalı bağlantılarda, şantiye şartlarını yüksek mukavemetli cıvata takımlarınının kalibre
edilmesinde temsil etmek amacıyla yapılan sıkma deneyini belirler.
Bu deneyin amacı, gerekli en küçük ön yükün bu standardda belirtilmiş sıkma yöntemleri ile güvenilir bir
şekilde elde edilebilmesini sağlayacak gerekli parametreleri tayin etmektir.
Bu deneyin amacı, EN 14399-1’e göre beyan edilen c ıvata takımlarının özelliklerinin arttırılması değildir.
Cıvata kuvveti,
Tork, gerekiyorsa ,
Deneyde kullanılacak tork anahtarı şantiyede kullanılacak anahtarlar ile aynı olmalıdır. Tork anahtarında
uygun sıkma aralığı bulunmalıdır. Darbeli olmamak şartıyla, elle kullanılan veya harici güçle çalıştırılan
anahtarlar kullanılabilir. Anahtarların hasasiyeti ile ilgili şartlar, Çizelge H.1 veya Çizelge H.2’de verilmiştir.
Yılda en az bir defa (veya cihaz imalatç ısı tarafından tavsiye edilmiş ise, daha sık aralıklarla) kalibre
edilmelidir.
159
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 167/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Denenecek takımlar, taşıdıkları şartlardan ilgili olan bütün hususları birbirine benzer olacak şekilde
seçilmelidir.
NOT
bırak-ıldBa ğlama elemanların şantiye şartları, bilhassa yağlama performansı, şantiyede şiddetli çevre şartlarına maruz
ıklarında veya uzun süre depoda tutulduklarında, değişebilir.
Temsil eden takımlar, her bir muayene partisinde belli sayıda cıvata, somun ve rondeladan oluşmalıdır.
Deneylerde kullanılan takımlar, yapıda veya daha sonra yap ılan deneylerde tekrar kullanılmamalıdır.
Açıklama
1 Somun
2 Sıkma sırasında dönmeyecek somunun altındaki rondela
3 Rondela (rondelalar)
4 Cıvata gerilmesi için ölçme cihazı
5 Takımdaki pahlı rondela veya pahl ı şim
ı ı
6 C vata baş Şekil H.1 - Gerilme ölçme cihazının tipik montesi
Deneyde yapılacak kalibrasyonun esası, cıvatada hedeflenen önyükleme gerilmesinin elde edilmesi için
ihtiyaç duyulan tork değeri Mi değerlerinin veya cıvata kuvvetlerinin Fb,i kaydedilmesidir.
Deneyler laboratuvarda veya uygun şartları taşıyan başka yerde yapılabilir. Sıkma yöntemi şantiyede
kullanılacaklarla aynı olmalıdır.
Not - Bazı durumlarda bağlama elemanının beyan edilen teslim şartlarını taşıyıp taşımadığının mamül
imalatçısına kontrol ettirilmesi daha uygundur.
Tork, tekabül eden c ıvata gerilmesi ve gerekiyorsa, dönen parçanın tekabül eden dönme miktar ı, deney
sonuçlarının Madde H.8’e göre değerlendirilmesine imkan verecek şekilde yeterince ölçülmelidir.
160
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 168/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Dönen kısmın altındaki rondela veya sabit kısım deney sırasında dönmemelidir.
Kalibrasyonun esası Fb = Fp,C = 0,7 fub As cıvata kuvvetinin elde edilmesi için ihtiyaç duyulan Mi tork değerlerinin
kaydedilmesidir.
Somunun dönme açısının (pi + Δ1) değerini ve/veya gerekiyorsa (pi + Δ2 en küçük), değerini aşması,
Cıvatanın kırılması.
Deney sayısı 3 4 5 6
Deney sayısı 5 6 8
Δ1 ve Δ2 dönmeleri için kabul kriteri, kontrol edilmesinin gerektiği durumlarda, cıvata takımı partisi için EN
14399 standardının ilgili bölümünde verilenler olmal ıdır.
Not - Δ1 ve Δ2 dönmeleri EN 14399-2 : 2005 standardının Şekil 2’inde gösterilmiştir.
Dönmeler kontrol edilecek ise, daha sonra cıvatadaki en büyük gerilme ölçülmelidir (bir başka ifadeyle, Δ1
dönmesine tekabül eden kuvvet). Kural, fub ve As anma değerleri esas alındığında, en büyük gerilmenin 0,9
fub As değerine eşit veya daha fazla olmasıdır.
ı ı ı ı ı ı
alır.HRC yöntemi için kabul kriteri, 8 adet c vatada çok kamal ucun k r lmas n sağlayan önyüklemeyi esas
161
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 169/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
DTI yöntemine ait kabul kriteri 8 adet cıvatada, göstergedeki çıkıntıların deformasyonlarının Çizelge J.1 de
verilen değerlere tam ulaştığında olan önyüklemeyi esas alır.
162
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 170/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek J
Sıkıştırılabilir rondela tipi doğrudan gerilme
göstergelerinin kullanılması
J.1 Genel
Bu ekte sıkıştırılabilir rondela tipi doğrudan gerilme göstergelerinin tak ılması ve kontroluna dair gerekler
verilmiştir.
J.2 Yerleştirilmesi
Göstergeler, genellikle cıvata başının altına yerleştirilir ve cıvata genellikle Şekil J.1.a)’da gösterildiği gibi
somunun döndürülmesiyle sıkılır. Göstergenin muayenesi amacıyla cıvata başının altına erişiminin kısıtlı
olduğu durumlarda, göstergenin somunun altına yerleştirilmesi gerekebilir. Bu işlem uygulanmış ise, amaçla,
uygun bir somun altı rondelası, gösterge çıkıntıları ile somun arasına yerleştirilir ( Şekil J.1.b)’e
bakılmalıdır ).
Açıklama
1 Doğrudan gerilme göstergesi DTI
2 Cıvata altı rondelası (Mukavemet sınıfının 8.8 olması gerekmez)
3 Açıklık
4 Rondela EN 14399-5 veya EN 14399-6‘ya uygun
Not - Mukavemet sınıfı 10.9 olan cıvatalarda, cıvata altına pahlı rondelanın yerleştirilmesi gerekir.
Açıklama
1 Doğrudan gerilme göstergesi DTI
2 Somun altı rondelası
3 Açıkılık
4 Rondela EN 14399-6‘ya uygun (Mukavemet sınıfının 8.8 olması gerekmez)
NOT- Mukavemet sınıfı 10.9 olan cıvatalarda, cıvata altına pahlı rondelanın yerleştirilmesi gerekir.
163
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 171/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Erişme şartlarının kısıtlı olmasından dolayı, cıvataların sıkılmasının cıvata başının döndürülmesi suretiyle
yapılması gerekebilir. Bu durumda, somun alt ı rondelası gösterge çıkıntısı ile somunun taşıma yüzeyi
arasına Şekil J.2.a)’de gösterildiği gibi yerleştirilmelidir.
Cıvatanın konumlandırıldığı mekan dar ve üstelik göstergenin muayenesi için erişim kısıtlı ise, göstergenin
cıvata başının altına yerleştirilmesi ve cıvata takımının sıkılmasının cıvata başının döndürülmesi suretiyle
ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı
sağlanmas gerekebilir.
yüzeyi arasına Bu durumda,
yerleştirilmelidir c vata alt
(Şekil J.2.b)’ye bakrondelas
ılmalıdır)
, gösterge ç k nt s ile c vata baş n n oturma
Açıklama
1 Doğrudan gerilme göstergesi DTI
2 Somun altı rondelası
3 Açıklık
4 Rondela EN 14399-6‘ya uygun
a) Somunun altına yerleştirilmesi, sıkmadan önce
Açıklama
1 Doğrudan gerilme göstergesi DTI
2 Cıvata altı rondelası
3 Açıklık
4 Rondela EN 14399-5 veya EN 14399-6‘ya uygun
Not - Mukavemet sınıfı 10.9 olan cıvatalarda, somun altına düz rondelanın yerleştirilmesi gerekir.
b) Cıvata başının altına yerleştirilmesi, sıkmadan önce
Şekil J.2 - Cıvata başından döndürmeyle cıvatanın sıkılması (alternatif montaj yöntemi)
J.3 Kontrol
Doğrudan gerilme göstergesinin EN 14399-9 ’de verilen gereklere göre ezilip ezilmediğini tayin etmek
üzere Çizelge J.1’de belirtilmiş kalınlık ölçme sentili kullanılmalıdır.
Çizelge J.1 - Sentil kalınlığı
164
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 172/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Gösterge açıklığı, sentilinin “geçmez” mastar olarak kullanılması suretiyle kontrol edilmelidir.
Açıklama
1 Yetersiz açıklık işlem reddedilir
2 Yeterli açıklık işlem kabul edilir.
4 3
5 3
6 4
7 4
8 5
9 5
a
Bir cıvata bağlantı grubundaki tamamen ezilmiş göstergelerin sayısı
toplama göstergelerin % 10’u nu aşmamalıdır.
165
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 173/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek K
(Bilgi için)
Altıköşe başlı enjeksiyon cıvataları
K.1 Genel
Bu ekte altıköşebaşlı enjeksiyon cıvatalarının kullanılması ve tedariki hakkında bilgiler verilmiştir.
Altıköşebaşlı enjeksiyon cıvataları belirtildiği gibi önyüklemeli veya önyüklemesiz olarak kullan ılır. Cıvata ile
deliğinin iç yüzeyi arasındaki boşluğun doldurulması, Şekil K.1de gösterildiği gibi, cıvata başında açılmış
küçük bir delik vasıtasıyla yapılır. Reçinenin enjekte edilip, kür almasından sonra bağlantı kaymaya karşı
dirençli hale gelir.
Açıklama
1 Enjeksiyon deliği
2 Pahlı rondela
3 Reçine
4 Rondela içindeki hava kaçış deliği
Enjeksiyon cıvataları Madde 5’e uygun malzemelerden yap ılmalı ve bu ekte verilen tavsiyelerle birlikte
Madde 8‘e göre kullanılmalıdır.
K.3 Cıvatalar
Cıvata başında, Şekil K.2de belirtilen konum ve boyutta olan bir delik bulunmalıdır.
Plastikten başka bir nozül kullanıldığında, sızdırmazlığın yeterince sağlaması amacıyla, nozülün kenarlarının
pahlanması gerekebilir.
166
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 174/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ölçüler mm’dir
Açıklama
1 Enjeksiyon tertibatının nozulu
Şekil K.2 - Cıvata başı içindeki delik
K.4 Rondelelar
Cıvata başı altında özel rondelalar kullanılmalıdır. Bu rondelalın iç çapı c ıvatanın gerçek boyutundan en az
0,5 mm daha geniş olmalıdır. Rondelanın bir yüzü Şekil K.3.a) veya Şekil K.3.b)’ye göre makina ile
işlenmelidir.
Cıvata başı altına kullanılan rondela, pahlı yüzü cıvata başına bakacak şekilde yerleştirilmelidir.
Kanallı somun altı rondelası Şekil K.4’e göre kullanılmalıdır. Kanalın kenarları keskin olmamalı,
yuvarlatılmalıdır. Somun altı rondelası, kanalın somuna geleceği şekilde yerleştirilmelidir.
Açıklama
1 Kanal
Şekil K.4 - Somun altında kullanılan rondelanın hazırlanması
167
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 175/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
K.5 Somunlar
Somunlar ın reçine ile kullanılarak yeterince sabitlendiği kabul edilebilir.
K.6 Reçine
İki bileşenli reçine kullanılmalıdır.
İki bileşenin karıştırılmasını müteakiben, reçine kütlesi, montaj sırasındaki ortam sıcaklığında, cıvata
bağlantısındaki dar yerlerden kolayca doldurulmayısağlayacak akıcılıkta olmalıdır.
Bununla birlikte, reçine kütlesinin akması enjeksiyon basıncının kaldırılması ile durmalıdır.
Reçinenin karıştırıldıktan sonraki pota ömrü, ortam s ıcaklığında en az 15 dakika olmalıdır.
Elde herhangi bir veri olmadığında, uygun sıcaklık ve kür süresinin tayin edilmesi için prosedür deneyi
yapılmalıdır.
Reçinenin tasarım yük taşıma dayanımı, kayma faktörünün tayini için EK G’de belirtilen işleme benzer bir
şekilde tayin edilmelidir.
K.7 Sıkma
Cıvataların, enjeksiyon işlemi başlamadan önce Madde 8’e uygun olarak s ıkılmalıdır.
K.8 Montaj
Mamül imalatçısının tavsiyelerine göre monte edeilmelidir.
Reçine sıcaklığı 15 °C ila 25 °C arasında olmalıdır. Çok soğuk havalarda reçine ve gerekiyorsa çelik
bileşenler önceden ısıtılmalıdır. Sıcaklık çok yüksek ise, enjeksiyondan hemen sonra c ıvata başındaki deliğin
ve rondeladaki kanalın kapatılmasında model kili kullanılabilir.
Enjeksiyon sırasında bağlantı kuru olmalı, su bulunmamalıdır.
Not 1 - Enjeksiyon işlemine başlamadan önce, suyun giderilmesi için bir kuru günün geçmesi genel olarak
gereklidir.
Reçinin kür alma süresi, yapının yüklenmesinden daha önce kürünü alacak şekilde ayarlanabilmelidir.
Enjeksiyondan sonra ısıtma işlemine, kür süresini azaltması şartıyla, gerekli oluyorsa izin verilir.
Not 2 - Demiryolu köprüsünün tamiri gibi, bazı durumlarda, bu sürenin çok daha olabilir. Kür süresini
azaltmak için (yaklaşık 5 saate azaltmak için), , reçinenin pota ömrü tamamlandıktan sonra, bağlantı
en fazla 50 °C’ye kadar ısıtılabilir
168
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 176/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
EK L
(Bilgi için)
Kaynak Prosedür Şartnamesinin (WPS) geliştirilmesi ve
kullanılması için akış diyagramı
169
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 177/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Ek M
Bağlama elemanlarının muayenesi için ardaşık metod
M.1 Genel
Bağlama elemanlarının ardaşık metodla muayenesi ISO 2859-5 ‘in prensiplerine göre yap ılmalıdır. Bunun
amacı muayene sonuçlarının tedrici tayinine dayanan kuralları vermektir.
ISO 2859-5 ardaşık numune alma planlar ının yapılması için iki metod verir:
Sayısal metod, Grafik metod. Grafik metod bağlama elemanlarının muayenesine uygulanır.
Grafik metodda (Şekil M.1’e bakılmalıdır) muayene edilen bağlama elemanı sayısı yatay eksende, kusurlu
bağlama elemanlarının sayısı düşey eksende gösterilir.
Grafikte çizgiler üç bölge tanımlanır: Kabul bölgesi, Red bölgesi ve Karars ızlık bölgesi.
Muayene sonuçlarının kararsızlık bölgesinde olduğu sürece, kümulatif eğrinin kabul bölgesine veya red
bölgesine girmesine kadar muayene yapılmasna devam edilir. Numunelerin muayenesine artık gerek
kalmamas ı, kabul anlamına gelir.
Açıklama
1 Muayene edilen bağlama elemanı sayısı
2 Kusurlu bağlama elemanı sayısı
3 Red bölgesi
4 Kararsızlık bölgesi
5 Kabul bölgesi
Noktalı çizgi 4. ve 8. bağlama elemanları kusurlu bulunmuştur. Muayene, eğrinin düşey çizgiyi geçmesine
kadar devam etmiştir. Sonuç “Kabul”dür.
Kesikli çizgi 2., 6. ve 12. bağlama elemanı kusurlu bulunmuştur. Kararsız bölgeden çıkış red bölgesine
giriştir. Sonuç “red”dir.
M.2 Uygulama
Aşağıdaki diyagramlardan, M.2 (ardışık tip A) veya M.3 (ardaşık tip B)’den, ilgili olanı uygulanır.
a) Ardaşık tip A:
1) Muayene edilecek en az bağlama elamanı sayısı: 5
2) Muayene edilecek en çok bağlama elamanı sayısı: 16
170
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 178/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Açıklama
1 Muayene edilen bağlama elemanı sayısı
2 Kusurlu bağlama elemanı sayısı
Şekil M.2 - Ardaşık tip A diyagramı
b) Ardaşık tip B:
1) Muayene edilecek en az bağlama elemanı sayısı: 14
2) Muayene edilecek en çok bağlama elamanı sayısı: 40
Açıklama
1 Muayene edilen bağlama elamanı sayısı
2 Kusurlu bağlama elemanı sayısı
Şekil M.3 - Ardaşık tip B diyagramı
171
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 179/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
Kaynaklar
[1] EN 1090-1 , Steel and aluminium structural components - General delivery conditions
[2] EN 1990:2002, Eurocode - Basis of structural design
[3] EN 1993-1-1, Eurocode 3: Design of steel structures - Part 1-1: General rules and rules for buildings
[4] EN 1993-1-2, Eurocode 3: Design of steel structures - Part 1-2: General rules - Structural fire design
[5] EN 1993-1-3, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 1-3: General rules - Supplementary rules for
cold-formed members and sheeting
[6] EN 1993-1-4, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 1-4: General rules - Supplementary rules for
stainless steels
[7] EN 1993-1-5, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 1-5: Plated structural elements
[8] EN 1993-1-7, Eurocode 3: Design of steel structures - Part 1-7: Plated structures subject to out of plane
loading
[9] EN 1993-1-9, Eurocode 3: Design of steel structures - Part 1-9: Fatigue
[10] EN 1993-1-10, Eurocode 3: Design of steel structures - Part 1-10: Material toughness and
throughthickness
properties
[11] EN 1993-1-11, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 1-11: Design of structures with tension
components
[12] EN 1993-1-12, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 1-12: Additional rules for the extension of
EN 1993 up to steel grades S 700
[13] EN 1993-2, Eurocode 3: Design of steel structures - Part 2: Steel Bridges
[14] EN 1993-3-1, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 3-1: Towers, masts and chimneys - Towers
and masts
[15] EN 1993-3-2, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 3-2: Towers, masts and chimneys -
Chimneys
[16] EN 1993-4-1, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 4-1: Silos
[17] EN 1993-4-2, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 4-2: Tanks
[18] EN 1993-4-3, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 4-3: Pipelines
[19] EN 1993-5, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 5: Piling
[20] EN 1993-6, Eurocode 3 - Design of steel structures - Part 6: Crane supporting structures
[21] EN 1994 (all parts), Eurocode 4: Design of composite steel and concrete structures
[22] EN 1998-1, Eurocode 8: Design of structures for earthquake resistanse - Part 1: General rules, seismic
actions and rules for buildings
[23] EN 10020, Definition and classification of grades of steel
[24] EN 10027-1, Designation systems for steels - Part 1: Steel names
[25] EN 10027-2, Designation systems for steel - Part 2: Numerical system
[26] EN 10079, Definition of steel products
[27] EN 10162, Cold rolled steel sections - Technical delivery conditions - Dimensional and cross-sectional
tolerances
[28] EN 13001-1, Crane - General design - Part 1: General principles and requirements
[29] EN 13438, Paints and varnishes - Powder organic coatings to hot dip galvanized or sherardized steel
products for construction purposes
[30] EN 15773, Industrial application of powder organic coatings to hot dip galvanized or sherardized steel
articles [duplex systems] - Specifications, recommendations and guidelines
[31] CEN ISO/TR 3834-6, Quality requirements for fusion welding of metallic materials - Part 6: Guidelines
on implementing ISO 3834 (ISO/TR 3834-6:2007)
[32] EN ISO 2320, Prevailing torque type steel hexagon nuts - Mechanical and performance properties
(ISO 2320:1997)
[33] EN ISO 4628 (all parts), Paints and varnishes - Evaluation of degradation of coatings - Designation of
quantity and size of defects, and of intensity of uniform changes in appearance
[34] EN ISO 7040, Prevailing torque type hexagon nuts (with non-metallic insert), style 1 - Property classes
5, 8 and 10 (ISO 7040:1997)
[35] EN ISO 7042, Prevailing torque type all-metal hexagon nuts - Property classes 5, 8, 10 and 12
(ISO 7042:1997)
[36] EN ISO 7719, Prevailing torque type all-metal hexagon nuts, style 1 - Property classes 5, 8 and 10
(ISO 7719:1997)
[37] EN ISO 10511, Prevailing torque type hexagon thin nuts (with non-metallic insert) (ISO 10511:1997)
[38] EN ISO 10512, Prevailing torque type hexagon nuts (with non-metallic insert), style 1, with metric fine
172
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 180/181
8/18/2019 EN 1090-2+A1 Türkçe - Taslak
http://slidepdf.com/reader/full/en-1090-2a1-tuerkce-taslak 181/181