Priority Area 2 Environmental Health

PRIORITY AREA 2
BE CLEAN, LIVE SUSTAINABLY
MAUREEN MICHELLE S. SUNIO, RN, MAN

HEALTH PROGRAM OFFICER II
Bureau of Local Health System Development

Mga Priority Areas ng Health Promotion
● Priority Area 1: Move More, Eat Right

● Priority Area 2: Be Clean, Live Sustainably
● Priority Area 3: Get Vaccinated
● Priority Area 4: Don’t Smoke, Lessen Alcohol, No To Drugs
● Priority Area 5: Care For Yourself, Care For Others
● Priority Area 6: Practice Safe Sex
● Priority Area 7: Do No Harm, Put Safety First

Ano ang tungkulin ng isang
BHW?

Mga Priority Areas ng Health Promotion Priority Area 2: Be Clean, Live
Sustainably
Pangunahing Mensahe
• Ang ating kapaligiran ay nakakaimpluwensya sa
ating kalusugan at kaligtasan. Ang wastong
kalinisan ay nagpapanatili sa atin na ligtas mula
sa impeksyon, at anumang panganib.
• Be Clean, Live Sustainably para sa Healthy

Pilipinas!

Priority Area 2:
Mga Priority Areas ng Health Promotion Be Clean, Live Sustainably
● Ang hindi wastong kalinisan at sanitasyon ay

Pangunahing Mensahe nakakabawas sa tyansa ng pagkakaroon ng sakit at
impeksyon
● Dapat alam ng mga Pilipino kung ano ang gagawin
sakaling magkaroon ng natural na sakuna upang
mabawasan ang panganib o kamatayan.
● Ang mga malulusog na tao ay nakatira sa isang
malinis na kapaligiran. Pagsasanay ng wastong
pamamahala ng basura upang mabawasan ang mga
epekto sa kalusugan ng kapaligiran.

Environmental
Health

● Ang kalusugang pangkapaligiran o

environmental health ay ang proseso ng
pagtiyak sa kalusugan at kaligtasan ng
komunidad sa pamamagitan ng ligtas na
mapagkukunan ng inuming tubig, malinis na
palikuran o toilet, wastong pagtatapon ng
basura, at kaligtasan sa pagkain.






Mga Priority Areas ng Health Promotion Safe Water
● Ang ligtas na supply ng tubig ay mahalaga sa

pag-iwas sa mga sakit.
● Ang mga linya ng tubo (pipe line) ng tubig ay
dapat protektahan upang maiwasan ang
kontaminasyon na nangyayari sa:
○ pagtagas ng tubig sa tubo na nakalubog sa mga kanal
o stagnant na tubig;
○ mga palikuran na itinayo malapit sa water sources (ilog,
dagat, sapa, estero)
○ maruming lalagyan ng tubig.

● Inaasahan ang BHW na mahikayat ang mga

miyembro ng kabahayan at mga opisyal ng
barangay na:
○ Palaging paglilinis ng mga lalagyan ng tubig na hindi
bababa sa isang beses kada linggo.
○ Regular na water sampling ng mga pinagmumulan ng
tubig.
○ Regular na pag-disinfect ng Level I na pinagmumulan
ng tubig kada 3 buwan.
○ Pag-inom lamang ng chlorinated/treated/pinakuluang
tubig.
○ Siguraduhing ligtas ang tubig na inumin.

● Pakuluan ang tubig kung ito ay tubig-ulan, mga

tubig galing sa ilog, lawa, balon at bukal ng
hindi bababa sa dalawang minuto pagkatapos
magsimulang kumulo ang tubig.
● Gumamit ng malinis na containers na may takip

kapag nag-iipon ng tubig.

● Kung walang gripo ang lalagyan, gumamit ng

malinis na tabo o anumang pangsalok para
kumuha ng tubig.
● Huwag ilagay ang mga kamay o maruruming

tasa sa tubig.

● Dapat ding makipag-ugnayan ang BHW sa

mga opisyal ng barangay at sa sanitation
inspector upang mapadali ang pagkilala sa
mga kabahayan na may potensyal ng
magkaroon ng kontaminadong pinagmumulan
ng tubig, o kung may posibleng kontaminasyon
ng tubig sa loob ng lugar na pinagkukunan ng
komunidad.

Mga Priority Areas ng Health Promotion Sanitation and Toilet
● Ang bulate sa tiyan at pagtatae ay mga

karaniwang sakit sa mga komunidad na walang
toilet at sapat na supply ng tubig para sa
kalinisan.
● Ang pagpapatayo at paggamit ng maayos at

malinis na palikuran ay maaaring makaiwas sa
ganitong mga sakit.

● Ang mga BHW ay inaasahang ilista ang mga pangalan

ng mga pamilya na walang palikuran at hindi
gumagamit nito.
● Sa tulong ng mga sanitary inspector, dapat na
pagbawalan ng mga BHW ang mga pamilya sa
pagdumi o pagtapon ng mga dumi sa mga kalsada,
ilog, at kanal.
● Hikayatin ang regular na paggamit ng mga palikuran
upang maiwasan ang parasitismo na nagpapalubha ng
malnutrisyon sa mga bata.

● Maaari ding ipaalala sa komunidad ang mga

sumusunod na kasanayan sa kalinisan:
○ Itapon ng maayos ang mga dumi ng tao upang
maiwasan ang pagkalat ng mga mikrobyo at parasite
○ Ang hindi malinis na public toilet ay maaaring
pagmulan ng pagkakontaminado ng mga pinagkukunan
ng tubig.
○ Makipag-ugnayan sa mga opisyal ng barangay at mga
sanitary inspector upang mapadali ang pagkilala sa
mga kabahayan na walang sanitary toilet.

Mga Priority Areas ng Health Promotion Proper Waste Disposal
● Ang hindi tamang pagtatapon ng mga basura sa mga

open area, ilog, sapa, at mga kanal ay maaaring
magdulot ng
○ pagbabara ng drainage at magdulot ng pagdami ng mga daga at
insekto na nagdadala ng mga sakit.
○ pagbaha na nagreresulta sa kontaminasyon ng tubig na
maaaring magdulot ng pagtatae, leptospirosis, at iba pang sanhi
ng diarrhea.
● Ang mga BHW ay inaasahang maglista ng mga
miyembro ng komunidad kung anong uri ng mga
basura ang itinatapon sa loob ng kanilang mga
itinalagang lugar.

● Dapat isulong o i-promote ng BHW ang

wastong pagtatapon ng basura, kabilang ang
mga sumusunod:
○ Bawasan ang paggamit ng mga single-use plastics
(hindi na pinapahintulutan ang single-use plastics sa
mga health facilities), o mga gamit na yari sa plastic
○ Ilagay o itabi ang basura sa mga itinalagang lalagyan
sa komunidad para sa koleksyon nito.
.

○ Ipagbawal ang pagsisiga o pagsusunog ng basura

upang maiwasan ang polusyon sa hangin.
○ Gumawa ng compost pit sa likod ng bahay para sa
mga nabubulok na basura. Ito ay maaaring magsilbing
pataba para sa organic gardening.
○ I-recycle ang mga plastik na bote, o ibenta ang mga ito
sa mga junk shop.
○ Ipagbawal ang pagtatapon ng basura sa mga kalye,
ilog, o mga kanal upang maiwasan ang pagbara sa
drainage, at pamugaran ng mga daga at insekto.

Infectious at Vector- Borne Diseases

Infectious at Vector-
Borne Diseases
● Nakakahawang sakit na dulot ng
Tuberculosis
Mycobacterium tuberculosis bacteria
● Pangunahing nakakaapekto sa mga baga,

ngunit maaari ring makaapekto sa ibang bahagi
ng katawan gaya ng buto, utak, at mga
kasukasuan.

Infectious at Vector- ● Ito ay nananatiling isa sa mga nangungunang

Borne Diseases sanhi ng pagkamatay sa Pilipinas.
Tuberculosis
● Nalalaman na may TB ang isang tao sa

pamamagitan ng :
a. pagsusuri sa plema gamit ang Xpert testing,
b.direct sputum smear microscopy (DSSM)
c. X-ray

● Nakukuha ang TB sa pamamagitan ng
Borne Diseases
paglanghap ng TB bacteria sa hangin.
Tuberculosis
● Lumalabas sa kanilang paghinga, pag-ubo,
pagbahing, o pagdura sa mga pampublikong
lugar.
● Ang taong nahawahan ay nagkakaroon ng sakit
kapag ang kanyang immune system o
resistensya ay humina.

Infectious at Vector- ● Ang mga taong may mga senyales at sintomas

Borne Diseases ng TB ay tinatawag na presumptive TB
Tuberculosis patients. Kasama sa mga palatandaan at
sintomas na ito ang mga sumusunod:
○ May ubo na sa loob ng 2 linggo o higit pa
○ Pagkakaroon ng lagnat sa hapon o gabi
○ Hindi maipaliwanag na pananakit ng dibdib o likod
○ Pagbaba ng timbang
○ Walang ganang kumain
○ May bahid ng dugo sa plema

● Ang mga sumusunod ay mataas ang tiyansa na

magkaroon ng TB, at kinakailangang
Borne Diseases
Tuberculosis
magpasuri sa health center o TB clinics (sa
pamamagitan ng chest x-ray screening) kahit
na wala silang mga sintomas:
○ Mga kasama sa bahay ng taong may TB
○ Mga taong nagkaroon na dati ng TB
○ Mga pasyenteng may diabetes
○ Mga taong may HIV (people living with HIV o PLHIV)

● Ang mga sumusunod ay mataas ang tiyansa na

magkaroon ng TB, at kinakailangang
Borne Diseases
Tuberculosis
magpasuri sa health center o TB clinics:
○ Mga pasyenteng mahina ang resistensya (gaya ng mga
sumasailalim sa chemotherapy at dialysis)
○ Mga katutubo o miyembro ng mga pangkat-etniko
○ Mga mahihirap sa lungsod at kanayunan
○ Mga taong nagtatrabaho o naninirahan sa mga
congregate setting (halimbawa, mga nasa kulungan,
mga detention center, mga ampunan)

Infectious at Vector- ● Ang TB ay nagagamot.

Borne Diseases ● Ang karaniwang anim na buwan na gamutan
Tuberculosis na ibinibigay ng libre ng DOH sa mga health
center ay binubuo ng dalawang buwan (56
araw) na intensive phase at apat na buwan
(112 araw) na maintenance phase.
● Ang paggamot sa TB ay sakop ng PhilHealth.

Infectious at Vector- ● Ang TB ay maaaring mapigilan at maagapan

Borne Diseases kung ang mga taong may sintomas sa
Tuberculosis komunidad ay agad matutukoy at magagamot.
○ Ang mga kasama sa bahay ng pasyenteng may TB na
hindi pa nagkaroon ng sakit ay maaari ding
makinabang sa TB preventive therapy, na ibinibigay din
ng mga health center.

● Ilang paraan para maiwasan ang TB:
Borne Diseases ○ Pagbabakuna ng BCG sa mga bagong silang na
Tuberculosis sanggol.
○ Aktibong pakikilahok at suporta ng komunidad para sa
mga pasyente at programa ng TB
○ Wastong pag-ubo (ubokabularyo)

● Ilang paraan para maiwasan ang TB:
Borne Diseases
○ Paghikayat sa mga taong may sintomas ng TB
Tuberculosis
(presumptive TB) na magpakonsulta sa health center
○ Pagbibigay ng TB preventive therapy (TPT) para sa
mga kasama sa bahay o nakahalubilo ng pasyenteng
may TB.
○ Maayos na bentilasyon sa kabahayan at silid kung may
kasamang may TB.

Mga Priority Areas ng Health Promotion Borne Diseases
Rabies
Ano ang Rabis? Ang rabies ay isang nakamamatay na viral infection na

nakakaapekto sa utak ng isang taong nahawaan.
99% na kaso ng rabis ay galing sa mga aso, pero and

rabis ay nakakaapekto sa mga domestic at mga wild na
hayop
100 % fatality rate

Rabies
Paano ito naipapasa? Naipapasa ito sa pamamagitan ng

laway, kagat, o kalmot ng isang
hayop (aso, pusa, o paniki) na
may virus.
Incubation Period? 2-3 buwan, pero maaring umabot

ng 1 lingo- 1 taon

Infectious at Vector-Borne Diseases
Mga Priority Areas ng Health Promotion Rabies
Mga sintomas

Mga Priority Areas ng Health Promotion Infectious at Vector-Borne Diseases
Rabies
Paano ito maiiwasan?

○ Ang mga alagang aso ay dapat nakarehistro,
nabakunahan sa 3 buwang gulang, at nabigyan ng
taunang vaccine booster habang ito ay buhay o
tuwing may mass vaccination.
○ Huwag hayaang malayang nakakagala ang mga
aso sa mga lansangan na walang tali.
○ Pananagutan ng mga may-ari ng alagang hayop
ang mga biktima ng kagat ng kanilang alagang
hayop

Rabies
Mga dapat Gawin

● I-monitor ang alagang hayop sa loob ng 14 na araw
pagkatapos ng insidente ng pagkagat. Huwag
patayin o kainin ang aso.
● Ang pagpatay sa aso sa loob ng 14 na araw na
panahon ng pag-oobserba ay awtomatikong ituturing
bilang isang kaso ng rabies.
● Ipaalam sa barangay o health center kung ang
alagang aso ay namatay sa loob ng 14 na araw ng
obserbasyon, o kung ang alagang hayop ay naging
mailap, naglalaway, o hindi kumakain o umiinom.

Rabies
Ano ang dapat Gawin? ● Ang mga kagat ng hayop ay dapat hugasan ng
sabon ng hindi bababa sa 15 minuto sa
umaagos na tubig.
● Huwag paduguin ang sugat.
● Huwag maglagay ng bawang o tandok

Rabies
Ano ang dapat Gawin? ● post-exposure prophylaxis (PEP)
● Ang mga pasyenteng nakagat ng hayop ay

dapat na i-refer agad sa health center o animal
bite treatment center
● Ang mga bakunang anti-rabies ay maaaring

makuha sa mga animal bite treatment center.

Infectious at Vector-Borne
Mga Priority Areas ng Health Promotion Diseases
Influenza o Trangkaso
• Ang Influenza o trangkaso ay isang nakakahawang

Ano ang trangkaso? sakit na dulot ng influenza virus na karaniwang
tumatagal ng 1-3 araw kahit na walang paggagamot o
iniinom na gamot.
• Ang trangkaso ay kadalasang mas laganap sa
panahon ng tag-ulan.
Paano ito nakakahawa? Naipapasa ito kapag umubo o bumahing

ang isang taong may impeksyon, o kapag
may direktang contact sa mga
kontaminadong bagay.

Ano ang mga sintomas? ○ Lagnat na maaaring may pananakit ng

kasu-kasuan
○ Sakit ng ulo
○ Sipon
○ Pananakit ng lalamunan
○ Ubo

Paano ito maiiwasan? ● Ang mga adults, lalo na ang mga senior citizen
at ang immunocompromised na tao, ay dapat
hikayatin na magkaroon ng bakuna laban sa
trangkaso bawat taon
● Iwasan ang mga matataong lugar.
● Regular na maghugas ng kamay gamit ang sabon at tubig.
● Magsuot ng face mask.
● Agad magpakonsulta kung ang ubo at lagnat ay nagpapatuloy
ng higit sa dalawang araw

● Dahil ito ay viral, hindi ginagamot ng antibiotic

Ano ang mga dapat natin gawin?
ang trangkaso. Ito ay karaniwang gumagaling ng
kusa kahit hindi uminom ng anumang antibiotic.
● Maaari rin silang uminom ng paracetamol kada
apat na oras para sa lagnat.
● Iwasan ang pag-inom ng aspirin lalo na sa mga
bata.
● Ang mga pasyente na may trangkaso ay
maaaring payuhan na uminom ng maraming
tubig.

Ano ang mga dapat natin gawin? ○ Ibukod ang mga taong may trangkaso sa hiwalay na
silid.
○ Siguraduhin ang magandang bentilasyon sa bahay.
○ Gawin ang wastong paraan ng pag-ubo (ubokabularyo).
Takpan ang bibig at ilong kapag umuubo o
bumabahing.

Ano ang mga dapat natin gawin?

Mga Priority Areas ng Health Promotion Hepatitis
Ano ang hepatitis? ● Ang hepatitis ay isang viral disease na

maaaring walang sintomas. Maaari din itong
magdulot ng pamamaga ng atay at ilang
sintomas gaya ng paninilaw ng mata at
katawan o jaundice.

Mga Priority Areas ng Health Promotion Infectious at Vector-Borne
Diseases
Hepatitis A Hepatitis B Hepatitis C
Hepatitis
Hep A virus Hep B virus Hep C virus
nakukuha kung makakain or makainom • Pagsasalin ng kontaminadong dugo • Pagsasalin ng kontaminadong dugo
ng pagkaing kontaminado ng virus mula • Paggamint ng karayom na unang • Paggamint ng karayom na unang
sa dumi o ihi ng taong may impeksyon. ginamit ng taong infected ng Hepatitis B ginamit ng taong infected ng Hepatitis B
• Pakikipagtalik sa taong may sakit nito • Pakikipagtalik sa taong may sakit nito
• Mula sa inang may impeksyon papunta
sa kanyang anak habang nanganganak
Ito ay naiiwasan at nagagamot. maiiwasan ngunit HINDI naiiwasan din ngunit HINDI
nalulunasan. nalulunasan. WALANG bakuna
Bureau of Local Health System Development para sa Hepatitis
Mga Priority Areas ng Health Promotion Hepatitis
Paano malalaman kung may sakit ● Ang mga taong nahawaan ng Hepatitis B at
ka na Hepatitis?
Hepatitis C ay maaaring matukoy sa
pamamagitan ng pagpapasuri ng dugo.
○ Maaari silang maging carrier habambuhay o maaaring
lumala at maging liver cirrhosis, liver failure, o liver
cancer kung ito ay hindi maagapan.

Diseases
Paano ito maiiwasan Hepatitis
Hepatitis A Hepatitis B Hepatitis C

Ang wastong paghuhugas ng kamay Ang pagkahawa ng Hepatitis B • Ang pagkakaroon ng iisang
pagkatapos gumamit ng palikuran, bago virus mula sa ina patungo sa anak karelasyon sa pagtatalik
maghanda ng pagkain, at bago kumain
sa oras ng panganganak ay • paggamit ng proteksyon kung
ay ang pinakamahusay at praktikal na
paraan upang maiwasan ang pagkalat ng maiiwasan sa pamamagitan ng may higit sa isang karelasyon,
Hepatitis A. kumpletong (3 doses). • pag-iwas sa paggamit ng
anumang bagay na
kontaminado ng dugo mula sa
taong nahawaan nito ay ilang
pamamaraan para maiwasan
pareho ang Hepatitis B at C.

Hepatitis
Ano ang mga dapat gawin? ● Ang mga impeksyon na hepatitis ay HINDI
nangangailangan ng anumang uri ng antibiotic sa
paggagamot nito.
● Ang mga taong nahawaan ng Hepatitis B ay maaari
pa ring magtrabaho o fit-to-work kung walang
medikal na komplikasyon.
● Hindi sila dapat makatanggap ng diskriminasyon sa
kanilang pinagtatrabahuhan.

Leptospirosis
Ano ang leptospirosis? ● Ang leptospirosis ay isang bacterial infection na dulot

ng Leptospira. Ang bacteria na ito ay nakikita sa mga
ihi ng infected na hayop (kalimitan ay sa daga).
● Ang mga tao ay naiimpeksiyon sa pamamagitan ng

mga sugat o galos na na-expose sa kontaminadong
tubig gaya ng baha, gayundin ang pagkakababad ng
matagal ng paa sa baha kahit walang sugat.
● Kung hindi maagapan, ang leptospirosis ay maaaring

makapinsala sa mga bato (kidney) na maaaring mauwi
sa kamatayan.

Leptospirosis
Ano ang mga Sintomas?

Leptospirosis
● Iwasang lumusong sa baha, gayundin ang

Paano ito maiiwasan? pagyayapak o paglalakad ng walang sapin sa paa
kahit walang baha.
● Gumamit ng mga bota (boots) kung inaasahan ang
paglalakad sa tubig-baha.
● Para sa mga lumusong sa baha, agad na hugasan ang mga
paa at binti gamit ng sabon at tubig.
○ Maaaring gawin ang prophylaxis sa pamamagitan ng pag-inom
ng doxycycline capsule (humingi ng gabay sa midwife o health
center).
● Hikayatin ang komunidad na panatilihing maayos at malinis
ang kapaligiran. Regular na linisin at patuyuin ang mga lugar
na potensyal na magkaroon ng kontaminadong tubig, lalo na
kung may infestation ng daga sa lugar.

COVID-19
Ano ang COVID 19? ● Ang COVID-19 ay isang bagong viral

respiratory disease na unang iniulat noong
Disyembre 2019 at nagdulot ng pandemiya na
nakakaapekto sa iba't ibang bansa.
● Ang sakit na ito ay dahil sa SARS-Cov-2 virus,

na may iba't ibang variant (gaya ng Alpha,
Beta, Delta, at Omicron). Ang sakit na ito ay
pangunahing nakakaapekto sa baga.

COVID-19
Paano ito nakakahawa? Ang virus ay pangunahing naililipat o naipapasa sa

pamamagitan ng paglanghap ng hangin na may
virus mula sa taong maysakit.

Mga Priority Areas ng Health Promotion COVID-19
Ano ang mga sintomas?

COVID-19
Paano malalaman kung mayroon kang Nakukumpirma ang COVID-19 sa pamamagitan ng

COVID 19? RT-PCR (reverse transcription polymerase chain
reaction) test, na isinasagawa sa pamamagitan ng
pag-eksamin ng specimen mula sa ilong o
lalamunan.
○ Depende sa mga update ng DOH, maaari ding masuri
ang COVID-19 sa pamamagitan ng mga rapid antigen
test.

COVID-19
Ano ang dapat gawin?

● Kapag nakumpirma, kailangang ihiwalay ang
mga pasyente na may COVID-19 ng ilang araw
base sa pinakahuling gabay mula sa DOH
upang maiwasan ang pagkalat ng impeksyon.
● Ang mga taong close contact o direktang
nakasalamuha ng mga kumpirmadong kaso ay
kailangang sumailalim sa quarantine o
pagbubukod ng sarili sa loob ng ilang araw
depende sa pinakahuling guidelines ng DOH

COVID-19
Paano maiiwasan?

Diseases
Typhoid Fever
● Ang tipus (typhoid fever or enteric fever) ay

Ano ang Tipus?
nakakahawang sakit mula sa bacteria na
Salmonella typhi.
● Ito ay nakukuha mula sa mga pagkain o tubig
na kontaminado ng dumi o ihi ng taong may
tipus.
● Ang tipus o typhoid fever ay karaniwang may
lagnat na higit sa limang (5) araw, na may
pananakit ng ulo, pagtatae, panghihina ng
katawan, pananakit ng tiyan, at dugo sa dumi.

Typhoid Fever
● Para maiwasan, dapat wasto ang paghuhugas

Paano maiiwasan and Tipus?
ng kamay, lalo na pagkatapos gumamit ng
palikuran at bago humawak ng mga pagkain,
● Ang paggamit ng mga sanitary toilet sa
komunidad ay dapat isulong.
● Inaasahan din na ipaaalam ng mga BHW sa
midwife o health center kung may kaso ng
hinihinala o kumpirmadong typhoid fever sa
komunidad, at dapat tumulong sa pagsasagawa
ng pagsisiyasat ng sakit sa komunidad.

Diseases
Malaria
Ano ang Malaria? ● Ang malaria ay isang nakamamatay na

sakit na dulot ng Plasmodium parasite na
nakukuha sa pamamagitan ng kagat ng
isang infected na lamok na Anopheles, na
nangangagat sa gabi.
● Lahat ng edad, kabilang ang mga buntis
na kababaihan, ay posibleng magkaroon
ng malaria sa mga lugar kung saan ito ay
endemic.

Malaria
Ano ang mga sintomas ng Malaria?

Malaria
● Ang pagkontrol sa lamok ang nananatiling

Paano ito maiiwasan?
pangunahing interbensyon upang
maiwasan at makontrol ang malaria.
● Community information campaign:
○ Regular na suyurin at sirain ang mga lugar na
maaaring pamahayan ng mga lamok na
Anopheles, tulad ng mga lumang gulong, mga
inabandonang toilet bowl at mga hindi nagamit
na bote at lalagyan ng tubig.
○ Gumamit ng kulambo (mas mainam na may
spray ng insecticides ito).

Malaria
Paano ito maiiwasan? ○ Magsuot ng damit na may mahabang manggas

at pantalon bilang proteksiyon kung mananatili
sa labas at nasa mga endemic na lugar tuwing
gabi.
○ Maglagay ng mga screen sa mga pinto at
bintana.
○ Gumamit o magpahid ng insect repellent lotion.
○ Ang mga local o international na manlalakbay ay
dapat uminom ng mga prophylactic na
antimalarial na gamot kapag pupunta sa mga
lugar na endemic ang malaria.

Diseases
Leprosy o Ketong
Ano ang leprosy ● Ang leprosy o Hansen’s disease ay isang

uri ng impeksiyon mula sa Mycobacterium
leprae bacteria na maaaring maiwasan at
malunasan.
● Naipapasa ito sa pamamagitan ng
paglanghap ng hangin na may mikrobyo
mula sa taong infected nito at hindi
nagpapagamot.

Leprosy o Ketong
Ano ang leprosy ● Ang sakit na ito ay nakakaapekto sa balat

at sa mga ugat (o nerves).
● Kung hindi magagamot, maaari itong
magdulot ng disfiguration ng mga daliri at
paa, pagkalumpo ng mga kamay at paa,
mahapding pakiramdam (burning
sensation), at pagkabulag.

Leprosy o Ketong
Ano ang sintomas ng

leprosy?

Leprosy o Ketong
Ano ang mga dapat nating gawin?

● Ang paggamot sa mga pasyenteng may
ketong ang pinakamahusay na paraan
upang maiwasan ang paglala ng sakit at
pagkalat nito sa komunidad.
○ Kung may kumpirmadong kaso, isulong ang
good hygiene tulad ng wastong paghuhugas ng
kamay at paraan ng tamang pag-ubo.
○ Anumang pinaghihinalaan o kumpirmadong kaso
ng ketong ay kailangang ipagbigay-alam sa
midwife o health center.

Leprosy o Ketong
● Ang tagal o haba ng paggagamot ay

Paano ito nagagamot?
depende sa klasipikasyon ng ketong.
● Maaaring tumagal ito ng 6-9 na buwan o

24-30 na buwan. Napakahalaga ng regular
na pag-inom ng mga gamot at pagsunod
sa follow-up check up sa health center.

● Dapat ding hikayatin ang mga pasyente na

Infectious at Vector- regular na mag-ehersisyo at kumain ng mga
Borne Diseases masustansyang pagkain upang mapabuti ang
Leprosy o Ketong
kalusugan at mapabilis ang kanilang paggaling.
● Dapat ding subaybayan ng mga BHW ang mga
pasyente sa kanilang pag-inom ng gamot sa
kanilang mga bahay.
● Ang mga kasama sa bahay ng pasyente ay
maaari ding bigyan ng preventive therapy.

● Ang lymphatic filariasis ay isang parasitic infection na

Infectious at Vector- nakukuha sa pamamagitan ng kagat ng infected na lamok.
Borne Diseases ● Isa sa mga pangmatagalang epekto ng impeksyon ay
Filariasis elephantiasis o paglaki ng mga binti.
● Ang filariasis ay endemic sa ilang lugar sa bansa. Karaniwang
walang sintomas ito, ngunit habang tumatagal ay nagpapakita
na rin ito ng mga sintomas tulad ng pamamaga ng balat,
kulani, dugo sa ihi, paglaki ng itlog sa lalaki, at pag-iipon ng
likido sa mga braso, binti o dibdib.
● Lahat ng pinaghihinalaan o kumpirmadong kaso ng filariasis
ay dapat ipagbigay-alam sa midwife o health center.

● Bukod sa mga hakbang sa pagkontrol ng lamok, ang isang

Infectious at Vector- intervention na ginagamit ay ang mass drug administration
Borne Diseases (MDA) sa mga lugar na endemic ang sakit.
○ Ang lahat ng miyembro ng komunidad mula edad 2 taong gulang pataas
Filariasis
ay pinapainom ng dalawang gamot - diethylcarbamazine at albendazole
- isang beses kada taon (karaniwan ay sa Nobyembre).
● Karaniwang hinihiling sa mga BHW na tipunin ang mga
miyembro ng komunidad bago ang nakatakdang MDA sa
pamamagitan, maghanda ng masterlist ng mga dapat bigyan
ng gamot, hikayatin ang partisipasyon ng komunidad,
ipamahagi ang gamot sa mga tao, at itala ang bilang ng mga
taong nakainom ng mga gamot.

● Ang schistosomiasis ay isang sakit sa ilang lugar sa

Infectious at Vector- bansa na sanhi ng impeksyon ng isang blood fluke na
Borne Diseases tinatawag na Schistosoma japonicum.
Schistosomiasis ● Naililipat ito sa pamamagitan ng pagtagos ng balat
habang naliligo o lumalangoy sa tubig-tabang na
pinamumugaran ng mga maliliit na kuhol na
nagtataglay ng mga fluke.
○ Ang snail o kuhol ay nagsisilbing intermediate host ng
Schistosoma.
○ Ang tubig-tabang ay kontaminado kapag ang isang nahawang
tao ay umihi o dumumi dito.

● Maaaring makaapekto ang schistosomiasis sa

Infectious at Vector- atay, central nervous system, o iba pang mga
Borne Diseases organ kung saan napupunta ang mga itlog ng
Schistosomiasis
Schistosoma.
● Ang mga sintomas nito ay depende sa uri ng
species kung saan nahawaan ang tao.
● Ang mga karaniwang sintomas nito ay
pananakit ng tiyan, lagnat, pagtatae, pagdumi
na may kasamang dugo, at paglaki ng tiyan.

● Iwasan ang pagtampisaw, paglangoy, paglalaro sa

Infectious at Vector- mga freshwater na maaaring pinamumugaran ng
Borne Diseases Schistosoma lalo na kung may kaso sa probinsya.
Schistosomiasis ● Dapat gumamit ng PPE tulad ng mga bota at
guwantes ang mga magsasaka o sinumang
kinakailangan lumusong sa tubig.
● Ang wastong kalinisan sa kapaligiran (gaya ng
paggamit ng mga sanitary toilet), at edukasyon sa
kalinisan o hygiene pa rin ang pinakapraktikal na
paraan upang maiwasan ang pagkakaroon at pagkalat
ng schistosomiasis.

● Ang mga BHW ay inaasahan din na maging disease reporting

Ang BHW Bilang advocate upang maagang madiskubre ang anumang pagkalat
ng sakit sa isang komunidad at upang maalerto ang mga
Disease-Reporting awtoridad upang agarang masugpo ito.
Advocate ● Bilang disease reporting advocate, kailangang ireport agad ng
BHW sa kanilang midwife o health center kung may mabalitaan
o mapansin na mga sumusunod sa kanilang komunidad:
○ May kakaibang sakit o may di pangkaraniwang pagkamatay ng ilang
kasama sa komunidad
○ Pagdami ng pag-absent sa eskwelahan dahil sa pare-parehong
sakit, sintomas, o senyales
○ Pagkakaroon ng parehong sakit, sintomas, o senyales ng mga
dumalo sa isang pagtitipon
○ May nabalitaang di pangkaraniwang sakit sa komunidad mula sa
media (TV, radyo, o diyaryo)

● Ubokabularyo
● Wastong paggamit ng PPE para maiwasan na magkaroon ng
impeksyon habang nagtatarabaho (Occupational Safety and Health)
● Tinutugan ang mga maling paniniwala

● Agarang pagreport sa mga nakakahaang sakit

● Wastong paggamint ng PPE lalo noong panahon ng COVID 19
● Polisiya ng Barangay sa kalinisan ng kapaligiran at sanitasyon
● Mga paraan ng Barangay sa tamang pagbabasura, 4’o clock habit at
5S


Priority Area 2 Environmental Health

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Priority Area 2 Environmental Health

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PRIORITY AREA 2

BE CLEAN, LIVE SUSTAINABLY

MAUREEN MICHELLE S. SUNIO, RN, MAN

Bureau of Local Health System Development

● Priority Area 1: Move More, Eat Right

Bureau of Local Health System Development

Bureau of Local Health System Development

• Be Clean, Live Sustainably para sa Healthy

Bureau of Local Health System Development

● Ang hindi wastong kalinisan at sanitasyon ay

Bureau of Local Health System Development

Bureau of Local Health System Development

● Ang kalusugang pangkapaligiran o

Bureau of Local Health System Development

Bureau of Local Health System Development

Bureau of Local Health System Development

Bureau of Local Health System Development

Bureau of Local Health System Development

Bureau of Local Health System Development

● Ang ligtas na supply ng tubig ay mahalaga sa

Bureau of Local Health System Development

● Inaasahan ang BHW na mahikayat ang mga

Bureau of Local Health System Development

● Pakuluan ang tubig kung ito ay tubig-ulan, mga

● Gumamit ng malinis na containers na may takip

Bureau of Local Health System Development

● Kung walang gripo ang lalagyan, gumamit ng

● Huwag ilagay ang mga kamay o maruruming

Bureau of Local Health System Development

● Dapat ding makipag-ugnayan ang BHW sa

Bureau of Local Health System Development

● Ang bulate sa tiyan at pagtatae ay mga

● Ang pagpapatayo at paggamit ng maayos at

Bureau of Local Health System Development

● Ang mga BHW ay inaasahang ilista ang mga pangalan

Bureau of Local Health System Development

● Maaari ding ipaalala sa komunidad ang mga

Bureau of Local Health System Development

● Ang hindi tamang pagtatapon ng mga basura sa mga

Bureau of Local Health System Development

● Dapat isulong o i-promote ng BHW ang

Bureau of Local Health System Development

○ Ipagbawal ang pagsisiga o pagsusunog ng basura

Bureau of Local Health System Development

Infectious at Vector- Borne Diseases

Bureau of Local Health System Development

● Pangunahing nakakaapekto sa mga baga,

Bureau of Local Health System Development

Infectious at Vector- ● Ito ay nananatiling isa sa mga nangungunang

● Nalalaman na may TB ang isang tao sa

Bureau of Local Health System Development

Bureau of Local Health System Development

Infectious at Vector- ● Ang mga taong may mga senyales at sintomas

Bureau of Local Health System Development

● Ang mga sumusunod ay mataas ang tiyansa na

Bureau of Local Health System Development

● Ang mga sumusunod ay mataas ang tiyansa na

Bureau of Local Health System Development

Infectious at Vector- ● Ang TB ay nagagamot.

Bureau of Local Health System Development

Infectious at Vector- ● Ang TB ay maaaring mapigilan at maagapan

Bureau of Local Health System Development

Bureau of Local Health System Development