Podawanie leków drogą

układu oddechowego
mgr Anna Nikołajew-Diak
 Aerozoloterapia
• leki podawane tą drogą maja postać gazu, pary wodnej,
substancji lotnej i proszku
• metoda ta pozwala na podanie leku we właściwe regiony
dróg oddechowych
• gwarantuje jego prawidłową depozycję w płucach
• zapewnia także wysoką miejscową koncentrację leku
• zmniejsza jego niepożądane działania systemowe
• przyspiesza i zwiększa właściwy efekt kliniczny
 Przeciwskazania
• Brak objawów niewydolności krążeniowo-
oddechowej.

• Prawidłowe parametry równowagi kwasowo-

zasadowej.
 Tlenoterapia
• jest to zabieg polegający na wzbogaceniu
wdychanego powietrza w tlen lub na podłączeniu
czystego tlenu
Rodzaje tlenoterapii:
• bierna – przy zachowaniu wydolnej wentylacji
chorego,
• czynna – za pomocą oddechu wymuszonego
(„oddech zastępczy”)
 Wskazania do tlenoterapii
• Niewydolność wentylacyjna płuc.

• Zaburzenia wymiany gazowej na poziomie komórkowym.

• Utrudnienie dyfuzji tlenu z pęcherzyków płucnych.

• Stany zagrożenia życia (np. wstrząs, uraz, zaburzenia

przytomności, zawał serca, zator tętnicy płucnej, nagłe
zatrzymanie krążenia).

• Znieczulenie ogólne lub premedykacja do zabiegów

diagnostycznych i leczniczych.
 Powikłania
• Wynikające z toksycznego działania tlenu:

» obrzęk zatok obocznych nosa, ból głowy,

» zaburzenie charakteru oddechu łącznie z jego zatrzymaniem,

» uszkodzenie błony śluzowej dróg oddechowych i upośledzenie ruchu rzęsek na skutek

stosowania przez kilka godzin czystego tlenu, uszkodzenie śródbłonka włośniczek
płucnych,

» ból za mostkiem,

» nieodwracalne uszkodzenie tkanek oka i mózgu u noworodka oraz płuc w każdym

wieku,

» obniżenie temperatury ciała u osób w podeszłym wieku,

» wypłukiwanie azotu (który zapobiega m.in. zapadaniu się pęcherzyków płucnych);

niedodma absorpcyjna (natomiast tlen zastępujący azot ulega szybkiej absorpcji).
 Powikłania
• Techniczne:

» wzdęcia brzucha i trudności w oddychaniu na skutek przedostania się tlenu

przez przełyk do żołądka,

» rozłączenie się przewodów doprowadzających tlen,

» możliwość aspiracji treści pokarmowej w przypadku stosowania maski

częściowo zwrotnej,

» wysychanie błony śluzowej dróg oddechowych i upośledzenie ruchu rzęsek

na skutek braku nawilżenia tlenu.

• Zakażenie na skutek użycia niejałowego sprzętu (maska, wąsy,

przewody, nawilżacz).
 Niebezpieczeństwa
• wybuchu oraz pożaru – na skutek użycia w tym samym
pomieszczeniu:

otwartego źródła ognia,

alkoholu,

substancji oleistych,

odzieży lub koców wełnianych,

a także w przypadku zwarcia instalacji elektrycznej oraz stosowania

butli tlenowych i umieszczenia ich w zbyt bliskiej odległości od
grzejników.
 Zasady
• Tlen jest lekiem, powinien być stosowany
zgodnie ze zleceniem lekarskim.

• Bez zlecenia lekarskiego pielęgniarka może

podać tlen doraźnie w stanach zagrożenia życia
lub na podstawie oceny stanu pacjenta pod
warunkiem posiadania tytułu specjalisty w
dziedzinie pielęgniarstwa.
 Zasady
• W trakcie tlenoterapii ciągłej należy pamiętać o przerwach
(15–30 min) w celu uniknięcia nadmiaru tlenu w organizmie
(hiperoksji).

• Tlen powinien być nawilżony. Stosuje się nawilżacze:

wielokrotnego użytku (napełniane jałową wodą
destylowaną, które muszą być poddane procesowi
dekontaminacji i sterylizacji) oraz – zalecane –
jednorazowe nawilżacze rezerwuarowe (z wodą sterylną).

• Sprzęt musi być jednorazowego użytku (maska lub

kaniule nosowe „wąsy”).
 Struktura czynności
-czynności przygotowawcze
1. Przygotowanie się osoby wykonującej czynność:
• Sprawdzenie zaleceń w Indywidualnej Karcie Zleceń lub własna ocena stanu
pacjenta.
• Higieniczne mycie rąk i/lub dezynfekcja rąk.
• Uzyskanie zgody pacjenta (jeśli jego stan na to pozwala).

2. Przygotowanie zestawu i otoczenia:

• Przygotowanie sprzętu:
» zestaw do tlenoterapii:
■ miska nerkowata,

■ lignina,

■ rękawice jednorazowe, niejałowe,

■ reduktor, sprzęt jednorazowy do tlenoterapii (jednorazowy nawilżacz

rezerwuarowy z wodą sterylną, kaniula donosowa
■ lub nawilżacz wielokrotnego użytku napełniany jałową wodą
destylowaną i maska z workiem oddechowym oraz inne maski
» sprzęt do tlenoterapii i stężenie tlenu w mieszaninie
oddechowej:

prosta maska tlenowa – stężenie O2 40–60%, przepływ 5–8

l/min (40% – 5–6 l/min, 50% – 6–7 l/min, 60% – 7–8 l/min); nie
należy stosować przepływu < 5 l/min (ryzyko powtórnego
wdychania wydychanego CO2 i narastającego oporu podczas
wdechu),

kaniule donosowe (tzw. wąsy tlenowe) – przy przepływie tlenu

1 l/min – uzyska się stężenie tlenu 24%, zwiększenie przepływu o
kolejny 1 l/min (w przedziale 2–8 l/min) powoduje wzrost stężenia
o kolejne 4%,
■ cewnik do nosa (rzadko używany) – w tym wypadku zestaw należy uzupełnić o
przylepiec lub koreczki piankowe i żel znieczulający,

■ maska z częściowym oddechem zwrotnym (z workiem bez zastawki

uniemożliwia mieszanie się powietrza z czystym tlenem) – pozwala uzyskać duże
stężenie tlenu (7 l/min – 70%, 8 l/min – 80%, 9–15 l/min – 90–95%),

■ maska bez częściowego oddechu zwrotnego bezzwrotna – (z workiem i

zastawką: uniemożliwia mieszanie się powietrza z czystym tlenem) – pozwala
uzyskiwać duże stężenie tlenu analogicznie jak maska częściowo zwrotna,

■ maska tlenowa ze zwężeniem Venturiego – pozwala na stosowanie zmiennej

koncentracji tlenu; zwężenia Venturiego pozwalają na uzyskanie dokładnie
określonego stężenia tlenu (24, 25, 28, 35, 40, 50 i 60%) w mieszaninie oddechowej
– zalecane u chorych na POChP i innych pacjentów zagrożonych hiperkapniczną
niewydolnością oddechową.
• Przygotowanie i sprawdzenie źródła tlenu (butli tlenowej z reduktorem
i nawilżaczem):

» usunięcie kapturka ochronnego,

» otworzenie głównego zaworu,

» połączenie równolegle ciśnieniomierza,

» skontrolowanie na manometrze ciśnienia w butli,

» sprawdzenie szczelności, sprawności oraz zapasu tlenu (stan

manometru × pojemność butli = objętość tlenu w litrach),

» ocena czasu, na jaki wystarczy zapas tlenu w butli (ciśnienie w butli ×

zawartość butli, podzielone przez zużycie [l/min] = czas dysponowania
zapasem).
• Centralna tlenownia oraz jednorazowy nawilżacz rezerwuarowy z reduktorem:

» sprawdzenie zaworu tlenu,

» połączenie drenu z reduktorem,

» sprawdzenie poziomu wody destylowanej w nawilżaczu tlenu.

• Przygotowanie otoczenia – zapewnienie odpowiednich warunków w miejscu,

gdzie jest prowadzona tlenoterapia (sala chorego), poprzez:

» wyeliminowanie otwartego źródła ognia,

» sprawdzenie instalacji elektrycznej dzwonka alarmowego,

» umieszczenie butli tlenowej w bezpiecznej odległości od grzejników i innych

urządzeń elektrycznych.
 Przygotowanie pacjenta
• Sprawdzenie tożsamości pacjenta.
• Wyjaśnienie pacjentowi celu i przebiegu zabiegu tlenoterapii.
• Poinformowanie pacjenta o możliwości wystąpienia przyspieszonego
oddechu.
• Omówienie zasad pielęgnacji skóry twarzy w przypadku stosowania
maski tlenowej.
• Podanie pacjentowi maski do ręki w celu oswojenia się z nią.
• Pomoc pacjentowi lub ułożenie go w preferowanej przez niego pozycji
zapewniającej komfort i bezpieczeństwo – najlepiej siedzącej z
podparciem pleców lub półwysokiej.
• Poproszenie pacjenta o oczyszczenie nosa/pomoc przy tym lub
odśluzowanie zalegającej wydzieliny w przewodach nosowych.
• Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.
 Czynności właściwe
• Założenie rękawic.

• Zachęcenie pacjenta, aby oddychał spokojnie i głęboko.

• Założenie:

» kaniuli – tak, aby wąsy kaniuli znajdowały się powyżej progu nosa

lub

» maski tlenowej – o rozmiarze odpowiadającym wielkości twarzoczaszki

pacjenta (maska powinna szczelnie przylegać do twarzy)

lub

» cewnika – posmarowanie go żelem znieczulającym i wprowadzenie do jamy

nosa na głębokość obliczoną na podstawie pomiaru odległości od czubka nosa
do płatka usznego, tak aby koniec cewnika nie wystawał poza tylny łuk
gardłowy
• Sprawdzenie, czy cewnik, kaniula lub maska jest prawidłowo założona i nie
przeszkadza pacjentowi.

• Ustawienie małego przepływu tlenu w celu przyzwyczajenia pacjenta.

• Umocowanie cewnika, kaniuli lub maski.

• Ustawienie szybkości przepływu tlenu w zależności od zlecenia: przez cewnik – 2–

4 l/min, kaniulę – 4–8 l/min, prostą maskę – 5–10 l/min, maskę częściowo zwrotną
– 10–15 l/min.

• Monitorowanie podstawowych parametrów życiowych (oddech, ciśnienie

tętnicze krwi, tętno) i pulsoksymetrii.

• Zamknięcie dopływu tlenu po określonym w zleceniu czasie jego podawania.

• Usunięcie cewnika, kaniuli lub maski.

 Czynności końcowe
1. Postępowanie z pacjentem:

» obserwowanie go po tlenoterapii,

» kontrola błon śluzowych jamy ustnej i nosowej; podjęcie działań zgodnie z ocenionym
stanem.

2. Uporządkowanie sprzętu, otoczenia i odpadów:

» segregacja odpadów zgodnie z obowiązującymi rozporządzeniami i procedurami,

» uporządkowanie zestawu.

3. Dotyczące osoby wykonującej zabieg:

» zdjęcie rękawic,

» higieniczne mycie i/lub dezynfekcja rąk,

» odnotowanie zabiegu w Indywidualnej Karcie Zleceń.

Inhalacja/Nebulizacja
Inhalacja jest terminem o
szerszym znaczeniu niż
nebulizacja
– polega na wziewaniu aerozoli
będących rozdrobnionymi
cząstkami substancji stałych lub
płynnych zawieszonych w gazie.
 Metody wytwarzania i dostarczania aerozolu
do układu oddechowego:
• inhalatory pneumatyczne, ultradźwiękowe (stosowane
coraz rzadziej) i siateczkowe,

• inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem (pressurized

metered dose inhaler metered-dose inhaler – pMDI) w
połączeniu z komorą inhalacyjną lub bez niego,

• inhalatory proszkowe aktywowane wdechem pacjenta (dry

powder inhaler – DPI).
Dobór odpowiedniej metody inhalacyjnej zależy
m.in. od:

• • rodzaju leku,

• • wieku pacjenta,

• • akceptacji zaproponowanej metody.

Przygotowując pacjenta do prawidłowo przeprowadzonego
zabiegu aerozoloterapii, należy przekazać mu informacje na
temat techniki inhalacyjnej, zademonstrować obsługę
inhalatora i sprawdzić poprawność wykonania zabiegu.
Szczegółowa i spokojna demonstracja ma istotny wpływ na
prawidłowe wykonanie zabiegu.
 Wskazania
• Choroby górnych dróg oddechowych (ostre i przewlekłe zapalenie krtani,
alergiczny nieżyt gardła, ostry i przewlekły nieżyt nosa i zatok przynosowych).

• Obturacyjne choroby płuc (astma oskrzelowa, przewlekła obturacyjna choroba

płuc – POChP).

• Choroby układu oddechowego (przewlekły stan zapalny oskrzeli, zapalenie

oskrzelików, zapalenie płuc rozstrzenie oskrzeli, mukowiscydoza, grzybica płuc,
zespół dysgenezji rzęsek).

• Mechaniczna wentylacja.

• Testy inhalacyjne na alergeny wziewne, np. trawy, zboża.

 Przeciwskazania
• Ciężka niewydolność serca.

• Przewlekłe i ciężkie choroby układu

oddechowego (nowotwory i gruźlica).

• Niewydolność oddechowa niezwiązana z

mechanizmem obturacji oskrzeli.

• Krwotok z dróg oddechowych.

 Powikłania
• Niekorzystne zadziałanie leków na tkanki oka.

• Niepożądane skutki wynikające z działań podanego leku,

np.: ostra duszność, przyspieszona czynność serca,
niepokój, niemiarowość, zawroty głowy, ogólny niepokój,
mroczki przed oczami.
UWAGA!!

We wszystkich wymienionych sytuacjach należy

natychmiast przerwać inhalację i powiadomić lekarza.
 Nebulizacja
jest techniką inhalacyjną polegającą na
rozpraszaniu roztworów lub zawiesin za
pomocą sprężarki elektrycznej (inhalatora
pneumatycznego) z pojemnika
(nebulizatora) na lek – następuje wówczas
przekształcenie leku znajdującego się w
postaci ciekłej w aerozol o różnym stopniu
rozproszenia (wielkości cząsteczek).
 Typy nebulizatorów
• konwencjonalne (ciągła produkcja aerozolu niezależnie od
fazy oddechowej),

• sterowane oddechem (ciągła produkcja aerozolu

zwiększająca się podczas wdechu),

• aktywowane wdechem (wdech pacjenta powoduje

przepływ powietrza przez dyszę, generując aerozol;
zmniejszenie strat roztworu),
• siateczkowe – generujące aerozole w bardzo krótkim
czasie (wytwarzany aerozol składa się z cząstek
identycznej wielkości – monodyspersyjność) i posiadające
bardzo małą objętość martwą komory nebulizacyjnej.
 Inhalatary ultradźwiękowe
• wytwarzają aerozol za pomocą drgań
ultradźwiękowych odpowiedzialnych za wielkość
cząstek. Ograniczenia ich stosowania mogą
wynikać z: wytwarzania aerozoli drażniących
drogi oddechowe i niekorzystnego działania fal
ultradźwiękowych będących w stanie wywołać
zmianę struktury niektórych leków, np.
glikokortykosteroidów.
 Wskazówki do aerozoloterapii nebulizatorem
pneumatycznym:
• inhalacji nie należy wykonywać bezpośrednio przed posiłkiem ani po
nim (może spowodować wymioty),
• nie powinno się palić papierosów co najmniej na pół godziny przed
inhalacją oraz dwie godziny po niej (dym papierosowy może potęgować
podrażnienie błon śluzowych),
• przez pół godziny po zabiegu nie powinno się głośno rozmawiać i
mieć kontaktu z zimnym powietrzem,
• lepszą depozycję leku w dolnych drogach oddechowych zapewnia
spokojny oddech pacjenta,
• maseczka twarzowa musi szczelnie obejmować usta i nos chorego
(ryc. 8.13); w wielu badaniach wykazano, że odsunięcie jej na 1 cm
powoduje zmniejszenie depozycji leku o 50%, a na odległość 2 cm
zmniejsza depozycję do 20%,
• ustnik powinien być przytrzymywany przez pacjenta zębami i
szczelnie objęty ustami,
• w trakcie nebulizacji pacjent musi wykonywać pogłębiony wdech przez usta (ostrożnie,
aby uniknąć hiperwentylacji); na szczycie wdechu zatrzymać oddech na ok. 10 s (co
zwiększa depozycję leku w drogach oddechowych) i wykonać wydech przez nos,

• zabieg nie powinien trwać dłużej niż 10 min (objętość roztworu 3–4 ml),

• w przypadku stosowania:

» glikokortykosteroidów wziewnych podawanych za pomocą nebulizatora z ustnikiem;

pacjent powinien wypłukać jamę ustną, natomiast w przypadku stosowania nebulizatora
z maską – umyć skórę twarzy,

» mukolityków – należy wykonać zabieg fizjoterapeutyczny w celu umożliwienia

ewakuacji wydzieliny z dróg oddechowych.
 UWAGA

Inhalacji z mukolityków nie powinno

wykonywać się po godz. 16.
 Czynności przygotowawcze
1. Przygotowanie się osoby wykonującej zabieg:

• Zapoznanie się z Indywidualną Kartą Zleceń.

• Higieniczne mycie i/lub dezynfekcja rąk.

2. Przygotowanie zestawu i otoczenia:

• Przygotowanie zestawu:

» miska nerkowata,

» lignina,
» rękawice jednorazowe, niejałowe,

» lek do inhalacji,

» 0,9% roztwór NaCl,

» sprężarka,

» jednorazowy zestaw: dren, nebulizator z ustnikiem (ryc. 8.14) lub maską twarzową (ryc. 8.15).

• Przygotowanie otoczenia:

» zamknięcie okien,

» zapewnienie spokoju i ciszy.

3. Przygotowanie pacjenta:

• Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

• Wyjaśnienie pacjentowi celu i przebiegu zabiegu.

• Poinformowanie go o możliwości wystąpienia objawów niepożądanych.

• Pomoc pacjentowi lub ułożenie go w preferowanej przez niego pozycji
zapewniającej komfort i bezpieczeństwo, najlepiej – siedzącej z podparciem
pleców lub półwysokiej.

• Poproszenie pacjenta o oczyszczenie nosa/pomoc w tym lub odśluzowanie

zalegającej wydzieliny w przewodach nosowych oraz zdjęcie okularów/wyjęcie
szkieł kontaktowych.

• Poinformowanie pacjenta o konieczności wypłukania jamy ustnej w przypadku

stosowania glikokortykosteroidów i skóry twarzy, gdy pacjent używał maski.

• Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

 Czynności właściwe
• Przygotowanie leku do nebulizacji.
• Przygotowanie miski nerkowatej i ligniny do
odkrztuszania.
• Poinformowanie pacjenta o konieczności wykonywania
pogłębionych wdechów przez usta (na szczycie wdechu
należy zatrzymać na chwilę oddech i wykonać wydech
przez nos).
• Ustawienie inhalatora w odległości 50 cm od chorego.
• Polecenie założenia lub założenie maski/ustnika.
• Włączenie inhalatora.
• Obserwacja pacjenta podczas zabiegu, kontrola
prawidłowości działania sprzętu.
• Pomaganie podczas odkasływania.
• Po wyczerpaniu zleconej ilości leku wyłączenie inhalatora
z sieci.
 Czynności końcowe
1. Postępowanie z pacjentem:

» obserwowanie pacjenta po zabiegu,

» po zastosowaniu leku mukolitycznego wykonanie zabiegu

fizjoterapeutycznego w celu umożliwienia ewakuacji wydzieliny z dróg
oddechowych,

» umożliwienie pacjentowi przeprowadzenia pielęgnacji jamy ustnej i/lub skóry

twarzy,

» poinformowanie pacjenta, że przez 30 min po inhalacji nie należy: palić

tytoniu, wychodzić
» poinformowanie pacjenta, że przez 30 min po inhalacji nie należy: palić tytoniu,
wychodzić na zimne powietrze, głośno rozmawiać.

2. Uporządkowanie odpadów, sprzętu, otoczenia:

» segregacja odpadów zgodnie z obowiązującymi rozporządzeniami i procedurami.

3. Dotyczące osoby wykonującej czynność:

» zdjęcie rękawic,

» higieniczne mycie i/lub dezynfekcja rąk,

» odnotowanie zabiegu w dokumentacji medycznej pacjenta.

 film poglądowy
• https://www.youtube.com/watch?v=GKctO
PWqiW4
Dziękuję za uwagę