Temat: Dziedziczność czy środowisko?

Które determinanty są szczególnie ważne w

kształtowaniu się temperamentu dziecka, a które człowieka dorosłego?

Temperament stanowi podstawową strukturę ludzkiej osobowości. Już we wczesnym

dzieciństwie, kiedy kształtują się jeszcze wewnętrzne struktury poznawcze, a doświadczenia
dziecka są znikome, niemal cała osobowość jest przesycona temperamentem. Obejmuje on
szeroką gamę zachowań i pojawia się w wielu sytuacjach.
Determinującymi czynnikami jest genetyka, proces dojrzewania, jak i środowisko (np. rodzaj
interakcji w rodzinie), które wpływają na temperament dziecka. Również geny odgrywają
kluczową rolę w określaniu niektórych cech temperamentu, takich jak introwersja i
ekstrawersja.
Na temperament dziecka składają się także dwie cechy: wrażliwość i samoregulacja.
Reagowanie to fizjologiczna pobudliwość układu nerwowego w odpowiedzi na nowe lub
trudne czynniki zewnętrzne, a samoregulacja to zdolność do kontrolowania tej reakcji.

Z tych kilku elementów składających się na temperament dziecka najważniejszym z nich są

jego rodzice. Szczególnej uwagi wymagają jednostki o trudnym temperamencie, a stanowią
one około 10% populacji dzieci. a ich konstelacja temperamentu szczególnie naraża je na
zaburzenia w zachowaniu. Dlatego empatyczni i wyrozumiali opiekunowie będą potrafili
poradzić sobie z zachowaniem, jak i potrzebami takiego dziecka. Pomogą mu sprostać się z
często trudnymi emocjami. Rozwiną jego umiejętności i pokażą jak radzić sobie z
nieuniknionym stresem.
W przypadku, gdy rodzice będą stosować krytykę oraz pokażą dziecku, że nie mają w nich
oparcia, przyczynią się tym samym do trudności w jego zachowaniu. Idąc tym tropem, może
mieć ono później problemy z temperamentem i wybuchowością. Zaostrzy to problemy
społeczne, gdzie jednostka będzie miała trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami. W
dalszym etapie życia również środowisko szkolne wprowadzi istotny wpływ na dalszy jego
rozwój. Dzieci, które doświadczają wspierającej atmosfery w szkole, częściej rozwijają
umiejętności społeczne i pozytywne cechy charakteru. Natomiast, gdy doznają one znęcania
lub odrzucenia ze strony rówieśników, może to także przyczynić się do problemów z
temperamentem.
W życiu dorosłym człowieka te determinanty są podobne. Genetyka, choć ważna, schodzi za
drugi plan, a jej miejsce zastępuje środowisko społeczne. Doświadczenie życiowe,
wykształcone cechy charakteru, dzieciństwo, jak i interakcje społeczne wpływają na rozwój
temperamentu u osób dorosłych. Jednak niektóre z tych cech, mogą się zmieniać wraz z
wiekiem, dlatego ludzie starsi wykazują się większą stabilnością emocjonalną, której
zawdzięczają właśnie doświadczeniu. Jednakże wyraźne różnice w temperamencie pomiędzy
dorosłymi osobnikami można przypisać połączeniu czynników genetycznych i
środowiskowych.

Podsumowując, na rozwój temperamentu, czy to u dzieci, czy u dorosłych, wpływają różne czynniki
kształtujące naszą indywidualną osobowość. Chociaż genetyka odgrywa pewną rolę, oczywiste jest,
że wpływy środowiska stają się coraz bardziej znaczące wraz z wiekiem.

Ewa Mielczarek
Psychologia nst. online GC11