KARTA KURSU

Kierunek: HISTORIA – STUDIA NAUCZYCIELSKIE

Studia jednolite magisterskie, stacjonarne
Rok I, semestr 2

Nazwa Historia średniowieczna Polski

Nazwa w j. ang. History of medieval Poland

Zespół dydaktyczny
Koordynator Prof. dr hab. Jerzy Rajman

dr Dorota Żurek
Punktacja ECTS* 6

Opis kursu (cele kształcenia)

Celem kursu są pogłębione studia na historią średniowiecznej Polski. W założeniu kurs ten służy
zdobyciu zaawansowanej wiedzy ogólnej z epoki oraz rozwijaniu i doskonaleniu kompetencji i
umiejętności potrzebnych do podjęcia wyzwań zawodowych. Student otrzyma wiedzę na temat
źródeł do badań nad dziejami Polski omawianego okresu, zapoznany zostanie z węzłowymi
problemami politycznym, społecznymi i gospodarczymi kraju.

Warunki wstępne

Student posiada zaawansowaną wiedzę ogólną z zakresu historii późnego

Wiedza
antyku i archeologii ziem polskich.
Student opanował podstawowe umiejętności związane z gromadzeniem i
przetwarzaniem informacji pozyskiwanych ze źródeł historycznych i literatury
Umiejętności
przedmiotu (poszukiwanie, organizacja, selekcja, analiza, krytyka i
interpretacja zawartych w nich informacji).
Historia starożytna, Wstęp do badań historycznych, Archeologia ziem
Kursy
polskich

Efekty uczenia się

Odniesienie do
Wiedza Efekt uczenia się dla kursu
efektów kierunkowych

1
 W01: Student zna w zaawansowanym stopniu K_W02, K_W05
procesy polityczne, społeczne, gospodarcze
występujące w dziejach Polski w okresie X- XV w.

W02: Student zna wybrane dzieła i wytwory kultury K_W04

średniowiecznej, potrafi je analizować i
interpretować.

W03: Student opanował w zaawansowanym stopniu i

poprawnie posługuje się fachową terminologią K_W02
z zakresu historii średniowiecza (w tym podstawowe
pojęcia w j. łacińskim)

Odniesienie do
Efekt uczenia się dla kursu
efektów kierunkowych
U01: Student gromadzi i opracowuje materiały K_U01, K_U04
biblioteczne i wyszukuje informacje za pomocą
nowoczesnych systemów dla wybranych tematów z
historii średniowiecznej Polski

Umiejętności U02: Student zdobywa wiedzę i rozwija K_U04, K_U07

umiejętności w zakresie analizy i interpretacji
tekstów źródłowych

U03: Student pisze teksty w języku polskim, w K_U02, K_U08

których posługuje się terminologią właściwą dla
epoki średniowiecza

U04: Student potrafi przedstawić swoje poglądy w K_U012

dyskusji naukowej

Odniesienie do
Efekt uczenia się dla kursu
efektów kierunkowych
K01: Student rozumie konieczność przestrzegania K_K01
zasad etycznych w pracy historyka, nauczyciela
Kompetencje
historii i popularyzatora wiedzy historycznej.
społeczne
K02: Student uznaje i szanuje różne punkty K_K05
widzenia determinowane różnym podłożem
narodowym i kulturowym.

2
 Organizacja

Wykład Ćwiczenia w grupach

Forma zajęć
(W)
A K L S P E

Liczba godzin 30 60

Opis metod prowadzenia zajęć

Kurs obejmuje 90 godzin dydaktycznych, z których 30 godzin zajęć prowadzonych jest w formie
wykładu, zaś pozostałe 60 godzin to ćwiczenia w grupie audytoryjnej.
W ramach ćwiczeń studenci zobowiązani są do przygotowywania materiału do zadanego tematu
w oparciu o podaną literaturę. Wyniki swojej pracy prezentują na forum w trakcie dyskusji lub
krótkiego referatu na zadany temat. Wykorzystane zostaną także inne metody jak burza mózgów,
rozmowa nauczająca, praca w grupach (z tekstami źródłowymi). Przewidziane są kolokwia ze
znajomości kronik średniowiecznych oraz z dat panowania władców Polski.

Wykład kończy się pisemnym egzaminem mającym na celu sprawdzenie znajomości pojęć i oraz
przygotowaniem eseju na zadany temat związany z problematyką omawianą na wykładach.

Formy sprawdzania efektów uczenia się

indywidualny
laboratoryjna

(kolokwium)
Ćwiczenia w
dydaktyczne
E – learning

terenowe

Udział w
grupowy

Egzamin

Egzamin
pisemny
dyskusji

pisemna
Zajęcia

Referat
Projekt

Projekt
szkole

Praca

Praca

ustny

Inne
Gry

W01 X X X X
W02 X X
W03 X X X
U01 X X X X
U02 X X X
U03 X X X
U04 X
K01 X
K02 X

Kryteria oceny Kurs kończy się egzaminem, po uprzednim uzyskaniu zaliczenia z ćwiczeń.
3
 Zaliczenie z ćwiczeń następuje na podstawie obecności oraz aktywnego i
ocenionego udziału w dyskusji (krótkie wypowiedzi na zadane przez
prowadzącego pytania) lub przygotowanego, krótkiego referatu na zadany
przez prowadzącego temat oraz na podstawie przeprowadzonych kolokwiów.

Zaliczenie wykładów następuje na podstawie otrzymania pozytywnej oceny z

egzaminu.

Ocena z egzaminu:
Ocena dostateczna – student opanował w stopniu zadowalającym założone dla
kursu efekty kształcenia
Ocena dobra – student spełnił kryteria oceny dostateczny, a ponadto wykazał
się wiedzą wykraczająca poza podstawowy zakres literatury podstawowej i
ponadprzeciętna aktywnością w dyskusji i pracach projektowych (pisemnych)
Ocena bardzo dobra – student spełnił kryteria oceny dobry, a ponadto wykazał
się znacznie poszerzoną wiedzą oraz zdolnością analizy i interpretacji źródeł w
szerokim kontekście historycznym, jak też formułowaniem i prezentacją
trafnych i autonomicznych sądów

Uwagi

Treści merytoryczne (wykaz tematów)

Tematy wykładów:

1.Organizacje plemienne w IX w. i ich relikty w epoce piastowskiej

2. Powstanie państwa polskiego, Polska wobec Cesarstwa
3. Kultura Polski X-XII
4. Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego (do pocz. XIII w.)
5. Tendencja patrymonialna i jedynowładcza w X-XII w
6. Rycerstwo i możnowładztwo w XII-XIII w.
7. Główne cechy rozbicia dzielnicowego w XII i XIII w.
8. Problem pruski i jaćwięski w XIII w. Sprowadzenie zakonu krzyżackiego do Polski
9. Wojny dzielnicowe na Śląsku, w Wielkopolsce i Pomorzu, a agresja Brandenburgii
10. Najazdy mongolskie, ruskie i litewskie w XIII w.
11. Kultura Polski XIII w.
12. Przebudowa gospodarcza Polski w XIII w. Rola miast
13. Proces zjednoczenia w XIII i pocz. XIV w.
14. Rządy czeskie w Polsce na tle wpływów kulturalnych i politycznych Czech w XIII i pocz.
XIV w.
15. Polityka Władysława Łokietka i jej zewnętrzne uwarunkowania
16. Sąsiedzi wobec Polski w XIV w.
17. Polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego
4
18. Gospodarcza, kulturalna i prawna przebudowa Polski za panowania Kazimierza Wielkiego
19. Polska w l. 1370-1384
20. Królowa Jadwiga. Umowa w Krewie i jej dziejowe znaczenie
21. Polska wobec Zygmunta Luksemburczyka i Wielka wojna z zakonem krzyżackim
22. Polska wobec wielkich problemów ideologiczno-religijnych XV w.
23. Polityka Władysława Jagiełły po Grunwaldzie
24. Problem węgierski, czeski, mołdawski i turecki w polityce Polski w XV w.
25. Stosunki polsko-krzyżackie za panowania Kazimierza Jagiellończyka
26. Przemiany społeczne i gospodarcze w XV w.
27. Kultura i nauka w Polsce XV w.

Tematy ćwiczeń:

1. Zajęcia organizacyjne. Przedstawienie założeń kursu.

2. Plemienna mapa Polski i początki państwa na podstawie źródeł pisanych i archeologicznych.
3.Polska Mieszka I i Bolesława Chrobrego w oparciu o źródła obce z IX- pocz. XI w.
4. Żywoty Świętych z XI w. i ich przydatność do badań nad historią Polski (początki organizacji
Kościelnej)
5.Wizja Polski wczesnego średniowiecza w oparciu o kronikę Anonima zw. Gallem
6. Kryzys monarchii piastowskiej w oparciu o źródła czeskie, ruskie i węgierskie.
7. Przebudowa państwa Polskiego w XI w. w oparciu o Roczniki polskie i obce.
8. Panowanie Bolesława Śmiałego w świetle kronik
9. Rządy Władysława Hermana
10. Polska pod panowaniem Bolesława Krzywoustego w świetle kroniki Anonima zw. Gallem
11. Ustawa sukcesyjna 1138 r. w świetle źródeł
12. Ustrój i administracja państwa do pocz. XII w.
13. Rządy synów Bolesława Krzywoustego (Tzw. Carmen Mauri i najstarsze dokumenty polskie
14. Przeobrażenia gospodarcze w XIII w. (dokumenty lokacyjne)
15. Przemiany społeczne w XIII w.
16. Dzieje Polski w świetle Kroniki Mistrza Wincentego zw. Kadłubkiem.
17. Monarchia Henryków Śląskich
18. Walki o tron krakowski
19. Przemiany życia religijnego w XIII i XIV w.
20. Żywoty Świętych z XIII w. i ich znaczenie w procesie zjednoczenia Polski
21. Próby zjednoczenia państwa w drugiej połowie XIII w. Polska pod rządami Wacława II
22. Odnowione Królestwo. Rządy Władysława Łokietka
23. Panowanie Kazimierza Wielkiego. Polityka wewnętrzna i zagraniczna
24. Polska pod rządami Andegawenów w oparciu o kronikę Jana z Czarnkowa

5
25. Jagiellonowie na tronie Polskim. Początki nowej dynastii (Kronika Jana Długosza, akty unii)
26. Problem Krzyżacki
27. Geneza i rozwój przywilejów szlacheckich.
28. Rządy Władysława Warneńczyka
29. Panowanie Kazimierza Jagiellończyka (w świetle przekazów Jana Długosza)
30. Złota jesień polskiego średniowiecza

Wykaz literatury podstawowej (do wyboru)

Baczkowski K., Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370 – 1506), t. 3, Kraków 1999.

Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV w., red. B. Geremek, Warszawa 1997
Kultura Polski średniowiecznej X-XIII w., red. J. Dowiat, Warszawa 1985
Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 2000
Nowak A. , Dzieje Polski, t. 2, 1202-1340, Kraków 2015.
Nowak A. , Dzieje Polski, t.1 do 1202. Skąd nasz ród, Kraków 2014.
Polska. Dzieje cywilizacji i narodu, t. 1 U źródeł Polski, t. 2 Monarchia Piastów, t. 3 Monarchia
Jagiellonów, pod red. M. Derwicha, A. Żurka, Warszawa – Wrocław 2003.
Szczur S., Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2007.
Wyrozumski J., Dzieje Polski Piastowskiej (VIII w. – 1320), t. 2, Kraków 1999.

Wykaz literatury uzupełniającej (do wyboru)

Anonim tzw. Gall, Kronika Polska, przekł. R. Grodecki, oprac. M. Plezia, Wrocław 1982 (i
kolejne wydania)
B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1975
Barciak A., Czechy a ziemie południowej Polski w XIII oraz w początkach XIV wieku.
Polityczno-ideologiczne problemy ekspansji czeskiej na ziemie południowej Polski, Katowice
1992
Biskup M., Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim, Warszawa 1967
Bitwa legnicka. Historia i tradycja, red. W. Korta, Wrocław-Warszawa 1994
Błaszczyk G., Burza koronacyjna. Polska-Litwa 1429-1430, Poznań 1998
Błogosławiona Salomea. Życiorys, modlitwy, pieśni, oprac. J. Bar, życiorys napisał M..
Kanior,Warszawa 1985
Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej,
Wrocław 1986
Boroń P.M., Słowiańskie wiece plemienne, Katowice 1999
Brunon z Kwerfurtu, List do króla Henryka II, w: Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego,
Warszawa 1966
Brunon z Kwerfurtu, Św. Wojciecha żywot drugi, w: Piśmiennictwo czasów Bolesława
Chrobrego, Warszawa 1966
Brunon z Kwerfurtu, Żywot Pięciu Braci Męczenników, w: Piśmiennictwo czasów Bolesława
Chrobrego, Warszawa 1966
Buczek K, Targi i miasta na prawie polskim, Wrocław 1964
Buczek. Książęca ludność służebna w Polsce wczesnofeudalnej, Wrocław 1958
By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych, oprac. A. Jelicz, Warszawa 1975
Cystersi łekneńscy w krajobrazie kulturowym ziem polskich, pod red. A.M.Wyrwy, Łekno 2004
6
Czamańska I. Mołdawia i Wołoszczyzna wobec Polski, Węgier i Turcji w XIV i XV wieku,
Poznań 1996.
Dąbrowska E., Wielkie grody dorzecza górnej Wisły. Ze studiów nad rozwojem organizacji
plemiennej w VII-IX wieku, Wrocław 1973
Dąbrowski J., Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Wrocław 1964
Deptuła C., Galla Anonima mit genezy Polski. Studium z historiografii i hermeneutyki symboliki
dziejopisarstwa średniowiecznego, Lublin 1990
Dlugossiana. Studia historyczne w pięćsetlecie śmierci Jana Długosza, cz. 1-2, Warszwa 1980-
1985
Długosz J., Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, wyd. A. Przeździecki, t. 1-3, Kraków
1863-64
Dokument fundacyjny klasztoru cysterskiego w Łeknie z roku 1153, komentarz A.M.Wyrwa, tłum.
A. Strzelecka, Poznań 2003
Gawlas S., O kształt zjednoczonego Królestwa. Niemieckie władztwo terytorialne a geneza
społecznoustrojowej odrębności Polski, Warszawa 1996
Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 1982
Grudziński T., Polityka papieża Grzegorza VII wobec państw Europy Środkowej i Wschodniej
(1073-1080), Toruń 1959
Grzesik R., Przebieg granicy polsko-węgierskiej we wczesnym średniowieczu w świetle Kroniki
węgiersko-polskiej, "SHist", 41, 1998, nr 2.
Jakub de Voragine, Złota legenda, oprac. J. Pleziowa, Warszawa 1956
Jan Kanapariusz, Św. Wojciecha żywot pierwszy, w: Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego,
tłum. K. Abgarowicz, oprac. J. Karwasińska, Warszawa 1966
Jana Długosza Banderia Prutenorum, wyd. K. Górski, Warszawa 1958
Jana Długosza, Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. I-XII Warszawa 1961-
2004
Jasiński T., Początki polskiej annalistyki. W: Nihil superfluum esse. Prace z dziejów
średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, pod red. J. Strzelczyka
K. Baczkowski, Walka Jagiellonów z Maciejem Korwinem o koronę czeską w latach 1471-1479,
Kraków 1980
Kosmasa Kronika Czechów, tłum. M. Wojciechowska, Warszawa 1968
Kozłowska-Budkowa Z., Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej, Kraków 1937
Kras P., Husyci w piętnastowiecznej Polsce, Lublin 1998
Kronika Jana z Czarnkowa, tłum M. Żerbiłło, oprac. M.D.Kowalski
Kronika Kanonika Wyszehradzkiego, w: Kronikarze czescy, tłum. i oprac. M. Wojciechowska,
Warszawa 1978
Kronika Mnicha Sazawskiego, w: Kronikarze czescy, tłum. i oprac. M. Wojciechowska,
Warszawa 1978
Kronika Thietmara, tłum. M. Z. Jedlicki, Poznań 1953
Kronika wielkopolska, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1965
Kroniki staroruskie, tłum. E. Goranin, F. Sielicki, H. Suszko, Warszawa 1987 (fragmenty:
Krzyżaniakowa J. Ochmański J., Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990
Księga henrykowska, z tekstu łacińskiego przetłumaczył i wstępem poprzedził R. Grodecki,
Poznań-Wrocław 1949
Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu,
Kraków 1997
Kurtyka, Odrodzone Królestwo. Monarchia Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w
świetle nowszych badań, Kraków 2001
Labuda G., Mieszko II król Polski (1025-1034). Czasy przełomu w dziejach państwa polskiego,
Kraków 1992
Labuda G., Studia nad początkami państwa polskiego, t.1-2, Poznań 1988

7
Latopis Kijowski 1118-1158, tłum i oprac. E. Goranin, Wrocław 1995 (seria Slavica
Wratislaviensia, t. 86)
Latopis Kijowski 1159-1198, tłum i oprac. E. Goranin, Wrocław 1994 (seria Slavica
Wratislaviensia, t.40)
Legenda świętej Jadwigi, z oryginału łacińskiego przetłumaczył A. Jochelson przy współudziale
M. W. Gogolewskiej, Wrocław 1993
Lektor Stanisław O.P., Życie i cuda św. Jacka Odrowąża z zakonu kaznodziejskiego, przekł. W.
Bojarski, przygotował do druku Z. Mazur OP, Kraków 1994
Łowmiański H., Początki Polski, t. 4, Warszawa 1970; t. 6, Warszawa 1985
M. Biskup, G. Labuda, Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 1988
Mistrza Wincentego Kronika Polska, tłum. K. Abgarowicz, oprac. B. Kürbis, Warszawa 1974
Modzelewski K., Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław 1987
Modzelewski K., Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego (X-XIII wiek), Wrocław 1975
Najdawniejsze zabytki języka polskiego, oprac. W. Taszycki, Wrocław 1975
Niezgoda C., Święta Kinga. Żywot hagiograficzny, Stary Sącz 1999
Panic I., Współczesne sprawy polskie w węgierskich kronikach drugiej połowy XV wieku (Antoni
Banfini i Jan Thuroczy), w "Prace Naukowe UŚ, nr 525, 1982, zesz. 6
Pęckowski Z., Miechów, Kraków 1967
Piwowarczyk D., Obyczaj rycerski w Polsce późnośredniowiecznej (XIV-XV wiek), Warszawa
1998
Polska około roku 1400. Państwo, społeczeństwo, kultura, pod red. W. Fałkowskiego, Warszawa
2001
Powierski J., Kryzys rządów Bolesława Śmiałego. Polityka i jej odzwierciedlenie w literaturze
średniowiecznej, Gdańsk 1992
Powieść minionych lat, przeł. F. Sielicki, Wrocław 1968
Przemysł II. Odnowienie Królestwa Polskiego, pod red. J. Krzyżaniakowej, Poznań 1997
Relacja Ibrahima ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich w przekazie al-Bekriego, wyd. T.
Kowalski, Kraków 1946
Roczniki wydane w Monumenta Poloniae Historica.
Słowiańszczyzna pierwotna, oprac. G. Labuda, Warszawa 1954
Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, tłum. J. Pleziowa, oprac. M. Plezia, Warszawa
1987
Teksty źródłowe do ćwiczeń z historii Polski średniowiecznej (do r. 1492), wybrała L. Matusik,
Wrocław 1975
Teksty źródłowe do ćwiczeń z historii Polski średniowiecznej, oprac. R. Heck, Warszawa 1951
Toć jest dziwne a nowe. Antologia literatury polskiego średniowiecza, oprac. A. Jelicz, Warszawa
1987
Tragedia Petri comitis, oprac. R. Ganszyniec, „Pamiętnik Literacki”, 49, 1952, z. 1-2
Wenta J., Dziejopisarstwo w klasztorze cysterskim w Oliwie na tle porównawczym, Gdańsk 1990
Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej (do połowy XV w.). t. 1-3. oprac. G. Labuda i B.
Miśkiewicz, Poznań 1966-1970
Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Wrocław 1982
Wyrozumski J., Państwowa gospodarka solna w Polsce do schyłku XIV wieku, Kraków 1968
Żywot Pięciu Braci Męczenników, tłum. K. Abgarowicz, oprac. J. Karwasińska, w: Piśmiennictwo
czasów Bolesława Chrobrego, Warszawa 1966
Żywot św. Kingi według Jana Długosza, tłum. A. Żurek, Tarnów 1999
Żywot świętych pustelników Zoerada Wyznawcy i Benedykta Męczennika napisany przez biskupa
Pécsu Maurusa, w: Święty Świerad i jego czasy.
Żywoty Konstantyna i Metodego, tłum. T. Lehr-Spławiński, Poznań 1959.

8
Bilans godzinowy zgodny z CNPS (Całkowity Nakład Pracy Studenta)

Wykład 30
Ilość godzin w kontakcie Konwersatorium (ćwiczenia, laboratorium itd.) 60
z prowadzącymi
Pozostałe godziny kontaktu studenta z prowadzącym 7

Lektura w ramach przygotowania do zajęć 60

Przygotowanie krótkiej pracy pisemnej lub referatu
Ilość godzin pracy 3
po zapoznaniu się z niezbędną literaturą przedmiotu
studenta bez kontaktu z
prowadzącymi Przygotowanie projektu lub prezentacji na podany
0
temat (praca w grupie)
Przygotowanie do egzaminu 20
Ogółem bilans czasu pracy 180
Ilość punktów ECTS w zależności od przyjętego przelicznika 6