A historia do papagaio Ravachol, o animal máis insolente e querido do entroido

pontevedrés Todos os Luns de Entroido reprodúcese na cidade do Lérez o enterro do seu

animal máis ilustre, un impertinente ave que viviu nunha botica da praza da Peregrina e
que hoxe forma parte do patrimonio cultural de Pontevedra A botica de Don Perfecto
Feijóo abre as súas portas na praza da Peregrina en 1880.

O banco de pedra que daba a benvida aos visitantes pronto se converteu nun dos lugares
máis bulliciosos de Pontevedra e mesmo acabaría converténdose nun importantísimo foco
de actividade social da cidade: chegou a albergar faladoiros entre personalidades tan
coñecidas como Montero Ríos, Emilia Pardo Bazán ou Miguel de Unamuno. No entanto,
non foi só o amplo catálogo de pócimas e medicamentos o que fixo famosa esta farmacia
do centro da cidade. Tampouco se lembra hoxe, aínda que custe crelo, polas voces
políticas que se reunían ás súas portas.

O culpable da fama da botica de Perfecto Feijóo foi un papagaio chamado Ravachol. A

historia do curioso animal de compañía marcou tanto ás xentes de Pontevedra que aínda
hoxe en día, cada entroido recréase a botica na súa esquina da Praza da Peregrina; e
cada Luns de Entroido réndese unha particular homenaxe ao dicharachero papagaio
Ravachol. Divertida insolencia Ravachol chegou á botica do señor Feijóo en 1891,
segundo conta o Museo de Pontevedra probablemente procedente do Rexemento de
Infantaría de Guillarei (Tui). O director da banda de música do Rexemento, Martín Fayes,
podería ser o autor deste orixinal agasallo. O animal exótico, aínda que non era o único
que habitaba na Boa Vila naquel momento, si logrou ser o máis coñecido, tanto é así que
hoxe é un símbolo máis da cidade.

A súa personalidade, alborotadora e rebelde, foi a que lle granjeó o nome de Ravachol en
honra ao revolucionario francés François Claudius Koënigstein, anarquista, terrorista e
ladrón.

Segundo contan varios escritos da época, o papagaio era coñecido na cidade polas súas
frases impertinentes, case sempre en galego, coas que divertía e escandalizaba a partes
iguais. No entanto, Ravachol non sempre foi o insolente papagaio que hoxe se lembra,
senón que algúns historiadores da época contan que tardou un tempo en afacerse á
botica e permaneceu case mudo durante algúns meses. Pero pronto comezou a mostrar a
súa verdadeira personalidade e incorporar ao seu "vulgar vocabulario cuartelero" as
frases que escoitara nas súas primeiras semanas na farmacia de Perfecto Feijóo.
Prudencio Landín, Enrique Fernández-Villamil ou José Luís Cale son algúns dos que
recollen as frases máis coñecidas do exótico papagaio, que repetía sen cesar "se collo a
vara" (se collo a vara), reproducindo as reprimendas que o seu propio dono facía.

Os visitantes da botica comezaron a obsequialo entón con chucherías, un xesto que o que
non facía acababa escoitando un "vaite de aí, lambón" (vaiche de aí, goloso). Tamén
exercía de "timbre" e avisaba ao boticario de que había clientes cando este íase á
trastienda, baixo o berro de "Don Perfeuto, parroquia", ademais de advertir aos visitantes
de que "aquí non fíase". Chegou a insultar a ilustres escritores como Emilia Pardo Bazán,
que aseguraba que a chamou "puta", ou ao presidente da República Emilio Castelar, ao
que chamou "Demo dás barbas" (Diaño de barbas) nunha reunión de políticos aos que
tachou de "ladróns".

O loito de toda unha cidade

O impertinente Ravachol chegou a converterse nun personaxe ilustre, amado por (case)
todos os veciños e un fillo máis da cidade de Pontevedra. Tan querido era que o día
seguinte ao seu falecemento, o 27 de xaneiro de 1913, a prensa local fíxose eco da
"desconsoladora noticia" da morte do papagaio. As teorías sobre o deceso do pobre
animal ían entón desde unha enfermidade descoñecida até o envelenamento levado a
cabo por algún cliente descontento cos seus insolencias.

A proximidade das festividades de entroido fixo que a Boa Vila dividísese entre o loito e a
celebración, o que acaba cunha feliz casualidade que converte ao mollo no mito que é
hoxe. Un prolongado velorio, levado a cabo os primeiro días na botica de Don Perfecto
Feijóo e máis tarde no local da Sociedade de Recreo de Artesáns, culmina cun
multitudinario enterro. O seu cadáver, embalsamado e exposto sobre unha mesa cuberta
de flores na farmacia, é velado polos veciños, que se achegan desde toda Galicia para
transmitir as súas condolencias ao boticario e, quen non pode facelo, envíaas en
telegramas chegados de todo o país. O "solemne enterro" ten lugar o domingo de
entroido, día 2 de febreiro, e prevese o enterro o mesmo Mércores de Cinza, para o que
se convoca aos pontevedreses "disfrazado cada un á súa maneira e levando nas vosas
pecadoras mans un farol o máis funerario posible".

Nace o mito Desde o local de Artesáns, na praza da Constitución (hoxe a Herrería) parte
a comitiva fúnebre que desfila co exótico animal engalanado e seguido de toda a cidade.
Miles de persoas completan o percorrido que atravesa as rúas máis importantes de
Pontevedra e que hoxe se converteu nunha tradición máis do entroido. O coro Aires dá
Terra e o orfeón da Sociedade Artística entoan o De profundis de Mozart como despedida
fronte á botica na que Ravachol vivira. Esa mesma noite, o Circo-Teatro celebra unha
velada en honra ao mollo na que se recitan poemas, cántanse réquiems e, en definitiva,
réndese homenaxe ao animal como se fixo co veciño máis ilustre de Pontevedra.
Finalizada a velada, o corpo de Ravachol é trasladado até unha leira de Perfecto Feijóo
en Mourente, onde será enterrado en presenza de varios políticos da cidade e, por
suposto, da súa compungido dono.

A pesar do impresionante despregamento que ten lugar para o enterro e enterro de

Ravachol, non é até 1985 cando se incorpora ao entroido pontevedrés, unha tradición que
hoxe se converteu nunha das favoritas dos veciños. Este particular velorio, cuxa comitiva
fúnebre tamén percorre varias rúas da cidade, realízase cada Luns de Entroido e serve de
culmen a unha semana de festas en Pontevedra. Como no habitual Enterro da Sardiña,
un "meco" xigante representa ao mollo Ravachol, disfrazado dun tema de actualidade
diferente cada ano. Tras a súa chegada á Herrería, seguido de plañideras e demais
pontevedreses que choran a súa morte vestidos de loito rigoroso, presencian a súa
queima para simbolizar o fin das restricións da coresma.
Ravachol é, aínda despois de morto, o Papagaio máis famoso do mundo. Viviu en
Pontevedra entre 1891 e 1913. Era o animal de compañía do farmacéutico Perfecto
Feijóo. Ao longo da súa vida converteuse nun símbolo da cidade polo seu carisma e
simpatía. Tras a súa morte o pobo dedícalle unha calorosa despedida con multitudinaria
asistencia. O enterro do Papagaio Ravachol conmemórase todos os anos nos entroidos
da capital das Rías Baixas.

É en 1891 cando un profesor de música amigo de D. Perfecto regálalle tan exótico animal.
Trátase de Martín Fayes que ostentaba o cargo de director da banda militar do rexemento
de infantaría de Guillarei-Tui, moi próximo á fronteira con Portugal. A adaptación do
papagaio ao seu novo fogar levoulle certo tempo, aínda que unha vez que mostrou o seu
temperamento, sorprendeu a propios e estraños. Pronto exteriorizó o carácter alborotador
e irreverente que levaba dentro?.

Non existe constancia de que o papagaio tivese un nome determinado durante os seus
primeiros meses en Pontevedra, pero antes de que se cumprise un ano da súa chegada á
cidade, todos os veciños coñecíano co nome dun famoso revolucionario francés. François
Ravachol era un anarquista que ademais de alborotador gañouse a fama de temido
terrorista por uns atentados realizados con dinamita. É o propio don Perfecto o que
bautiza ao mollo co nome de Ravachol, dadas as súas mostras de rebeldía e carácter
alborotador.

O simpático animal identificaba algunhas situacións para aplicar as súas frases, case
sempre en galego, que pronto se fixeron populares e foron utilizadas na linguaxe diaria
dos pontevedreses. Don Prudencio tratou de corrixir o seu mal comportamento verbal e a
frase ameazante? ?? Se collo a vara. Esta frase o papagaio fíxoa propia para dirixirse
aos que se metían con el. Cando algún paisano achegábase e cara a que lle daba un
caramelo dicíalle? ??

Vaite de aí lambón.

Se ninguén atendía a botica e entraba algún cliente gritaba? ??

Don Perfeuto, parroquia.

Ou tamén?

?? Xente na tenda.

Se o cliente tiña mal aspecto gritaba? ??

Aquí non fíase.

Para cando entraba un sacerdote imitaba a un corvo.

Tamén tiña fama a súa forma de facer pregarias e cantos durante a misa no próximo
Santuario da Peregrina, causando malestar nos relixiosos aos que chamaba ?bárbaros?.

O Papagaio Ravachol despachouse ben a gusto con varios personaxes da época.

Recibiron os seus insultos intelectuais e poderosos políticos. Ao propio presidente do
goberno D. Eugenio Montero Ríos e á escritora Dna. Emilia Pardo Bazán dedicoulles
insultos que carrexarían boa condena na época.

O 26 de xaneiro de 1913 falece o Papagaio. Dise que a causa da súa morte foi
un empacho de bizcochos mollados en viño. A sociedade pontevedresa envólvese dunha
triste sensación de dor e organízase para despedir ao referente máis emblemático da
cidade. O cadáver é embalsamado e exposto na farmacia que se abarrota polas mostras
de dor dos pontevedreses. A Don Perfecto chéganlle telegramas de toda a xeografía
española. A farmacia queda pequena e é a sociedade de artesáns a que instala, con máis
solemnidade, unha capela ardente. Ademais da cidadanía acoden todas as autoridades
civís e militares, a noticia conmoveu á cidade e comarca. Fixan a data do enterro para o
día 5 de febreiro, mércores de cinza.

A sociedade de artesáns organiza os actos fúnebres. Publícase un bando onde solicitan a

asistencia ao enterro ?disfrazado cada un á súa maneira e portando un farol fúnebre?
Encabeza a comitiva unha ducia de xinetas, e componse de bandas de música,
comparsas, carrozas e miles de paisanos que en luctuoso desfile diríxense ao Circo-
Teatro da Alameda. Ante unha bancada #abarrotado celébrase unha fúnebre despedida
denominada ?Velada Infausta?. Ilustres pontevedreses participan destes actos que
despiden ao moi querido Papagaio Ravachol.

No ano 1985, un grupo de animados pontevedreses xunto á comisión municipal de

festas, deciden recrear o velorio e enterro do Papagaio Ravachol no entroido da cidade.
Destacamos a participación de Bibiana Araújo, Pepe Shiva e Xose Brea. O éxito desa
primeira recreación foi de tal dimensión que en poucos anos o enterro do Papagaio
Ravachol converteuse nun dos actos máis populares dos entroidos españois. A
celebración pecha a semana do animadisímo entroido pontevedrés. Son innumerables as
mostras de recoñecemento a esta figura do entroido pontevedrés. Así mesmo conta coa
súa propia saeta, a súa propia rumba, as súas tanguillos e coplas murgueras, a súa pin e
o seu diferente merchandising.
Non existe constancia de que o papagaio tivese un nome determinado durante os seus
primeiros meses en Pontevedra, pero antes de que se cumprise un ano da súa chegada á
cidade, todos os veciños coñecíano co nome dun famoso revolucionario francés, François
Claudius Koënigstein, coñecido como Ravachol, un anarquista que ademais de
alborotador gañouse a fama de temido terrorista por uns atentados realizados con
dinamita. Tras a súa detención, en 1892 é executado na guillotina. A noticia ocupou
titulares de prensa en todo o mundo.2? É o propio don Perfecto o que bautiza ao mollo co
nome de Ravachol, dadas as súas mostras de rebeldía e carácter alborotador. Sen dúbida
o temperamento do papagaio foi en grao sumo peculiar, o seu verborrea e facilidade de
palabra convérteno nun singular atractivo. Pronto se gaña o agarimo popular e até a
farmacia achéganse veciños de todos os lugares para observar con asombro as súas
habilidades. Moitos clientes obsequian ao mollo con algún caramelo, os que non o facían
adoitaban recibir un bo rapapolvo.
Souvenir oficial do Papagaio Ravachol.

A vida do simpático animal estivo marcada por un gran número de anécdotas

relacionadas coa súa facilidade de palabra e especial sarcasmo. O máis sorprendente é
que á súa fluidez na linguaxe ía unida unha suposta intelixencia que lle permitía manter
pequenas conversacións[cita requirida]. Ademais identificaba algunhas situacións para
aplicar as súas frases, case sempre en galego, que pronto se fixeron populares e foron
utilizadas na linguaxe diaria dos pontevedreses.

Don Perfecto tratou de corrixir o seu mal comportamento verbal e a frase ameazante ?se
collo a vara?. Esta frase o papagaio fíxoa propia para dirixirse aos que se metían con el.
Cando algún paisano achegábase e facía que lle daba un caramelo ?

Vaite de aí, lambón?.

Se ninguén atendía a botica e entraba algún cliente gritaba: ?

Don Perfeuto, parroquia?

ou tamén ?

Xente na tenda?.

Se o cliente tiña mal aspecto gritaba

aquí non fíase?.

Para cando entraba un sacerdote imitaba a un corvo. Tamén tiña fama a súa forma de
facer pregarias e cantos durante a misa no próximo santuario da Peregrina, causando
malestar nos relixiosos, aos que chamaba

bárbaros?.

O papagaio Ravachol despachouse ben a gusto con varios personaxes da época.

Recibiron os seus insultos intelectuais e poderosos políticos. Ao propio presidente do

goberno Eugenio Montero Ríos e á escritora Emilia Pardo Bazán dedicoulles insultos que
carrexarían boa condena na época.

Unha mostra da súa sorprendente capacidade é que en ocasións gritaba ?

Don Perfeuto, a despachar? e cando se achegaba o farmacéutico dicíalle ?

engañeiche?.

Nos entroidos de 1900 concédeselle un papel nunha obra de teatro xa que as súas
habilidades para a conversación convencen ao director. Aínda que á hora da verdade
demostra a súa extravagancia, actuando de maneira indisciplinada e pondo verde a todos
os actores. O 26 de xaneiro de 1913 falece o papagaio. Dise que a causa da súa morte foi
un empacho de bizcochos mollados en viño.

A prensa recolle a noticia con gran estupor deixando á sociedade pontevedresa sumida
no máis profundo desconsuelo. Apuntan os xornais que Ravachol gozaba en toda Galicia
dunha "notable nombradía". A sociedade pontevedresa envólvese dunha triste sensación
de dor e organízase para despedir ao referente máis emblemático da cidade. O cadáver é
embalsamado e exposto na farmacia que se abarrota polas mostras de dor dos
pontevedreses.

A don Perfecto chéganlle telegramas de toda a xeografía española. A farmacia queda

pequena e é a Sociedade de Artesáns a que instala, con máis solemnidade, unha capela
ardente. Ademais da cidadanía acoden todas as autoridades civís e militares, a noticia
conmoveu á cidade e comarca.

Fixan a data do enterro para o día 5 de febreiro, mércores de Cinza. A Sociedade de

Artesáns organiza os actos fúnebres. Publícase un bando onde solicitan a asistencia ao
enterro disfrazado cada un á súa maneira e portando un farol fúnebre?

Encabeza a comitiva unha ducia de xinetas, e componse de bandas de música,

comparsas, carrozas e miles de paisanos que en luctuoso desfile diríxense ao Circo-
Teatro da Alameda. Ante unha bancada #abarrotado celébrase unha fúnebre despedida
denominada ?Velada Infausta?. Ilustres pontevedreses participan destes actos que
despiden ao moi querido papagaio Ravachol. Os restos mortais do animal son enterrados
na leira que D. Perfecto posuía en Mourente. Son os íntimos tertulianos da botica, os que
dan o último adeus ao mollo que durante máis de vinte anos mantivo á sociedade
pontevedresa pendente das súas extravagancias. No ano 1985, un grupo de animados
pontevedreses xunto á comisión municipal de festas, deciden recrear o velorio e enterro
do papagaio Ravachol no entroido da cidade. Destacamos a participación de Bibiana
Araújo, Pepe Shiva e Xosé Brea. O éxito desa primeira recreación foi de tal dimensión
que en poucos anos o enterro converteuse nun dos actos máis populares dos entroidos
españois. A celebración pecha a semana do animadisímo entroido pontevedrés. É
habitual que Ravachol apareza o luns cun disfrace que cambia cada ano segundo a
actualidade. Nun principio o enterro celebrábase en venres, pero foi trasladado ao sábado
ou domingo para facilitar a participación dos miles de asistentes chegados de todos os
lugares. Quixo a casualidade que o Ravachol morrese en plenos entroidos, a causa da
súa morte unha enfermidade descoñecida, dicían as malas linguas que quizais por
envelenamento de algún personaxe agraviado ou por empacho de lambetadas. Fóra
como fose o enterro convértese en un espectáculo multitudinario, publícase un bando
para que se asista ao enterro disfrazado cada un á súa maneira e levando «un farol o
máis funerario posible». Segundo as crónicas xornalísticas formaban a cabalgata «doce
xinetes con farois acesos, bandas de cornetas, a comparsa Os Espías as carrozas do
Liceo Casino e do Recreo de Artesáns, a dos interlocutores da Botica, a banda de música
municipal e numerosas máscaras disolvéndose á entrada das Palmeiras». O
seu cadáver embalsamado e exposto xunto á casa das caras foi obxecto de visita
durante días, até o seu posterior enterro na leira «Ou padronelo» que Perfecto
Feijo posuía en Mourente, alí sería lembrado durante anos sucesivos por numerosos
amigos. Entroido de Pontevedra e o papagaio Ravachol No ano 1985 o Papagaio
Ravachol é incorporado ao entroido pontevedrés substituíndo ao enterro da sardiña.