3

dalga diyotlu ve tristörlü THD, DF ve pf

temel ve neden olur.
Fourier ile sorunun çözülmesi daha uygundur.

1
3 R Yük Durumu

geriliminin ve ortalama ve etkin ;

1 Vm
Vo Vm sin( t )d ( t ) cos( t ) 0
2 0 2
Vm Vm
1 1
2
Vo
io
R
2
1 Vm2 2 Vm2
Vorms Vm sin( t ) d ( t ) sin ( t ) d ( t ) 1 cos(2 t ) d ( t )
2 0
2 0
4 0

Vm2 sin(2 t ) Vm2 sin(2 ) sin(0)

Vorms t 0
4 2 0
4 2 2
Vm 1 Vm
Vorms 0 0 0
2 2
Vorms
irms
R
2
3 R Yük Durumu
Hem AA 'da , hem de DA'da
crestT-actor-PeakT-actor-a.vn/Vrms kullanılır.

Güç faktörü, RF, FF,

Vm
Vorms I orms Vorms 2 2
pf
Vsrms I srms Vsrms Vm 2
2
2
Vac Vsrms Vo2 2
Vsrms
RF 1 FF 2 1
Vo Vo2 Vo2
Pf :
kaynaktan çek!len akt!f gücün görünür güce oranıdır AA performans
.

gösterges!d!r .

FF : B!r DA ( ger!l!m
veya
akım ) dalgasının düzgünlük değer"d"r .

RF
dalgalılık
: " " "
a , " " •

3
 Dalga RL Yük Durumu
DI İ
*Bu tür devreler küçük güçlü uygulamalarda .
& VL
* dalga AC kaynaktan ortalama ~

büyüktür. Yani kaynak bir DC 6 ö

sahiptir.

harmonik içermektedir.

zaman . Ya-
dalga bir trafonun trafo-
dan DC sahip yüksek harmonikli bir olur.
Bu durum da trafonun üzerinde önemli
. Bunlar ;

1. Manyetik doyum problemleri .

2. Primer ve sekonder geriliminde bozulmalar meydana gelir.
3. artar.
4. problemi büyür.

4
Dalga RL Yük Durumu

di (t )
Ri (t ) L V
dt
RI ( s ) LsI ( s ) V / s
V A B
I (s)
s ( R Ls )s R Ls
A B
I (s)
s R Ls
V V t/
i (t ) e , L / R t 0 için
R R
V t/
in (t ) e , t 0 için
R
V
i f (t ) , >t 0 için
R
i (t ) i f (t ) in (t )
i (t ) KDA GDA

5
 Dalga RL Yük Durumu

i (t ) i f (t ) in (t )

Diferansiyel teknik terimler:

Toplam çözüm = Homojen çözüm (Öz çözüm) + Homojen olmayan çözüm (Özel çözüm)
Total solution= Complementary or homogenous solution + Nonhomogeneous or particular solution

Kontrol teknik terimler:

Toplam cevap = cevap + cevap
Total response = Forced response + Natural response

Devre teknik terimler:

Toplam devre (veya gerilimi) = durum (veya gerilimi) + Geçici durum (veya gerilimi)

6
Dalga RL Yük Durumu

V
i f (t )
R
t/
in (t ) Ae
di (t )
in (t ), Ri (t ) L 0 'nin çözümüdür.
dt
A sabiti bobinin baslangiç kosuluna baglidir.
V t/
i (t ) Ae
R
V
i (0) 0 Ae0/
R
V
A
R
V V t/
i (t ) e
R R

7
 Dalga RL Yük Durumu

Bu devrenin çözümü bilinmektedir:

Vm 1 L
i f (t ) sin( t ), tan
R R2 L
2 R
L Vm
i f (t ) sin( t )
Z
in (t ) Ae t /
Bu devrenin çözümü Laplas yöntemi .
Laplas ve ters laplas sonra di (t )
trigonemetrik in (t ), Ri (t ) L 0 'nin çözümüdür.
gerekir. Bu da uzun gelir. dt
Vm
i (t ) sin( t ) Ae t /
di (t )
Z
Ri (t ) L Vm sin( t )
dt Bobinin baslangiç (t=0 aninda) kosulu i(0)=0 olsun.
Vm
I (s) Vm
s2 2
R Ls i (0) 0 sin(0 ) Ae0/
Z
Böyle bir devrenin (sinüsoidal kaynak ile beslenen
Vm Vm
devreler) çözümü diferansiyel denklem içinde A sin(0 ) sin( )
belirsiz yöntemi (undetermined coefficents) ile Z Z
. Çözüm yine nispeten uzun
Vm V
gerektirir.
i (t ) sin( t ) m sin( )e t /
Z Z
Vm Vm t/
i (t ) sin( t ) sin( )e
Z i f (t ) Z in ( t 8)
 Dalga RL Yük Durumu

Bu devrenin if(t) ve geçici in(t)

durum . Fakat
geçici durum ilk
alternansta etkilidir. ihmal
, bütün alternanslarda
devre sadece durum
meydana gelmektedir. Bu
yüzden bu tür devrelerde
i(t)=
devre
durum ifade eder.

Devreden geçen hem pozitif hem

negatif , tüm
devre belirli bir
.

9
Dalga RL Yük Durumu

R
L

Vm Vm t/
i( t ) sin( t ) sin( )e , t
Z Z

Vm t/
lim sin( )e 0
t Z
lim in ( t ) 0
t

Vm
i( t ) i f ( t ) sin( t )
Z

10
Dalga RL Yük Durumu

Bir önceki devrenin çözümü ile .

Vm Vm
i (t ) sin( t ) sin( )e t /
R Z Z
L
Vm Vm t/
i (t ) sin( t ) sin( )e
Z i f (t ) Z in ( t )

Fakat bir önceki devrede, devre tüm t için pozitif veya negatif bir
sahipken, bu devreden geçen 0 ile için bir pozitif
sahiptir.

Vm t/
i( t ) sin( t ) sin( )e 0 t
i( t ) Z
i( t ) 0 t 2

11
 Dalga RL Yük Durumu

Bu devrelerden çekilen birbirinden .

(2): devrenin zaman sabiti çok yüksek yani ( ) bu devrede devre sahip geçici durum
ilk alternansta etkisi . Zaman sabiti çok yüksek olsa bile, geçici durum ancak ilk birkaç
alternans boyunca etkili olabilir.

Yük

(1)

Yük
(2)

12
 Dalga RL Yük Durumu

Bu devrelerden çekilen birbirinden .

(2): devrenin zaman sabiti çok yüksek yani ( ) bu devrede devre sahip geçici durum
ilk alternansta etkisi . Zaman sabiti çok yüksek olsa bile, geçici durum ancak ilk birkaç
alternans boyunca etkili olabilir.

13
 Dalga RL Yük Durumu

Bu devrelerden çekilen birbirinden .

(2): devrenin zaman sabiti çok yüksek yani ( ) bu devrede devre sahip geçici durum
ilk alternansta etkisi . Bu yüzden, t=0 belirli bir süre sonra geçici durum gider ve
devreden geçen sinüsoidal bir sahip olur. Böyle bir elektrik devresinde devre teoremlerini kullanarak,
ortalama ve rms büyüklükler, güçler ve güç faktörü gibi her türlü devre hesaplayabiliriz.
* 1 tane t=0 .
* Bu yüzden devre sadece durum .
* durum sinüsoidal bir sahiptir.
* Bu duruma (sinüsoidal) kaynak, yük (sinüsoidal ) durumu denir.
* Bu yüzden devre teoremleri ile devre nicelikleri hesaplanabilir.
Doğrusal olmayan
Doğrusal kaynak
Yük

(1)

Doğrusal Yük
(2)

14
 Dalga RL Yük Durumu
Bu devrelerden çekilen birbirinden .
(1): dalga devresinde diyot, her pozitif ( t=0 ) ( )
kadar iletimde . Yani her pozitif t=0 . Bu yüzden her t=0 t=
kadar devreden pozitif bir geçer. Bu geçici durum etkisi, (zaman sabiti küçük olsa bile), diyot iletimde
süre boyunca devam eder. Bu durum her pozitif alternansta için, devre geçici durum ihma
edilemez. Böyle bir devrede kaynaktan çekilen sinüsoidal bir sahip olmaz. Sinüsoidal sahip olmayan gerilim
ve/veya , devre teoremleri devre nicelikleri hesaplanamaz.
* Pozitif alternans kadar t=0 .
* Bu yüzden devre hem hem de geçici durum .
* Bu yüzden devre sinüsoidal bir sahip .
* Bu duruma (sinüsoidal) kaynak, olmayan yük (sinüsoidal olmayan çeken yük)
durumu denir.
* Bu yüzden devre teoremleri ile devre nicelikleri hesaplanamaz. Doğrusal olmayan
Yük

(1)

Doğrusal
Yük
(2)

15
 Dalga RL Yük Durumu

gibi her iki devrede dalga

sahip bir çekmektedir, çünkü her iki devrenin
diferansiyel denklemi çözüme sahiptir. Fakat, sinüsoidal (1): Mavi
devrede 2) nolu devre geçici zamanla gitmekte
ve devrenin sadece .
1) nolu devre ise her pozitif alternansta çekilen
birbirinin ve geçici her pozitif alternansta
gözükmektedir. Bu yüzden ihmal edilemez.
(2): Mor
16
Dalga RL Yük Durumu

Vm t/
i( t ) sin( t ) Ae 0 t
i( t ) Z
i( t ) 0 t 2

Vm t/
i( t ) sin( t ) sin( )e
Z
17
Dalga RL Yük Durumu

18
Dalga RL Yük Durumu

19
Dalga RL Yük Durumu

20
Dalga RL Yük Durumu

21
Dalga RL Yük Durumu

22
23
24
 Dalga RL Yük Durumu

2
Z R2 L
1 L
tan
R
Vm t/
i( t ) sin( t ) Ae 0 t
i( t ) Z
i( t ) 0 t 2
Vm
A sin( )
Z
Vm /
i( ) 0 sin( ) Ae 0
Z

1
I rms i 2 ( t )d ( t )
2 0

1
Io i ( t )d ( t )
2 0

25
 Dalga RL Yük Durumu

Vm /
sin( ) Ae 0
Z
Bu bir transendental (transcendental:not algebraic: cebirsel olmayan) denklemdir.
Böyle denklemlerin formda (analitik) bir çözümü yoktur. Çözümde nümerik
yollar kullanmak gereklidir. Bu nümerik yollardan , Newton-Raphson yöntemi,
güç serileri (power series), ara (iç) (linear interpolation) olarak
verilebilir.

26
 Dalga RL Yük Durumu

Çözüm yolu:

1. ve yük hesapla.
2. hesapla.
3. i( t) elde et.
4. hesapla.
5. hesapla.

6. hesapla.
7. PL hesapla.
8. pf hesapla.

27
 Dalga RL Yük Durumu

Örnek:

R=100
L=0.1H
Vs=100sin(377t)

a.) Devreden geçen ifade ediniz i( t)=?

b.) Devreden geçen ortalama bulunuz Io=?
c.) Devreden geçen rms bulunuz Iorms=?
d.) Kaynaktan yüke ortalama gücü PL=?
e.) Güç faktörünün pf=?
f.) Devreden geçen temel rms ve nedir?
g.)
h.) Güç .

28
 Dalga RL Yük Durumu
1 377 (0.1)
a.)
tan 0.361rad 20.62o
100
Z 1002 37.7 2 106.9
L/R 0.377 rad
A 0.936sin(0.361) 0.3306
t /0.377
i( t ) 0.936sin( t 0.361) 0.3306e 0 t
i( t )
i( t ) 0 t 2

0.936sin(¥00t 0.361) 0.3306e ağt /0.377 0

b.)
Ba
3.5rad
3.5
1 t /0.377
Io 0.936sin( t 0.361) 0.3306e d t 0.308 A
2 0

3.5 2
1 t /0.377
I rms 0.936sin( t 0.361) 0.3306e d t 0.474 A
2 0
c.)

29
 Dalga RL Yük Durumu

2
d.) PL I rms R 0.4742 100 22.43W h.)

P 22.4 Ps 70.711 0.3344 cos( 18.73) 22.43W

e.) pf 0.67
S 100
0.474
2
t /0.377
i ( t ) 0.936sin( t 0.361) 0.3306e
t x yap u bulunur.
f.)
2
a1 i ( t ) cos(n t ) i.)
2 0
3.5
Qs 70.711 0.3344sin(18.73) 7.4755VAr
1 S 70.711 0.474 33.517VA
a1 i ( t ) cos( t ) 0.1495
0
D 33.517 2 22.432 7.47552 23.75VAd
3.5
1
b1 i ( t ) sin( t ) 0.4486
t /0.377
0 i ( t ) 0.936sin( t 0.361) 0.3306e
a12 b12 dio t
I s1rms 0.3344 A 352.86 cos( t 0.3605) 330.59e t /0.377

2 dt
x1 tan 1
a1 / b1 0.3217 rad 18.43 dio t 377 t /0.377
VL t L 35.286 cos(377t 0.3605) 33.059e
dt
I acrms 0.4742 0.3082 0.3603 3.5
<
g.)
0.3344 1
DF 0.9281 VLrms VL2 t dt 16.78V
0.3603 2 0
2 W = 2Tl60
1 0.9281 2 VLrms
THD 0.4012 QL 7.4689W
VAR
30
0.92812 L
Dalga RL Yük Durumu

31
 Dalga RL Yük Durumu

Devrenin : son iki (mH)

Last two numbers of your student number represents the inductance of the circuit.
Örnek (for example): 02 => L=2mH

R=10
Vs=220sin(2 50t)

a.) i(t)=?
b.) Io=?
c.) Irms=?
d.) PL=?
e.) pf=?

h.) Yükün üstünde gerilim ve yükten geçen konu size gibi çiziniz. ( bir program
kullanmak isterseniz, kullanabilirsiniz )

32
 3

Vs=Vmsin( t)

Vdc
L

i(t) i(t)

- -

i(t)
+
L
Vs=Vmsin( t) VL(t)
R

Vdc
-

33
3

Batarya etmek için bu tür basit devreler . Fakat standartlar endüstriyel yoktur.

VL(t)

Vdc

i(t) i(t)

- -

34
3

Devre niceliklerinin :

Vm sin( ) Vdc
sin 1 (Vdc / Vm )
Z&
Vm Vdc t/
i( t ) sin( t ) Ae t
i( t ) Z R
i( t ) 0 t 2
Vm Vdc / Vdc Vm /
i( ) 0 sin( ) Ae A sin( ) e
Z R R Z
Vm V /
i( ) 0 sin( ) dc Ae
Z R

1
I rms i 2 ( t )d ( t )
2
1
Io i ( t )d ( t )
2
35
3

Örnek:
R=2 , L=0.02 H, Vdc=100 V, Vs=169.7sin(377t) V
a.) Devreden geçen ifade ediniz i( t)=?
b.) Devreden geçen ortalama bulunuz Io=?
c.) Devreden geçen rms bulunuz Iorms=?
d.) Kaynaktan yüke ortalama gücü PL=?
e.) Güç faktörünün pf=?
f.) =0.6648 göre DF=?
g.) Devreden geçen temel rms ve nedir.
h.)

o VT0 = 1 . Tristörün jonksiyon

36
3

a.) 1 377 (0.02)

tan 1.31rad
2
1 100
sin 0.63rad
169.7
Z 22 7.54 2 7.8
L/R 3.77rad
A 50 21.8sin(0.63 1.31) e0.63/3.77 75.3
t /3.77
i( t ) 21.8sin( t 1.31) 50 75.3e t
i( t )
i( t ) 0 t 2
/3.77
i( ) 0 21.8sin( 1.31) 50 75.3e
b.) 3.37 rad
3.37
1 t /3.77
Io 21.8sin( t 1.31) 50 75.3e d t 2.25 A
2 0.63

37
3

3.37 2
c.) 1 t /3.77
I rms 21.8sin( t 1.31) 50 75.3e d t 3.98 A
2 0.63

2
PL Vdc I o I rms R 100 2.25 3.982 2 256.68W
d.)
P 256.68
pf 0.54
e.) S 169.7
3.98
2
1
f .) DF 0.8328 h.)Qs 120 2.734sin( 38.52) 204.33VAr
1 THD 2
• ••

S 120 3.98 477.6VA

g .)
2 2
D 477.62 204.332 256.682 347.08VAd
I acrms 3.98 2.25 3.283 A
I s1rms
0.8328 I s1rms 2.734
3.283
1. yol :

Gazze-aaa
p fac

PİTT-TELIFETTFFF-OS
p fac
256.68
120 3.283
0.6515

DF cos( x1) x1 0.6724rad 38.52

2. yol :
256.68 120 2.734 cos( x1)
38
x1 a- 0.6723rad a-
38.52
3

j.)

I rms 3.98 A
Io 2.25 A

2
Ptr VT 0 I o I rms rT 1 2.25 3.982 0.02 2.567W
Ts 2.567 1 40 42.567 C
Tc 2.567 1 42.567 45.134 C
Tj 2.567 1 45.134 47.7 C

39
3

40
3

Devrenin : son iki (mH)

Last two numbers of your student number represents the inductance of the circuit.
Örnek (for example): 02 => L=2mH

R=10
Vs=220sin(2 50t)
Vdc=150V

a.) i(t)=?
b.) Io=?
c.) Irms=?
d.) PL=?
e.) pf=?

h.) Yükün üstünde gerilim ve yükten geçen konu size gibi çiziniz.

41
42
 V1 = 100sin(377t) + FW diyot
R = 10

Durum 1. L = 0.01 H
Durum 2. L = 2 H

>>T ise, FW diyotla beraber

sürekli artarak Vo/R veya (Vo-Vdc)/R
oturur.
43
 Durum 1. L = 0.01 H

44
 Durum 2. L = 2 H

45
 Durum 2. L = 2 H

46
 dalga denetimsiz ve denetimli gerilimi ve ripple
yüksektir.

Güç faktörü kaynaktan çekilen harmonik reaktif gücün çok yüksektir. Çünkü kaynak
yüksek seviyede (%20 - % 40) harmoniklidir. Standartlar Isc<20ILanma durumunda
genel durumdur), kaynak en fazla %5 toplam harmonik bozunumlu (THD)
çekilmesine izin verilir.

RL yük durumunda yüke aktif gücü yani güç faktörünü için FW diyot
. Bu durumda enerjisini bir sonraki periyodun kadar harcayabilmesi
gerekir. To>>T ise FW diyot kullanmak . Bu durumda yük sürekli artarak Vo/R
. Kaynak da kare dalga olur. Bu durumda kaynak de
neden olur.

Bu kaynaktan DA çeker. Standartlar kaynaktan DA çekilemez.

kaynaktan hem tek hem de çift harmonik çekilmektedir. Çift harmonik
kendinden sonra gelen tek harmoniklerin %25 ile .

Tüm diyotlu ve tristörlü FW diyotu devre denetimli hale gelir.

gerilimi negatife için evirici moda geçemez. Bu yüzden denetimli denir.

47
IEEE Std 519 - 2014

48
Güç :

1. Bobin bulunan bir devrede, devre . Bir bobinin her zaman

akacak bir yol .

2. Bir gerilim paralel kapasite . Kaynak ve kapasite

mutlaka bir endüktans veya direnç .

3. Bir seri endüktans kaynak ve endüktans

mutlaka bir kapasite veya direnç .

4. Bir bobinde Vs dengesi . (Endüktans geriliminin harmonik

5. Bir kapasitede As dengesi .

49
50
51
52