ao PRZEMOC W RODZINIE.- Pigmiennictwo ‘tu, Media Rodzina of Pozna\, Poznatt. ‘Traumatic bonding: The development of emotional attach- fered women and other relationships of intermittent abuse, , ictimolo- Partner violence, red. Jasin- st n, A472. "rzemoc — raz psychiceny i powrét do réwnowngi, Gdariskie Wy- ro Psychologicane, Gdarsk. ns * ) Trauma and rion: A mo- “The Counseling Psychologist”, vol. 16,4, s. 531— Ochberg EM, (1988), Post Publishers, New York. W pitmnicy, Znak, Krakéw. tic Therapy and Victims of Violence, Brunner /Mazel al Review, [w:) ), Handbook of Fa- Strats M.A: (1955, Iden offers in criminal justice research on domestic ase n Behavioral Stent, vl 3652 587 600 1993), Surevor Therapy: Cl Endolar Communications, Denver Walker L.B. (1994), Abused women and survivor therapy, American Psychological AS- sociation, Washington. * * an 3 Assessment and Intervention Workbook, ” Rozdziat I Interwencja kryzysowa wobec kobiet - ofiar przemocy w rodzinie Katdy rodzaj przemocy, nawet 0 niewielkim stopniu nasitenia, wymaga interwengi, aby powstrzymaé maltretowanie. W innym przypadka prze- ‘moc bedzie sienasilala i pozostanie w ukryciu. W pierwszym etapie inter- wengj terapeuta koncentruje sig wok6! wiasciwego rozpoznania przemo- cy jako odrebnego problemu, innego niz. kryzys czy konflikt matzetiski Pray lagodniejszych formach przemocy czesto mylnie stawiana jest diag- noza konfliktu maizeriskiego. O ile latwiej uznaé za praemoc fizyczne znecanie sie, 0 tyle trudniej w grozbach i wy2wiskach rozpomaé przemoc psychiczna. Tymezasem skutki przemocy psychiczne} sa podobne jak w przypadku praemocy fizyczne}. Zadaniem terapenty w pierwszym okresie jest ~ zebranie informacj, pozwalajacych na ocene stan psychicznego i fi zycanego ofiary oraz ocene zagrozenia zycia i zdrowia ze strony sprawcy; —zapewnienie bezpieczeristwa; ~stworzenie systemu wsparcia spolecenego; ~zainigowanie wspétdziatania réinych instytucji na rzecz pomocy dane) osobie i przeciwdziatania dalszej przemocy. 1. Pierwsza pomoc Dzialania oséb pomagajacych winny byé zindywidualizowane, dosto- sowane do Kontekstu ujawnienia praemocy, oceny zagrozenia i potrzeb3% PRZEMOC W RODZINEE. ofiary, mozliwosi prayjmowasia przez nia oferowanej pomocy. Wpraw- dzie podstawowa zasada jest podejmowanie dziatati terapeutycznych, wynikajacych z rzetelnej diagnozy, niemniej w praypadku ofiar przemo- cy realne zagrozenie zycia i zdrowia wymusza deiatania interwencyjné i wspicrajace przy niekompletnych informacjach. (7 Zasadniczym celem pierwszego etapu interwengji jest zapewnienie / bezpieczetistwa, ochrony i opieki oraz warunk6w do zaspokojenia pod- stawowych potrzeb ofiary. Osoba pomagajaca koncentruje sie na aktual- nej sytuaci, ktora spowodowale bezposrednio szukanie pomocy, a nie na calej historii zycia i decyji o radykalnej zmianie sytuacji zyciowe}. Ze wagledu na silne emoce ofiary i tealne zagrozenie ze strony partnera wskazane jest nawet powstrzymywanie je) od podejmowania pocho- pnych decyzji o pozostaniu badé odejéciu od niego. Natomiast niezbedne jest dorazne zabezpieczenie kobiety przed ponownym atakiem. Na tym etapie ustala sie wiec krétkoterminowe cele i plan pomocy. Im wiece} 02~ ‘nak Swiadezacych 0 przemocy wysokiego ryzyka, przy licznych obja- Wach pogorszonego stant psychicznega i fizycznego ofiary i braku po- mocy ze strony bliskich, tym bardzie} konieczne slaje sie zapewnienie ochrony kobiecie, np. przez umieszczenie jej w schronisku, zawiadomie- nie policji, ujawnienie faktu przemocy bliskim czy sasiadom, zorganizo- wanie sasiedzkiego systemu ,szybkiego reagowania”, np. ustalenie spo- sobu wzywania poligji w wypadku ponownego pobicia, przygotowanie kobiety na wypadek koniecznosci opuszczenia domu (zabranie waznych dokument6w, pieniedzy, Kluczy, wartoSciowych praedmiot6w). Niektére maltretowane kobiety sq zbyt preerazone, Zeby przyjaé po- moc. Niekiedy konieczne jest dyrektywne dziatanie, na przyklad wtedy, Kiedy kobieta po kolejnym pobiciu ze wstrzasem mézgu chce wracaé do mea. W sytuagji preemocy czesto dochodzi do deprywacji podstawo- wych potrzeb ofiary: ograniczanie snu, pozywienia, swobody poruszania sie. Pomoc polega wtedy na stwoyzeniu warunkow gwarantujacych za- spokojenie tych potrzeb. Jesli kobieta przez wiele nocy nie spala lub byia budzona i dreczona przez partnera, niezbedne jest, by mogla spokojnie spac, zanim zacznie rozwazaé rine opce rozwiazania sytuac{i Zyciowe}. Moina poméc w znalezieniu noclegu w schronisku dla kobiet maltreto- wanych badé ulatwi¢ kontakt z rodzina, u kt6rej maze pozostac przez pa- Tedni, Waine jest te zainteresowanie sie ej sprawami bytowymi (zapew- nienie wy2ywienia i rozwatenie koniecznosci udzielenia wsparcia finan- sowego) Kobiety maltretowane czgsto wymagaja leczenia ze wagledu na obra- zenia i zly stan zdrowia. Niekiedy musi to byé pierwszoplanowe dziata- nie. Potrzebne jest tez skierowanie na wykonanie obdukej, Wiasciwe Interaenca kryzsooa wobec hobiet oft praemocy 0 rodznie a udokumentowanie rodzaju obrazeri ma duze znaczenie w postepowanit sadowym, ale ma takze znaczenie psychologicane dla kobiety, gay? skut- kom znecania trudnie} zaprzeczaé, jezeli sq patwierdzone badaniem le- karskim. Po zaspokojeniu podstawowych potrzeb ofiary, kiedy odzyskala ona sminimalne poczucie bezpieczeristwa, waza jest takze pomoc psychologi- ‘czna, nastawiona na odzyskiwanie szacunku i pewnosci, co do stusznosci podejmowanych przez siebie decyaji, Kontaktu z ofiara przemocy nie ‘modna rozpoczyna¢ od oczekiwart, aby podjela wazne decyzje zyciowe. Podejmowanie decyzji zyciowych w sytuacji zagrozenia 2ycia, przezywa- nia silnych emocji, bedzie dyktowane wzgledamiemocjonalnymi: zloscia, lekiem, checia odtwetu Kobieta-ofiara przemocy potrzebuje czasu, bezpiecznego miejsca i wsparcia, aby mogla podja¢ decyzje co do opuszczenia domu, zakoricze- nia 2wiazku lub podjgcia dziatar\ prawnych. Terapeuta wzmacnia te za- chowania, kt6re sprzyjaja powrotowi do stanu wzgledne} rownowagi psychicznej i radzeniu sobie. Przykdadem adaptacyjnych zachowar jest ‘Wjawnienie krzywdzacych zachowat partnera, np. przed rodzina, co po- zwala na uzyskanie wsparcia emoconainego od bliskich, poszukiwanie pracy, aby uzyska¢ niezaleiosé finansowa, wezwanie policji na inter- wencje. Obwinianie siebie, ,2astuzylam na takie traktowanie, sprowoko- walam partneta”, wia#e sie z zanizonym poczuciem wiasne} wartosci {jest praykdadem nieadaptacyjnych sposob6w radzenia sobie z przemoca. Pierwszy etap interwencji ma kluczowe znaczenie. Od jego przebiegu i nawigzania kontaktu 2 Kobieta~ofiara przemocy w rodzinie zalezy sw dute} mietze, czy bedzie ona korzystaé z dalsze} pomocy. Najczescie} kobiety odezuwaja duza potrzebe zmiany, ale nie oznacta to, Ze sa zmoty- wowane do skorzystania z pomocy. Wiele kobiet zwrdcenie sie o pomoc traktuje jako oznake swoje) stabosci. Osoba pomagajaca powinna wziaé to pod uwage i przekona¢ kobiete, 2e majac wsparcie, bedzie sie czuta mnie} ‘osamotniona i jest to wyrazem je sily i madrosci, w tym okresie 0 wt6ma wiktymizacje. Oznacza to, zapewni€ pomos, staja sie zrédiem dodatkowych 1 nie, obwinianie kobiety przez osoby, u ktorych szakala wsparcia i ochro- ny, powoduje nasilenie biernosci, wycofanie, poczucie beztadnosci, ws0- g0sci. Rowniez etykietowanie kobiet - ofiar praemocy jako ,hipochon- dryczki, histeryczki, oszustki, roszczeniowe, niewydolne jako Zony i mat- Ki” powoduje, 2e pomoc wdzielana jest nieadekwatnie bez uwzglednienia podstawowego problemu, jakim sq skutki traumy. Juz w okresie pier- wszych interwengji fatwo jest uruchomié postawy przeciwprzeniesie-38 PRIEMIOC W RODZIME, niowe, poniowat ofiary przemocy wywoluja silne emoge. Dzialania pro- fesjonalisty moga sprzyjaé powstaniu nadmiemse) zalezmnéei. Tumaczac potrzeba ochrony i opicki, nie uwzglednia on w wystarczajacym stopniu potrzeb kobiety ~ofiary przemocy w zakresie swobo sydowania Sodzyskiwania koutroli nad swoim 2yciem. Nastawiony jest bardzie) na ratowanie bezradnej ofiary, a nie na wzmacnianie jej wybor6w! 2. Interwencja kryzysowa w stosunku do kobiet ~ ofiar prze- mocy w rodzinie Nie kazde dzialanie interwencyjne wobec ofiary przemocy jest inter- wencja kryzysowa. Interwencja kryzysowa, czesto stosowana w przypad- ku ofiar traumy, postuguje sie koncepgja kryzysu, stresu, radzenia sobie, traumy psychicznej, wsparcia spotecanego, zasadami psychoterapii pod: trzymujace}. Interwencja kryzysowa jest metoda z wyboru po kazdym ostrym incydencie maltretowania lub w sytuagji ujawnienia przemocy. Wedtug Lenore Walker stan kryzysu po incydencie praemocy tra 6 8 tygodni (Walker, 1993, 1994). W praktyce konieczne staje sie rozr6znie- nie pomiedzy ostra reakcja kryzysowa a zaostrzeniem chronicanych za- ‘durzeh pourazowych, ktére czgsto wystepuja u ofiar praemacy. Zgodnie em interwengji kryzysowej jest: ~ obnizenie nasilenia objawéw, gt6wnie leku, niepokoju, ostrych mysli samobéjezych; = praywrécenie podstawowego poczucia bezpieczeristwa; ~odzyskanie umiejetnosci radzenia sobie. V ofiar praemocy dochodzi nie tylko do naruszenia psychologicznego poczucia bezpieczeristwa, nicjednokrotnie sa one realnie zagrozone. Tak jak i'w przypadku ofiar innego rodzaju traum, konieczne jest dziatanie nie tylko w plaszczyZnie psychoterapeutycznej, ale takze w plaszcay nie realnosci, co oznacza zapewnienie bezpiecznego schronienia i Konsultacji (Dobrzyriska-Mesterhazy, 1996) Psychologicana interwencja polega z jednej strony na budowaniu rela- * Wieee) 0 problemi przeniesiens i praeciwprzeniesinia w rozdziale TV. Interven kryeyse wobee Kobe far prarmocy w rdzinie » ji terapeutycznej, opartej na wsparciu, zrozumieniu, szacunku, z drugic) “na uwzglednianiu kontekstu Zyciowego osoby krzywdzone}. Nawiaza- niu kontaktu sprzyja peina akceptacja przez terapeute opowiadane histo ri przemocy. Niekorzystne sq natomiast takie stwierdzenia, jak: ,Dlacze- go pani tak dhugo byla z tym partnerem? Jak pani to wszystko mogla wy Trzymae?”. Te wwagi, majace Swiadezy¢ o trosce i zainteresowaniu tera~ peuty sa przyjmowane przez ofiary, szczegélnie wradliwe na ocene, jako kxytyka i oskarzenie, tym bardzie), 2e same obwiniaja sig o spowodowa- ‘nie ataku partnera Na nawiazanie kontaktu ma tez wplyW postawa samego terapeaty wobec zjawiska praemocy. Jednoznaczna, wspierajaca postawa terapeuty wobec ofiary nie oznacza, Ze jest on przeciwko sprawey: Nawiazaniu kon~ taktu terapeutycznego sprzyjaja ted. stwierdzenia, potwierdzajace stusz- oS i celowosé zwrécenia sie 0 pomoc, a takée zapewniajace 0 wsparci ze strony terapeuty. Spotkania terapeutyczne w tym okresie powinny byé ‘cagste, nawet codzienne, dostosowane do stanu i potrzeb ofiary. Celowe jest rowniez omawianie z kobieta -ofiara przemocy dotychezasowych zachowani, aby zobaczyla, ze byly one proba radzenia sobie w konkretne} sytuagi, a nie Swiadczyly 0 je slabosci i bezradnosci. Takie przeformulo- wanie zachowari w kategoriach radzeria sobie pomaga w amianie nega tywnego myslenia o sobie. ‘Odbudowywaniu poczucia bezpieczeristwa 1 ofiar przemocy, poza wepierajacym kentaktem z terapeuta, sprzyja ksztaltowanie umicjetnosci ochrony sicbie. Specyficana technika, uczaca samoochrony jest t2W. plan bezpieczeristwa (Walker, 1994). Ubtadanie planu becpieczeristwa ‘Kazda kobieta ~ ofiara praemocy ma indywidualny spos6b rozpozna- wania sygnatow przemocy ze strony sprawcy. Pozwala je} to na Zapew- nienie sobie bezpieczeristwa poprzez.zastosowanie uniku az do ucieczki zdomu wlgcznie. “Aby sporzadzi¢ indywidualny plan bezpieczerstwa, udzielajacy po- mocy porusza w rozmowie z Kobieta nastepujace kwestie: 1) cztery incydenty, dotyczace maltretowania: pierwszy, typowy, naj- ‘gorszy lub jeden z najgorszych, ostatni pred rozmoway 2) szczegdly sygnalow preemocy ze strony sprawcéw: co méwit?, jak méwil?, czy potrafi stuchaé?, czy byt pod wplywem alkohol lub jakimiat wyraz twarzy?, jaka mial pozycje ciala?, czy mial obsesyjne my- liz;40 PRZEMOC W RODZINIE. Interaencja fryzpsoa tobe: kobiet— afar prarmecy w rdzinie a 3) gdzie rozpoczyna si¢ bicie, np. pok6j goscinny, sypialnia, kuchnia, inne pomieszczenia; 4) plan domu lub mieszkania: wspdlne rysowanie mapy uwzglednia- jace) Okna, dszwi, wyjscia; potrzebuje w razie wcieczki: pie iedzy, Kluczy, wa2- z pamiatek 6) dokad ma uciekaé: polica, rodzina, przyjaciele, schronisko, oSrodek interwengji kryzysowe}. Terapeuta zachgca kobiete, aby poszia do domu i przebyla ,trase ucie- czki” pod nieobecnosé mezczyzy. Kobieta powinna takie zaplanowac najlepszy spos6b zabrania malych dzieci z domu. Ze starszymi dzieémi omawia wezeSniej sygnat do opuszczenia domu badd tex miejsce spotka- rnia po ucieczce. Posiadany plan bezpieczeristwa ulatwia kobiecie ucieczke 2 domu w razie napasci. Bez wzgledu na to, czy faktycznie 2 niego skorzysta, plan wamacnia jej poczucie bezpieczeristwa, poniewaz jest przygotowana, by chronié siebie i dzieci. W przypadku kazde) interwencii kryzysowej koniecene jest okreslenie granic odpowiedzialnosci terapeuty. Z jecinej strony, nie maze on przej- mowaé odpowiedzialnosci za wybor dokonywany przez kobiete, 2 dru- ie) — powinien ja chronié i dziataé dyrektywnie w sytuagi zagrozenia 2y- cia. Wsparcie afiary przemocy powinno by¢ zapewnione nie tylko ze stro- ny indywidualnego terapeuty, ale i irmych os6b pracujacych w dane} in- stytugi. Przemoc jest praestepstwem. W Polsce od wrzeSnia 1998 roku wpro- wadzona zostala procedura Niebieskiej Karty (Sasal, 1998), majaca na ce- lu koordynacje dziatan polic{t i pracownikéw pomocy spotecznej na ochrony prawnej ofiar premocy w rodzinie. Idea preevodnia tych d: znaczne dziatanie policji i stuzb spotecznych, zmniejszajace poczucie bez- karnosi, osaz dostarczanie systematycznego wsparcia spolecznego i po- mocy psychologiczne} ofiarom przemocy. Nieminie] w indywidualnych preypadkach nalezy rozwazyé kwestie zwiazane 2 rozpoczynaniem i pro- wadzeniem spraw sadowych. Czesto udzial w przestuchaniuy, rozpra- wach sadowych pogarsza stan psychiczny i somatyczny ofiary i dlatego wymaga ona w trakcie cals} procedury sadowe) intensywnego towarzy- szenia (advocacy). Obeimuje ono porady prawne, rezmowy na tematy spraw sadowych, samopoczucia ofiary, czasami interwengji w sadzie, np. © przyspieszenie terminu rozprawy, czy wystepowania w roli Swiadka. W okresie tocracych sie przez wiele miesiecy spraw sadowych niezbedne jest psychologicane wsparcie, nastawione na abnizanie leku, przywraca- nie wiary w sens podejmowanych dzialai prawnych, utwierdzanie w shusenosci podjetyeh decyzji 3. Umiejetnosci niezbedne przy podejmowaniu interwencji kryzysowej wobec ofiar przemocy w rodzinie Interwengja keyzysowa w sytuacji preemocy w rodzinie jest trudna. ‘Wymaga umiejetnosci prowadzenia rozmowy w Warunkach silnych emo- cji preezywanych przez ofiare. Wazne jest, aby udzielajacy pomocy byli Swiadomi wlasnych emocjii postaw wobec preemocy, zwlaszcza gdy sa- zi byli Swiadkami lub ofiarami preemocy we wiasnej rodzinie. Terapex- ta, tworzac bezpieczna atmosfere, zawierajaca empatie i szacunek, zapo- ‘biega nasilaniu obronaych postaw u ofiary. Tak dlugo, jak osoba spostrze- ga atmosfere jako zagratajaca, nie ma moéliwosei znaczacej komunikacji miedzy pomagajacym a szukajaca pomocy ofiara. Pomagajacy powinien unikaé oniesmielania, krytykowania, pouczania, oceniania i pocieszania. Rozmowa polega na aktywny stuchaniu. Wbrew p niom, stuchanie nie jest biernym zachowaniem, mozna sposéb na sklanianie do zmiany. Gay oscba jest uwaznie stuchana przez innych, wtedy latwie) ej jest skupiaé sie na wiasnych uczuciach i myslack. Nawet jezeli zachoy 'w spossb sztywny i przejawia cechy zawezo- nego sposobu myslenia, to zgodnie z wiedza na temat obrony wlasne} tozsamosci w sytuacii 2agrozenia i leku, terapeuta, stosujac zasady aktywnego shichania, potraktuje je jako zachowanie prrystosowawcze, a nie wyraz patologii Ponizej preytoczone sq kluczowe elementy aktywnego stuchania, kt- re mozna wykorzystywaé w zaleznosci od potrzeby po to, aby ofiara Preemocy rzeczywiscie doswiadezy'a, 2 ma wplyw na przebieg konta- tu Zachgta do rozmowy: powinno daé sie wyraz temu, Ze ofiara i jej pro- ‘blemy sa w tym momencie najwedniejsze, Ze jest ona sluchana uwaznie, dajac krotkie potwierdzenia typu: .tak”, ,rozumiem”, jak rowniez dajac temu wyraz w sposéb niewerbalny. Byé moze ofiara po raz pierwszy mo- wio swoich przezyciach, wigc to jej nalezy odda¢ glos. Parafrazowanie, czyli powtérzenie swoimi slowami treSci wyrazone) mawezoraj znowu mnie pobit, boje sie wr6- cié do domu, nie wiem, co mam 2rdbi¢”, pornagajacy wyraza zrozumic-2 PRZEMOC W RODZINEE.. Interaenciakryaysowe wobec abit ofr premocy wo deine ® nie, méwiac:,.boi sie pani meta i czuje sig pani bezradna”, a nie udziela jeyporad. ‘Nazywanie emocji - chodzi o identyfikacje dominujacych emogji, Kt6- ze sq wyrazane niewerbatnie lub thumione, lub tee ofiara nie potrafi brami tak, jakbys bala sie swojego me: bys, aby policja sie nim zajela”, Wtedy ofiara zwykle uszezegotaw’ np. mowi: ,nie bo , Boje sie 0 dzieci, chce, by go ktos postra- szyl, mote sie wtedy zmieni’. Odzwierciedlanie ma wyrazaé zainteresowanie i zrozumienie. Polega ‘na powtarzaniu giéwne| mys, np. ofiara mot Pomagajacy: .czu- jesz sie pouczana przez innych”. Ulatwia to ofierze wentylacje UCzuC, osoba pomagajaca unika przepytywania, podaéa za osoba i otrzymuje informacje, ktore pozwalaja na budowanie obrazu sytuacji Pytania otwarte stymuluja osobe do méwienia. Praykiad: ,C2y mo- ‘ez mi cos wigce| powiedzie¢ o tej sytuacji, nie wiem, czy dobrze cig zro- zumialam przed chwila, czy moglabys mi poméc cig lepie} zrozumied i wiece} wyjasnic”. Nalezy unikaé pytatt ,dlaczego”, kt6re sugeruja wy- pytywanie i moga by¢ odbierane jako obwinianie. Méwienie o wlasnych odczuciach w pierwszej osobie. Mozna wyra- 2aé to, co sie cauje w trakcie stuchania dane osoby, réwniez uczucia nega- tywne bez wdawania sie w ktnie lub atakowania ofiary, np. ,jest mi przykro, gdy pani krzyczy na mnie, aja probuje pani poméc’. ‘Wykorzystywanie milczenia. Milczenie jest skutecana odpowiedzia, ‘gdy dana osoba jest silnie wburzona. Swiadome sterowanie pauzami, © preemocy czasami moze pojawiaé sie u pomagajacego ytloczenia i bezradnosi. ezeli pojawiaja sie takie odezucia, modna praerwaé na chwile rozmowe, aby odpoczaé, uporzadkowa¢ in formacje, skonsultowaé sie ze wspétpracownikami. 4, Zagroienia w trakcie interwencji kryzysowej Udzielanie pierwszej pomocy w sytuacii praemocy w rodzinie jest jed- nypi z trudniejszych zadai. Wiaze sie to z bezpoétednim zetknigc z osobami w silnym leku, w sytuagji zagrozenia 2ycia, 2 agresja sprawey, z opisami dramatycanych, przerazajacych scen. W ten spos6b osoba po- magajaca staje sie Swiadkiem wydarzen traumatycznych i jest narazona na przejmowanie objawéw poutazowych, a nawet na rozw6j tzw. zaste- peze| traumy (McCann, Pearlman, 1990). Pray udzielaniu pomocy niezbedne sa zaangazowanie i empatia wo- bec ofiar przy jednoczesne| trosce o wlasna réwnowage i bezpieczeristwo, Troska o siebie polega na zapewnieniu sobie odpowiednich warunkow pracy, czyli motliwosci pracy zespotowe, korzystania z konsultacji, su- perwizji, wsparcia ze strony kolegéw w pracy, a takze mozliwosci wspél- pracy 2 innymi shuzbami, zajmujacymi sie pomoca w sytuadi przemocy w rodzinie, Réwnie waine jest zapewnienie sobie bezpieczerstwa, jezeli interwencja ma miejsce w domu ofiary. Waste wiedy przestrzega€ podsta- wowych zasad bezpieczetistwa, do ktérych nale2a: Zwracanie uwagi na zagrozenia agresja ze strony sprawcy. Ryzyko zagrotenia agresja jest wieksze, je2eli sprawea naduzywa alkoholu, byt karany za preestepstwa zwiazane z przemoca, jest zany z wezesniej- szych grééb albo agresywnych zachowari wobec otoczenia, pochodzi ze Srodowiska, w kt6rym przemoc jest norma. Dbanie 0 wiasne bezpieczeristwo. Na wizyte domowa nalezy udaé sie wsp6lnie z kimé z zespohu i powiadomi¢ wspétpracownikéw 0 micj- seu i czasie powrotu z wizyty. W praypadku grézb 2e strony spraWcy, na- lezy powiadomi¢ o tym przetozonego i rozwazyé zgloszenie tego faktu na policje. Rozpoznanie wlasnych sposobéw reagowania w sytuacji zagrozenia i opanowanie techniki redukowania leku. W czasie wizyty w domu nalezy: ~ 2wracaé uwage na oznaki zagrozenia: stan silnego pobudzenia, nag- 4e zmiany nastroju u sprawcy, nadmiema wradliwoS¢ na jakiekolwiek su- gestie, obrazanie stowne, pojawienie sie niewerbalnych oznak narastajace) agresji: zaciskanie piesci, méwienie przez zeby, zacisnigte zeby, gwattow- ne ruchy rak; —2wracaé uwage, czy w pokoju znajduia sie niebezpieczne przedmio- ty, np. siekiera, brow; = zachowaé spok6j i opanowanie, jednoczesnie kontrolowaé sytuacje, stara¢ sig mSwi normalnym tonem glosu, chociaz niekiedy uzyteczne jest odpowiedzenie kraykier na krzyk; ~ odwracaé uwage agresywnego spravicy, np. przez prosbe o zrobienie herbaty, zazartowanie; —w tazie zwiekszonego ryzyka ataku, 2blizyé sie do wyjscia i ustawic sie tak, aby mieé mozliwose ucieczki; — jeteli sprawca ma w rece broft lub inne niebezpieczne przedmioty (siekiere, n62), nalezy bardzo wyraznie poprosié o odlozenie i wielokrot- nie ponowié prosbe.“ PRZEMOC W RODZINIE. Interaencn bryce wobec kobiet far praemocy w rodzinie 6 Podane wyze) wskaz6wki nalezy traktowat jako zalecenia nie wyczer- pujace réznorodnych mozliwosci. Osoba pomagajaca powinna umiejetnie analizowaé wszystkie dostepne szczeg6ly dane) sytuacii, poniewaz tylko to pozwala na wybranie wiasciwego postepowania, Prayktad interwencji kryzysowe) Pani Ala, lat 40, wyksztalcenie wy2sze, pracyje zawodowo. Troje dziect ‘w wick szkolnym. Maz.~ wyksztalcenie wy2sze, pracuje na odpowiedzial- nym stanowisku. Dobra sytuacja materialna imieszkaniowa rodziny. Pani Ala zglosita sie do Osrodka Interwengji Kryzysowej z powodu kxyzysu indywidualnego z objawami depresyjno-lekowymi, z. poczuciem braku sensu Zycia, lekiem przed przysztoscia, obwinianiem sie o bycie zla matka. Uwazala sie takze za zla Zone, kt6ra nie potrafi okazywaé mezowi pozytywnych uczué. Swoje matzeitstwo oceniala goneralnie jako dobre. Conia to, 2e maz dba o materiaing strone rodziny, zajmuje sie dziecmi, Celem pierwszych spotkan\ byia diagnoza drédet kryzysu. Po dwéch miesiacach kontaktu psychoterapeutycanego, po dramatycznym telefonie © jak najszybsze spotkanie, ujawnita ,cata prawde”. Juz w okre- sie narzeczeriskim pojawily sie agresywne zachowania meza wobec nie} ‘Tua przed slubem doszlo do gwaltu. Gdy miata jechaé do szpitala, by uro- dzié dziecko, maz spoliczkowat ja, by ,nie histeryzowaia”. W trakcie mal- Zefistwa maz wielokrotnie bez widocznych powodow wywolywat awan- tury, policzkowat ja, poszturchiwal, rzucal przedmiotami. Zdarzaly sig ‘gwalty polaczone z duszeniem, Po takich incydentach maz. nastepnego dia byt mity, ,czarujacy, j 2e Zona nie ma humoru i psuje: nalnie, obwiniajac i pomniejszaj jestes w stanie wyhuskat tych ja tyle pracuje, niczego ci nie odmawiam, a ty jestes stale niezadowolona”. Poglad o destrukcyjnym wplywie je charaKteru na mat- ‘etistwo podzielala tezjej matka, dla kt6rej zie¢ by! wzorem meza i ojca. Bezposrednim impulsem do nagiej rozmowy na temat rzeczywistych powoddw kryzysu byt koleiny, szczegéinie brutalny i zagrazajacy 2yciu incydent fizycaneji seksualnej przemocy. W trakcie rozmowy pani Ala plakala, byla w leku. Bala si¢ partnera idalszego rozwoju wydarzes. Bala sie tez, co powiedza ich rodzice, kiedy ‘ujawni im agresywne zachowanie meza. Szczesliwie zlozylo sie, ze maz Jef pocaucie wartosci. Méwil np. nie sch cech, jakie mam, inna kobieta by . ‘wyjechat na kilka dni na delegace, azwoni do nic} i x troska pytal o je} samopoczucie. Pani Ala czula, 2e musi w tych dniach podia jakas decy- #)e, poniewax lek przed kolejnym kontaktem z mezem ,paralizo W decyzji 0 odejsciu od partnera wspierali ja zajomi z pracy, ktorym zwierzyla sie nastepnego dnia po ataku agresji meza. W czasie rozmowy 2 terapeuta pani Ala rozwatala kolejne kroki postepowania ale wszystkie wydawaly sie jej niemoaliwe do realizacj. Byla przekonana, Ze rodzice nie uwierza je, skomentuja, 2e to je) ,Kolejna histeria”. Przypominala so- bie wtedy wszystkie pozytywne sady na temat meza, kt6re plynely od rodziny i znajomych, méwita: ,nikt mi nie uwierzy, maz w pracy uchodzi ‘za opanowanego, spokojnego czlowieka, a mnie ciagle widza ze skwaszo- ‘nq mina, ponura, nieprzyjemna wobec meza”. W rozmowie terapeuta wamocnit jej decyzje ujawnienia przemocy i szukania wsparcia u rodziny, okaza wspatcie i zrozumienie, koncente0- wal sie na je aktualnym stanie psychicznym, wyjasniat nature jej leko- wych symptoméw jako normalnych reakcji na nienormalna sytuade, wzmacnial prawo do podjecia wiasne} decyz}i o matzeristwie, ukazywat zwiazek miedzy j¢j objawami a zachowaniami meza. Po tej rozmowie, mimo wezesnie} deklarowanych opordw, pant Ala ‘ujawnita todzicom fakt przemocy ze strony mea. Ku jej zaskoczentu ro- dzice nie byli przeciwko nig), a staneli po jej stronie. Podjela decyzje, 2 tdlefonieznie zakomurtikuje mezowi, aby po delegacji nie wracal do do- mu, a 0 dalszych losach ich rodziny beda rozmawiaé w obecnos¢i tera- peuty. Pani Ala bardzo nalegala na spotkanie matzeriskie, motywjac to potrzeba uzyskania informagi, czy ma mode nauczy¢ sig kontrolowania swojej agresji. Cheiata r6wniez w obecnosci terapeuty omdwié saczegoly rozstania (widywanie dzieci, zabranie rzeczy z domu), poniewaz bala sie, 2e moze kolejny raz ulec perswazjom meza, Dia terapenty bylo to sygna- em, 2e pani Ala nadal koncentruje signa mezu i od niego uzaleznia swoja decyzje. W tydzieri po incydencie przemocy odbylo sie spotkanie malzer\- skie. Mialo ono charakter ustrukturowany. Terapeuta dbal 0 to, aby jasno zostalo wypowiedziane, 4 prayezyna separag) ania Ale, jest prasmoc 2e strony meza. Ulatwit je| wypowiedzenie decy- ji 0 rozstaniu i poruszenie dyskusyjnych kwestii dotyczacych kontaktow ‘2 dzieémi i spraw materialnych. Pan Jan nie zaprzeczal swoim agresywnym zachowaniom, twierdzit, ze nie rozumie, dlaczego tak sie zachowal. Przez pierwsze kilka dni od tego wydarzenia czut sie nieswojo, dzwonit do Zony, starat sig byé mily. Stopniowo nabieral nadziei, 2c wszystko wréci do normy, bywalor ,staralem sie zapomniet, nie mysleé o tym wszystkim, bo bylo mi wtedy #le”. Byt niemile zaskoczony, odmiennym ni. dotychczas, za-46 PRZEMOC W RODZINEE, Interoencja lryzysow wobee kabiet—oftar praenoey wo rodzinie 2 chowaniem Zony, je) determinacja i przystat na propozycje czasowej sepa- Zaproponowano podjecie indywiduallne paychoterapii przez katdego z malzonkéw. Po okolo trzech miesiacach (10-12 spotkari terapeutycz- nych) odbylo sie spotkanie matzetiskie prowadzone przez indywidwal- nych terapeutéw w koterapii. Pani Ala podtrzymala swoja decyzje 0 se- paracji i oddzielnym mieszkaniu, a pan Jan deklarowat cheé powrotu i zmiany siebie. Odlozyli ostateczna decyzje o dalszych losach matzer\- stwa o dalsze trzy miesiace, przeznaczajac ten czas na dalsza indywidual- na terapie. ‘Modna uznaé, ze cel interwen¢ji kryzysowe) zostal osiagniety. Pani Ala odzyskala wegledne poczucie bezpieczeristwa i wplywuna sytuac. Pro- ces terapeutycany, rozpoczety w trakcie kontaktu interwencyjnego, trwa, Prayktad interwencji kryzysowe{ Pani Kasia, lat 35, wyksztatcenie srednie, dwoie dzieci w wieku szkol~ nym. Zglosila sig do Osrodka Interweneji Kryzysowe) w towarzystwie meza. W trakcie rozmowy z terapeuta ujawnita, ze zostala pobita przez mea, pokazala Slady pobicia, Byla w trzecim miesiacu ciagy w wyniku gwaltu matzerskiego. Maz nie wierzyl, ze jest ojcem dziecka i wymuszat »powiedzenie prawdy”, co jego zdaniem miato oznaézaé przyznanie sie do zdrady. W czasie awantury 2adal, aby zona zaprowadzila go do insty- tugji, w kt6re} pracuje je) kochanck. Nie wiedzac, 60 2rbbié, pani Kasia przyprowadzila go do ostodka. Panicanie bala sie partnera, a r6wnoczesnie byla skfonna wrécié z nizn do domu i nie dostrzegata zagrozenia kolejnym pobiciem. Pan Zenon byt weburzony, agresywny rowniez w stosunku do pracownika osrodka, przyznai, Ze pobil Zone. W miare uplywu czasu jego napigcie nie malato. ‘Terapeuta motywowal pania Kasig do pozostania w hostelu osrodka, po- niewat istnialo duze prawdopedobieristwo eskalaci przemocy ze strony meéa po powrocie do domu, a takée ze wrgledus na jej stan psychiceny i fizycony. Maz klientki niechetnie i po stanoweczej interweng)i terapenty opuscit osrodek. Tego samego dnia odbyto sie badanie lekarskie i wyko- nano obdukcje. Pani Kasia wraz z dzieémi przebywala w hostelu Osrodka Interwen¢ji Keyzysowe) przez tray miesiace. W tym czasie korzystala z intensywne} indywidwalne} pomocy psychologicmej, a takze uczestniczyta w grupie ‘wsparcia. Dzieci pani Kasi rowniez uczesaczaty na cotygodniowe spotka- nia grupowe dla dzieci. W tym przypadku interwenja kryzysowa polegala na dyrektywnym postepowaniu terapeuty ze wrgledu na stan psychiczny pani Kasi i real- ne zagrozenie Zycia i zdrowia. W czasie pobyru w hostelu pani Kasia podjela decyzje 0 od mea, z kt6rq nosifa sie juz duzo wezesnie). ‘Nie miala 2adnych bliskich znajomych, nie mogla te? licayé na wsparcie rodziny. Tym watniejszy by! dla niej w tym okresie wspierajacy kontakt z terapeuta, u ktérego szukala potwierdzenia stusznosci podejmowanych przez siebie dziaian. Terapeuta w2mocnit jej poczucie wartosci oraz po- magat odbudowaé nadzieje na samodzielne ulozenie sobie 2ycia, Psychologiczna interwencja kryzysowa w przypadku pani Kasi byta w pierwszym okresie dyrektywnym dziaianiem w celu zapewnienia bez- pieczeristwa. Dopiero w nastepnym okresie mozliwa byla interwencja psychologiczna, ktérej celem byte praywrécenie poczucia wplywu i kon- troli nad swoim Zyciem. Pigmiennictwo obrayriska-Mestechazy A. (1996), Praemoc tw rodzinie:diagnoza interven kryzy- (onc, Wiybrane sagadrienainterwenc} kryzysoe, red. Badura-Madej W,, In- ), Vicarions trau os of working wi «framework for under- Journal of Traumatic ) The client Who is Raped or Battered, w:] Practice and Mana Emergency Care, red. Gorton J., Partridge R, The Mosby Toronto, London, 205-226. {Troumatic Therapy and Victims of Violence, Brunnter/Mazel ck. ‘Niebieskie harty, Pafstwowa Agencia Rozwiazywania Proble- 1 Warszawa, jvor Therapy: Clinical Assessment and Intervention Workbook, tions, Denver, Walker LEE. (1994), Abused women and survivor therapy, American Psychological As- sociation, Washington.