Φυσική Β Γυμνασίου

1
με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

2.
ΔΙΠΟΛΑ

Ορισμός:
Δίπολο ονομάζεται κάθε ηλεκτρική συσκευή που διαθέτει δύο άκρα
(πόλους) με τα οποία συνδέεται στο ηλεκτρικό κύκλωμα.

παράδειγμα
Οι ηλεκτρικές συσκευές που χρησιμοποιούμε (μπαταρίες, λαμπτήρες,
οικιακές ηλεκτρικές συσκευές κ.λπ.) διαθέτουν δύο άκρα (πόλους) με τα
οποία συνδέονται στο ηλεκτρικό κύκλωμα και είναι ηλεκτρικά δίπολα.

Σχέση μεταξύ ηλεκτρικής τάσης και ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος

Όταν στα άκρα ενός ηλεκτρικού διπόλου εφαρμόσουμε μια ηλεκτρική
τάση (διαφορά δυναμικού) V, τότε από το δίπολο θα διέλθει ηλεκτρικό
ρεύμα έντασης Ι. Αν αλλάξουμε την τιμή της τάσης V, θα μεταβληθεί και
η ένταση Ι. Ο τρόπος που μεταβάλλεται η ένταση του ρεύματος του
διπόλου όταν μεταβάλλουμε την τάση στους πόλους του εξαρτάται από
το δίπολο…..
 Φυσική Β Γυμνασίου
2
με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Αντίσταση του διπόλου

Εισαγωγή
Ποια η σχέση ανάμεσα στην τάση που εφαρμόζεται στα άκρα ενός
διπόλου και την ένταση του ρεύματος που το διαρρέει ;
Για να μπορούμε να εκτιμούμε το μέγεθος της έντασης του ηλεκτρικού
ρεύματος (Ι) που διέρχεται από ένα δίπολο όταν εφαρμόζεται στα άκρα
του ηλεκτρική τάση ορισμένης τιμής (V), ορίζουμε ένα φυσικό μέγεθος
που το ονομάζουμε ηλεκτρική αντίσταση του διπόλου
(τη συμβολίζουμε με το γράμμα R).

Ορισμός :
Ηλεκτρική αντίσταση ενός ηλεκτρικού διπόλου ονομάζεται το πηλίκο
της ηλεκτρικής τάσης (V) που εφαρμόζεται στα άκρα του διπόλου προς
την ένταση (Ι) του ηλεκτρικού ρεύματος που το διαρρέει

𝑉
Δ Γ 𝑅= 𝑖

Παρατήρηση
Γενικά η αντίσταση ενός ηλεκτρικού διπόλου μεταβάλλεται με την
εφαρμοζόμενη τάση.

Σημείωση
Υπάρχει ωστόσο μια κατηγορία δίπολων, οι απλοί αγωγοί που
ονομάζονται αντιστάτες, για τους οποίους η αντίσταση R είναι σταθερή,
δηλαδή ανεξάρτητη της τάσης που εφαρμόζεται στα άκρα τους και της
έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος που τους διαρρέει.
 Φυσική Β Γυμνασίου
3
με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Αντίσταση αγωγού

Ορισμός
Ηλεκτρική αντίσταση ενός αγωγού (όπως και κάθε διπόλου)
ονομάζεται το πηλίκο της ηλεκτρικής τάσης (V) που εφαρμόζεται στα
άκρα του αγωγού προς την ένταση (Ι) του ηλεκτρικού ρεύματος που
τον διαρρέει:
R

𝑉
𝑅= 𝑖

Παράδειγμα 1 :

Έστω ένας αγωγός (αντιστάτης) .

Όταν στα άκρα του αντιστάτη επικρατεί διαφορά δυναμικού
V = 10 Volt διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα έντασης i =2A και η
ηλεκτρική αντίσταση δίνεται από την σχέση:

𝑉 10 Volt 5 Volt Volt

𝑅= = = =5 = 5𝛺
𝑖 2A 1A A

Η αντίσταση ενός αγωγού εκφράζει……

Η αντίσταση ενός αγωγού εκφράζει την διαφορά δυναμικού που

επικρατεί στα άκρα του αγωγού όταν διαρρέεται από ρεύμα έντασης
𝑖 = 1𝛢 .
 Φυσική Β Γυμνασίου
4
με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Σημείωση
H διαφορά δυναμικού που εφαρμόζεται στα άκρα του αγωγού και η
ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που τον διαρρέει είναι μεγέθη ανάλογα,
δηλαδή ο λόγος τους διατηρείται σταθερός.
Γενικά λέμε η αντίσταση ενός αντιστάτη παραμένει σταθερή όταν
μεταβάλλεται η εφαρμοζόμενη τάση.

Παράδειγμα 2 :

Έστω ένας αγωγός Α (αντιστάτης) και ένας αγωγός Β (αντιστάτης)

α) Όταν στα άκρα του αντιστάτη Α επικρατεί διαφορά δυναμικού

V = 10 Volt διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα έντασης i =5A και η
ηλεκτρική αντίσταση δίνεται από την σχέση:

𝑉 10 Volt 2 Volt Volt

𝑅= = = =2 = 2𝛺
𝑖 5A 1A A

β) Όταν στα άκρα του αντιστάτη Β επικρατεί διαφορά δυναμικού

V = 30 Volt διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα έντασης i =6A και η
ηλεκτρική αντίσταση δίνεται από την σχέση:

𝑉 30 Volt 5 Volt Volt

𝑅= = = =5 = 5𝛺
𝑖 6A 1A A

Η αντίσταση ενός αγωγού εκφράζει…

Η αντίσταση ενός αγωγού εκφράζει την δυσκολία διέλευσης των
ηλεκτρικών φορτίων μέσα από αυτόν.
 Φυσική Β Γυμνασίου
5
με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Η αντίσταση ενός αγωγού εξαρτάται…

Η αντίσταση ενός αγωγού εξαρτάται από το υλικό και τα γεωμετρικά

στοιχεία του αγωγού.

Μονάδα αντίστασης
Η μονάδα αντίστασης στο Διεθνές Σύστημα Μονάδων είναι το Ωμ
(1 Ohm). Η αντίσταση είναι παράγωγο μέγεθος και η μονάδα της
εκφράζεται με τη βοήθεια της σχέσης:

𝟏 𝑽𝒐𝒍𝒕
𝟏𝑶𝒉𝒎 =
𝟏𝑨𝒎𝒑𝒆𝒓𝒆
η
𝟏 𝑽𝒐𝒍𝒕
𝟏𝑶𝒉𝒎 =
𝟏𝑨
η
𝟏 𝑽𝒐𝒍𝒕
𝟏𝜴 =
𝟏𝑨
η
𝑽
𝜴=
𝜜

Πολλαπλάσια
Στην ηλεκτρολογία και στην ηλεκτρονική χρησιμοποιούνται και
πολλαπλάσια του Ωμ:
το κιλο-ωμ (1 ΚΩ=103 Ω) και το μεγα-ωμ (1 ΜΩ=106 Ω).

Όργανο μέτρησης
Η μέτρηση της αντίστασης μπορεί να πραγματοποιηθεί με όργανα που
ονομάζονται ωμόμετρα .Συνήθως τα ωμόμετρα είναι ενσωματωμένα στα
πολύμετρα.
 Φυσική Β Γυμνασίου
6
με αποσπάσματα από το Σχολικό Βιβλίο Κωστελέτος Ευάγγελος

Ο Νόμος του Ωμ
𝑉 𝑅 𝑉 𝑖𝑅 𝑉 𝑉 1
𝑅= ⇒ = ⇒ 𝑖𝑅=𝑉 ⇒ = ⇒𝑖 = ⇒𝑖 = ∙𝑉
𝑖 1 𝑖 𝑅 𝑅 𝑅 𝑅

Η ένταση (I) του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει ένα μεταλλικό

αγωγό είναι ανάλογη της διαφοράς δυναμικού (V) που εφαρμόζεται
στα άκρα του.

Η παραπάνω πρόταση διατυπώθηκε από τον Γερμανό φυσικό Ωμ

(Ohm) και είναι γνωστή ως νόμος του Ωμ.

Σημείωση : Να διαβασθεί από το Σχολικό Βιβλίο.