Egzaminacyjne powtórki

ŚRODKI STYLISTYCZNE (POEATYCKIE, ARTYSTYCZNEGO WYRAZU)

Utwory literackie są pisane specyficznym językiem artystycznym - złożonym m. in. ze sformułowań

(wyrazów i połączeń słownych) określanych jako środki stylistyczne (inaczej artystyczne lub poetyckie).

Zadanie 1. Odnajdź wszystkie ukryte w wykreślance środki stylistyczne.

Zadanie 2. Dopasuj nazwy środków stylistycznych do ich definicji.

Anafora Powtórzenie tego samego wyrazu, zdania w pewnym

fragmencie wypowiedzi.

animizacja (ożywienie) Zestawienie wyrazów, którego nie wolno rozumieć dosłownie;

wyrażenie, w którym poszczególne słowa nabierają nowego,
niezwykłego znaczenia.

Apostrofa Wyraz dźwiękonaśladowczy.

Epitet Zestawienie ze sobą dwóch przedmiotów, zjawisk, pojęć, ze

względu na łączące je podobieństwo.

metafora (przenośnia) Rodzaj metafory polegający na nadawaniu cech typowo

ludzkich przedmiotom, roślinom, zwierzętom, pojęciom.

neologizm artystyczny Mocno rozbudowane, obszerne porównanie, którego drugi

człon jest samodzielnym obrazem poetyckim.

onomatopeja Pytanie nie wymagające odpowiedzi.

personifikacja Rodzaj metafory polegający na nadawaniu przedmiotom,

(uosobienie) zjawiskom, pojęciom cech istot żywych.

Porównanie Bezpośredni zwrot do adresata.

porównanie homeryckie Określenie rzeczownika.

Powtórzenie Powtórzenie wyrazu lub grupy wyrazów na początku kolejnego

wersu, zdania, strofy.

pytanie retoryczne Wyraz nowo utworzony, specjalnie na potrzeby wiersza.

Symbol Motyw, zbiór motywów, znak (postać, zwierzę, rzecz,

wydarzenie), który oprócz dosłownego znaczenia ma jeszcze
znaczenie ukryte, często niejasne. Można go odbierać i
interpretować wielorako.
Zadanie 3. Zapoznaj się z tekstem poetyckim.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
Miłość

Wciąż rozmyślasz. Uparcie i skrycie.

Patrzysz w okno i smutek masz w oku...
Przecież mnie kochasz nad życie?
Sam mówiłeś przeszłego roku...

Śmiejesz się, lecz coś tkwi poza tym.

Patrzysz w niebo na rzeźbę obłoków...
Przecież ja jestem niebem i światem?
Sam mówiłeś przeszłego roku...

Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Pytania retoryczne zastosowane w wierszu Miłość [Wciąż rozmyślasz…]

A. mają charakter przewrotny, podkreślają niezwykłą siłę uczucia łączącego zakochanych.

B. zwracają uwagę na to, że prawdziwa miłość jest czymś rzadko spotykanym i dlatego cennym.
C. potęgują uczucie rozpaczy, niespełnienia, za pomocą ironii podkreślają nietrwałość uczuć.

Zadanie 4. Zapoznaj się z tekstem poetyckim.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
Miłość

Nie widziałam Cię już od miesiąca.

I nic. Jestem może bledsza,
trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca,
lecz widać można żyć bez powietrza.
Jakie uczucia towarzyszą osobie mówiącej w wierszu Miłość [Nie widziałam…]?

Zaznacz wszystkie poprawne odpowiedzi.

● przygnębienie ● podekscytowanie ● tęsknota ● uniesienie ● radość ● smutek ● żal ● zachwyt ●

rezygnacja

Zadanie 5. Z wiersza Miłość wypisz epitety wyrażające uczucia towarzyszące rozstaniu.

Zapisz epitety w kolejności, w jakiej pojawiają się w tekście.

,,..................................................."

,,..................................................."

,,..................................................."
Zadanie 6. Dobierz odpowiednie nazwy środków stylistycznych do cytatów.
W lukę obok każdego przykładu wstaw właściwą nazwę wybraną spośród podanych.

metafora pytanie retoryczne porównanie neologizm epitet apostrofa anafora

„Do kraju [...] Do kraju [...]” − .................................................

„bez-tęsknota” − ...........................................................

„Tęskno mi, Panie...” − ..................................................

„gniazdo bocianie” − ..........................................................

„Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi?” – .......................................

Zadanie 7. Zaznacz wszystkie poprawne odpowiedzi.

Które z fragmentów wierszy Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej są metaforami?

A. „Wczoraj kwitło moje serce. Dziś jaśmin”.

B. „Ślepa jestem. Oślepiona majem”.
C. „Nie widziałam Cię już od miesiąca”.
D. „To nie deszcz? Nie, to łzy spadły
z jakiejś odległej planety...”
E. „Sam mówiłeś przeszłego roku...”

Zadanie 8. Które z zacytowanych fragmentów wierszy są apostrofami? Zaznacz wszystkie poprawne

odpowiedzi.

A. Jeszcze Polska nie umarła, kiedy my żyjemy.

B. Święta miłości kochanej ojczyzny,

Czują cię tylko umysły poczciwe!

C. Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;

Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!

D. Cyprysy mówią, że to dla Juliety,

Że dla Romea, ta łza znad planety
Spada – i groby przecieka;
 Tabela nr 1. FUNKCJE ŚRODKÓW STYLISTYCZNYCH
środek poetycki funkcja
EPITET  Wskazują cechy postaci,
 podkreślają plastyczność
obrazu,
 oddziałują na wyobraźnię,
 wpływają na nastrój.
PORÓWNANIE  Wskazują podobieństwa
między obiektami,
PORÓWNANIE  wpływają na obrazowość,
HOMERYCKIE  zaskakują nieoczywistymi
podobieństwami,
 ułatwiają zrozumienie
trudnych zjawisk.
METAFORA  Zaskakują, oczarowują,
(PRZENOŚNIA) skłaniają do refleksji,
 wskazują na niezwykłość
OŻYWIENIE zjawiska,
(ANIMIZACJA)  odkrywają różne
znaczenia,
UOSOBIENIE
 oddziałują na wyobraźnię.
(PERSONIFIKACJA)
ONOMATOPEJA  Tworzą nastrój w utworze,
(WYRAZ  wpływają na kojarzenie
DŹWIĘKONAŚLADOWCZ brzmień z określonymi
Y) treściami,
 wywołują różne stany
emocjonalne dzięki
oddaniu dźwięków
towarzyszących sytuacji.
APOSTROFA  Wprowadzenie
uroczystego tonu,
 wywołanie poczucia
bliskości zjawisk,
przedmiotów, do których
się zwraca.
ANAFORA  Podkreślenie danej myśli,
 zwiększenie ekspresji,
EPIFORA  rytmizacja wiersza.
POWTÓRZENIE  Podkreślenie znaczenia
słów,
 zwiększenie ekspresji,
 wzmocnienie rytmu
wiersza.
PYTANIE RETORYCZNE  Skłonienie do refleksji,
 zwrócenie szczególnej
uwagi na określoną treść.
przykład
daleka droga, kolor lata;
Piotr dobry, a ubogi. Jan zły, a bogaty (I. Krasicki)
Snuć miłość, jak jedwabnik nić wnętrzem swym snuje,
Lać ją z serca, jak źródło wodę z wnętrza leje (A. Mickiewicz)
I tak jak orzeł, ptak górski, najszybszy wśród uskrzydlonych
spada i lekko dopędza z chmur gołębicę spłoszoną,
ona wymyka się, pierzcha, lecz orzeł z wrzaskiem straszliwym
z bliska uderza w drapieżnej duszy zdobyczy spragniony –
tak z zaciętością Achilles pędził, a Hektor uciekał. (Homer)
Zatonął w marzeniach
Niech snu anioł modrymi skrzydły Cię otoczy (A. Mickiewicz)
Nad wodą wielką iczystą
Przebiegły czarne obłoki (A. Mickiewicz)
Czyż nie piękniejsza nasza poczciwa brzezina,
Która jako wieśniaczka, kiedy płacze syna,
Lub wdowa, ręce załamie, roztoczy
Po ramieniach do ziemi strumienie warkoczy!
Niema z żalu, postawą jak wymownie szlocha! (A. Mickiewicz)
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny
Dżdżu krople spadają i tłuka w me okno… L. Staff)
Czego chcesz od nas Panie, za Twe hojne dary? (J.
Kochanowski)
A to jest moje miasto pod popiołem
A to jest moja laska i wstążki prorockie
A to jest moja głowa pełna wątpliwości
(W. Szymborska)
Gdy cię nie widzę nie wzdycham, nie płaczę,
Nie tracę zmysłów, kiedy cię zobaczę (A. Mickiewicz)
Ile razem dróg przebytych?
Ile ścieżek przedeptanych?
Ile deszczów, ile śniegów
Wiszących nad latarniami? (k. I. Gałczyński)
Zadania z arkuszy egzaminacyjnych

Zadanie 9. Uzupełnij poniższe zdanie, wybierając właściwe odpowiedzi spośród A/B oraz C/D.

Wyrazy zawżdy, szlachci, snadnie, łacnie to A/B. Autor fraszek używa ich, gdyż C/D

A. archaizmy
B. dialektyzmy
C. chciał pokazać język danej grupy społecznej
D. formy te były jemu współczesne, tak się wówczas mówiło

Zadanie 10. Uzupełnij zdanie, wybierając odpowiedzi spośród 1, 2 lub 3 oraz A, B lub C.

Sformułowanie wóz jak łódka brodzi to przykład:

1. przenośni, A. zestawia ze sobą dwa przeciwieństwa.

2. porównania, ponieważ B. użyto w nim typowego dla tego środka wyrazu ,,jak".

3. onomatopei, C. użyto czasownika, którego najczęściej używa się w

odniesieniu do zwierząt.

Zadanie 11. Spośród podanych niżej wariantów wybierz te, które tworzą prawdziwe zdanie.

Za pomocą
we fragmencie: Tam kula, 1. porównać lecącą kulę do dzikiego zwierzęcia.
A. personifikacji lecąc, z dala grozi, szumi,
wyje,/ Ryczy, jak byk przed 2. porównać lecącą kulę ze zwariowanym
bitwą, miota się, grunt ryje, człowiekiem.
B. animizacji autor chciał przede wszystkim 3. pokazać, że lecącej kuli nie dało się
kontrolować.

Zadanie 12. W balladzie Świtezianka Adama Mickiewicza znaleźć można wiele przykładów środków
stylistycznych. Na podstawie cytatów z tekstu, znajdujących się w środkowej części tabelki numer 1
wskaż ich funkcję.

Środek stylistyczny Cytat z tekstu Funkcja środka artystycznego

1.
porównanie Znikła jak lekki powiew wietrzyka

2.
pytanie retoryczne Jakiż to chłopiec piękny i młody?
Jakaż to obok dziewica?

3.
przenośnia Słowiecze wdzięki w mężczyzny
głosie, / A w sercu lisie zamiary
Zadanie 13. Środek stylistyczny zastosowany w podanym fragmencie wiersza Mirona Białoszewskiego
to:

A. antonim
B. neologizm
C. wulgaryzm
D. zdrobnienie

Muzo
Natchniuzo

tak
ci
końcówkowuję
z niepisaniowości

Zadanie. 14. Anafora to:

A. uroczysty zwrot do czytelnika

B. powtórzenie na początku wersu lub zwrotki
C. rodzaj metafory
D. przerzucenie części tekstu do następnego wersu

Zadanie. 15. Z podanego fragmentu wypisz onomatopeje:

Zdarto żagle, ster prysnął, ryk wód, szum zawiei,
Głosy trwożnej gromady, pomp złowieszcze jęki,
Ostatnie liny majtkom wyrwały się z ręki,
Słońce krwawo zachodzi, z nim reszta nadziei.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................