Mga Istruktura ng Wikang Filipino Ang pagbigkas na malumi, maragsa
at impit na tunog o glottal stop ay
Wika napadagdag sa katinig dahil Ito ay isang mahalagang instrumento nakapagbabago ng kahulugan ng na ginagamit ng tao upang ipahayag salita. ang kaisipan at damdamin. Ito ay ginagamit sa lahat ng larangan mga saklaw: ng disiplina at sa lahat na gustong a. Ponema (tunog) paunlarin tuklasin at pagyamanin. b. Diin (stress) c. Pagtaas o pagbaba ng tinig Ito ay binubuo ng masistemang (pitch) balangkas; d. Pagpapahaba ng tunog 1. Makahulugang tunog o pasalita. (lengthening) e. Paghinto (juncture) 2. Masistemang kayarian kung pasulat. Salik ng Ponema upang Ito ay may kapangyarihan na makapagsalita ang isang tao ng manghikayat, mag-utos, manira, maayos: manggulo, makiusap, magpaalaala, magturo, magtanong, manakit at iba 1. Ang hangin pa. Ito ang nagiging midyum o pahatiran ng mga alon ng tunog na siya nating Ang Palatunugan o Ponolohiya naririnig. Ponolohiya 2. Ang enerhiya Ito ay pag-aaral ng set ng mga tunog Ito ang presyong nalilikha ng na bumubuo ng isang salita sa isang pagpapalabas ng hiningang galing sa wika. baga. Ang tunog ay binubuo at nagiging daan upang makapagsalita nang 3. Ang nalikhang tunog na maayos at mabisa ang isang tao. namodipika ng bibig-patunugan o resonador Ponema Ang itinuturing na resonador ay ang Ito ang pinakamaliit na makabuluhang bibig at guwang ng ilong. yunit ng tunog. 2 uri ng ponema a. Segmental b. Suprasegmental Mga bahaging kailangan sa Mga dapat tandan: Patinig: pagbigkas ng tunog: malapatinig 1. Dila at panga (sa ibaba) a. Sa /h/, /k/ at /g/ ay hindi ginagamitan 2. Ngipin at labi (sa unahan) ng gitling 3. Matigas na ngalangala (sa itaas) 4. Malambot na ngala ngala (sa Halimbawa: likod) pangkatok singkapal Paraan ng artikulasyon: panghalo singganda 1. Pasara o hinto b. Sa a, e, i, o, u ginagamitan ng gitling Sarado o harang ang daanan ng kung ginagamit ng panlaping pang, sing. hangin/p/ at /b/, /t/ at /d/, /k/ at /a/. Halimbawa: 2. Nasal o pailong pang-umaga pang-inom Sa ilong lumalabas ang hangin na sing-ingay mang-akit harang at hindi na sa bibig: /m/,/n/,at /ng/. c. Malapatinig na /w/ at /y/ ay hindi na rin ginagamitan ng gitling sa paglalapi. 3. Pasutsot Halimbawa: Ang hanging tumatakas ay nagdaraan sa pagitan ng dila ng ngalangala o Pangwalis pangyaya babangtingang tinig: /s/, /h/. pangwasak pangyarda 4. Pagilid o lateral Ang dulo ng dila ay nakadikit sa harap ng gilagid kaya ang hangin ay lumalabas sa gilid ng dila:/l/ 5. Pakatal o trill Ang hangin ay hinaharang at pinapalabas sa pamamagitan ng mabilis na paggalaw ng dulo ng naka-arkong dila: /r/ 6. Malapatinig o glayd(glide) Ang dila ay nagkakaroon ng galaw mula sa posisyon sa ibang posisyon:/w/,/y/