Professional Documents
Culture Documents
À À À À À À À À À °à À À À À À À À À À À ¡ À À À À À À À À ¡-À À À À À À À À À À À À À À
À À À À À À À À À °à À À À À À À À À À À ¡ À À À À À À À À ¡-À À À À À À À À À À À À À À
- ความสามารถที่จะใชสิทธิโดยชอบไดโดยลำพัง
(สามารถที่จะดูแลรักษาผลประโยชนของตนเองได)
- มาตรา ๑๕๓ (ตัวบท) การใดมิไดเปนไปตามบทบัญญัติของกฎหมายวาดวยความ
สามารถของบุคคล การนั้นเปนโมฆียะ
๓.๑ องคประกอบที่เปนสาระสำคัญ : บุคคล (ความสามารถของบุคคลในการ
ทำนิติกรรม) (ตอ)
•กรณีบุคคลธรรมดา
ความสามารถในการใชสิทธิ
- ความสามารถที่จะใชสิทธิโดยชอบไดโดยลำพัง
(สามารถที่จะดูแลรักษาผลประโยชนของตนเองได)
- มาตรา ๑๕๓ (ตัวบท) การใดมิไดเปนไปตามบทบัญญัติของกฎหมายวาดวยความ
สามารถของบุคคล การนั้นเปนโมฆียะ
เหตุที่เกี่ยวกับความสามารถในการทำนิติกรรม
•อายุ
- ผูเยาว
•สุขภาพ (ความบกพรองทางสุขถาพ)
- คนวิกลจริต (ตามความเปนจริง)
- คนไรความสามารถ
•ความไมสามารถจัดการทรัพยสิน อันเนื่องจากสุขภาพหรือความประพฤติ
ของบุคคล
- คนเสมือนไรความสามารถ
ผูเยาว
ลักษณะของผูเยาว : ไมบรรลุนิติภาวะ
•บุคคลจะบรรลุนิติภาวะไดใน ๒ กรณี
๑. โดยอายุ เมื่ออายุครบ ๒๐ ป บริบูรณ (มาตรา ๑๙)
๒. โดยการสมรส ตามมาตรา ๒๐ เมื่อการสมรสไดทำตามมาตรา ๑๔๔๘ คือ
- ทั้งชายและหญิงมีอายุครบ ๑๗ ป บริบูรณ หรือ
- ชายหรือหญิงอายุนอยกวา ๑๗ ป บริบูรณ เมื่อการสมรสนั้นทำโดยไดรับ
อนุญาตจากศาล ในกรณีที่มีเหตุอันสมควร
ผลทางกฎหมายเกี่ยวกับความสามารถในการใชสิทธิของผูเยาว
• หลัก : ทำนิติกรรมโดยลำพังไมได
นิติกรรมที่ทำตองไดรับความยินยอมจากผูแทนโดยชอบธรรมกอนการทำนิติกรรม
หากฝาฝน นิติกรรมตกเปนโมฆียะ (มาตรา ๒๑)
•ขอยกเวน : มาตรา ๒๒ – มาตรา ๒๕ กฎหมายกำหนดใหผูเยาวทำเองได
แลวมีผลสมบูรณโดยไมตองไดรับความยินยอมจากผูแทนโดยชอบธรรม
กรณีที่กฎหมายกำหนดใหผูเยาวทำเองได
•มาตรา ๒๒ ผูเยาวอาจทำการใด ๆ ไดทั้งสิ้น หากเปนเพียงเพื่อจะไดไปซึ่งสิทธิอันใด
อันหนึ่ง หรือเปนการเพื่อใหหลุดพนจากหนาที่อันใดอันหนึ่
•มาตรา ๒๓ ผูเยาวอาจทำการใด ๆ ไดทั้งสิ้น ซึ่งเปนการตองทำเองเฉพาะตัว
•มาตรา ๒๔ ผูเยาวอาจทำการใด ๆ ไดทั้งสิ้น ซึ่งเปนการสมแกฐานานุรูปแหงตนและ
เปนกาอันจำเปนในการดำรงชีพตามสมควร
•มาตรา ๒๕ ผูเยาวอาจทำพินัยกรรมไดเมื่ออายุสิบหาปบริบูรณ
- ขอสังเกต ตองมีอายุ ๑๕ ป บริบูรณจึงทำพินัยกรรมได มิฉะนั้นพินัยกรรมที่ทำ
ตกเปนโมฆะ ตามมาตร ๑๗๐๓
ถาไมเขาขอยกเวนตามมาตรา ๒๒ – ๒๕
•หลัก : ผูเยาวทำนิติกรรมโดยลำพังไมได
นิติกรรมที่ทำตองไดรับความยินยอมจากผูแทนโดยชอบธรรมกอนการทำนิติกรรม
ฝาฝน นิติกรรมตกเปนโมฆียะ (มาตรา ๒๑)
•หมายเหตุ : นิติกรรมที่ตกเปนโมฆียะ เปนนิติกรรมที่กฎหมายกำหนดใหมีผลสมบูรณ
จนกวาจะถูกบอกลาง
•ดังนั้น นิติกรรมที่เปนโมฆียะ อาจถูก
- บอกลาง (เปนการทำใหนิติกรรมเปนโมฆะมาแตเริ่มแรก
- ใหสัตยาบัน (เปนการรับรองใหสมบูรณมาแตเริ่มแรก)
คนวิกลจริต
คนวิกลจริต
คนวิกลจริต คนวิกลจริตที่ศาลสั่ง
ตามความเปนจริง ใหเปนคนไรความสามารถ
คนวิกลจริตตามความเปนจริง
•หลัก : มีความสามารถใชสิทธิทำนิติกรรมไดเองโดยลำพัง และนิติกรรมที่
ทำไปมีผลสมบูรณตามกฎหมาย
•แตมีขอยกเวน : ตามมาตรา ๓๐ ซึ่งมีองคประกอบคือ
(๑) ผูทำนิติกรรมจริตวิกลในขณะที่ทำนิติกรรม และ
(๒) คูกรณีอีกฝายหนึ่งของนิติกรรมไดรูดวยวาผูที่ทำนิติกรรมดวยนั้นเปน
คนวิกลจริต
ผล คือ นิติกรรมที่ทำไปนั้นตกเปนโมฆียะ
กรณีคนวิกลจริตที่ศาลสั่งใหเปนคนไรความสามารถ
•มีการรองขอตศาลตามมาตรา ๒๘ วรรค ๑
•ผลทางกฎหมายในกรณีที่ศาลสั่งใหเปนคนไรความสามารถ :
- จัดใหอยูในความดูแลของผูอนุบาล (มาตรา ๒๘ วรรค ๒)
- ผูอนุบาลเปนผูดูแลผลประโยชน
•ทำนิติกรรมใดๆดวยตนเองไมได ไมวาโดยลำพังหรือโดยไดรับความยินยอมจาก
ผูอนุบาล
•หากมีการฝาฝน นิติกรรมที่คนไรความสามารถทำนั้นตกเปนโมฆียะ (มาตรา ๒๙)
คนเสมือนไรความสามารถ : ลักษณะ (มาตรา ๓๒)
•บกพรองทางกาย จิตใจ หรือความประพฤติ และไมอาจจัดทำการงาน
โดยตนเองได หรือจัดการไปในทางที่เสื่อมเสียแกทรัพยสินของตนเองหรือ
ครอบครัว
•เหตุหรือขอบกพรอง จนไมอาจจัดการงานของตนเองได
- กายพิการ
- จิตฟนเฟอนไมสมประกอบ
- ติดสุรายาเมา
- เหตุอื่นทำนองเดียวกัน
ผลของการที่บุคคลถูกศาลสั่งใหเปนคนเสมือนไรความสามารถ
•หลัก : ทำนิติกรรมไดเองโดยลำพังไมตองมีใครใหความยินยอมหรือดูแล
•ขอยกเวน :
กรณีตองไดรับความยินยอมจากผูพิทักษกอน ผูพิทักษทำแทน
(ม.๓๔ ว.๓ กฎหมายใหอำนาจ
ศาลสั่งใหผูพิทักษทำแทน)
วัตถุประสงคที่ตอง วัตถุประงคขัดตอความสงบ
วัตถุประสงค
หามชัดแจงโดย เรียบรอยหรือศีลธรรมอันดี
เปนการพนวิสัย
กฎหมาย ของประชาชน
ผล คือ นิติกรรมนั้นตกเปนโมฆะ
❑ วัตถุประสงคที่ตองหามชัดแจงโดยกฎหมาย
•การทำนิติกรรมที่มีวัตถุประสงคที่กฎหมายบัญญัติหามไวโดยชัดแจง
•กฎหมายตองมีอยูในขณะที่นิติกรรม
•เชน นาย ก.ตกลงจางนาย ข.ใหไปฆานาย ค.
❑ มูลเหตุจูงใจ กับ วัตถุประสงคของนิติกรรม
•พิจารณาตัวอยางตอไปนี้วา อะไรคือวัตถุประสงคและอะไรคือมูลเหตุจูงใจ
•(๑) หนึ่งซื้อหนังสือจากสอง เพื่อนำไปใชอานเตรียมสอบ
•(๒) ก. ซื้อปนจากรานของ ข. ซึ่งไดรับอนุญาตใหขายปน โดย ก.ตั้งใจจะซื้อปนไปฆา ค.
•(๓) A เชาหองแถวจาก B เพื่อใชเปนบอนการพนัน
❑ มูลเหตุจูงใจ กับ วัตถุประสงคของนิติกรรม
จากตัวอยางที่ (๒) : ก. ซื้อปนจากรานของ ข. ซึ่งไดรับอนุญาตใหขายปน โดย ก.ตั้งใจจะ
ซื้อปนไปฆา ค.
- ถาผูขายคือ ข. ไมรูวา ก.จะเอาปนไปทำอะไร วัตถุประสงค (ประโยชนสุดทาย) ก็เปนเพียงแต
กรรมสิทธิ์และราคาในตัวปน จึงไมใชวัตถุประสงคที่ไมชอบดวยกฎหมายแตอยางใด
- แตถา ข. รูวา ก. จะซื้อปนไปยิง ค. วัตถุประสงคไมไดหยุดเพียงการโอนกรรมสิทธิ์และชำระ
ราคากันเทานั้น แตประโยชนสุดทายกลายเปนเรื่องจะไดปนไปยิงคน จึงเปนวัตถุประสงค
ที่ตองหามชัดแจงโดยกฎหมาย การซื้อขายปนในกรณีนี้มีผลเปนโมฆะตามมาตร ๑๕๐
❑วัตถุประสงค
•วัตถุประสงคในทางภาวะวิสัย (objective)
•วัตถุประสงคในทางอัตวิสัย (subjective)
มูลเหตุจูงใจ กับ วัตถุประสงคของนิติกรรม (ตอ)
•อาจกลาวโดยสรุปไดวา
•ในกรณีของนิติกรรมสองฝายหรือหลายฝาย มูลเหตุจูงใจจะกลายเปนวัตถุ
ประสงคของนิติกรรม ก็ตอเมื่อ คูกรณีทุกฝายไดลวงรูถึงมูลเหตุจูงใจนั้น
•ดังนั้น หากมูลเหตุจูงใจที่ไมชอบดวยกฎหมาย จะถือเปนวัตถุประสงคของ
นิติกรรมที่ทำใหนิติกรรมเปนโมฆะ (ตาม ม.๑๕๐) ก็ตอเมื่อคูกรณีทุกฝาย
ไดลวงรูถึงมูลเหตุจูงใจที่ไมชอบดวยกฎหมายนั้นดวย
ขอสังเกต
•นิติกรรมบางอยาง คูกรณีตางก็รูหรือควรจะรูวาเปนเรื่องที่ผิดกฎหมายอยูในตัว เชน
ซื้อขายยาเสพติด จางฆาคน จึงถือวานิติกรรมดังกลาวมีวัตถุประสงคที่ไมชอบดวย
กฎหมาย (คือ ตองหามชัดแจงโดยกฎหมาย) มีผลเปนโมฆะตามมาตรา ๑๕๐
พิจารณากรณีตอไปนี้
•ก. ซื้อปนจากรานของ ข. ซึ่งไดรับอนุญาตใหขายปน โดย ก. ตั้งใจจะซื้อปนเพื่อเอาไป
ฆา ค. และไดบอกให ข. ทราบในขณะที่ตกลงซื้อขายกัน
•หลังจากซื้อปนไปแลว ก. เปลี่ยนใจไมนำปนที่ซื้อไปฆา ค. แลว
•สัญญาซื้อขายปนระหวาง ก. กับ ข. ตกเปนโมฆะหรือไม เพราะเหตุใด
พิจารณากรณีตอไปนี้
•ก. ซื้อปนเถื่อนจาก ข. ซึ่งเปนพอคาขายปนเถื่อน โดย ก. ตั้งใจจะ
ซื้อปนเพื่อเอาไปฆา ค. แตไมไดบอก ข. วาจะนำปนไปทำอะไร
(ข.ไมรูมูลเหตุจูงใจที่ ก. จะนำปนไปฆา ค.)
•สัญญาซื้อขายปนระหวาง ก. กับ ข. ตกเปนโมฆะหรือไม เพราะ
เหตุใด
วัตถุประสงคเปนการพนวิสัย
•วัตถุประสงคที่เปนไปไมไดในขณะทำนิติกรรม
•ลักษณะการพนวิสัย
- เปนการพนวิสัยอยางเด็ดขาด (เปนไปไดหรือไมอาจปฏิบัติได)
- เปนการพนวิสัยสำหรับทุกคน
- เหตุการณที่พนวิสัยตองมีอยูขณะที่ทำนิติกรรม (นั่นคือ เกิดขึ้นกอน
หรือขณะทำนิติกรรม หากพนวิสัยเกิดขึ้นภายหลัง เปนเรื่องการชำระหนี้
กลายเปนพนวิสัย)
วัตถุประสงคขัดตอความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน
•ความสงบเรียบรอย เปนกรณีที่เกี่ยวถึงประโยชนความสงบสุขหรือความ
ปลอดภัยของประชาชนโดยสวนรวม
•ศีลธรรมอันดีของประชาชน หมายถึงขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงามของสังคม
หลักทางจริยธรรม (อาจแตกตางกันแลวแตทองถิ่นและยุคสมัย)
•บางครั้งไมอาจแยกหลักความสงบเรียบรอยของประชาชนกับหลักศีลธรรมอันดี
ของประชาชนออกจากกันเปนเด็ดขาดได
วัตถุประสงคขัดตอความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน (ตอ)
•บางครั้ง นิติกรรมเดียวอาจมีวัตถุประสงคที่ตองหามชัดแจงโดยกฎหมาย และยังขัดตอความสงบ
เรียบรอย และขัดตอศีลธรรมอันดีของประชาชนอีกดวย
•เชน นาย ก. ตกลงจางนาย ข. ดวยเงิน ๒๐๐,๐๐๐ บาท ใหไปฆานาย ค.
• ตัวอยาง กรณีวัตถุประสงคขัดตอความสงบเรียบรอยและศีลธรรมอันดีของประชาชน
ตกเปนโมฆะตาม ม.๑๕๐
สัญญาจางวาความ ซึ่งเดิมผูรับจาง (ทนายความ) มิไดมีสวนไดเสียในทรัพยสินที่ผูวาจางกับ
บุคคลอื่นพิพาทกันเลยโดยตกลงคิดคาจางวาความจากสวนแบงของทรัพยสินที่พิพาท เชน
ถาลูกความชนะคดีพิพาทที่ดิน แลวไดที่ดินมา ทนยความไดสวนแบง ๔๐% ของที่ดิน
เปนการยุยงสงเสริมใหบุคคลอื่นเปนความกัน และแสวงหาประโยชนจากการที่ผูอื่นเปน
ความกัน วัตถุประสงคของสัญญาจางวาความดังกลาว จึงขัดตอความสงบเรียบรอยและศีลธรรม
อันดีของประชาชน ตกเปนโมฆะตาม ม.๑๕๐
ขอสังเกต : กรณีวัตถุประสงคขัดตอความสงบเรียบรอยและศีลธรรม
อันดีของประชาชนตกเปนโมฆะตาม ม.๑๕๐
•แตถามีสวนไดเสีย เชน A เปนผูมีสวนไดเสียรวมกันในการคาที่ดินกับ B
ไดออกเงินคาธรรมเนียมให B ฟองคดีใหไดมาซึ่งผลประโยชนเพื่อแบงปน
กัน เปนการกระทำเพื่อปองกันสวนไดเสียของตนตามปกติ
มิใชยุยงหรือแสวงหาประโยชนจากการที่เขาเปนความกัน จึงไมขัดตอ
ความสงบเรียบรอย ไมเปนโมฆะ
๓.๓ องคประกอบที่เปนสาระสำคัญของนิติกรรม : แบบของนิติกรรม
แบบในความหมายทั่วไป แบบในความหมายเฉพาะ