‫بررسی پوشش برفی حوضه دز در ‪ 19‬سال گذشته(سال آبی‪ 1379-80‬الی ‪)98-1397‬‬

‫نویسنده‪ :‬علی معتمدی‬

‫مشخصات نویسنده‪ :‬دکتری مهندسی منابع آب‪ ،‬سازمان آب و برق خوزستان‪ ،‬دفتر مدل های آب ومحیط زیست‬

‫نتایج و بحث‬ ‫ضرورت و اهداف پژوهش‬

‫جدول‪ :3‬مقادیر سطح پوش برف حوضه دز در طی ‪ 19‬سال گذشته براساس محصوالت حداکثر پوشش برفی ‪ 8‬روزه‬
‫پوشش برف و یخ به عنوان بزرگترین منبع آب شیرین دنیا یکی از مباحث مورد عالقه‬
‫‪.‬‬ ‫هیدرولوژیست ها در طی چند دهه اخیر شده است‪ .‬تغییر اقیلم و گرمایش جهانی نگرانی های‬
‫جدی درباره کاهش سطح پوشش برفی در مناطق برف خیز را به دنبال داشته است‪ .‬با این که‬
‫ایران از نظر بارش برف نسبت به کشورهای با عرض جغرافیایی باالتر سهم کمی از بارش‬
‫برف دارد اما وجود رشته کوه های بلند زاگرس و البرز در این کشور و صعود سامانه های‬
‫بارشی در برخورد با این رشته کوه ها پوشش برفی قابل مالحظه ای را در فصول پائیز و‬
‫می کند‪ .‬بسیاری از رودخانه های پرآب کشور در مناطق برفگیر این‬ ‫زمستان ایجاد‬
‫می گیرند و میزان آورد آنها به میزان ذخیره برفی آنها بستگی دارد‪.‬‬ ‫کوهستانها سرچشمه‬
‫حوضه آبریز دز با رژیم بارانی‪ -‬برفی یکی از این حوضه ها است‪ .‬در این تحقیق با استفاده از‬
‫سری زمانی محصوالت حداکثر پوشش برفی ‪ 8‬روزه سنجنده مودیس‪ ،‬وضعیت پوشش برفی‬
‫حوضه از نظر آغاز ریزش برف‪ ،‬پایان فصل ذوب‪ ،‬طول دوره با پوشش برف مورد تحلیل‬
‫قرار گرفت‪.‬‬

‫مواد و روشها‬
‫منطقه مطالعاتی ‪:‬حوضه آبریز دز‬
‫جدول‪ :1‬مشخصات حوضه مطالعاتی‬

‫در این تحقیق به منظور بررسی پوشش برف حوضه دز در ‪ 18‬سال گذشته از محصول‬
‫حداکثر پوشش برف ‪ 8‬روزه مودیس(ماهواره تراآ) استفاده شد‪.‬مقدار پیکسل در محصوالت‬
‫شکل‪ :2‬نمودار ‪ Box-Plot‬سطح پوشش برف حوضه دز‬ ‫شکل‪ :1‬دوره زمانی پوشش برف و بدون پوشش برف‬
‫مودیس به صورت اسمی ‪ 500×500‬متر است‪ .‬وجود پوشش ابری باعث می شود که تخمین‬
‫سطح پوشش برف در منطقه با خطای زیادی مواجه شود‪ .‬برهمین اساس الگوریتمی برای تهیه‬
‫نتیجهگیری‬ ‫تصاویر ‪ 8‬روزه تهیه شد تا بتواند تا حد امکان بهترین تخمین از سطح برف را در شرایط ابری‬
‫در اختیار محقق قرار دهد‪ .‬تصاویر حداکثر پوشش برف ‪ 8‬روزه در حقیقت حاصل ترکیب ‪8‬‬
‫براساس تاریخ ها و اعداد درج شده در جدول های (‪ )2‬و (‪ ،)3‬در ‪ 19‬سال گذشته‬ ‫محصول پوشش برف روزانه هستند‪ ..‬در این الگوریتم یک پیکسل خاص در محصول نهایی‬
‫زودهنگام ترین تاریخ شروع ریزش برف در ‪ 8‬روز اول مهرماه و دیرهنگام ترین تاریخ شروع‬ ‫زمانی به عنوان ابر با کد ‪ 50‬معرفی می شود که در تمامی ‪ 8‬تصویر روزانه مورد استفاده به‬
‫ریزش برف درمحدوده زمانی ‪ 11‬الی ‪ 18‬آبان بوده است و معنای آن این است که در ‪ 19‬سال‬ ‫عنوان ابر معرفی شده باشد و در صورتی به عنوان برف با کد ‪ 200‬معرفی می شود که حداقل‬
‫گذشته از ‪ 18‬آبان به بعد در حوضه پوشش برفی قابل سنجش توسط سنجنده مودیس در حوضه‬ ‫در یکی از ‪ 8‬تصویر به عنوان برف معرفی شده باشد‪.‬‬
‫وجود داشته است‪ .‬بررسی تاریخ های پایان فصل ذوب نشان می دهد که در ‪ 19‬سال گذشته‬
‫خردادماه‪ ،‬ماه پایانی پوشش برفی حوضه است‪ .‬براساس اعداد به دست آمده و شکل(‪)3‬‬ ‫نتایج و بحث‬
‫حداکثر پوشش برفی در محدوده زمانی ‪ 28‬دی الی‪ 5‬بهمن رخ می دهد‪ .‬البته این تاریخ در سال‬ ‫نتایج آنالیز محصوالت حداکثر پوشش برفی ‪ 8‬روز در ‪ 19‬سال گذشته در جدول های‪ 2‬و ‪3‬‬
‫های مختلف متغیر است مثال حداکثر پوشش برف سال آبی ‪ 1397-98‬در اسفندماه رخ داده‬ ‫جدول‪ :2‬زمان دوره انباشت‪ ،‬دوره ذوب برف حوضه دز در ‪ 19‬سال گذشته‬
‫درج شده است‪.‬‬
‫است که تاثیر بسزایی در حجم سیالب فروردین‪ 1398‬این حوضه داشت‪ .‬همانطور که در بخش‬
‫نتایج و بحث گفته شد‪ ،‬حداکثر پوشش برفی این حوضه که معادل ‪92‬درصد کل حوضه است‬
‫در ‪ 12‬الی‪ 19‬دیماه ‪ 1386‬رخ داده است‪ .‬نکته قابل توجه در این سال طول دوره انباشت برف‬
‫است که حداقل طول دوره زمانی در ‪ 18‬سال گذشته را داراست و نشان می دهد این مقدار‬
‫مساحت در طی دوره زمانی کوتاه مدتی رخ داده است‪.‬‬

‫منابع اصلی‬
‫‪-1‬احمدی ا‪ ،‬خرمیان ا و صفوی ی‪ ،1394،‬بررسی اثرات تغییر اقلیم بر فرآیند تبدیل برف به رواناب‪ ،‬مطالعه موردی‪:‬حوضه آبریز‬
‫زاینده رود‪ .‬مجله تحقیقات منابع آب ایران‪ .‬دوره‪ ،11‬شماره‪ ،2‬پائیز‪ ،1394‬صفحه‪.62-70‬‬
‫‪-2‬معتمدی ع ‪ .1392 ،‬بررسی دقت داده های سنجش از دور در تعیین سطح پوشش برف‪ ،‬خط برف و تاثیر آن در شبیه سازی‬
‫رواناب ذوب برف‪ .‬پایان نامه دکتری مهندسی منابع آب‪ ،‬دانشگاه علوم و تحقیقات تهران‪.‬‬
‫‪3-Georgievsky M.V ,2009. Application of The Snowmelt Runoff model in the Kuban river basin using‬‬
‫‪MODIS satellite images. Environmental Research Letters. Vol4,No4.‬‬

‫‪Corresponding author Email: motamedi238@gmail.com‬‬