‫استفاده از سامانه سیمابفا در جهت تحلیل تولید و مدیریت منابع آب شرب شهری‬

‫امیرحسن طالبی‪ ،‬حسین پایا‪ ،‬محمد طوسی‬

‫مدیر‌آب‌و‌فاضالب‌شهرستان‌هشترود‪‌،‬معاون‌مالی‌و‌پشتیبانی‌شرکت‌آب‌و‌فاضالب‌استان‌آذربایجان‌شرقی‪‌،‬مدیر‌منطقه‌چهار‌امور‌آب‌و‌فاضالب‌تبریز‬

‫نتایج و بحث‬ ‫ضرورت و اهداف پژوهش‬

‫بیشترین‌میزان‌برداشت‌از‌منابع‌مختلف‌آبی‌شهرستان‪‌،‬از‌سد‌سهند‌بوده‌است‪‌،‬حجم‌عمده‌ای‌‬
‫سامانه سیمابفا که قبال به نام سپتا شناخته می شد‪ ،‬عمال هر روز شاخ و برگ بیشتری می یابد و‬
‫از‌آب‌مصروفه‌در‌شهر‌از‌این‌منبع‌تامین‌شده‌و‌بیشترین‌نقش‌را‌در‌کیفیت‌آب شهر‌ایفا‌میکند‪‌.‬‬
‫مدیران شرکت آب و فاضالب با اعتماد بیشتری به نتایج این سیستم وسیع و در حال گسترش می‬
‫میزان‌برداشت‌از‌چاه‌های‌آب‌شرب‌شهر‌تقریبا‌در‌طول‌سال‌مقدار‌ثابت‌و‌با‌کمترین‌نوسان‌‬
‫نگرند‪ .‬همین امر موجب شد تا مدیران مناطق مختلف شاغل در این بخش‪ ،‬نگرش متفاوت تری‬
‫نسبت‌به‌سایر‌منابع‌است‪.‬‬
‫نسبت به گذشته به این سامانه داشته باشند‪ .‬در طی بررسی هایی که روی بخش گزارش گیری‬
‫غالب‌برداشت‌آب‌از‌رودخانه‌آغبالق‌(به‌دلیل‌فصلی‌بودن‌جریان‌این‌رودخانه)‌از‌اوائل‌مهر‌‬
‫این سیستم در امور آب و فاضالب هشترود انجام شد‪ ،‬امکان مشاهده آمار و مقایسه آنها با نتایج‬
‫ماه‌تا‌اواخر‌اردیبهشت‌ماه‌بوده‌است‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫سالیان قبل مورد بررسی قرار گرفت و به عنوان روشی برای کاهش هزینه در بخش تولید و‬
‫‪10‬‬
‫استحصال آب و همچنین مدیریت منابع محدود آب شرب‪ ،‬مد نظر قرار گرفت‪ .‬نتایج این تحقیق‬
‫‪8‬‬
‫حاکی از این امر است که امکان استفاده مفید از این سامانه برای تحلیل تولید و یافتن روشهای‬
‫‪6‬‬
‫مدیریت منابع تولید میسر است‪.‬‬
‫‪4‬‬

‫‪2‬‬

‫‪0‬‬ ‫مواد و روشها‬

‫شهریور‬

‫آبان‬

‫شهریور‬

‫آبان‬

‫شهریور‬

‫آبان‬

‫شهریور‬

‫آبان‬
‫دی‬

‫بهمن‬

‫دی‬

‫بهمن‬

‫دی‬

‫بهمن‬

‫دی‬

‫بهمن‬
‫فروردین‬

‫فروردین‬

‫فروردین‬

‫فروردین‬
‫خرداد‬

‫تیر‬

‫مهر‬

‫خرداد‬

‫تیر‬
‫آذر‬

‫مهر‬

‫خرداد‬

‫تیر‬
‫آذر‬

‫مهر‬

‫خرداد‬

‫تیر‬
‫آذر‬

‫مهر‬

‫آذر‬
‫مرداد‬

‫اسفند‬

‫مرداد‬

‫اسفند‬

‫مرداد‬

‫اسفند‬

‫مرداد‬

‫اسفند‬
‫اردیبهشت‬

‫اردیبهشت‬

‫اردیبهشت‬

‫اردیبهشت‬

‫سال ‪94‬‬ ‫سال ‪95‬‬ ‫سال ‪96‬‬ ‫سال ‪97‬‬

‫با تحلیل و بررسی صورت گرفته‪ ،‬علل این کاهش تولید به ترتیب عبارتند از‪ :‬کاهش دمای‬
‫مدت مشابه نسبت به میانگین کوتاه مدت‪ ،‬کاهش رشد جمعیت و وجود رشد منفی در جمعیت‬
‫مرکز شهرستان هشترود‪ ،‬بهبود رعایت الگوی مصرف توسط شهروندان‪ ،‬کاهش استفاده از آب‬
‫شرب شهری در آبیاری باغات و باغچه های حومه (به دلیل جلوگیری از حمل غیر مجاز آب‬
‫توسط تانکر) و کشف تعدادی از موارد دستکاری کنتور در جهت برداشت غیرقانونی آب و‬
‫نهایتا افزایش متوسط سن جمعیت شهر و رشد آپارتمان نشینی به جای سازه های حیاط دار‬
‫(حذف باغچه از سیستم شهر نشینی)‬
‫‪6000‬‬
‫‪4000‬‬
‫‪2000‬‬
‫‪0‬‬
‫فروردین‬ ‫اردیبهشت‬ ‫خرداد‬
‫‪-2000‬‬
‫‪-4000‬‬
‫‪-6000‬‬
‫نمودار تغییرات تولید آب هشترود در سال ‪ 97‬نسبت به سال ‪96‬‬
‫در این تحقیق تجربی با تجزیه و تحلیل آمار موجود در بخش داشبورد مدیریتی و گزارشات آن‪،‬‬
‫مقایسه ای بین تولید و مصرف سال های ‪ 13٩4‬تا ‪ 13٩7‬صورت گرفت‪.‬‬
‫با استفاده از نتایج تحلیلی به دست آمده از سامانه سیمابفا می توان به تحلیل تولید و مصرف با‬
‫قطعیت بیشتری اقدام نمود‪ .‬باید در نظر گرفت که اغلب نتایج سامانه سیمابفا به صورت دستی و نه‬
‫توسط کارتهای ‪RTU‬در این سیستم درج و ثبت می شود و بروز خطای خواسته یا ناخواسته‬
‫انسانی نقش بسزایی در درستی یا نادرستی آمارهای حاصله خواهد داشت‪ .‬بنابراین استناد به نتایج‬
‫غیر واقعی ممکن است موجب اشتباه در تصمیم گیری ها و یا تحلیل ها را به همراه داشته باشد‪.‬‬
‫پیشنهاد می شود با لحاظ نمودن مالحظات امنیتی و حفاظت دیتا از خطرات نفوذ و یا هک و‬
‫دستکاری شبکه ای‪ ،‬ساختار نرم افزار مشترکین و یا بانک اطالعاتی آن با سیمابفا مرتبط شده و‬
‫امکان بررسی و مدیریت اطالعات تولید و مصرف در این سامانه به صورت یکجا فراهم گردد‪ .‬به‬
‫سامانه سیمابفا‬
‫سامانه پایش تاسیسات آب (سپتا) برای جمع‌آوری‪ ،‬تحلیل و ساماندهی داده‌های موردنیاز در‬
‫بخش آبرسانی کشور‪ ،‬در شرکت مهندسی آب و فاضالب کشور راه‌اندازی شده و مشخصات و‬
‫داده‌های تمامی تاسیسات آب در استانهای مختلف از مرحله تولید تا توزیع آب در این سامانه‬
‫تعریف شده است‪.‬‬
‫در این سامانه ‪ ٩‬شاخص شامل شناسنامه‪ ،‬اطالعات عملیاتی‪ ،‬تولید و کارکرد روزانه‪ ،‬توقف‬
‫کارکرد‪ ،‬بودجه بهسازی‪ ،‬نگهداری و تعمیر و مشخصات بهره‌بردار ثبت و حتی ارزیابی فنی از‬
‫تاسیسات نیز در آن لحاظ می‌شود‪ .‬تمامی تاسیسات آب از تجهیزات سرچاهی تا مرحله توزیع‬
‫برای بازسازی این تاسیسات شناسایی و در یک سامانه جامع ثبت شده است؛ بطوری که‬
‫اختصاص اعتبار به طرحهای بازسازی و بهسازی تاسیسات نیز براساس نیازسنجی انجام ‌شده و‬
‫داده‌های وارد شده به این سامانه انجام می‌شود‪.‬‬
‫تیر‬ ‫مرداد‬ ‫شهریور‬ ‫مهر‬ ‫آبان‬ ‫آذر‬ ‫دی‬ ‫بهمن‬ ‫اسفند‬ ‫منطقه مورد مطالعه‪ :‬هشترود‬
‫هشترود یکی از شهرستانهای استان آذربایجان شرقی به مرکزیت شهر هشترود (سراسکند) است‬
‫که به عنوان یکی از قدیمی ترین شهرستا های استان در سال ‪ 1337‬دارای فرمانداری شد‬
‫جمعیت شهرستان هشترود بالغ بر ‪ 65‬هزار نفر و جمعیت مرکز شهرستان نیز حدود ‪ 25000‬نفر‬
‫برآورد شده است ‪ .‬نام‌هایی چون آذران نیز در سالهای ‪ 1355‬الی ‪ 1357‬بر این شهر گذاشته‌اند‬
‫اما شهر هشترود در گذشته با نام سراسکند شناخته می‌شد و هم‌اکنون نیز اهالی بومی مخصوصاً‬
‫افراد مسن همچنان این شهر را با نام سرسکند می‌شناسند و فقط در مکاتبات رسمی و اداری از‬
‫نتیجهگیری‬
‫نام هشترود استفاده می‌شود‪ .‬به علت وجود ‪ ۸‬رودخانه قرانقو‪ ،‬آیدوغموش‪ ،‬آجی‌چای‪،‬‬
‫قلعه‌چای‪ ،‬قوری‌چای‪ ،‬لیالن‌چای‪ ،‬اجیرلو و قره‌قیه این منطقه به نام هشترود نامیده شده‌است‪.‬‬
‫شهرستان هشترود دارای قدمتی دیرینه و کهن است که در دوره ساسانیان از روستاهای مهم‬
‫منطقه بوده و در طول تاریخ بارها تخریب و دوباره بازسازی شده‌است‪.‬‬
‫نتایج و بحث‬
‫منابع‌تولید‌هشترود‌از‌منابع‌سطحی‌(سد‌و‌رودخانه)‌و‌منابع‌زیرزمینی‌(چاه‌ها)‌متشکل‌هستند‪‌.‬‬
‫در‌شکل‌‪ 2‬منحنی‌بنفش‌بیانگر‌مجموع‌آب‌تولیدی‌شهر‌هشترود‌می‌باشد‪.‬‬
‫‪250000‬‬

‫یقین این امر نقش بسزایی در تحلیل داده های مصرف و هدر رفت آب در شهرها و روستاهای‬
‫کشور ایفا خواهد نمود‪.‬‬ ‫‪200000‬‬

‫‪150000‬‬

‫منابع اصلی‬
‫‪100000‬‬

‫حیدری ف و دانشور کخکی ح‪ .13۸5 ،‬سامانه های تحت وب؛ تسهیل در مدیریت بحران‪ ،‬دومین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران‬
‫در حوادث غیرمترقبه طبیعی‪ ،‬تهران‪ ،‬شرکت کیفیت ترویج‪.‬‬
‫‪50000‬‬
‫جعفری ه‪ .13٩3 ،‬توسعه ی سامانه های سرویس مبنا برای ارزیابی پهنه بندی آبگرفتگی در شهر‪ ،‬پایاننامه کارشناسی ارشد‪ ،‬گروه مهندسی‬
‫‪ ،GIS‬دانشکده مهندسی نقشه برداری‪ ،‬دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی‪.‬‬
‫‪0‬‬
‫طالبی الف‪ .13٩5 ،‬شناسایی عوامل و کاهش آب به حساب نیامده در شبکه های آبرسانی شهری مطالعه موردی شهرهای کمتر از ‪10000‬‬
‫اردیبهشت‬

‫اردیبهشت‬

‫اردیبهشت‬

‫اردیبهشت‬
‫آذر‬

‫آذر‬

‫آذر‬

‫آذر‬
‫شهریور‬

‫آبان‬

‫شهریور‬

‫آبان‬

‫شهریور‬

‫آبان‬

‫شهریور‬

‫آبان‬
‫فروردین‬

‫خرداد‬

‫دی‬

‫فروردین‬

‫خرداد‬

‫دی‬

‫فروردین‬

‫خرداد‬

‫دی‬

‫فروردین‬

‫خرداد‬

‫دی‬
‫تیر‬

‫تیر‬

‫تیر‬

‫تیر‬
‫مرداد‬

‫مهر‬

‫اسفند‬

‫مرداد‬

‫مهر‬

‫اسفند‬

‫مرداد‬

‫مهر‬

‫اسفند‬

‫مرداد‬

‫مهر‬

‫اسفند‬
‫بهمن‬

‫بهمن‬

‫بهمن‬

‫بهمن‬

‫انشعاب استان آذربایجان شرقی‪ ،‬کنگره علوم و مهندسی آب و فاضالب ایران‪ ،‬تهران‪ ،‬انجمن آب و فاضالب ایران‪ ،‬دانشگاه تهران‪ ،‬شرکت‬ ‫سال ‪94‬‬ ‫سال ‪95‬‬ ‫سال ‪96‬‬ ‫سال ‪97‬‬

‫مهندسی آب و فاضالب کشور‪.‬‬ ‫رودخانه‬ ‫سد‬ ‫چاه‬ ‫‪Total‬‬

‫درگاه ملی آمار ایران‪ ،‬سرشماری عمومی نفوس و مسکن‪.13٩5 ،‬‬

‫شرکت مدیریت منابع آب ایران‪" ،‬آمار بارندگی ایستگاههای باران سنجی مبنای وزارت نیرو"‪ ،‬ایران‪.13٩۸ ،‬‬ ‫نمودار آب تولیدی از منابع مختلف در طی سالهای ‪ 94‬تا ‪ 97‬در هشترود‬

‫)‪Corresponding author Email: (h.talebi88@ms.tabrizu.ac.ir‬‬