Rządy Stefana Batorego:

Stefan Batory (1533–1586):

A) Postać:
- książę Siedmiogrodu
- Jego żoną została Anna Jagiellonka, a ich małżeństwo było bezdzietne
- Panowanie Stefana Batorego to czas unii personalnej Rzeczypospolitej i
Siedmiogrodu
Unia personalna to związek państw, które połączyła osoba wspólnego monarchy;
państwa te zachowywały odrębność polityczną i ustrojową

B) Panowanie:
- Podczas wolnej elekcji jesienią 1575 r. doszło do podwójnego wyboru:
- interrex ogłosił władcą cesarza Maksymiliana II Habsburga
- szlachta opowiedziała się za Anną Jagiellonką, której mężem miał zostać
Stefan Batory
- Batory ożenił się z Jagiellonką. W 1576 r. para została koronowana
- Cesarz Maksymilian II nie podjął walki o tron, a niedługo później zmarł

a) Polityka wewnętrzna:
- Panowanie Stefana Batorego w Rzeczypospolitej trwało 10 lat

- konflikt z Gdańskiem (1576–1577):

- przyczyny: wprowadzenie niekorzystnych dla Gdańska praw za Zygmunta Augusta,
poparcie przez Gdańszczan kandydatury Maksymiliana II i brak akceptacji Batorego
jako króla
- przebieg: zastosowanie restrykcji wobec miasta, wybuch walk (bitwę wygrały
wojska koronne, lecz nie zdobyły miasta)
- skutki: Gdańsk uznał Batorego jako króla i zapłacił kontrybucję, zniesiono
niekorzystne dla miasta prawa

- Stefan Batory zrzekł się części królewskich uprawnień sądowniczych -powstał

Trybunał Koronny i Trybunał Litewski. Zrobił to, aby uzyskać zgodę sejmu na
uchwalenie podatków na wojnę z Moskwą (1578)
- Piechota wybraniecka to nowa formacja powołana w 1578 r. przez Stefana Batorego.
Jej żołnierze byli chłopami i pochodzili z dóbr królewskich
- Pod koniec panowania wybuchł konflikt władcy ze szlachtą, która obawiała się
wzmocnienia jego władzy po wygranej z Moskwą
- Szlachta negatywnie odnosiła się do Jana Zamojskiego, bliskiego współpracownika
monarchy, który pełnił urzędy kanclerza i hetmana wielkiego koronnego
- Jan Zamojski był oskarżany o nadużycia władzy, sprawnie gromadził też majątek
b) Polityka zewnętrzna:
- Rządy Stefana Batorego w sferze polityki zagranicznej to sukces w wojnie z
Moskwą (1579–1582)
- W 1577 r. armia moskiewska wkroczyła do Inflant
- Strona polsko-litewska powoli odbijała zajęte tereny (bez toczenia wielkich bitew)
- Wojska Rzeczypospolitej odbyły trzy kampanie na teren państwa moskiewskiego:
- podczas pierwszej (1579 r.) zdobyły twierdzę w Połocku
- w trakcie drugiej (1580 r.) zajęły Wielkie Łuki
- podczas trzeciej (1581 r.) nie udało im się zdobyć Pskowa
- Szwedzi, korzystając z walk Moskwy i Rzeczypospolitej, zajęli w Inflantach m.in.
Narwę (Estonię) (przez nią prowadzono eksport moskiewskiego zboża na Zachód)

- W 1582 r. Rzeczpospolita i państwo moskiewskie podpisały rozejm w Jamie

Zapolskim:
- walki zawieszono na 10 lat
- Moskwa zwróciła Rzeczypospolitej zajęte Inflanty i ziemię płocką
- Strona polsko- litewska wycofała się ze zdobytych terenów na obszarze państwa
moskiewskiego

- Stefan Batory zgodził się, aby opiekę nad chorym umysłowo księciem pruskim
przejął jego krewny z innej gałęzi Hohenzollernów. W przyszłości umożliwiło to
połączenie Brandenburgii i Prus Książęcych.