NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI

1. TÁC GIẢ : LÊ MINH KHUÊ

- Lê Minh Khuê sinh năm 1949
- Quê quán: Tĩnh Gia- Thanh Hóa
- Năm 1965, Lê Minh Khuê tham gia vào lực lượng thanh niên xung phong lên đường
Trường Sơn thuộc thế hệ nhà văn thời kỳ chống Mỹ, bắt đầu viết văn vào đầu những
năm 1970.
-. Bà là cây bút có sở trường viết về truyện ngắn, do từng chứng kiến, trải qua và chia
sẻ những gian khổ và hi sinh của cuộc đời người lính, những điều đó đã trở thành cảm
hứng sáng tác cho bà
- Bà được coi là “vì sao sáng trên bầu trời văn học” bởi lối viết văn giản dị, dịu dàng
nhưng ngòi bút miêu tả tâm lí nhân vật lại rất sắc sảo , vì vậy mà những trang sáng của
bà vẫn luôn in đậm dấu ấn trong nền văn học nước nhà về một thời đất nước vất vả mà
son sắt muôn phần
-Tác phẩm chính: Cao điểm mùa hạ ( 1978 ), Đoàn kết ( 1980 ), Một chiều xa thành
phố ( 1978 ), Bi kịch nhỏ ( 1993 )…

- Sở trường :Trước 1975 bà chủ yếu viết về cuộc sống, chiến đấu của thanh niên xung
phong, bộ đội trên đường Trường Sơn. Ở giai đoạn này, bà khá thành công trong việc
biểu hiện thế giới nội tâm của nhân vật nữ, vừa nhẹ nhàng, đàm thắm, lại vừa rất
mãnh mẽ, tràn đầy sức sóng. Sau 1975, đất nước hoàn toàn giải phóng, bà hăng hái
viết về những chuyển biến đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới. Tác
phẩm của bà phản ánh hiện thực lao động và bảo vệ tổ quốc sau chiến tranh của quần
chúng nhân dân trong niềm tin tưởng lớn.
2. TÁC PHẨM
a) Hoàn cảnh sáng tác Truyện ngắn “Nhưng ngôi sao xa xôi” được viết
năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ diễn ra vô cùng ác liệt, lúc đó
tác giả từng là chiến sĩ thanh niên xung phong ở Trường Sơn.
b) Sự thành công của tác phẩm
- Tác phẩm đã nhận được nhiều lời đánh giá cao của các nhà phê bình
trong và ngoài nước. Năm 1971, nhà xuất bản Wadsworth, Hoa Kỳ, đã
chon in tác phẩm trong tuyển tập The Art of the short Story, cùng với
nhiều tác phẩm của nhiều tác giả nổi tiếng trên thế giới.
- Truyện “Những ngôi sao xa xôi” đã được dịch và giới thiệu trong nhiều
tuyển tập ở nước ngoài như “Nghệ thuật truyện ngắn thế giới” và tuyển tập
“Những ngôi sao, trái đất, dòng sông” của Lê Minh Khuê (giải thưởng Văn học
Quốc tế của Hàn Quốc 2008).
c) Nhan đề
“Những ngôi sao xa xôi” là một nhan đề hay, vừa có ý nghĩa cụ thể, vừa có ý nghĩa ẩn
dụ mang tính biểu tượng:
+ Nhan đề “Những ngôi sao xa xôi” gợi nhớ đến hình ảnh những ngôi sao lớn trên bầu
trời thành phố quê hương mà Phương Định – nhân vật chính trong truyện – thường
hay nhớ lại. Hình ảnh ấy gắn liền với tuổi ấu thơ êm đềm bên gia đình, bên người
thân. Điều đó cho thấy, dù trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt, những cô gái thanh
niên xung phong vẫn giữ được nét hồn nhiên, trong sáng, mơ mộng. Đồng thời thể
hiện tình yêu, sự gắn bó với quê hương của các cô thanh niên xung phong. Những
ngôi sao là sự kết dính họ và quê hương, kết dính chiến trường Trường Sơn và mọi
miền trên đất nước.
+ Nhan đề còn gợi nên vẻ đẹp lấp lánh của ba cô gái thanh niên xung phong. Ba cô gái
thanh niên xung phong trên một cao điểm ở liệt ở tuyến đường Trường Sơn, tiêu biểu
cho thế hệ nữa thanh niên xung phong trong thời chống Mĩ, sẽ mãi mãi là những ngôi
sao lấp lánh trên đỉnh cao Trường Sơn, xa xôi mà gần gũi trong lòng yêu thương cảm
phục của mọi người, mọi thời đại. Họ với lý tưởng cao đẹp, tình yêu cuộc sống lớn
lao, quyết chiến đấu hi sinh vì sự nghiệp bảo vệ ttor quốc chính là những ngôi sao
sáng trên bầu trời cách mạng. Tên truyện khơi gợi cảm xúc lãng mạn cách mạng, phần
nào giảm bớt những đau thương, mất mát của chiến tranh.
+ Nhan đề đó góp phần thể hiện tư tưởng, chủ đề của truyện: chủ nghĩa anh hùng, vẻ
đẹp tâm hồn, tư tưởng và những phẩm chất cao cả của con người Việt Nam trong
chiến tranh yêu nước.
->Đâу là nhan đề lãng mạn, mang nét đặᴄ trưng ᴄủa ᴠăn họᴄ thời kì kháng ᴄhiến
ᴄhống Mĩ ᴄứu nướᴄ.
3. NỘI DUNG
a) Tóm tắt
Truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” là câu chuyện kể về ba nữ thanh niên
xung phong: Phương Định, Nho, Thao – tổ trưởng, làm nhiệm vụ trinh sát mặt
đường ở một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của họ
là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây
ra, đánh dấu vị trí các quả bom chưa nổ và phá bom. Đó là một công việc vô
cùng nguy hiểm, lúc nào cũng đối mặt với tử thần. Mặc dù vậy, không bao giờ
họ tỏ ra sợ hãi. Họ ở trong một cái hang dưới chân cao điểm. Cuộc sống của ba
cô gái dù là khắc nghiệt và nguy hiểm nhưng vẫn có những niềm vui hồn nhiên
của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản thơ mộng và đặc biệt họ gắn bó, yêu
thương nhau trong tình đồng đội dù mỗi người cá tính. Truyện tập trung miêu
tả nhân vật Phương Định – nhân vật kể chuyện và cũng là nhân vật chính là
một cô gái giàu cảm xúc, hay mơ mộng, hồn nhiên và luôn nhớ về những kỷ
niệm với gia đình và thành phố của mình. Trong một lần phá bom, Nho bị
thương, Phương Định và chị Thao đã hết lòng lo lắng chăm sóc. Kết thúc câu
chuyện là một cơn mưa đá bất chợt đến trên điểm cao khiến các cô hết sức vui
thích.
4.Ý nghĩa:Truyện làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm,
cuộc sống chiến đấu vô cùng gian khổ, hy sinh nhưng rất hổn nhiên, lạc quan của
những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình
ánh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu
nước.

5.. NGHỆ THUẬT

● Về phương thức trần thuật:

- Truyện được trần thuật theo ngôi thứ nhất - nhân vật xưng tôi, Phương Định, cũng là
một nhân vật chính. Lựa chọn cách kể như vậy, mọi hình ảnh và sự kiện, con người ở
nơi trọng điểm ác liệt của chiến tranh sẽ được hiện lên qua cái nhìn và thái độ của
chính người trong cuộc. Đồng thời, cách kể ấy cũng tạo thuận lợi để tác giả miêu tả
thế giới nội tâm nhân vật qua những độc thoại nội tâm. Nhưng lựa chọn cách trần
thuật này cũng là một thử thách không dễ với tác giả, vì người viết phải thực sự am
hiểu nhân vật của mình và có khả năng hóa thân cao độ vào nhân vật xưng tôi trong
truyện. Tác giả Lê Minh Khuê có thể làm được điều đó, thậm chí đã nhập vai nhân vật
Phương Định một cách thuần thục, bởi vì nhà văn đã từng sống cuộc sống của những
thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Sự lựa chọn vai kể như trên đi
liền với một đặc điểm nữa trong nghệ thuật trần thuật của truyện. Đó là mạch truyện
được triển khai theo dòng tâm trạng của nhân vật kể chuyện, không theo trình tự thời
gian sự kiện, mà thường đan xen giữa hiện tại và hồi tưởng quá khứ. Có thể coi, đó là
kiểu cốt truyện tâm lý. Riêng ở phần cuối, truyện được kể tập trung vào sự kiện một
lần phá bom của tổ trinh sát, rồi Nho bị thương, và đoạn kết là cảnh các cô gái hồn
nhiên, háo hức trước một cơn mưa đá đến bất chợt giữa vùng trọng điểm.

-Thống nhất với sự lựa chọn vai kể như trên, truyện đã có một thứ ngôn ngữ và giọng
điệu rất phù hợp với nhân vật kể chuyện – một cô gái thanh niên xung phong trẻ
trung người Hà Nội – . Truyện thường dùng câu văn ngắn, loại câu kể xen với câu tả
và cách diễn đạt rất gần với khẩu ngữ, trẻ trung và có chất nữ tính. Ví dụ đây là lời
nhân vật Phương Định kể về công việc của các cô: “Còn chúng tôi thì chạy trên cao
điểm cả ban ngày. Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải là chuyện chơi. Thần
chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom”. Mối hiểm
nguy và sự căng thẳng luôn phải đối mặt với cái chết đã được các cô gái cảm nhận
với sự bình tĩnh, không chút sợ hãi, qua cái giọng bình thản pha một chút hóm hỉnh,
nhưng vẫn rất tự nhiên, không hề lên gân, cao giọng. Đấy đúng là ngôn ngữ của tuổi
trẻ ở giữa chiến trường.

-> Lời kể rất linh hoạt. Có khi dùng những câu văn ngắn, câu tỉnh lược, câu đặc biệt,
nhịp nhanh tạo sự nhịp nhàng phù hợp với không khí căng thẳng, khẩn trương nơi
chiến trường. Những đoạn hồi tưởng nhịp kể chậm rãi, gợi những kỷ niệm của tuổi
niên thiếu hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh.

- Truyện có ba nhân vật: Phương Định, Nho và Thao. Ba cô gái có nhiều nét giống
nhau và họ là một tập thể nhỏ rất gắn bó, yêu thương nhau. Nhưng mỗi nhân vật vẫn
là một cá tính, và đó chính là thành công của tác giả trong xây dựng nhân vật. Ba cô
gái từ những miền quê khác nhau đến với con đường Trường Sơn, tại một vùng trọng
điểm ác liệt và ở họ đều hình thành những phẩm chất chung của người chiến sĩ thanh
niên xung phong: Tinh thần trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ, lòng dũng cảm không
sợ hy sinh, tình đồng đội gắn bó.

Tâm lý nhân vật Phương Định được bộc lộ qua những lời kể, lời tự bạch một cách tự
nhiên như lời trò chuyện với bạn đọc - một kiểu độc thoại nội tâm đơn giản. Đây là
cảm giác của một người chạy trên cao điểm giữa ban ngày và giữa những loạt bom
của máy bay địch. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy
mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có
thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ Rồi khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn
đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang. Tâm lý nhân vật Phương Định trong một
lần phá bom đã được miêu tả rất cụ thể, tinh tế đến từng cảm giác, ý nghĩ dù chỉ
thoáng qua trong giây lát. Mặc dù đã rất quen công việc nguy hiểm này, thậm chí một
ngày có thể phải phá tới năm quả bom, nhưng mỗi lần vẫn là một thử thách với thần
kinh cho đến từng cảm giác.

Đoạn kết truyện cũng là một sáng tạo rất thành công của tác giả. Sau một trận chiến
đấu của ba cô gái để phá bốn quả bom giữa vùng trọng điểm, căng thẳng, hồi hộp và
cả sự lo lắng khi Nho bị sập hầm, bị thương, thì bất chợt một cơn mưa kéo đến, mà lại
là một trận mưa đá. Cơn mưa ấy làm dịu cả bầu không khí ngột ngạt ở bên ngoài hang
và cũng làm dịu mát tâm hồn ba côn gái sau những căng thẳng của một trận chiến đấu,
nó đánh thức dậy sự hồn nhiên, vô tư của tuổi trẻ và gợi về những kỷ niệm tuổi thơ
với những trận mưa nơi thành phố quê hương. Đến đây thì người đọc đã cảm nhận
được trọn vẹn vẻ đẹp của Những ngôi sao xa xôi - vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng và
tâm hồn trong sáng của những cô gái thanh niên xung phong ở nơi trọng điểm ác liệt
trên đường Trường Sơn, cũng là tiêu biểu cho vẻ đẹp của cả thế hệ trẻ trong cuộc
kháng chiến chống Mỹ. Những ngôi sao lấp lánh một thứ ánh sáng không rực rỡ mà
sáng trong, tưởng như xa mà lại rất gần. .