ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

VIỆN NGÂN HÀNG – TÀI CHÍNH

----------***----------

CHƯƠNG 7
HỢP ĐỒNG HOÁN ĐỔI
ThS. Nguyễn Ngọc Trâm
Email: tramnn@neu.edu.vn

Bộ môn TTCK
Hợp đồng hoán đổi

• Hợp đồng hoán đổi là một thỏa thuận để hoán đổi

dòng tiền tại những thời điểm trong tương lai dựa
trên những điều khoản xác định trước.
Ví dụ

• Hợp đồng hoán đổi OIS (Overnight Indexed Swap)

• Hợp đồng ký kết ngày 8 tháng 3 năm 2022, trong đó Apple
thỏa thuận nhận SOFR 3 tháng và trả lãi suất cố định
3%/năm, 3 tháng 1 lần trong 2 năm tới trên khoản tiền gốc
là 100 triệu USD.
Ví dụ

Ngày Lãi suất Tiền lãi Tiền lãi cố Dòng tiền

SOFR thả nổi định phải ròng
(%) nhận về trả (‘000s)
(‘000s) (‘000s)

June 8, 2022 2.20 550 750 -200

Sept 8, 2022 2.60 650 750 -100
Dec. 8, 2022 2.80 700 750 -50
Mar. 8, 2023 3.10 775 750 +25
June 8, 2023 3.30 825 750 +75
Sept 8, 2023 3.40 850 750 +100
Dec 8, 2023 3.60 900 750 +150
Mar 8, 2024 3.80 950 750 +200
Xác định lãi suất phi rủi ro

• Lãi suất OIS dưới 1 năm giúp xác định lãi suất zero
rate vì hai lãi suất này đều chỉ liên quan đến một
khoản trao đổi duy nhất.
• Lãi suất OIS trên 1 năm giúp xác định lãi suất mệnh
giá (par yield)
• Để xác định đường cong zero curve, ta sử dụng
Phương pháp bootstrap.
Phương pháp Bootstrap

Kỳ hạn OIS Lãi suất Kỳ cộng gộp Zero rate

OIS cho lãi suất (cộng gộp liên
OIS tục)
1 tháng 1.8% Monthly 1.7987%
3 tháng 2.0% Quarterly 1.9950%
6 tháng 2.2% Semiannually 2.1880%
12 tháng 2.5% Annually 2.4693%
2 năm 3.0% Quarterly 2.9994%
5 năm 4.0% Quarterly 4.0401%
Phương pháp Bootstrap

4.50%
Zero rate
4.00%
3.50%
3.00%
2.50%
2.00%
1.50%
1.00%
0.50% Maturity (years)
0.00%
0 2 4 6 8 10

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 7

Mục đích sử dụng của hợp đồng hoán đổi lãi suất

• Chuyển nghĩa vụ nợ:

• Từ lãi suất cố định sang lãi suất thả nổi
• Từ lãi suất thả nổi sang lãi suất cố định
• Chuyển một khoản đầu tư:
• Từ nhận lãi suất cố định sang nhận lãi suất thả nổi
• Từ nhận lãi suất thả nổi sang nhận lãi suất cố định
Chuyển nghĩa vụ nợ từ lãi suất thả nổi sang cố định

3.0%
Citi Apple
Thả nổi

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 9

Chuyển nghĩa vụ nợ từ lãi suất thả nổi sang cố định

3.0%
Thả nổi +0.1%
Citi Apple
Thả nổi

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 10

Chuyển nghĩa vụ nợ từ lãi suất cố định sang thả nổi

2.97%
Citi Intel
Thả nổi

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 11

Chuyển nghĩa vụ nợ từ lãi suất cố định sang thả nổi

2.97%
3.2%
Citi Intel
Thả nổi

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 12

Chuyển tài sản từ nhận lãi cố định sang thả nổi

3.0%
2.7%
Citi Apple
Thả nổi

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 13

Chuyển tài sản từ nhận lãi cố định sang thả nổi

2.97%
Thả nổi −0.2%
Citi Intel
Thả nổi

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 14

Lãi suất niêm yết của nhà tạo lập thị trường

Kỳ hạn Bid (%) Ask (%) Lãi suất hoán đổi

Swap Rate (%)
2 năm 2.97 3.00 2.985
3 năm 3.05 3.08 3.065
4 năm 3.15 3.19 3.170
5 năm 3.26 3.30 3.280
7 năm 3.40 3.44 3.420
10 năm 3.48 3.52 3.500

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 15

Quy ước tính ngày

• Quy ước tính ngày sẽ được chỉ rõ trong giao dịch lãi
suất thả nổi và cố định
• Ví dụ:
• Đối với SOFR tại Mỹ, quy ước tính ngày là số ngày
thực/360
• Lãi suất cố định: quy ước tính ngày là số ngày thực/365
hoặc 30/360

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 16

Lợi thế tương đối

• AAACorp muốn đi vay tại lãi suất thả nổi

• BBBCorp muốn đi vay tại lãi suất cố định

Lãi suất cố định Lãi suất thả nổi

AAACorp 4.00% Lãi thả nổi − 0.1%

BBBCorp 5.20% Lãi thả nổi + 0.6%

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 17

Lợi thế tương đối

• AAACorp và BBBCorp thực hiện hợp đồng hoán

đổi

4.35%
4% Thả nổi+0.6%
AAACorp BBBCorp
Thả nổi

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 18

Lợi thế tương đối

• AAACorp và BBBCorp thực hiện hợp đồng hoán

đổi với sự tham gia của trung gian tài chính (FI)

4.33% 4.37%
4% Thả nổi+0.6%
AAACorp F.I. BBBCorp
Thả nổi Thả nổi

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 19

Câu hỏi thảo luận

• Lý luận về lợi thế tương đối có điểm gì thiếu sót?

• Lãi suất cố định 4.0% và 5.2% của AAACorp và BBBCorp
là lãi suất cho kỳ hạn 5 năm
• Lãi suất thả nổi là cho kỳ hạn 3 tháng
• Lãi suất cố định mà BBBCorp phải trả phụ thuộc vào
chênh lệch so với lãi suất mà công ty này có thể đi vay
trong tương lai.

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 20

Định giá hợp đồng hoán đổi lãi suất

• Ban đầu, giá trị hợp đồng bằng 0.

• Sau đó, hợp đồng này có thể được định giá như một
loạt các hợp đồng FRA
• Cụ thể:
• Tính toán lãi suất kỳ hạn thả nổi
• Tính toán dòng tiền hoán đổi khi lãi suất kỳ hạn hoán đổi
được hiện thực hóa
• Chiết khấu các dòng tiền hoán đổi tại lãi suất OIS

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 21

Ví dụ

• Hợp đồng hoán đổi: trả lãi suất cố định 3%/năm và nhận
về lãi suất SOFR 6 tháng một lần trên khoản tiền gốc
100 triệu USD.
• Thời gian còn lại của hợp đồng là 1.2 năm (các khoản
hoán đổi thực hiện vào thời điểm 0.2 năm, 0.7 năm và
1.2 năm)
• Lãi suất phi rủi ro cho kỳ hạn 0.2 năm, 0.7 năm và 1.2
năm lần lượt là 2.8%, 3.2% và 3.4% (lãi cộng gộp liên
tục)
• Lãi suất trong 0.3 năm trở lại đây là 2.3% (cộng gộp liên
tục)

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 22

Ví dụ

• Lãi suất thả nổi cho khoản tiền hoán đổi tại thời
điểm 0.2 năm tới là 2.50% = 0.6×2.3%+0.4×2.8%
(cộng gộp liên tục) hay 2.516%
• Lãi suất kỳ hạn cho kỳ hạn từ 0.2 đến 0.7 năm là
3.36% (cộng gộp liên tục) hay 3.388% (điều chỉnh)
• Lãi suất kỳ hạn cho kỳ hạn từ 0.7 đến 1.2 năm là
3.68% (cộng gộp liên tục) hay 3.714% (điều chỉnh)

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 23

Ví dụ

Thời Dòng tiền Dòng tiền Dòng tiền Yếu tố Giá trị hiện
gian cố định thả nổi ròng chiết tại của dòng
(năm) khấu tiền ròng
0.2 −1.5000 +1.258 −0.242 0.9944 −0.241
0.7 −1.5000 +1.694 +0.194 0.9778 +0.190
1.2 −1.5000 +1.857 +0.357 0.9600 +0.343
+0.292

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 24

Câu hỏi thảo luận

• Đối với bên trả lãi suất cố định:

• Giá trị hợp đồng hoán đổi thay đổi như thế nào theo thời
gian khi cấu trúc kỳ hạn của lãi suất dốc lên?
• Giá trị hợp đồng hoán đổi thay đổi như thế nào theo thời
gian khi cấu trúc kỳ hạn của lãi suất dốc xuống?

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 25

Hợp đồng hoán đổi tiền tệ

• Mục đích sử dụng:

• Chuyển đổi một nghĩa vụ nợ từ một đồng tiền sang một
đồng tiền khác
• Chuyển đổi một khoản đầu tư từ một đồng tiền sang một
đồng tiền khác
• Hợp đồng ký kết với BP:
• Trả lãi suất 3% trên giá trị hợp đồng là 15 triệu USD
• Nhận lãi suất 4% trên giá trị hợp đồng là 10 triệu GBP

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 26

Hoán đổi tiền gốc

• Đối với hợp đồng hoán đổi lãi suất: phần tiền gốc sẽ
không hoán đổi
• Đối với hợp đồng hoán đổi tiền tệ (tỷ giá): phần tiền
gốc sẽ được hoán đổi tại thời điểm ban đầu và kết
thúc của hợp đồng

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 27

Ví dụ

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 28

Lợi thế tương đối

• GE muốn đi vay bằng đồng AUD

• Quantas muốn đi vay bằng đồng USD
• Chi phí đi vay sau khi điều chỉnh sự khác biệt về
thuế giữa hai đồng tiền

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 29

Định giá hợp đồng hoán đổi tiền tệ
• Định giá hợp đồng hoán đổi tiền tệ cố định: sử dụng lãi suất
kỳ hạn hoặc định giá sự khác biệt giữa hai trái phiếu
• Ví dụ
• Lãi suất JPY các kỳ hạn là 1.5%/năm (cộng dồn liên tục)
• Lãi suất USD các kỳ hạn là 2.5%/năm (cộng dồn liên tục)
• Nhận lãi suất 3% đồng JPY, trả lãi suất 4% đồng USD
• Phần tiền gốc là 10 triệu USD và 1200 triệu JPY
• Hợp đồng hoán đổi có kỳ hạn 3 năm
• Tỷ giá hiện tại là 110 JPY cho 1 USD
• Lãi suất JPY các kỳ hạn là 1.5%/năm (cộng dồn liên tục)
• Lãi suất USD các kỳ hạn là 2.5%/năm (cộng dồn liên tục)
• Nhận lãi suất 3% đồng JPY, trả lãi suất 4% đồng USD
• Phần tiền gốc là 10 triệu USD và 1200 triệu JPY
• Hợp đồng hoán đổi có kỳ hạn 3 năm
• Tỷ giá hiện tại là 110 JPY cho 1 USD
BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 30
Định giá hợp đồng hoán đổi tiền tệ sử dụng lãi suất kỳ hạn

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 31

Định giá hợp đồng hoán đổi tiền tệ sử dụng trái phiếu

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 32

Hợp đồng hoán đổi tiền tệ

• Hợp đồng hoán đổi tiền tệ cố định – thả nổi: tương

đương như một hợp đồng hoán đổi tiền tệ cố định –
cố định cộng với một hợp đồng hoán đổi lãi suất cố
định – thả nổi
• Hợp đồng hoán đổi tiền tệ thả nổi– thả nổi: tương
đương như một hợp đồng hoán đổi tiền tệ cố định –
cố định cộng với hai hợp đồng hoán đổi lãi suấ thả
nổi

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 33

Hợp đồng hoán đổi và Hợp đồng kỳ hạn

• Một hợp đồng hoán đổi được coi như là một tập hợp
của nhiều hợp đồng kỳ hạn
• Ban đầu, giá trị hợp đồng hoán đổi bằng 0, tuy
nhiên, trong đó có một số hợp đồng hoán đổi có giá
trị âm và một số hợp đồng hoán đổi có giá trị dương

BỘ MÔN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 34