2) ΒΥΖΑΝΤΙΟ

 4ος αι. μ.Χ. : εκκλησιαστικά κείμενα: ο όρος «πολιτισμός» αποδίδει κομψότητα και ευγένεια αστών
έναντι ηθών υπαίθρου.
 Επιστολή Γρηγορίου Νύσσης: Πολιτισμός = ηθικές αρχές στη συνύπαρξη των ανθρώπων,
φιλοκαλία, αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των ανθρώπων (κοινωνικότητα + πνευματικά και
ηθικά χαρίσματα)
Δίδυμος Τυφλός: πολιτισμός : σύνολο ηθικών αξιών και κριτηρίων συμπεριφοράς που
συμβάλλουν σε αρμονική συνύπαρξη ανθρώπων (πχ. δικαιοσύνη, φιλία, ισότητα, πνευματική
καλλιέργεια κλπ
Πολιτισμός = πολιτισμός + φιλοκαλία = σύνολο τρόπων συμπεριφοράς στο πλαίσιο
κοινωνίας μαζί με πνευματικά επιτεύγματα και ηθικοαισθητικές αντιλήψεις

Στενά συνδεδεμένος µε τον όρο του πολιτισμού είναι ο ὀρος της κουλτούρας. Οἱ δύο αυτοί όροι
συχνά συγχέονται αλληλεπικαλύπτονται:

 πολιτισμός: περιλαμβάνει ένα σύνολο αξιών και υλικών και πνευματικών φαινομένων
≠ κουλτούρα: σύνολο μορφωτικών ιδεωδών και πνευματικών αξιών.
 Κατ’ άλλους, civilisation είναι ο υλικός πολιτισμός καὶ culture ο πνευματικός πολιτισμός.
Συγκεκριμένα, η λέξη κουλτούρα (cultura) προήλθε από το λατινικό ρήμα colere, που παρέπεµπε στην
καλλιέργεια της γης.

Κικέρων: 1ο αι. π.Χ.: μετέφερε τη λέξη στο επίπεδο της ηθικής καὶ πνευματικής διάπλασης της
προσωπικὀτητας του ανθρώπου χρησιμοποιώντας τη φράση «cultura animi», δηλαδή καλλιέργεια τῆς
ψυχής
το 16ο αι.: καλλιέργεια των νοήτικών ικανοτήτων.